هاوارێک بۆهەموان: بەشداری سەرژمێری نەکەن تا ماددەی۱٤۰جێ بەجێ نەکرێت

کاتی ریفراندۆم نە ک هەرمن وەک تاک ،بەڵکوکەسانی تریش زۆربوون لە سەرهه موو ئاستێکی رێک خراوەیی ،کەسی وە لە سەرئاستی ناوخۆیی وجیهانی، کە دەنگیان بەرزئەکردەوەوئەیان ووت ئێستا ریفراندۆم کاتی نیە،لەبری خێرشە ربۆ کورد دێینێت،وە خودی بەندە لە سیمناریکا لەسلیمانی بەدرێژی باسی دەرهاویشتە نەرێنیەکانی ڕیفراندۆمم کرد،بەڵام بە داخەوە ئەم کارەساتەی کە ئەکرا روونەدا رووی داو،۱٦ ئۆکتۆبەری لێکەوتەوە کە لە دیرۆکی نەتەوەیی بوو بە ڕۆژێکی شەرم وشومی.

.بەڵێ، ڕتفەاندۆم۱٦ ئۆکتۆبەری لێ کە وتەوە ،کە بووە هۆی لە دەست دانی٥۱% خاکی کوردوستان وئاوارە بوونی کوردەکانی ناوچە دابراوەکان بە تایبەت توزخورماتوو،حەویجە وە زۆرشوێنی تر،لەهه مان کاتا نیشتە جێ کردنی زۆرلە هاوڵاتیانی عەرەبی هەڵاتووی شەڕی شیعە وسوننە وشە ڕی داعش، وە ئێستاش وەک هە والەکان باس ئەکەن ژمارە یە کی زۆری شیعە ی لوبنانیش ئەوانەی لە خواروی لوبنان بە هۆی شەڕی ئیسرائیل و حیزب اڵلەهەڵاتوون لە کەرکوک نیشتەجێ ئەکرێن. ئە م رەوشەی کە دوای۱٦ ئۆکتۆبەری ۲۰۱۷ دروست بوو، بوە هۆی ناهاوسەنگی دیمۆگرافی بەشێوە یەکی زۆرزیاترلە وەی کە لە سەردەمی بەعس هە بوو،بۆ نمونە لە زۆرشوێن لە کە رکوک کورد نەک هەربۆتە کەمینە ،بەڵکو ناتوانن سەردانیشی بکەن بە تایبەت کە جلی کوردیت لە بەربێت. واته بە شێوەیەکی گشتی رەوشی سەرژمێری ئاڵۆزبووەوە گونجاو نیە بۆسەرژمێری، وەک چۆن کاتی خۆی ریفراندۆم گونجاونەبوو.

چۆن ریفراندۆم لە دەست دانی٥۱% ی خاکی کوردوستانی لێ کە وتەوە بە هەمان جۆرسەرژمێریش ئەبیتە هۆی لە دەست دانی بەڵگەی رەوایەتی زۆرینەی کوردبونی کەرکوک وناوچەکانی تروەک موسڵ وخانەقین.هەرچەندە ئەمە بە هیچ جۆری نابێ ببێتە بەڵگە ،کە خەڵکی شوێنێ زۆربەی بێگانە بن ببێتە هۆی لە دەستدانی ناسنامەی گەلە رەسەنکەی ،بۆ نمونە ئە مڕۆ زۆرشار وە هەتا وەلاتیش بوونیان هەیە،کە بێگانەی زیاترە لەخەڵکی رەسەنی خۆی،هەر وەک ئەبینین ئەمارات وەک وەلات ژمارەی بیگانەی زیاترە لە خەڵکی وەلات ،هەتا لندن، هۆنگ کۆنگ ،سینگاپۆرە هتد بەلام هیچ کام لەم خەڵکە بێگانە بۆ نمونە لە دوبەی داوای ئەوە ناکات کە ببێتە بریاردەری وەلات وبە شێک لە خاکەکەی بە هی خۆی بزانێت.

بەلام بۆ کوردوستان کە تائێستاهیچ قەوارەیەکی سیاسی نیە ،ئەم ڕەوشە ترسناکە ،چونکە گۆڕانی دیمۆگرافی وەک چەکێک بەکارهاتووە و بەکاردێت دژی کورد،نمونەی تازەوزیندوش بۆئەمە ڕەوشی عفرینە،وە هەرەها کە رکوک کە بەعس بە هەموو ڕێگایەکی یاسایی ،سیاسی، دارایی وە بەکارهێنانی ترس وتۆقاندن هە وڵی گۆرینی دیمۆگرافی ئەدابۆ نەمانی کوردلەوێ وەک نەتەوە .

کورد لە میێژووی گۆڕینی دیمۆگرافیا لە سەرخاکەکەی ئە زمونێکی زۆروتاڵی هه یە لەهە موو پارچەکان،وەک نمونە لە کوردوستانی باشوور، شارەکانی موسل، تکریت خالس،بەعقوبە ،بەدرەوجەسان کوردی وکوردەستانی بوون بەلام ئێستا زۆرینەی رەهای دانیشتوانی عارەبن، هەتا کورد بۆخۆشی قە ناعەتی کردوە،کە زۆری ئەم شوێنانە عارەبین ووازی لێیان هێناوە، بۆ نمونە وشیارزیباری لە دیمانەیەکی تەلەفزینی العربیە ،کە خۆم بینەری بووم لە ۲۰۰۳ لە وەڵامی پرسیارێکا لە مەڕموسل وتی موسل شارێکی عارەبیە.

لە ماوەی کە مترلە ۱۰۰ ساڵ بەشی زۆری ئەم شارانە لەکوردوستانی بوون کران،کە ئەم ماوە واتە ۱۰۰ ساڵ بۆ مێژووی نەتەوەکان زۆرکە مە،کە ئە شێ هە ندێ کەس روداوەکانیشی بیربێت ،بۆیە ئەگە ڕەوش وا بڕوا ،وە دەسەڵاتی میلشیا لە هەرێم بەردەوام بێت لە دەسەڵات داری بەم جۆرەی کە ئێستای هەیە تاساڵانیکی نەچەندان دوورپاش سەرژمێری، کەرکوک بە دەردی موسڵ ئەچێت وە سەرژمێری ئەبێتە بەڵگەی یاسایی بۆ لەکوردوستانی کردنی کەرکوک وناوچەکانی تری دەروەی هەرێم ،وە بۆ ئەمەش،هە ردووعارەبی شیعە وسوننە تەنهاشتیک کە لەسەری کۆک بن نەهێشتنی ناسنامەی کوردوستانی بوونی کە رکوکە ،ئەمە لە کاتیکدا،کەعارەبی شیعە وسوننە رێگە بەیەکترنادەن بچنە ناوشارەکانی یەکترتا دیمۆگرافی ئایینی ومەزهەبی نەگۆڕدرێ.    

بە لەدەست دانی کەرکوک وناوچەکانی تری دەرەوەی هەرێم لەهەڵبژاردنێکی نابەرابەرونائاسایی بەهۆی جێ بە جێ نە کردنی ماددەی۱٤۰،هە رەشەی ناهاوسەنگی دیمۆگرافی ودووبارە بوونەوەی ئەزموونی کەرکوک زۆرترئەکات، بە تایبەتی لە کاتی ئێستادا بازاڕوکاروبازارگانی بۆتە ئەوە کەخەڵکی ناوەراست وباشوورلە هەولێروسلێمانی ودەهۆک نیشتە جێی بکرێن لەڕێگەی کۆمپانیاکانی دروستکردنی یەکەکانی نیشتەجێ بوون بۆ پە یداکرانی پارەی خێراوکاش،کە دەسەلات داران خاوەنداریەتیان ئەکەن،وە بە دەهاهەزاریەکەی نیشتەجێ بوون مەزندە دەکرێن بۆلە خۆگرتنی ملیونان کەس. بەندە لەچەندەها وتارا باسی مەترسیەکانی ناهاوسەنگی دیمۆگرافیام کردوە لە سەرئاشتی کۆمەڵایەتی وژیانی ئاشتیانەی هاوبەش لەکوردوستان ئەگەربە یاسا ڕیک نەخرێت و ببێتە بازرگانی وەک ئێستا ،کە لێرەدا پێویست بە دووبارە کردنەوەیان نیە. 

گوومان نیە کەسەرژمێری گۆڕانی دیمۆگرافی لەرەوشێکی نائاسایی دائەکاتە دیفاکتۆ/راستی بەمەبەستی کورت کردنەوەی کوردوستانی بوونی باشوورلەچەند گۆرانی وهەڵپەڕکێی کوردیدا وەک کەمایەتیەک لەناووەڵات.بۆیە گرنگە لە ئێستاوە هاوارلە هه موو پارت ،رێکخراو،کەسیاتیە سیاسی، نووسەر،میدیاکاران وە کەسانی دلسۆزوخەم خۆری خەڵک وخاک بکرێت لە کوردوستان،کە دەنگ هەڵبڕن وە داوا بکەن تا ماددەی۱٤۰جێ بەجێ نەکرێت کوردبە شداری سەرژمێری نەکات، وە لە سەرهە مووئاستێک بایکۆت بکرێت.       

دەبا ئەم هاوارە بگاتە گوێی هە موان،تابەرپرسیاریەتی میێژوویی بکەوێتە ئەستۆی هەریەکێ ،وە سبەی کە س نەڵی، کەس باسی مەترسیەکانی سەرژمێری نەکرد، وە لە هەمووش گرنگ تر،با بە هە مووان ڕێگری بکەین لە دووبارە بوونەوەی ئەزمونی ریفراندۆم ودەرهاویشتە نەرێێەکانی ،کە بووە هۆی لە دەست دانی٥۱% خاکی کوردوستان.بەڵی باهە موان ئێستا بە ئەرک هه ڵسین وکارێک بکەین تائەرک وقوربانی نەوەکانی داهاتوومان کەم بکرێتەوە ،وە وەک نەوەکانی ئێستاو رابردوونەبنە سوتەمەنی وخێرنەدی ولەژیان.