زۆر جار بۆچوون گەلێك دەبنە بەڵگەنەویست كە گومان و پرسیارودوودڵی ناهێڵنەوە بۆگفتۆگۆو دیالۆگی لەسەر خۆو هێمن ، ئەمەش دەردی ئەو كۆمەڵگایانەیە كە سەرەتایین یان دواكەوتوون و نابنە جێگەی بایەخیان ،لەبەرئەوەی حەز بە بیركردنەوەناكەن یان لەبەرئەوەی بێ فەزیلەتن و نەریتی بیركردنەوەیان نییە ، جار هەیە مرۆڤ دەگاتە ئەو باوەڕەی كە هەرچی كردووەو نەیكردووە یا خود دەیەوێت بیكات جگەلە ڕستێك هەڵەو خراپە هیچی ترنین كە بەباوەڕی من ئەم تێگەیشتنە ڕەهایە پەیوەستە بەو چەمكە فەلسەفیەی كە بە چاخی كلاسیكدا پێیان ووتووە                       ( فەزیلەت ) بۆنمونە (سوكرات) دیالۆگێكی هەیە بە ناوی (مینۆن) لەوێدا دەڵێیت : " ... فەزیلەت نەبەشێكە لەسروشتی ئێمەو نە قابیلی فێربونە ، بەڵكو تەنیا سروش و ئیلهامێكی خوداییەو بەبێ‌ بوونی زانین بەوكەسەدەگات ، ئەگەروانەبوایە ، ئەواسیاستمە دارێك دەیتوانی كەسانی تریش وەكو خۆی بكات بە سیاسەتمەدار ". لەبەرئەوەی فەزای گشتی ئێمە چالاكی نەبووەو نییە كە پەیوەست بێت بە فەزیلەتەوە یان گەر هەبووبێت كەم بووەو هەر زوو خەفە كراوە ، ئەوا ئەم جۆرە كۆمەڵگایانە نەپهیامبەرو نە سروش دەر یان نەبووەو نییە تەنیا حیكایەت و داستانیان هەبووە و چاوەروانیش ناكرێت حیكایەتخوانێك بێت و دەستمان بگرێت و ببێتە فریاد ڕەسمان!! ئەوەی لێرەدا مەبەستمە و دروست بۆئێرە گونجاوە لەبەرئەوەی ئه م نەریتانه له كۆمەڵگای بێ پرەنسیپ و دواكەوتوودا هەیە و بیركردنەوە بەرهەم ناهێنێت ، دەبێت باوەڕ بە ئەفسانەكان بكەین گەر ئەو دەرفەتە شمان لەدەست نەدابێت !!! ئەوەی لە ناونیشانی ئەم نووسینە دا دەیخوێننەوە مەبەستم (ئەفسانەی پەیكەرەكانی دایدایۆس)ی گریكیە كە یەكێك بووە لە پەیكەرتاشە داهێنەرو دەست ڕەنگین و دیارەكان لە وڵاتەدا . كاتێك ( سوكرات و مینۆن) ، دەبیتە مشت و مڕیان لەسەر چەمكی( فەزیلەت ) ، سوکرات  ناچار دەبێت پەنا دەباتە بەر ئەم جۆرە ئەرگۆمێنتە كە دەلێت:

+ سوكرات : ئەوە تۆ دەلێیت سەرنجی پەیكەرەكانی (دایدایۆس ) ت ، نەداوە ، یان ڕەنگە ئەو پەیكەرانە لەشارەكانی ئێوەدانەبن ؟                                                                          مینۆن : مەبەستت چییە؟                                                                                                     + سوكرات : مەبەستم ئەوەیە ، ئەو پەیكەرانە ، ئەگەر نەسترێنەوە ئەوا هەڵدێن و وندەبن ، بەڵام ئەگەر بەسترانەوە ئیتر وون نابن و هەڵنایەن . 

ئیستا لە و نمایشە پڕ توانایەی سوكرات وورد نابینەوە ، بەڵكو ئەوەی مەبەستی منە كاتێك (دیالۆگی فەلسەفی پوخت) ناتوانێت بژی و لەوە زیاتر ناتوانین بچینە پێشەوە بۆ تەواوی ئاكتەكانی ژیانی مرۆیی و ئەدەبی هونەری و سیاسیمان چ هیوایەكمان دەمێنێت؟! بەناچاری دەبێت بەیاخ           بەمجۆرە دیالۆگانە بدەین ، هەروەكو (هۆمیرۆس) دەربارەی كەسایەتی ( ترسیاس ) دەڵێت :                     " تاكو زیندوو بوو ، لەنێوان مرددواندا ، توانای تێگەیشتنی هەبوو ، كەچی ئەوانی تر تەنیا درۆو سێبەر بوون " .ئەوەی دروستی ئەرگۆمێنتەکەدەسەلمێنێت ؛ دووانەی ( ئەفسانە – پەیکەر ) دەتوانن پێکەوە بیری فەلسەفی بەرهەم بهێنن ، ئەمەش  دەسەڵاتی ئەدەب و هونەرە لەدروستکردنی نەریتی بیرکردنەوەدا .