ڕەوەند سەرەتای چیرۆکی شارستانییەتی مرۆڤایەتییە لەسەر فەلاتی ئێران کە بەرھەمی سروشتە و لە ئاڵووگۆڕێکی زۆر گەورە بەھۆی کەش وھەوا لە مێژوودا بە تۆفانی نووح ناسراوە وئاسەوارەکانی مەڵبەندی شنۆیە بە تەواوی ئەو تۆفانە دەسەڵمێنی و تێکەڵاوی خاکی گەرمەسیری ئەفریقایی( Tropical)لەگەڵ خاکی سوێری جەمسەری باشور( South Pole)لە ناوچەی شنۆ بۆتە ھۆی پێکھاتنی ژیانێکی کۆچەری(ڕەوەند)   کە دراوسێ باکوری لە ناوچەی سەڵماس مرۆڤێکی قژکاڵی پێست ناسکی چاوشینە وخاوەنی مەڕی نووحە وپەیکەری تەواو بەخوری سپی داپۆشراوە و ئەمرۆ بە زازاکی ناسراون.ئەو بنەماڵەیە خاوەنی ھۆش و بەھرەیەکی یەکجار زۆرە لە ڕووی سیاسیەوە کە تووانیوێتی سیستەمی سەرمایەداری پێک بێنی و جیھان داگیر بکات.لە کتێبی قورئانی پیرۆز دا بەناوی(ئەسحاب شیمال)ناویان ھاتووە،کە لەو ئایەتەدا دەردەکەوێ ناوچەی شنۆ مەبەستی سروشتە بۆ ژیانی تازەی ئادەمیزاد یانیش مرۆڤی ڕەوەند.لە باشوری شنۆ خاوەن پێکھاتەی خاکی ئەفریقاییە،دەبوایە بنەماڵەیەکی ئەفریقایی ژیانی مرۆڤی پێکھێنابایە،بەڵام بەو شێوەیە نییە،بەڵکو بنەماڵەیەک دیارە ڕەش ئەسمەر کە بەسامی ناسراون،بەپێی بەڵگەی خاکی ئەو بنەماڵەیە منداڵی قابیلن کە لە قورئاندا بە(2)برای ھابیل و قابیل ئاماژە دەکات و ئەو حاڵەتە ئەوە دەگەێنی لە تۆفانی نووحدا،کوڕی پێغەمبەر نووح سواری گەمییەکە نەبووە و لەئاودا نووقم بووە.بەس لە خاکی باشوری شنۆیە لە خاکی ژن ڕواوە بە مەڕ و بزنی ڕەش و قابیل و ھابیل دوو برا لە خاکی سوێر و شیرین کە دراوسێان بەتەنیا دەبینن قابیل دێت و ماڵی لەگەڵ دروست دەکات.ئەو بەسەرھاتە ھەمووی لە دەشتی شنۆیە ڕوویداوە.دەتوانین پێکەوە لە دەشتی ئەمرۆی شنۆیە پێشانگای ھابیل و قابیلی بەرپا بکەین و سەر لەنوێ خوێندنەوەیکی جیاواز و سەردەمیانەمان ھەبێ بۆ مێژووی کوردی کە ئادەمیزادی خاوەنماڵ ڕەوەند لە باکوور و باشور کێشەیان خووڵقاندوە کە ڕەوەند ڕێزمانی کوردیە.دەتوانین جوانترین و پاکترین زانست سەبارەت بە سەرھەڵدانی ژیان لە خاکی(ئاوی سوێر و شیرینی قورئانی) بنووسینەوە.

سەنتەری توێژینەوەی ژێنێتیکی و ژینگەناسی ژین دەنگی سروشتە بۆئاشکرا کردنی چۆنیتی سەرھەڵدانی ژیان لەسەر گۆی زەوی.بنکەی ژین ڕۆحی مەزنی مرۆڤایەتی لەسەر فەلاتی ئێران لە ناوچەی شنۆیە بە ناوی "ڕەوەند"نیشاندەدات و ھەوڵدەدات سەرھەڵدانی ژیانی مرۆڤ شانبەشانی ڕەوە بزن و مەڕەکان بخاتە ژێر لێکۆڵینەوە،ھەتا دونیای زانست و بیرکردنەوە و گەشەساندن دەستبەرداری ئەو سنورە بێکۆتاییەی خۆی بێ و ڕوو لە داھێنەری خاوەنی گەردوون بکات.بەداخەوە دونیای ئەکادیمی کورد ئێستا بەباشی پێکھاتەکانی خاک و ئاو و شاخ و داڕستان و گژوگیاکانی وڵاتی خۆی نەناسیووە و نەیاتووانیوە لەو ڕوویەوە ھیچ ھەنگاوێکی ئاشکرا ھەڵبگرێت و ڕوونی بکاتەوە سەرھەڵدانی ژیان لەنێوان دەریاچەی ورمێ و کێلەشین و ئارارات چۆن بووە و چی تێدایە.

فەلاتی ئێران و سەرھەڵدانی ژیان لە دوا قۆناغی خۆیدا ھەموو گۆی زەوی لەخۆگرتبوو،ئەوەش ڕوونکردنەوەیە بۆ دەرکەوتنی پێکەری مەڕە بەردینە

 لە نێوان شنۆ و نەغەدە لەسەر دڵی شاخەکانی،دەتوانین ڕیزێک مەڕی ڕەنگ کرێمی ببینین،شوانێکی بەردی لە سەری مەڕەکەدا ھەیە و مەڕەکانیان بەرەو چیا ڕاودەنێن و لە کۆتایی مەڕەکان لە ئاوەکانی نیستان دەشتی سەندوس،کە ئەمڕۆ بۆتە باخچەیەک و دەشتەکەش ناوی گۆڕاوە بۆ سۆلدوز،لە پێناو خاوەندارێتی مێژوویی بۆ وەرگرتنی شوێنەوارە کۆنەکانی ھۆزەکانی پێشوو لەم ناوچەیە دەژیان،ئەم ڕەوە بەردینە شێوەی سروشتی بزن و مەڕی ھەیە،کە لە خوارەوە ئاماژەیان پێکراوە.

فەلاتی ئێران و مەڕەکانی ئەم خاکە بە پێنج شۆان و پێنج ڕەوە بزن و مەڕ لە جۆری خۆیان ھاتۆتە دەوروبەری گۆلی ورمێ بۆ ئەوەی بۆ جیھانی زانستی بسەلمێنن کە ھەڵەن.

 1- ناوچەی ئارارات: 

زنجیرە چیای سەڵماس لە ناوچەی سپیران،جۆری ئاوێتەی خاکی خوێ یان سوێرە کە سەر بە خاکەکانی جەمسەری باشوورە و مەڕی نووح بە شێوەزاری ناوخۆیی مێھری پێی دەوترێت.مەڕی نووح لە ئەوروپا پێی دەوترێت مێرینۆوس و لە ئۆسترالیا و نیوزلەندا ھەر بەو ناوە ناسراوە و خاوەنەکەی ناوی پیرانە کە ئایینی میترای دامەزراندووە،ھەروەھا لە ڕێگەی گواستنەوەی ئەم مەڕە بۆ نیمچە دوورگەی بەڵکان شارستانیەتی یۆنانی دامەزراند..

 2ـ ناوچەی شنۆیە: 

باکووری ڕۆژھەڵاتی ئەوی لە دیوی دەریاچەکەدایە،پێکھاتەی خاکەکەی دوو جۆرەیە،جەمسەری باکوور و جەمسەری باشوور،ھەروەھا تەمەنی مەڕەکانی بریتییە لە گەرمێن وکوێستان لەگەڵ گۆڕانی پلەی گەرمی و بەرزبوونەوەی گەرما،شوێنی خۆی دەگۆڕێت،بۆ ناوچەی دەشتەبێل. لێرەدا پێویستی بە تێرامان و بیرکردنەوە ھەیە،چۆن ئەم خاکە خوێ و شیرینانە تێکەڵ دەبن،بۆچی مرۆڤ ئامادە نییە،بیری لێبکاتەوە.ئایا ئەو خاڵە گرنگ نییە،یانیش چیمان پێدەڵێیت..؟بەداخەوە ئەم بێباکییە سەرگەردانی مرۆڤایەتی ئەمڕۆی لێکەوتووەتەوە.بزن و مەڕی مێرینۆوس بەھۆی کوالێتی پشمی سپییەوە و لە ماوەیەکی کەمدا سەرنابڕدرێن وبەشێوەیەکی ڕیزبەندی زیادی کردووە و لەبەر ئەوەی لە ناوچەی ئارارات بەھۆی سۆیری خاکەوە لەوەڕگەکان ئەوەندە پڕ نین بتوانن بە ملیۆنان مەڕ بەخێو بکەن،بۆیە خاوەن مەڕەکان بیر لە چارەسەرێک دەکەنەوە و دەچنە ناو گفتوگۆیەکەوە لەگەڵ دراوسێی باشووریان،کە دەبێتە ھۆزی ڕەوەند و خاوەنی لەوەڕگەکانی کێلەشینن.وەک دەبینرێت گەورەکان بەرپرسیارێتی سەرکردایەتی ھەردوو مەڕیان گرتۆتە ئەستۆ،خەڵکەکەش ئاگایان لە خزمەتی مەڕەکان بوو،لەوانەش شوان و پاسەوانی مەڕەکان ئێستاش ئەم دوو بنەماڵەیە لە ناوەندی فەلاتی ئێراندا دەبینرێن.ھەمان خاوەنی ڕەسەنی مەڕەکانی مێرینۆوس،بەڵام بۆچی لە باشووردان؟میزۆپۆتامیا لە ژێر ناوی بڵباس و شاری بابڵ بیر دەھێنێتەوە کە ھەمان بڵباسن.

3- ڕووبەری شاخی قەندیل دارستانی باراناویی چڕی ھەیە؛ 

ئەمەش جێگەی سەرسوڕمانە لە ڕووی ڕێژەی داری میوە و زۆرترین ڕێژەی داری میوەی کێوی تێدایە کە زۆرترین ڕێژەیش سەر بە ترێی ڕەشەیە و کوالیتییەکی زۆر بەرزەی ھەیە و سەرچاوەیەکی باشی داھاتە بۆ دانیشتوانی ئەم ناوچە شاخاوییە ڕازاوەیە.

ئەو(3 )بنەماڵە ئاژەڵدارە لە ڕۆژئاوای گۆلی ورمێ لە نێوان دوو خاڵی بۆماوەیی قەندیل یان باخی عەدەن و ئارارات یان کەشتیی نووحدا ھەڵکەوتوون لە ڕووی بیروباوەڕی زانستی ئەمڕۆ و زۆربەی زانایانی قووتابخانەی ماتریاڵیستی بەسەرچووە ئینکاری دەکەن.

ئەم پارچە خاکە لە سەبەڵانەوە دەست پێدەکات و ھەتا کەنارەکانی ڕۆژھەڵاتی ئیتاڵیا بەردەوام دەبێت. بەپێی کانزاکانی خوێی ئۆکرانیا دەتوانیین بڵێین بەشی ڕۆژھەڵاتی بەرزاییەکانی ئەلب تێکەڵەیەک لە جەمسەری باشووری خاک،و پڕە لە ئاوێتەبوون،ھەروەھا دەتوانرێت جەمسەری باکوور ببینرێت کە بە گژ و گیاە و ڕووەکەکانی دیاری دەکرێت.لە قەندیڵەوە ھەتا ئارارات دەکرێ بڵێین بەپێی سەرچاوەکان پێویستی بە سەلماندنی بوونی خۆیەتی و ئەم دوورییە پێویستی بە لێکۆڵینەوەیەکی زۆر ھەیە.لە ڕووی توخمێک زۆرتر لە غەیرە کانزاکان دەبینرێت،بریتییە لە گازی کلۆر و کاربۆن و گۆگرد..

 ٤- ناجی گڕۆس یان ڕۆژھەڵاتی زاگرۆس؛

بزن و مەڕەکانی ئەم ناوچەیە بە شینبەش ناسراون و ڕەنگیان لە نێوان ڕەش و سپیدایە و شۆانەکانیان سەوزی ھیندین و بەکوردی ناسراون.باسی لەوە کرد ناوچەی قەندیڵ کە بە ناوی مامەشەوە ناسراوە و خاکی ماداگاسکار دەبێ ئەفریقی بێت،بەڵام وانییە،بۆچی ئێمە بە سۆمەر و ئەکاد و کلدانی دەڵێین سامی؟بۆچی سامی سپی و سەوزە؟  ئایا دەزانی ھۆکارەکەی چییە؟  ئەمەش ئەوەیە زەویەکانی ڕۆژئاوای زاگرۆس،یان بە ھەمەلایەنەتر،دەڤەری مامەش،پیاوی تێدا نەبوو،ژنانیش لەگەڵ نەتەوەی کورد بنەماڵەیان پێکھێنا و پیرانەکان یان خەڵکی سپی پێست لە باکوورەوە بە مەڕەکانیانەوە ھاتنە خوارەوە و شارستانییەتیان دامەزراند لە بابل و کەنارەکانی نیل و بنەماڵەی فەرمانڕەوا عەرەبەکانی ئەمڕۆ ڕێزیان لێگرتوون. بۆیە لێرەدا دووبارە بۆ پشتڕاستکردنەوە زانیارییەکان دەخەینەڕوو،منداڵە نێرەکەی نووح لەلایەن تۆفانەکەوە بردراوە،ھیچ بەڵگەیەکیش نەماوە،بردنی ئەم منداڵە بۆ نووسەری بابەتەکە بە تەواوی ئاشکرایە.کە پێویستە لە کۆکردنەوەی بۆردە زانستییەکاندا ئاماژەی پێبکرێت.

 لەم خاکانەدا ترێ بە ٣ ڕەنگی ڕەش و سپی و سور دەبینرێت،بەڵام بە ڕەنگێکی مات و مات،لە ڕۆژھەڵاتی زاگرۆس گامێش و نیسک نابینی و ئەم خاکەش تا گەرووی ھۆرمز بەردەوام دەبێت.دەتوانیت چەندین نەیزەک ببینیت،کە گەورەترینیان زنجیرە چیای ڕیجاڤ یان ڕیجاب شاخێکە و بێستوون دەگرێتەوە کە درێژییەکەی نزیکەی(٨٠)کیلۆمەترە و پێویستە لە ناوچەی مەراغە-زەنجان لێکۆڵینەوەی لەسەر بکرێت.

 لەو خاکەدا بزن و مەڕ دەژین،کە لە بنەڕەتدا بە وشەی سۆران ئاماژەیان پێکراوە،تێکەڵەیەک لە دوو وشەی سور = سوور و ڕان-مەڕ،لە زمانی کوردیدا بەکاردێت،ترێ بزنە،مریشک بزنە،مرۆڤیش بزنە لە زمانی چیچان و ڕووسیدا دەتوانرێت بگەڕێنرێتەوە بۆ ئەوەی بەھۆی ھۆکاری سروشتییەوە ناوچەکەیان بەجێھێشتووە و بەرەو باکوور کۆچیان کردووە.وەک گەرمی کەشوھەوای ھاوین لەم ناوچانەدا، ھەروەھا لە سەردەمی حوکمڕانی کوروش،دانیشتووانی دەوروبەری دەریای مازەندەران لە ناوچەی گیلان گواستراونەتەوە بۆ ئەو ناوچەیە و لە ناوچەی گڕۆسەوە خەڵکی کورد کۆچیان کردووە.ئەمانە بەشێکن لە دۆزینەوەکانی سەنتەری لێکۆڵینەوەی زانستی ژێنێتیکی و ژینگەناسی ژین،سەبارەت بە مەڕ و شۆانەکانی و لێرەدا پێویستە باسی حوشتریش بکرێت.ئەم ئاژەڵە کوێستانییە بەرھەمی خاکی نێوان شاخەکانی سەھەند و سەبەڵان و ئاراراتە،لە سەھەندەوە بەرەو تەورێز دەڕوات و لە تەورێزەوە ھەتا ئارارات ڕەنگی کرێمەکەی دەبینرێت،ترێی سەھەند سوور و درێژە،ترێی سپی ئارارات درێژە،جەستەی مرۆڤی درێژە،وەک ئینگلیزی و دانیمارکی و سویدی و ھۆڵەندی و نەرویجی کە ئەم یەکە مرۆڤانەن بێ باوەڕ ناوی دەبرد.جوانترین ئەندامەکانی ڕووەک و ئاژەڵ بە مرۆڤیشەوە سەر بەم ناوچانەن.

تێگەیشتن پەیامی سەرەکی ئێمە؛

پیران کێیە؟پیران لە وشەی سێپیران یان شێپیران وەرگیراوە و ئاماژەیە بۆ خاوەنی مەڕەکەی نووح کە جەستەیەکی تەواو سپی ھەیە،لەسەر زەوی لەڕۆژئاوای باکووری گۆلی ورمێ دەرکەوتووە و لە ڕووی بۆماوەییەوە سەر بە خاکی سوێرە.

لە بایۆلۆژیدا بە ژێناتی قەوقازی ناسراون.ئەم مەڕە بە شێوەزاری ناوخۆیی پێی دەوترێت مێرینۆوس و لە زاراوەی ئەوروپیدا ناوی مێرینووسە، ھەروەھا لە ئۆسترالیا و نیوزلەندا بە ھەمان ناو ناسراوە.کوالێتی پشمی سپییەکەی لە بەرھەمھێنانی جلوبەرگدا بەباشی ناسراوە و ئەم بابەتەش وایکردووە ئەم ئاژەڵە لە مردنی پێشوەختە ڕزگاری بێ،ھەتا ئەو ڕۆژەی لانیکەم لە ماوەی ساڵێکدا پشمەکەی لەسەر جەستەی گەشە دەکات.ھەتا دەگەیەنرێتە قەساب بۆ خواردنی گۆشت و پێست و ئێسک بە پێی ئەم ھۆکارانە زیادبوونی ژمارەی ئەم ئاژەڵە بە شێوەیەکی بەرچاو زیادی کردووە و لە ماوەیەکی کورتدا بە سەد ھەزار و ملیۆن دروست کردووە و وایکردووە خاوەنەکانی بیر لە لەوەڕگە بکەنەوە،چونکە خاکە سوێرەکانی ئارارات بارودۆخێکی وایان نییە،بۆیە لەگەڵ دراوسێی باشووریان خاوەنی مەڕی ڕۆند بوون،گفتوگۆیان کرد و گرێبەستێکیان لە ژێر ناوی یەکێتی لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی و پاسەوانی گەورەکان واژۆ کردوە،بۆ پاراستن و بەخێوکردنی ئاژەڵەکان کە لە ئەستۆی خاوەن مەڕەکانە.بە پێی ئەم ڕێککەوتنە ئەم ناوەندە لێکۆڵینەوەیە زیاتر ڕۆیشت و بۆی دەڕکەوتووە، پێشینەکان بیرۆکەی یەکتاپەڕستییان لە قوتابخانەی میترایست یان چەمەلیۆن دامەزراند و یاساکانی موڵک و ماڵی تایبەتییان دامەزراندووە و خۆیان بە نوێنەڕی خودا لە سەر زەوی دەزانن و بەم شێوەیە خەڵکی دیکەیان ناچار کردووە گوێڕایەڵی بکەن،پەروەردگاری میھرەبان بەم ئاڕاستەیەدا دوو ھۆزی ڕەوەند لە ناوچەی شنۆی ئەمڕۆ و مامەش لە ناوچەی قەندیڵ ملکەچ دەکات و لە ماوەیەکی کورتدا ھەموو ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست دەخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆیەوە.ئەگەر بە وردی گرنگی بە سێ شارستانیەتی کولتووری یۆنان و بابل و میسر بدەین لە باری بۆماوەیی ئەم سێ کولتوورە تێدەگەین،کە لەلایەن گەورەکانیانەوە بەم ڕیزبەندییە ڕێکدەخرێت.

5-شارستانییەتی مەڕی نووح؛

پیرانەکان،جەستەیەکی سپی و قژێکی شۆخی سووک و چاوی سەوز یان شینیان ھەیە،بەرھەمی خاکە خوێییەکانن،لە خاکی جەمسەری باشوور و لەگەڵ مەڕەکانی نووحدا ھاوبەشن و ئەوانیش سەر بە ژیانی سارد و ڕقیان لە گەرمایە،ھەر بۆیە مەڕەکان کۆچیان کرد بۆ باکووری دوورگەی بەڵکان و شارستانیەتی یۆنانیان دامەزراند،لەگەڵ بەربەرییە ئەوروپییەکان و بە کەمێک ھەوڵدان کولتوری شارنشینی لە نێوانیاندا بڵاوکردەوە،ئەسینای دامەزراند و پاشان ڕۆما لەگەڵ شاخەکانی ئیسپانیا و باکووری شاخەکانی پیرینیس لە کەناری ڕووبارەکانی مانچێ و گارێن پێشڕەوی کرد بۆ کەنارەکانی باکووری زەریای ئەتڵەسی و لە باکووری نیمچە دوورگەکەوە و بە بەرزاییەکانی ئەڵپدا تێدەپەڕین،بۆ چوونە ژوورەوە لە کەناری ڕووبارەکانی ڕاین و دانۆب حکومەتی پرۆسیان لەگەڵ شۆڕشگێڕان وڵاتانی تر لەسەر بەرزاییەکانی ئەڵپ و کەنارەکانی ڕاین و دانۆب و ڕۆژئاوای دەریای ڕەش و وڵاتان داگیرکرد.

 ئەوان ئەڵمانیا و پۆڵەندا و ئۆکرانیایان دامەزراندووە و لێرەدایە کە خەڵکی چاو شینەکانی پرۆس خۆیان بە پەیوەندیدار بە ئێرانییەکان دەزانن.

 خاکی گونجاو یان شوێنی زاوزێی ئەم مەڕە لە نێوان ورمێ و ئارارات و لە کەناری گۆلی ورمێ و لە چیای سەبەڵانەوە تا کەناری ڕۆژھەڵاتی ئیتالیایە.ئاژەڵەکان بە ڕەنگی سپی دەبینرێن،تەنانەت باڵندەی وەک کۆتر و قاز و قوو و مریشک و کەروێشکیش دەبینرێن و ھەر لەبەر ئەم ھۆکارە لە زمانی کوردیدا دەریای ناوەڕاست پێی دەوترێت دەریای سێپی کە بە واتای سپی دێت.پێویستە لە زاراوەی بەختیاریدا لە شێوەزاری پیران بگەڕێین،کە بە تێکەڵکردنی شێوەزاری لۆری،واتە زاراوەی دانیشتوانی سەبایە کە زمانی ئەمڕۆی کوردە و فارسی مۆدێرن تێکەڵەیەک لە بەختیاری، لۆرییە،عەرەبی،تورکی،مەنگۆلی، و سانسکریت.

6- شارستانیەتی مەڕی ڕەوەند:

 ئەم مەڕە کلک درێژە بە سەر و دەموچاو و دەست و قاچی قاوەیی و گوێچکە ھەڵواسراوەکان و پشمی بەھێز و کوالێتی بەرزی ڕەنگی کرێم، وەک ناوەکەی دەردەکەوێت،ھەمیشە جێگەی خۆی دەگۆڕێت و لەوەڕگەکان بەجێدەھێڵێت و دەچێتە شوێنێکی گونجاو لەگەڵ گۆڕانی پلەی گەرمی.  ئەم حاڵەتە دوو بایۆلۆژییە بەھۆی حاڵەتی ژێیناتییەوە دروست دەبێت،کە پێکەوەگرتنی ھەردوو خاکی جەمسەری باکوور و جەمسەری باشوور دیاری دەکات و ئاماژەیە بۆ گەورەیی یەزدانی مەزن،ھەروەھا لەگەڵ ھاتنی مەڕەکانی نووح لە باکووری ئەم دووانەیە سنووری،یەکەم شارستانیەت یان شارنشینی لەگەڵ ئایینی میترا لە کەناری دەریاچەکەوە دەستی پێکرد،کە بە شارستانییەتی سەبایە و پیران بەرکاڵ ناسراوە،لە کەنارەکانی ڕۆژھەڵاتی دەریای ناوەڕاستەوە ھەتا باشووری دەریای ڕەش،ناوچەکەی کۆنترۆڵکرد.بەو پێیەی مەڕی ڕوەکی بەرگەی وەرزی زستانی سەختی ئەنادۆڵ (پیران زەوی)ی نەدەگرت،لەگەڵ پێکھاتەکانی سۆمەری و ئەکەدی و کلدانی لە دیجلە-فۆرات و لەگەڵ ھاتنی ملیۆنان مەڕی یاز و مەڕی ڕوەکیش لەمەدا ھاتە ناو دیالۆگەوە زەوییە گەرمەکان لە ژێر فەرمانی بڵباس ـ پیراندا شانشینی گەورەی بەختیاری شارستانیەتی بابل دەست پێدەکات و بینای سەبایی شایستە لە کەنارەکانی ڕۆژئاوای دیجلە و ڕۆژھەڵاتی فۆرات دروستکراون و بەم شێوەیە پیران زاڵە بەسەر میزۆپۆتامیا و بە ھاندانی بەم شێوەیە گەورەکان لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست نەمامی درەختی شارستانیەتیان لەسەر سنگی زەوی چاندووە.(سەنتەری توێژینەوەی ژێنێتیکی و زانستی ژینگەیی ژین) داوا لە ھەموو پرۆفیسۆرەکانی مێژوو و جوگرافیا و بایۆلۆژی دەکات،بچنە ناو گۆڕەپانەکەوە بۆ ئەوەی ژیان و ڕۆحی گەورەی مرۆڤایەتی ڕزگار بکەن.

ئەبدوڵقادر پیران/سەرۆکی سەنتەری توێژینەوەی زانستی ژێنێتیکی و ژینگەیی "کێلەشین دوو" ئۆسترالیا

www.bnkayjin.com