شەڕی جیهانی وەک یەکەم و دووەمەکەی ڕونادات، لەڕاستیدا بە مۆدێل و تەرزێکی جیا چەند ساڵێکە دەستیپێکردووە، زلهێز و هێزە کاریگەرەکانی ناوچەکە زۆر زەحمەتە شەڕ لە نێو سنوورەکانی خۆیان بکەن، ئەوە سەلمێنراوە کە پێکدادانێک گەورە بێت یان بچووک لەو جوگرافیایانە ڕوودەدات کە هێزیان لاوازە یان ئاڵۆزە و شوێن پێی هەژموونە دژبەرەکانە، هەر بۆیە عراق، سوریا، لوبنان و هەرێمی کوردستان و ڕۆژئاوا خاڵی تەماسی دژبەرەکان دەبێت وەک چەند ساڵی ڕابردووش هەر وابووە.

هەرێمی کوردستان و ڕۆژئاوای کوردستان چەقێکی گرنگی ناکۆکیە لە نێوان ئێران و تورکیا و ئەمریکا، ئەو هاوسەنگیەی نێوان تورکیا و ئێران لە هەرێمی کوردستان تۆزێک لاسەنگ بووە، تورکیا بە شێوە کلاسیکیەکەی چارەگێکی داگیرکردووە و هەڵپەی زیاتریەتی و هەوڵدەدات ئاڵۆزیەکان بۆ ئەو مەبەستە زیاتر بقۆزێتەوە،

تەرز و هەژموونگەرایی ئێران لە هەرێمی کوردستان وەک ئەوەی تورکیا نییە، لە ڕاستیدا پێویستی بەوە نییە، هەوڵدەدات لاسەنگیەکە لە ڕێگەی فشارەکانی بەغدا و درۆن و رۆکێتەکانی کە بە ئاسمانی هەولێر فێرن هاوسەنگ بکاتەوە.

ئەمریکا بێ چارەترین هێزە لەم کاتەی ئاڵۆزیەکاندا، جاران ئاسا وەک وەک دەیەوێت جڵەوەکەی بۆ شل و توند ناکرێتەوە، ناشیەوێت ئەزموونی کەڵەکردنی هێز و چەک وەک لە ئەفغان و عراق کردی زوو زوو دوبارەکاتەوە، ئەمریکا دڵی تورکیا ڕازیبکات لە گۆشەیەکی دیکەدا زەرەریەتی، لە بەرامبەر ئێرانیش بێدەنگ و دەستەوەستان بێت، ئەو هیلالی شیعەیە بەرەو چواردە دەچێت، بەو هۆیەشەوە پارتی و یەکێتی پێ ڕێکناخرێتەوە وەک دەیەوێت، ئاخر تەبایی نێوان پارتی و یەکێتی یەکسانە بە تەبایی نێوان ئێران و تورکیا، ئەوەش چەندە قازانج بێت بۆ ئەمریکا دوو ئەوەندەش زەرەریەتی.

لە رەوشێکی ئاوا ئاڵۆزدا هەر پێکدادانیکی توند لە ناوچەکەدا، دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان لە هەردوو زۆنەکەش بێ ستراتیژن، تاکە تاکتیکیشیان خۆ هەڵواسینە بە ئێران و تورکیا، واتە هەرێمی کوردستانیان خستۆتە سەر مێزی قومار، قوماریش بردنەوەی دەگمەنە و دۆڕانی حەتمیەتە، لە باشترین حالەتیشدا، ئەگەر شانسی هەڵسێت بە تاکە و مایەی خۆی هەڵسێت کە ئەویش هات و نەهاتە.

بێگومان لە باری توندبوون و پێکدادانی هەژموونگەراکاندا، ڕۆژئاوای کوردستانیش هەمان مەترسی لە سەرە، تەنانەت لە دەمی لوولە تۆپدایە، ئەوەی لە هەرێمی کوردستانی جیایە، شێوازی بەڕێوەبردنی سیاسەتیان و چۆنیەتی ئیدارەدانی ناکۆکیەکانە لە نێو ناکۆکی زلهێزەکاندا، ڕۆژئاوای کوردستان سیاسەت لە هەرێمێکدا دەکات، بەڵام لق و پۆپی سیاسەتەکەی یەکدەستە و بەرفراوانترە لەوەی هەرێمی کوردستان، تەنانەت ئەوەنتاژی زیاتری لە بەردەستە، ئاخر ئیدارەی خۆسەری لە چوارچێوەی مەنزومەیەکی بەرفراواندا جێگە دەگرێت کە لە هەر چوار پارچەی کوردستاندا هاوسەنگی هێز و سیاسەتەکەی پارسەنگیەکی بۆ دروستکردووە، وەک هەرێمی کوردستان دوو دەست و دوو زۆن و دوو وابەستەیی نییە، ئەوان لە جیاتی گوێڕایەڵی بۆ ئێران، بەرژەوەندی دوولایەنیان ڕەخساندووە، لە هەر جوڵەیەکی دژبەر لە نێو سوریادا، ئەوانیش لە سنوری ڕۆژهەڵات جولەیان دەبێت، ئەو ڕەوشە نزیکەی ۱۰ ساڵە بەڕێوە دەچێت، لەگەڵ تورکیاش یەکلابوونەتەوە، تا تورکیا چاوببڕێتە ڕۆژئاوا و سنورەکانی باکور-باشوور، وەک مەنزومەیەکی موتەکامل ئەوانیش ئەوەندەی لە دەستیان بێت بە هێز وەڵام دەدەنەوە، بۆ ئەریکاش دیارە کە لە قۆناخی ئێستادا لە پەیوەندیدان و تا بەرژەوەندییە هاوبەشەکانیان بەردەوام بێت ئەوانیش سوودی لێوەردەگرن.

روسیا لە عراق و هەرێم رۆلی بەرچاوی نییە، تەنیا لە ڕێگەی ئێرانەوە هەوڵدەدات ناڕاستەوخۆ سوود وەرگرێت، بەڵام لە سوریا رۆلی سەرەکی و کاریگەری هەیە، بۆ لاوازکردنی ڕۆژئاوای کوردستانیش چەند ساڵێکە تەخسیری نەکردووە و هەر ئەوەندەشی بۆ ڕەخساوە، سیاسەتی روسیا لە سوریا بەرامبەر بە کوردان ئەوەیە کە دەیەوێت بچنە پاڵ ڕژێمی ئەسەد، کە ئەوەش ڕوونادات لامپای سەوز بۆ تورکیای داگیرکەر هەڵدەکات، ئیدی لەوە زیاتری نییە.

شرۆڤەکردنی ئەو بابەت و ڕۆژەڤە زۆر هەڵدەگرێ و باس و بنکۆڵکردنی قووڵتری گەرەکە....