دوای جەنگی جیهانی یەکەم و تێک شکانی ئیمپراتۆری عوسمانی، ( لە ١٢٩٩-١٩٣٣)، لە ماوەی( ٦٢٤ ) ساڵی حوکمڕانی ( ئیسلامی سیاسیی سونی تورک)، ( مستەفا کەمال ئەتاتورک ) یەکەم( سەرۆک کۆمار)ی تورکیا، ( کۆماری مۆدێرینی تورکیا)ی، لە سەر بنەمای( یەک نەتەوە و یەک زمان و یەک ئاینی سونی و یەک کلتوور) دامەزراند، لە ١٩٢٣ مستەفا کەمال لە  گەڵ فەرەنساو بەریتانیا، لە سەر بنەمای پاراستنی بەرژەوەندی هاوبەش، رۆڵی گرنگی بینی، رێکەوتن نامەی سیڤەرو مافی چارەنووسی کوردیان، لەکۆنگرەی لۆزان بەتاڵ 

کردەوە.

کەمال ئەتاتورک  لە ( ١٩٢٣ - لە ١٩٣٨ )، لە ماوەی (١٥)ساڵی دەسەڵاتی دا، تورکیای بەرەو ئاراستەی ( سوکۆلاریزم )برد، ئاینی لە دەسەڵاتی سیاسیی جیاکردەوە، بناغەی حکومەتی ئەتاتورکی داڕشت،  ژیانی هاوڵاتیانی تورکیای لە گرانی و قات وقڕی و برسێتی و کاریگەرییە ئاڵۆزەکانی دوای  جەنگی جیهانی یەکەم، بەرەو ئاراستەیەکی باشترو ئارام تر برد. 

بە پێ پیلان و بەرنامەونەخشەی ئەتاتورکانە، بڕیاری دا کۆمەڵکوژی کوردو هەموو ئەو کەمایەتیانەی تورک نین بکات،  بە زەبرو زەنگ و توندو تیژی و فشار، زمانی کوردی وکلتووری کوردی لە باکووری کوردستان، قەدەغە کرد، بە کوردیان دەوت : 

- تورکی شاخاوی.

لە( -١٩٣٧١٩٣٧) دەوڵەتی تورکیای مۆدێرین، کۆمەڵکوژی، (٥٠)هەزار (کوردی عەلەویی)* لە دەرسیم کرد، لە بەرئەوەی بە زمانی تورکی نەدەدوان و سونیش نەبوون، پەرلەمانی تورکیا ناسنامەی (مستەفا پاشا)ی، (باوکی تورکەکانی) بە کەمال بەخشی.

دوای سەد ساڵ بەسەر ئەو سیناریۆیانەدا، (رەجەب تەیب ئەردۆغان )ی سەرۆک کۆماری تورکیا، بە هەمان پیلان و بەرنامەو نەخشەی کەمال ئەتاتورک و ئەزموونی ئیمپراتۆریەکی عوسمانی لەسیناریۆیەک دا گەڵ روسیا، بە نهێنی داعش هێنایە رۆژئاوای کوردستان و باشووری کوردستان، بۆ کۆمەڵکوژی کورد.

مەزلووم کۆبانی فەرماندەی هێزەکانی سوپای دیموکرات، بە ئیرادەیەکی پۆڵاینەوە، لە شەڕێکی بەرگی بێ وێنەدا، دوای قوربانییەکی زۆر، هەموو پەلامارەکانی داعش یان لە رۆژئاوای کوردستان  تێک شکاند .

دوای ئەوە لە سیناریۆیەکی تردا، سوپای پیادەی تورکیا و هێزی ئاسمانی تورکیا، بە پاڵپشتی روسیا، هێرشیان کردە سەر (عفرین )، دوای شەڕ و بەرگریەکی بێ وێنە ی( هێزەکانی سوپای دیموکرات )، سوپای تورکیا عفرینیان داگیریان کرد.

خەونی  ئەردۆغان بۆ دامەزرانی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی نوێ، لە داگیر کردنی عفرینەوە، پەلی هاویشت، بۆ خەونی داگیرکردنی هەموو رۆژئاوای کوردستان و شەنگال و موسڵ و قەندیل و کەرکوک و باشووری کوردستان .

بێ دەنگی ئەمەریکاو ناتۆو زلهێزەکانی دنیا و بێ هەڵویستی کۆمەڵی نیو دەوڵەتی، رەواییان  دا بە بەرنامەکانی ئۆردغان، سوپای تورکیا بە هێرشی زەمینی و فرۆکە جەنگییەکانی تورکیا و تۆپخانەکانی تورکیا، بۆردومان و تۆپبارانی سەرپا ناوچە جیا جیاکانی رۆژئاوای کوردستانی کرد، کۆمەل کوژی کوردیان کرد.

دوای هەڵبژاردنەوەی ئەردغان، بە سەرۆک کۆماری تورکیا، ، دوو بەرنامەی ستراتیژیی نوێ ئەتاتورکانەی دانا :

یەکەمیان :زیندوکردنەوەی ژێر خانی تێک شکاوی ئابووری تورکیا، بە دانانی چەندان سەربازگەو میتی تورکیا، لە باشووری کوردستان، کۆمەڵکوژی کورد باشووری کوردستان .

دووەمیان: بە ژێرخانی ئابوووری نەوتی باشووری کوردستان، ژێر خانی ئابووری ( باکوری کوردستان و( رۆژئاوای کوردستان) تێک بشکێنێت و جینوسایدی ئابوری کورد بکات.

گەر نەوتی باشووری کوردستان نەبوایە، سوپای تورکیاو فرۆکە جەنگییەکان و تۆپخانەکانی ئەردغان، نەیان دەیانتوانی کەمپی مەدەنییەکان و سەرچاوەی ئاو و کارەبا و سایلۆی گەنم و دام و دەزگا مەدەنیەکانی رۆژئاوای کوردستان، نوقمی ئاگرو باروت و ژەهر بکەن، نەیان دەتوانی ئەو هەموو گوندو شارانەی رۆژئاوای کوردستانیان خاپووربکەن، بۆ ئەوەی هیچ بوارێکی ژیان  نەهێڵن، خەڵک  تەوەلاو ئاوارە بکەن، هەموو بوارەکانی ژیان و ژینگە بکەن بە دۆزەخ، بوار نەدەن کەس لەسەر خاکی خۆی بژی .

سیستەمی خۆبەرێوەبردنی باکورو رۆژهەلاتی سوریا، لە رۆئاوای کوردستان، بە دەستوورو یاساو رێساو ئەو ئیرادە زانستی و لۆجیکانەوە. هەڵویستیکی باڵاو ئەزمووونێکی نوێ، ئەردۆغان وکۆماری سوریاو هەموو زلهێزەکانی دنیای توشی شؤک وتێڕامان کرد.

 ئەرۆدۆغان، بە کلتووری ٦٢٤ساڵی ئیمپراتۆری عوسمانی و سیکۆلاریزمی کەمال ئەتاتورکەوە. وەک سەدام حسین بەناوی ئاینی ئیسلامەوە، کۆمەڵکوژی کورد دەکات،  

ئێستا سڵ  لە( پرۆژەی نەتەوەیی دیموکراتی خۆبەریوەبردنی)، ( هێزەکانی سوپای دیموکرات)  و مەزلوم کۆبانییەکان دەکاتەوە .

عەبدوڵلا کەریم مەحمود 

*سوپای تورکیا لە کۆمەڵکوژیی کوردە عەلەوییەکان ی دەرسیم چەکی کیمایی ئەڵمانیای بەکارهێنا، نزیکەی ٥٠٠-١٠٠٠ژن و منداڵی دەرسیم بۆ خۆپاراستن لە ژەهری کیمیایی روویان کردە نزیک دەرسیم، هەموویان لەوی کۆمەڵ کوژکران، ئێسک وپروسکەکانیان، لە ناو ێەشکەوتەکەدا دۆزرایەوە، چەندان ژن و منداڵی ترراپێچی چەمەکە ی. خوارەوە کران، لە بەرئەوەی فیشەک گران بوو، جەندرمەی ئەتاتورک بە (نیزەو قەمە) کۆمەل کوژیان کردن، کورد یپێدیا، وەرگێڕانی شاسوار