"برایەتی گەلان" چەمکێکی بوونناسی (ئەنتۆلۆژی)یە بەرلەوەی چەمکێکی سیاسی بێت، رەهەندی کۆمەڵناسی و مێژوویی هەیە، بەرلەوەی رەهەندێکی دەروونناسی و هەنووکەیی هەبێت. برایەتی چەمکێکی دێرینە، ئایینە بیابانییەکانیش باسیان لە "برای ئایینی" کردووە، بەڵام هەمیشە لەژێر ناوی "گەلی هەڵبژێردراو" و "باشترین ئووممەت" ئیمتیازی بە یەکێک لەو برا ئایینییەیان داوە و بەسەر ئەوانی دیکەیان زاڵکردووە. شۆڕشی گەورەی فەڕەنسا(1789)ش درووشمی "ئازادی، یەکسانی، برایەتی"ی بەرزکردەوە، بەڵام دواتر شاڵاوەکانی داگیرکاریی و دامەزراندنی دەوڵەت-نەتەوە قڕکارەکانی لێکەوتەوە و فاشیزم و شۆڤێنیزمی لێکەوتەوە. لەگەڵ بەرپابوونی شۆڕشە رزگاریخوازییە نیشتمانییەکان و دامەزراندنی دەوڵەت-نەتەوەکاندا چەمکەکانی "برایەتی گەلان" و "یەکێتی نیشتمانی" و "یەکێتی نەتەوەیی" بەرزکرانەوە، بەڵام هەموویان بوونە ئەو قەفەسە ئاسنینیەی گەلانیان تێدا زیندانی کرد و بوونە گۆڕهەڵکەنی گەلانی ژێردەستە، فاشیزم و شۆڤێنیزم بەرئەنجامەکەی بوو. لەگەڵ بەرپابوونی شۆڕشە چینایەتی و سۆسیالیستەکانیش درووشمی "کرێکاران و گەلانی ژێردەستە یەکگرن"یان بەرزکردەوە، بەڵام کاتێک "دەوڵەتی سۆسیالیستی و کۆمۆنیستی"ی خۆیان دامەزراند ئەو دەوڵەتانە بوونە زیندان و گۆڕی هەرە مەزنی کرێکاران و گەلانی ژێردەستەیان. ئیخوانییەکانیش بە بانگەشەی "برایانی موسڵمان" لەسەدەی بیستەمەوە تا ئێستا دونیایان خەڵتانی خوێن کردووە.

لە ناوچەکەشدا کاتێک لەسەرەتای سەدەی بیستەم دەوڵەت-نەتەوەکان بەئەندازیاری ناسیۆنالیستی دامەزرێنران، ئەوانیش "برایەتی گەلان"یان بەرزکردەوە و کەوتە رۆژەڤی گەلانەوە، بەڵام بە چەمکی "یەکدەوڵەت، یەکزمان، یەکئاڵا..." زۆرترین تراژیدیایان بەسەر گەلاندا هێنا و وشکترین فاشیزمیان پەیڕەوکرد، شەش پرۆسەی داگیرکاریی و فاشیزمیان بەسەر کورد و گەلانی دیکەدا پەیڕەوکرد کە بریتیین لە "نکۆڵیکردن، قڕکردن، کۆمەڵکوژی، پارچەکردن، توانەوە و راگواستن". هەر رێک لەوکاتەوە ئیدی چەمکی گەلانی سەردەست و ژێردەست، کەمەنەتەوە و ئەتنیکەکانیش سەریانهەڵدا. کوردیش بەدرێژایی ئەو مێژووەی باسمانکرد، هەمیشە تەرەفگیر و بانگەشەکاری "برایەتی گەلان" بووە، بەڵام زۆرترین تراژیدیا و گەورەترین قوربانی لەپێناو داوە و هێشتاش ئەو دەوڵەت-نەتەوە داگیرکار و فاشیستانە رازی نین بە برایەتییەکەی کوردان، هێشتاش شەش پرۆسەکەی داگیرکاریی و فاشیزمی بەسەردا جێبەجێ دەکەن.  

لەم ماوەیەشدا؛ لەگەڵ گۆڕینی پارادایم و ستراتیژی تێکۆشانی پەکەکەدا، بەتایبەتیش لەگەڵ پەیامەکانی ڕێبەر ئۆجەلان لە ئیمڕاڵییەوە، ئەم چەمکە لەنێو کورداندا زیاتر بۆتە جێی مشتومڕ و گفتوگۆی سیاسی. ئەوانەی پەسندیانە و ئەوانەش کە رەتیدەکەنەوە، گەلێک ئەرگۆمێنت و بەڵگە بۆ بۆچوونەکانیان دەهێننەوە. بەڵام ئەوەندەی ئەرگۆمێنتەکان سیاسی و هەڵچوونی دەروونین، ئەوەندە ئەنتۆلۆژی و کۆمەڵناسی نین، بەتایبەتی ئەوانەی بەشێوەی رەها، یان نیمچە رەها برایەتی گەلانیان پەسند نییە، ناگەڕێنەوە بۆ بنەچە مێژوویی و ئەنتۆلۆژی و کۆمەڵناسییەکانی ئەو چەمکە، وەک ئەوەی گەلان ناچارن و دەبێت هەر دووژمنی یەکتر بن، نەک برا، ناگەڕێنەوە بۆ سەرچاوە بنچینەییەکەی ئەو دووژمنایەتییەی لەنێوان گەلان بە گشتی و گەلی کورد لەگەڵ گەلانی تورک، عەرەب، فارس بەتایبەت، تەشەنەی پێدراوە. رەنگبێ گەڕانەوە بۆ رەگ و ریشەی مێژوویی و ئەنتۆلۆژییانەی برایەتی و دووژمنایەتی کۆمەکمان بکات بۆ تێگەیشتن لەو دوو چەمکە. 

ئەو برایەتییەی پەیوەندی خوێن بنەمایەتی، رەهەندێکی خێزانی و کۆمەڵایەتی هەیە، لەگەڵ پەیدابوونی چەمکی خێزان و خێزانداریی، برایەتیش کۆڵەگەیەکی بنچینەیی خێزاندارییە. بەڵام چەندە کۆڵەگەیەکی گرنگی خێزانیش بێت، راستینەی مێژوویی خێزانداریی پێماندەڵێت؛ ئەو پەیوەندی خوێنە هەموو کات نەبۆتە هۆی هێشتنەوە و مسۆگەربوونی برایەتی، هەر لەگەڵ بەدەوڵەتۆکەبوونی دامەزراوەی خێزان و یەکتربڕینی هێڵی بەرژەوەندییەکان و کیسە جودایی براکاندا، کوردواتەنی "برا برایە، کیسەی جوادیە" ئەوا ئەو برایەتییە وەرچەرخاوەتە دووژمنایەتی و تا ئاستی هەوڵدان بۆ یەکتر لەناوبردن، خیانەتکردن لەیەکتر و پشتەکردنە یەکتریش رۆیشتووە.  

دیارە هیچ کات باسی "خوشکایەتی گەلان" ناکرێت، چونکە کێشە لە ئەقڵییەتی پیاوسالاری(براسالاری)ی باڵادەستێتی برا گەورە دایە، کە ناوکی دەسەڵاتدارێتی و دەوڵەتگەراییە. ئەگەرنا نیوەی زیاتری ئەو گەلانە ژنن. هەر بەگوێرەی چیرۆک و ئەفسانە دێرینەکانیس، کوڕانی ئادەم، قابیل و هابیل، یەکەمین دوو برا بوون، کەوا لەهەوڵی یەکتر لەناوبردندا بوون، دیارە کەس باسی کچانی ئادەم و حەوا ناکات و هەر ناویشیان نازانین، تا دەگات بە یوسف و براکانی و هەموو قابیل و هابیلەکانی مێژوو و ئەمڕۆ، برایەتی بەجۆرێک بۆ دووژمنایەتی وەرچەرخاوە، وەک بڵێی هابیلبوون و قابیلبوونی براکان قەدەرێکی خودایی ئەبەدیی هەموو مرۆڤایەتیی بێت و دەبێت تا ئەبەد هەر دووژمانیەتی یەکتر بکەن. کە پێم وایە ئەمە نە قەدەرە و نە ئەبەدییشە، بەڵکو پێویست دەکات، بۆئەوەی رەگی  برایەتی بدۆزینەوە، دەبێت بەدوای رەگی دووژمنایەتیشدا بگەڕێین.

برایەتی لەپەیوەندی خوێنەوە تا دەگات بە پەیوەندی هاوژیانی و بەیەکەوەژیان، هاوچارەنووسی و هاوخەباتی، لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هاوبەش و چارەنووسی هاوبەش، دووژمنی هاوبەش بونیادنراوە. پێچەوانەی برایەتیش کە دووژمنایەتییە، لەسەر بنەمای بەرژەوەندی تایبەت و جودا و چارەنووسی جودا و دژایەتی یەکتر بونیادنراوە، کە دواجار دەسەڵاتگەرێتی و باڵادەستبوون بەسەر ئەوی دیکەی لێدەکەوێتەوە. واتا رەگی هەموو دووژمنایەتییەکانیش پەیدابوونی دەسەڵاتگەرێتییە کە لە فۆرمە هەرە زەقەکەیدا دەوڵەتگەراییە. دەوڵەتگەراییش هەر لە دەوڵەتشارەکانی سۆمەرەوە تا دەگات بە دەوڵەت-نەتەوە فاشیستەکانی ئەمڕۆ درێژ دەبێتەوە.

لێرەوە دوالیتە(دوالیزم)ی برا-دووژمن یەک ڕەگیان هەیە، ئەویش بەرژەوەندییە، هی برایەتیی بەرژەوەندی هاوبەشە، کە هاوچارەنووسی و هاوخەباتی و بەیەکەوەژیان لەگەڵ خۆیدا دێنێت، دووژمنایەتیش بەرژەوەندیی تایبەتە، کە ناکۆکی و ململانێ و شەڕ و پێکدادان و خیانەت و پشتکردنە یەکتر دێنێت. پێش ئەوەی دوالیتەی برا- دووژمن سەرهەڵبدات، سەرەتا بە دوالیتەی براگەورە-برا بچووک، برای زاڵ و باڵادەست و برای مەزڵوم و ژێردەستە دەستی پێکردووە و تا گەیشتووە بە برا-دووژمن. ئیدی دوالیتەی برا- دووژمن لەگەڵ سەرهەڵدانی ئەقڵییەتی دەسەڵاتخوازیی و پاشان دەوڵەتگەراییشدا بۆ چینی ژێردەست و چینی سەردەست، گەلی ژێردەست و گەلی سەردەست وەرچەرخاوە. دەوڵەتەکان بە گشتی و دەوڵەت- نەتەوەکان بەتایبەت وەک چین و گەلی سەردەست خۆیان نمایش کردووە، چین و گەلە چەوساوەکانیش وەک چین و گەلە ژێردەستەکان بینراون، ئیدی لەمەدا بنەمایەک نامێنێت ناوی هاوبەرژەوەندی و هاوچارەنووسی بێت، تەنانەت کولتووری هاوبەشیش بەهانای برایەتییەوە نایەت. ئەوەی جێی دەگرێتەوە بەرژەوەندی چین و گەلە سەردەستەکانە کە لە دەوڵەت و دەسەڵاتەکاندا بەرجەستە دەبێت، چین و گەلە چەوساوەکانیش لەمیانەی هاوچارەنووسی و هاوبەرژەوەندیی خۆیانەوە، تێکۆشانی هاوبەش و هاوخەباتیان بە بنەماگرتووە، رەنگبێ بانگەشە و درووشمەکانی ئایینەکان: "برایەتی ئایینی" و "ئوممەتگەرایی"،  لە شۆڕشی فەڕەنسا "ئازادی، یەکسانی، برایەتی"، لە شۆڕشە سۆسیالیستەکان؛ "کرێکاران و گەلانی ژێردەستەی جیهان یەکگرن"، و لە شۆڕشە رزگاریخوازییە نیشتمانییەکان؛ "یەکێتی نیشتمانی" و "رزگاریی نیشتمانی" و "یەکێتی نەتەوەیی" گوزارشتێکی ڕوونی ئەم هاوخەباتی و هاوچارەنووسییەی چینە چەوساوە و گەلە ژێردەستەکان بێت لە سەدەکانی نۆزدە و بیستدا.

  کەواتە ئەوەی نێوانی براکان تێکدەدات، جا برای خوێنی و نەژادی بێت، یان برای هاوجوگرافی و هاومێژوویی و هاوکولتووری بێت، بەرژەوەندییخوازییە کە لەدەسەڵاتخوازییدا بەرجەستە دەبێت. دەسەڵاتخوازیی (دەسەڵاتگەرێتی) نزیک بە پێنج هەزار ساڵە لە دەوڵەتگەراییدا گەیشتۆتە ترۆپکی خۆی، ئیدی دوالیتەی برایەتی-دووژمنایەتی هاوتەریب لەگەڵ پەرەسەندنی دەوڵەتگەراییدا، بۆ دوالیتەی کۆیلە-سەرەوەر وەرچەرخاوە و بوونەتە بنەمای هەبوون و نەبوونی یەکتر، ئیدی لەقۆناخەکانی دەسەڵاتدارێتیدا؛ کۆیلەبوون-سەردەستبوون (کۆیلداربوون)، جووتیاربوون-دەرەبەگبوون، پرۆلیتاربوون-بۆرژوابوون گوزارشت لە قۆناخەکانی دوالیتەی کۆیلە-سەرەوەریی دەکەن.

مەبەست لەم پووختە گێڕانەوە مێژووییەی قۆناخەکانی پەرەسەندنی دوالیتەی چەمکی برا-دووژمن، برایەتی-دووژمنایەتی، سەلماندنی رەهەندە مێژووییە ئەنتۆلۆژیی و کۆمەڵناسییەکەی ئەو چەمکە دوالیتەیە، کە لەمێژوو و ئەمڕۆدا وەک دوو پارادایم، دوو ئەقڵییەت، دوو سیاسەت، دوو جەمسەری ناکۆکی و ململانێ و شەڕ و پێکدادانی نێوانیان بەردەوامە.  

 گەلی کورد، فارس و عەرەب لە گەلە هەرە دێرینەکانی خۆرهەڵاتی ناوینن، گەلی تورک و تورکمانیشی لەگەڵدا، نزیک بە هەزار ساڵێک دەبێت، لە ئاسیای دوورەوە، بەهۆکاری جیاواز، بە چەندین قۆناخ لە خۆرهەڵاتی ناوین نیشتەجێ بوون. دیارە جگە لەو جوار گەلە، بەدەیان گەلی دیکەش هەبوون و هەن. مسۆگەر هەر یەک لەو گەلانە مێژوو و زمان و چاندی تایبەت بە خۆیان هەیە، هاوکات مێژوو و چاندێکی هاوبەشیشیان بەیەکەوە هەڵچنیوە. بەڵام هیچ کات ئەو گەلانە دەسبەرداریی خاک و مێژوو و چاندی تایبەت بەخۆیان نەبوون. 

جوگرافیای مێژوویی گەلی کورد بە پانتایی چیاکانی زاگرۆس-تۆرۆس و دەشتەکانی میزۆپۆتامیایە، یەکەمین و دێرینترین گەل و کۆمەڵگەی ئەم جوگرافیایەن. جوگرافیای مێژوویی فارسیش باشووری رۆژهەڵاتی ئێرانی ئێستا بووە. جوگرافیای مێژوویی عەرەب نیمچە دوورگەی عەرەبی و بیابانەکانی شام بووە، بەڵام جوگرافیای مێژوویی تورک ئاسیای دوور بووە، کە هەزار ساڵێک پێش ئێستا روویان لە خۆرهەڵاتی ناوین کردووە، سەرەتا وەک کۆمەڵێک خێڵی کۆچەریی بەدوای خاکێکدا گەڕاون تا لێی بژین و نیشتەجێ بن. دواتر زۆربەیان لە ئەنادۆڵدا نیشتەجێ بوون.

لەگەڵ شاڵاوەکانی فتوحاتی ئیسلام و موسڵمانیزەبوون و موسڵمانیزەکردنی گەلانی ئەم ناوچەیەدا، ئەو جوگرافیایە سەروبن بووە، کولتوور و چاندەکانی گەلانی ڕەسەنی زاگرۆس-تۆرۆس و میزۆپۆتامیا دەکەونە ژێر هەڕەشە و هەژموونی کولتووری عەرەبی. گەلی فارس لەگەڵ دامەزراندنی ئیمپراتۆریەتی سەفەوی ئەم هەڕەشە و هەژموونەی زیاترکردووە. لەگەڵ موسڵمانیزەبوونی خێڵە تورک و تورکمانییەکان و خزانیان بۆ نێو پێگەکانی دەسەڵاتدارێتی لە کۆتایی سەردەمی عەباسییەکاندا، دامەزراندنی دەوڵەتی سەلجوقی، دواتریش عوسمانی، هەڕەشە و هەژموونی کولتووری تورکیش لە زاگرۆس-تۆڕۆس و دەشتەکانی میزۆپۆتامیا زیاتر بوو، خێڵە تورکەکان لە خێڵی کۆچەرییەوە بوونە خێڵی دەسەڵاتدار و دەوڵەتدار. لەگەڵ لەدایکبوون و پەرەسەندنی ناسیۆنالیزمی تورکی، عەرەبی و فارسی و دامەزراندنی دەوڵەت-نەتەوەکانی تورکیا، ئێراق، ئێران و سوریا و نکۆڵیکردنیان لە گەلی کورد و بەردەوامیدان بە شەش پرۆسەکەی داگیرکارییدا، ئیدی گەلی کورد لەنێو بەرداشی قڕکردنێکی جەستەیی و کولتوورییدا زیاتر لەیەک سەدەیە، لەنێو بەرگری و بەرخۆدان دابووە، بۆ ئەوەی بمێنێتەوە و لەناونەچێت. هەموو ئەمانەش شتێکیان لە ماهییەتی "برایەتی گەلان"ی ناوچەکە نەهێشتۆتەوە و بەتەواوی بۆ دووژمنایەتی وەرچەرخاوە.

ئەو دەوڵەت-نەتەوە بەماهیەتی فاشیستانە و داگیرکارانەی خۆیانەوە، هەموو هەوڵێکیان بۆ لەناوبردنی جەستەیی و کولتووری کورد بوو. کوردیش هەموو هەوڵێکی بۆ ئەوە بووە بمێنێتەوە و لەناونەچێت. لەدوای زیاتر لە سەدەیەک، نە ئەو دەوڵەت-نەتەوانە توانیان کورد لەناو ببن، نە کوردیش توانی ئەو دەوڵەتانە بڕووخێنێت، یان بتوانێت سیستەمەکەیان بگۆڕێت بە سیستەمێکی دیموکراتی. 

لە پەیوەست بە دوالیتەی برایەتی-دووژمنایەتییەوە، کورد وێڕای هەوڵ و تێکۆشانی بۆ مانەوەی خۆی و بەرگری لە بوون و ناسنامە و مافەکانی، هیچ کات دەستی برایەتی و بەواتا فراوانەکەی بەیەکەوەژیانی لەگەڵ ئەو گەلانە رەتنەکردۆتەوە، هەمیشە کورد دەستپێشخەر بووە لە هەوڵدان بۆ کۆتاییهێنان بەو دووژمنایەتییەی سەدان ساڵە لەلایەن دەسەڵات و دەوڵەتانی چینی سەردەستی ئەو گەلانە و بونیادنانی برایەتیی و بەیەکەوەژیان، بەتایبەتی لەو سەد ساڵەی رابردوودا. بەڵام لەهیچ قۆناخێکی ئەو سەد ساڵەدا، چەندان رژێم و حکومەتیش رووخان و هەڵوەشانەوە، کەچی هیچیان دانیان بە بوون و ماف و ئازادییەکانی گەلی کورددا نەناوە، جگە لە قۆناخی چەند ساڵەی فەرمانڕەوایەتی عەبدولکەریم قاسم لە ئێراقدا، ئەویش وەک بەهاری دزراو و کەموەختە، زوو کۆتاییهات. هەروەها لەدوای رووخانی رژێمی بەعس، کورد بە قەوارەیەکی فیدراڵی گەیشت. ئەو قەوارەیەش ئێستا لەژێر هەڕەشەی هەڵوەشانەوە دایە. لێرەدا نابێت ئەوەش لەبیر بکەم کە هەمیشە لەنێو کوردیشدا چینێکی باڵادەستی بەکرێگیراو و خائینیش هەبووە و بووەتە داردەست و پشتیوانی ئەو دەوڵەت-نەتەوانە و تا ئێستاش ئەو چینە لە فۆرمی بنەماڵە، حزب و دەسەڵاتدارێتیدا هەر بەردەوامە لەسەر ئەرکە بەکرێگیراوێتی و خیانەتکارییەکەی.

ئێستا، دوای سەد ساڵ، نە ئێمە ئەو دەوڵەت-نەتەوانەمان پێ رووخا، نە ئەو دەوڵەتانەش توانیان کورد لەناوببەن. ئەو دەوڵەتانەی ڕووخاویشن بەپلەی یەک بە دەستتێوەردای دەرەکی ڕووخاون. پرسیارە کرۆکییەکە ئەوەیە؛ لەنێوان هەوڵی رووخاندنی ئەو دەوڵەتانە لەلایەن کورد و هەوڵی لەناوبردنی کورد لەلایەن ئەو دەوڵەتانەوە، ئایا رێگەی سێیەم هەیە بۆ رزگاربوون لە دوالیتەی "ڕووخان-لەناوبردن"ی ئەو دەوڵەتانە و کورد؟ کە درێژکراوەی هەمان دوالیتەی کۆیلە-سەرەوەر و ژێردەستە و سەردەستەیە. بەواتایەکی دیکە؛ ئایا هێشتا زەمینەی سەرلەنوێ بونیادنانەوەی برایەتی و بەیەکەوەژیانێک لەنێوان گەلی کورد و گەلانی تورک، فارس و عەرەب هەیە یان ئەوەتا هیچ زەمینەیەک نەماوە و هەر دەبێت ئەو دوالیتەیە بەردەوام بێت، ئیدی یان دەبێت کورد ئەو چوار دەوڵەتە بڕووخێنێت یان دەبێت ئەو چوار دەوڵەتە کورد لەناوببەن؟ 

ڕێبەر ئۆجەلان - پەکەکە، لە پارادایمی نوێی تێکۆشانیدا باوەڕیی بەوە هەیە کە بەڵێ رێگەی سێیەم هەیە و دەکرێ لەمیانەی بە بنەماوەرگرتنی برایەتی و بەیەکەوەژیانی گەلان، نە ئەو دەوڵەتانە بڕووخێنرێن و نە کوردیش بێ ماف بمێنێتەوە و لەناوبچێت. بەڵام دوای سەدەیەک لە پەیڕەوکردنی شەش بنەماکەی داگیرکاری، ئایا چۆن و بە چ ئەقڵییەت و سیاسەت و رێگە و رێبازێک دەکرێ سەرلەنوێ برایەتییەک (بەیەکەوەژیانێکی دیموکراتی، ئاشتەوا، ئازاد، دادپەروەر و یەکسان) لەنێوان گەلی کورد و گەلانی ناوچەکە بونیاد بنرێت؟ ر.ئۆجەلان و پەکەکە و کوردی ئازاد، بە پارادایمی مۆدێرنیتەی دیموکراتی، کە لەکرۆکی خۆیدا بەیەکەوەژیانی دیموکراتیانە، ئاشتەوایی، دادپەروەر و یەکسانی نێوان گەلانە، پێداگریی لەسەر گرتنەبەری رێگەی سێیەم دەکەن، کە مەرجی بنچینەیی ئەم پارادایمەش دەستبەردانی ئەو دەوڵەتانەیە لەو شەش بنەمایەی داگیرکاریی، لەهەمانکاتدا دەستبەردانی کوردە لەهەوڵی رووخانی یان پارچەکردنی ئەو دەوڵەتانە. 

بەڵام گرفتە بنچینەییەکە ئەوەیە؛ ئەو دەوڵەتانە بە ئەقڵییەتی داگیرکاریی و فاشیزم بونیاد نراون، چۆن بەو ئەقڵییەتەیان دەتوانن کورد وەک گەل و نەتەوە، خاوەن ناسنامە، خاک، زمان، کولتوور، ئیرادەی سیاسی و خۆبەڕێوەبەریی پەسند بکەن؟ مسۆگەر ناتوانن. کەواتە رێگەچارەکە ئەوەیە، ئەو دەوڵەتانە دەستبەرداریی ئەو ئەقڵییەتە ببن کە پێی بونیادنراون. مەگەر دەتوانن دەستبەرداریی ببن؟ ئەگەر دەستبەرداریی ببن وەک دەوڵەت-نەتەوە نامێننەوە. ئایا ئەگەر دەستبەرداری نەبن دەتوانن لەسەرپێ بمێننەوە؟ مسۆگەر نەخێر ناتوانن لەسەرپێ بمێننەوە.

 ئێستا رووخانی پڕ دراماتیکیانەی هەردوو رژێمی بەعس لە ئێراق و سوریا سەلمێنەری ئەو راستییەیە کە بەڵێ تورکیا و ئێرانیش چیدی ناتوانن بەو ئەقڵییەتە داگیرکاری و فاشیستییەی خۆیان خۆ لەسەر پێ بگرن. چ جای ئەوەی بیانەوێت بە خەونی عوسمانییەتگەرایی و سەفەوییەتگەرایی ببنە ئیمپراتۆرییەتی خۆرهەڵاتی ناوین. نەک هەر ناتوانن ببنە ئیمراتۆرییەت، بەڵکو ئێستا خودی ئەو دوو دەوڵەتەش، بە یەکانگیربوونی فاکتەری ناوخۆیی و دەرەکی، هەرگیز ناتوانن خۆ لەسەر پێ رابگرن، چیدی ناتوانن شەش پرۆسەکەی داگیرکاریی لەسەر کورد جێبەجێ بکەن. ناتوانن خۆ لەسەرپێ رابگرن و لەنزیک مەوداشدا رووبەڕووی داڕووخانی زۆر دراماتیکیانە دەبنەوە. هەردوو فاکتەرە دەرەکی و ناوەکییەکان، واتە سیناریۆ و دەستتێوەردانی دەرەکی لەگەڵ داڕووخانی کۆڵەگەکانی هەردوو ئەو دوو دەوڵەتە لەناوەوە، تەواو یەکانگیر بوونەتەوە و ئەو دۆخەی هەردووکیان تێیکەوتوون، هەمان ئەو دۆخەیە کە هەردوو رژێمی بەعسی ئێراق و سوریا پێش ڕووخانیان تێیکەوتبوون. ئیدی هەردوو ئەو دوو دەوڵەت-نەتەوەیەی ماون لەئەگەری داڕووخانیان، یان وردتر بڵێین ڕووخاندنیان، پێش هەر گەلێکی دیکە هەردوو گەلی تورک و فارس، دەکەونە نێو هەمان دۆخی عەرەب (سووننە لە ئێراق و عەلەوییەکان لە سوریا). 

ر.ئۆجەلان و پەکەکە و کوردی ئازاد، بەڕاشکاوی دەڵێن؛ تاکە رێگا بۆ رزگاربوون لەو داڕووخانە دراماتیکییەی ئەو دەوڵەت -نەتەوانە، کە بوونەتە قەفەزی ئاسنین و پەرژینی ئەستووری نێوان گەلان، تەنیا و تەنیا گۆڕینی ئەو ئەقڵییەتە داگیرکاری و فاشیستیەیە کە ئەو دەوڵەتانەی پێ بەڕێوەدەچێت، یەکەم هەنگاوی ئەو گۆڕانکارییەی ئەقڵییەتیش داننانە بە بوون و ناسنامە و خاک و زمان و کولتوور و ئیرادەی سیاسی گەلی کورد و گەلانی دیکەی ژێردەستە. بەڵگەی کرداریی ئەو گۆڕانکارییەش؛ بونیادنانی سیستەمێکی نوێی دیموکراتی، دەستوورێکی نوێی دیموکراتی، ئازادکردنی تەواوی زیندانیان، دەستبەردانی تەواو لە هەر شەش پرۆسەکانی داگیرکاری و فاشیزمە.

ڕ.ئۆجەلان لە دوا پەیامیدا زۆر بەڕوونی و ڕاشکاوی ئەو راستیانەی لە حەوت خاڵدا خستەڕوو. پێشتریش لە بەرگرینامەکانیدا، لەو نەخشەڕێیەی دایڕشتبوو، لەهەموو پەیام و نامەکانی پێشووتریدا، هەمان ناوەرۆکی ئەو پەیامەی ٢٨ی مانگی بەشێوەیەکی زۆر ورد و فراوان باسکردووە. ئیدی ئەگەر تورکیا و ئێران، تەنانەت ئێراق و سوریای ئێستاش نایانەوێت بەهەمان دەرد و چارەنووسی رژێمی بەعسی ئێراق و سوریای پێشوو بچن، ئەوا دەبێت بێنە سەر رێی پارادایمی ر.ئۆجەلان و پەکەکە و کوردی ئازاد. 

لەکۆتاییدا؛ هەر بۆ مێژوو دەبێت بڵێین؛ پێش رووخانی رژێمی ئەسەد، کوردی ئازاد دەیان جار بە ئەسەد و دارودەستەکەیان گووت؛ "ئەگەر دەتەوێت بمێنیتەوە ئەوا سیستەمەکەت و رژێمەکەت دیموکراتیزە بکە، دان بە بوون و ناسنامە و ئیرادەی سیاسی کورد و گەلانی سوریادا بنێ". کەچی ئەسەدیش وەک هەموو دیکتاتۆرە ملهوڕەکانی دیکەی مێژوو، بێباکانە بەردەوامبوو لەسەر ملهوڕییەکەی، لەئاکامیشدا بینیمان چۆن دراماتیکیانە لە پانزە رۆژدا ڕووخا، مسۆگەر هەمان شتیش بۆ سەددام و دارودەستەکەی راستە، ئەویش بەملهوڕییەکەی لێیدەخوڕیی تا ئەویش دراماتیکیانە لە بیست ڕۆژدا ڕووخا. ئاکامی دووژمنایەتی، داگیرکاریی و فاشیزم تەنیا داڕووخانە، ئاکامی برایەتی و بەیەکەوەژیانیش تەنیا ژیانێکی ئازاد، دادپەروەر، یەکسان و ئاشتەواییە.  

ئەزموونی ڕووخانی هەردوو رژێمی بەعسی ئێراقی و سوریایی بە دەستتێوەردانی دەرەکی و فاکتەری دەرەکی، پێماندەڵێت، داڕووخاندنی ئەو دەوڵەت-نەتەوەکانی دیکەش زۆر ئاسان و خێرایە، بەڵام هیچ کات ئەو دەستتێوەردانە دەرەکییانە سیستەمێکی دیموکراتی، ئازادیی، دادپەروەریی، یەکسانیی و ئاشتەوایی بۆ گەلان بەدیناهێنن، دیسانیش ئەوەی دواجار رۆڵی یەکلاییکەرەوە دەبینێت بۆ بونیادنانی سیستەمێکی ئەوها، تەنیا فاکتەری ناوەکی و ئیرادەی ناوخۆیی گەلانە. چونکە هێزە دەستتێوەردەرەکان بەگوێرەی بەرژەوەندییە ستراتیژییەکانیان و لۆژیکی "سەرمایە - قازانج" و هەژموون و پاوانخوازی دەخوازن دیزایینی وڵاتان و ناوچەکە بکەنەوە، لەمەشدا تەنیا گەلان زیانمەندی یەکەم و سەرەکیین، بە ژێردەست و سەردەستیانەوە. بۆیە وەڵامی پرسیاری ئەوەی "برا بین یان دووژمن؟"ی گەلان، سەنگی مەحەکی داهاتووی گەلی کورد و تورک و فارس و عەرەب و گەلانی دیکەیە.