واقیعی تاریکی هێزە ئەمنییەکان لە کوردستانی عێراق: دەنگێک دژی بێ سزایی

 لە سایەی دیمەنی سیاسی کوردستانی عێراقدا، واقیعێکی نائارامکەر لەخۆدەگرێت کە کەم کەس دەوێرێت باسی بکات. ئامێری ئەمنی هەرێم کە لەلایەن پارتی (پارتی) بە سەرۆکایەتی مەسرور بارزانی و (یەکێتی) بە سەرکردایەتی بافڵ تاڵەبانی کۆنتڕۆڵ دەکرێت، بە مەجازی دەسەڵاتی بێسنوور و لێپرسینەوەی سفر کاردەکات.

 هێزە ئەمنییەکان کە بە پلەی یەکەم لە ئاساییش (ئاسایشی گشتی)، دەزگای پاراستین (هەواڵگری پارتی) و دەزگای زانیاری (هەواڵگری یەکێتی) پێکدێن، وەک مشتێکی ئاسنینی ئەو لایەنە سیاسیانە کاردەکەن نەک پارێزەری خەڵک. ئەم هێزانە بە بێ سزایی کاردەکەن، خەڵکی مەدەنی و ڕۆژنامەنووس و چالاکوانان دەکەنە ئامانج کە دەوێرن دژی بەرژەوەندیی حیزبەکان بێنە دەنگ یان گەندەڵی ئاشکرا بکەن.

 ئەوەی ئەم دۆخە بە تایبەتی مەترسیدار دەکات، نەبوونی تەواوی پاراستنی دادوەرییە. دادگاکان کە دەبێ وەک دوا قەڵای دادپەروەری بن، بە قووڵی تێکەڵ بە بەرژەوەندیی حیزبی بوون، هاووڵاتییان لە کاتی ڕووبەڕووبوونەوەی گۆشەگیریدا هیچ شوێنێکیان بۆ ڕوونادات. کاتێک ئەم هێزە ئەمنییانە بڕیار دەدەن کەسێک بکەنە ئامانج، هیچ دامەزراوەیەک ناتوانێت پارێزگاری لێبکات - نە پۆلیس، نە دادگاکان، تەنانەت ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانیش.

 نەخشەکە ڕوون و نائارامکەر و ناڕەحەتکەرە: ڕۆژنامەنووسانی لێکۆڵینەوە لە گەندەڵی خۆیان دەبیننەوە لەلایەن ئاساییەکانەوە دەستبەسەرکراون؛ ئەو چالاکوانانەی کە ناڕەزایەتی ئاشتیانە ڕێکدەخەن لە ناوەندەکانی دەستبەسەرکردندا ون دەبن؛ ڕەخنەگرانی پارتە دەسەڵاتدارەکان ڕووبەڕووی ترساندن یان خراپتر دەبنەوە. هێزە ئەمنییەکان وەک ئەوەی لە سەرووی یاساوە بن کاردەکەن - چونکە، بە کردەوە، ئەوان. دڵسۆزییان لای خەڵک و یاسا نییە، بەڵکو لە لایەن حزبە سیاسییەکانی خۆیانەوەیە.

 ڕاپۆرتەکانی ئەم دواییەی ڕێکخراوەکانی وەک پەیامنێرانی بێ سنوور (RSF) تیشک دەخەنە سەر زیادبوونی توندوتیژی دژی ڕۆژنامەنووسان، لەوانە کوشتن و دەستگیرکردنی ئارەزوومەندانە و زیندانیکردن. ئەمانە ڕووداوی گۆشەگیر نین بەڵکو هەوڵێکی سیستماتیکین بۆ بێدەنگکردنی هەر دەنگێک کە تەحەدای دۆخی ئێستا بکات.

 لایەنی ساردکەرەوەی ئەم واقیعە، بێدەسەڵاتی تەواوەتی ئەو هاوڵاتیانەیە کە خۆیان دەبیننەوە بە ئامانجی ئەم هێزانە. کاتێک کرانە ئامانج، هیچ ڕێگایەکی هەڵهاتن نییە، نە دەسەڵاتێک بۆ تانەدان، هیچ هێزێک نییە کە بتوانێت دەستوەردان بکات. دەسەڵاتی ئەمنی دەگاتە هەموو دامەزراوەیەکەوە، لە دادگاکانەوە تا ئیدارەی ناوخۆیی، تۆڕێکی کۆنترۆڵکردن دروست دەکات کە هیچ بوارێک بۆ دادپەروەری و مامەڵەیەکی دادپەروەرانە ناهێڵێتەوە.

 ئەمە تەنیا پەیوەندی بە کۆنترۆڵی سیاسییەوە نییە؛ پەیوەندی بە مافی بنەڕەتی مرۆڤەوە هەیە کە بەبێ ترس بژی و بە ئازادی قسە بکات و بەدوای دادپەروەریدا بگەڕێت کاتێک ستەم دەکرێت. کەچی لە کوردستانی عێراقدا ئەم مافە سەرەتاییانە تەنیا لەسەر کاغەز بوونیان هەیە. واقیع سیستەمێکە کە هێزە ئەمنییەکان وەک سوپای تایبەت بۆ پارتە سیاسییەکان کاردەکەن، کە دادپەروەری بە دڵسۆزی حزبی دیاری دەکرێت و قسەکردنی ڕاستی بەرامبەر دەسەڵات دەتوانێت هەموو شتێکی تێبچێت.

 بێدەنگی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەسەر ئەم پرسە تەنیا بوێری ئەو پراکتیزانە دەکات. لە کاتێکدا هەرێمی کوردی وەک هەرێمێکی دیموکراسی خۆی پیشان دەدات، لە ژێر ئەم ڕووبەرەدا ماشێنێکی چەوساندنەوە هەیە کە هەر هەوڵێکی ڕاستەقینە بۆ دەربڕین یان لێپرسینەوەیەکی دیموکراسی دەچەوسێنێتەوە.

 ئەمە ئەو واقیعەیە کە زۆر کەس ترسی ئەوەیان هەیە دان بەوەدا بنێن: لە کوردستانی عێراقدا کاتێک هێزە ئەمنییەکانی ژێر دەسەڵاتی حزبەکان بڕیار دەدەن تۆ بکەنە ئامانج، تۆ بە تەنیا دەوەستیت. هیچ یاسایەک ناتوانێت بتپارێزێت، هیچ دادگایەک ناتوانێت ڕزگارت بکات و هیچ دەسەڵاتێک ناتوانێت دەستوەردان بکات. تاکە هەڵبژاردنێک کە ماوە بێدەنگی یان دەربەدەرییە - هەڵبژاردنێک کە نابێت هیچ هاووڵاتییەک لە کۆمەڵگایەکی گوایە دیموکراسیدا بیکات.