گەل و میللەت

Monday, 16/09/2024, 19:07

نووسەری یوگۆسلاڤ میلۆڤان جیلاس  نووسەری دوو کتێب (  چینی  نوێ و  دەمەتەقێ لەگەڵ ستالینا ) . جیلاس کۆمونیست و شۆڕشگێڕ و سیاسەتکار و نووسەر بوو. سەرەتا بە تایبەتی لە کاتی دووەم جەنگی جیهان و دوای جەنگیش،  شێت و شەیدا و هۆگری کەسایەتیی ستالین بووە، بەڵام دوای سەردانێکی بۆ مۆسکۆ و دەمەتەقێیەکی دوور و درێژی لەگەڵ ستالینی رێبەری سۆڤیەت، دڵی لێی سارد دەبێتەوە و ئەو کتێبە دەنووسێ، کە پڕە لە هێڕشی زۆر توند بۆ سەر دیکتاتۆری جیهانی کۆمۆنیزم میلۆڤان جیلاس  لە دوو پرسدا سەری سوڕمابوو. یەکەمیان تیۆرییە. دووەمیان پەیوەندی بە دۆستۆیڤسکیەوە هەیە. مەسەلەی تیۆری شرۆڤەکردنی جیاوازی نێوان وشەی "گەل" و "نەتەوە"یە. ئەو ویستویەتی ئەمە لە ستالینەوە بزانێت. لە شەوێکی هاوینەدا لە مۆسکۆ لە ساڵی ١٩٤٨ کە لەگەڵ سەرکردەکانی یەکێتی سۆڤیەت کۆبووەوە، دگیلاس پرسیاری “گەل” و “میللەت”ی خستەڕوو. مۆلۆتۆڤ، وەزیری دەرەوەی بەناوبانگی سۆڤیەت وەڵامی دایەوە و گوتی ئەو دوو وشەیە یەک مانایان هەیە. بەڵام ستالین بەم قسەیە ڕازی نەبوو. وەک پیاوێکی یوگۆسلاڤی لە کتێبی گفتوگۆکان لەگەڵ ستالین دەگێڕێتەوە، ستالین وەڵامی مۆلۆتۆڤ دەداتەوە و دەڵێت: نەخێر ئەمە قسەی بێمانایە لە نێوانیاندا میللەت، دەزانی چییە: بەرهەمی سەرمایەدارییە لەگەڵ هەندێک تایبەتمەندییەکان.سەبارەت بە خەڵک، ئەوان کرێکاری نەتەوەیەکی گەلانن”. وەڵامەکە سەرلێشێواوانەیە. میللەت دەرئەنجامی سەرمایەدارییە کە کۆمۆنیزم شەڕی لەگەڵ دەکات. کەواتە بیرۆکەیەکی کۆنەپەرستانەیە. “خەڵک” کرێکارانن. باقی "خەڵک" هیچ نین. سەرکردایەتی حیزب و دەوڵەتی ئامادەبووی ئەو شەوە نە نوێنەرایەتی نەتەوەیەکیان دەکرد، نە بە پیشە، لە چینی کرێکارەوە نەبوو، نە لە بنەڕەتدا، لەو ڕۆژانەی کە لە “خەباتی نەرێنی”دا بوون، نە لە چینایەتیشدا کە بوون بە فەرمانڕەوا. بەڵام سەرەڕای ئەمەش بە ناوی کرێکاران، یان بەناوی ئەوانەوە حوکم دەکەن. لە ژێر دەسەڵاتی ستالیندا خەڵک نەبوو، نە کرێکار، هیچ شتێک نەبوو، چونکە هەموو شتێک لە باشترین حاڵەتدا لە سەردەمی ستالیندا بوو سەرلێشێواوی دووەمی جیلاس ئەوەیە کە دۆستۆیڤسکی بە گەورەترین نووسەری سەردەمی مۆدێرن دەزانێت، هەر بۆیەش لە هێرشە کۆمۆنیستەکان بۆ سەری تێنەگەیشتووە و قبوڵی نەکردووە. وەڵامی ستالین بۆ ئەم پرسە ئەمە بوو: "ئەو نووسەرێکی گەورەیە و کۆنەپەرستێکی گەورەیە، ئێمە کتێبەکانی بڵاو ناکەین، چونکە کاریگەری خراپی لەسەر گەنجان هەیە. بەڵام بەڕاستی نووسەرێکی گەورەیە". لێرەدا پێدەچێت ستالین لەگەڵ پێناسەی ئەو بۆ "گەل"دا بگونجێت. دۆستۆیڤسکی کرێکار نییە، لە چینی کرێکار نییە و بیرۆکەی سیاسی "پێشکەوتنخوازانە"، بیرۆکەی حکومەتی چینی کرێکار لە باوەش ناگرێت. کەواتە ئەو کەسێکی کۆنەپەرستی گەورەیە. دوای ئەوە گرنگ نییە، نووسەرێکی گەورەیە. ئەوەی گرنگە تەنها ئەوەیە کە خزمەت بە دەسەڵات و ئایدۆلۆژیای دەسەڵات دەکات. ئەگەرنا بەم شێوەیە یان بەو شێوەیە دەبڕدرێت. بەهۆی ئەوەی دۆستۆیڤسکی مردبوو، تووشی دەرکردن و قەدەغەکردنی بڵاوکردنەوەی بەرهەمەکانی بوو. ئەگەر لە ژیاندا بوایە، تەنها خودا دەزانێت ستالین چیی پێدەکرد. جیلاس کە هەم کۆمۆنیست و هەم دۆستۆیڤسکی بوو، بێدەنگ بوو. سەرکردەی کۆمۆنیزم لە جیهاندا سەرکردەی کۆمۆنیستەکانی یوگۆسلاڤیا هێندەی تر سەری لێ شێوا. لە ڕۆژانی دواتردا دۆستۆیڤسکی زیاتر کۆمۆنیست دەبوو، لە حکومەتی یوگۆسلاڤیا دەردەکرا و زیندانی دەکرا. ڕەنگە ئەو کاتە ئازاد بوایە. زیندان بۆخۆی ئازادترە لەو بیرۆکە و مانا دابڕاوانە لە ژیان، چونکە ئەم جۆرە بیرۆکەیە هەم زیندانە و هەم زیندانە. هەموو بیرۆکەیەک هەم زیندانە و هەم زیندانیوان ئەگەر بەهایەکی گەورەتر لە بەهای ژیان پێ بدرێت. بەڵام ڕەنگە ئێمە لە لێکدانەوەی وشەی “ژیان”دا سەرمان لێ شێواوە، هەروەک چۆن جیلاس لەگەڵ میللەت و گەل و دۆستۆیڤسکیدا تێکەڵ بوو. ئەگەر ئەو جۆرە سەرلێشێواوییە لە نێو ئێمەدا ڕووبدات، ئەوە مانای ئەوەیە کە ئێمە هێشتا دیلی بیرکردنەوە و زیندانی ژیانین. ژیان بە مانای سادەی خۆی، کە بەبێ ئەو بوونی نییە، کە ئازادییە. من پێم وایە هەموو "نەتەوەیەک" و هەر "گەلێک" دەتوانێت ببێتە قوربانی ئەو وشانەی کە ماناکانیان لە ژیان و واقیع دابڕاون و بەو شێوەیە بمێننەوە تا دەرگاکانی ئازادی لەبەردەمیاندا دەکرێتەوە. ئایا وشەی "ئازادی" خۆی لە لوتکەی دروشمەکانی بەعسدا نەبوو؟ سوکایەتی بە "تایفەگەری" و ستایشی دیموکراسی ئەمڕۆ لە لایەن ئەو سیاسەتمەدارانەوە نەکەن کە لە ژیانیاندا لە دەرەوەی فەزای حزبی تائیفی یەک هەناسەیان نەکێشاوە؟ دڕندەیی تاکە ئاوێنەی ستەمکاری نییە. وشەکان کە لە ماناکانیان دابڕاون، واتە لە واقیعدا لە ناوەڕۆکەکانیان بەتاڵ کراون، ئاوێنەیەکی تری ستەمکارین. ڕەنگە وشەکان گرنگتر بن چونکە دایکی کردارەکانن. لە سەرەتاوە وشەکە بوو. هه موو سیاسه ته کان، هه موو به ڕژه وه ندییه کان، له ژێر خۆردا جێگه یه کیان نییه به بێ ڕێکخستن و وردترکردنی خۆیان و به به ڕگی وشه وه ئامانجه کانیان بخه نه ڕوو.