تا ئەو شوێنە ئەتوانی بە کۆمەڵگای تەندرووست ناوی بهێنی کە بتوانێ پێودانگەکان بە شێوەیەکی گونجاو بەکاربێنێ. گەر نا، ئەوا لە کۆمەڵگایەکی باشەوە ئەگۆڕێ بۆ کۆمەڵگایەکی خراپ.

لەباشووری نیشتمان ئەۆڕکە شتێك نەماوە لەژێر ناو و نیشانی (کۆمەڵگا) لەبری ئەوە چیمەڵگا،هیچمەڵگا،پووچمەڵگا،هینمەڵگا،فوومەڵگا و چەند زاراوەیەکی تر شوێنی گیراوەتەوە.. لەمانەدا تاکەکان لەبری ئەوەی سەرکردەکانیان کەسانی بە ئەزموون و دڵسۆزو خاك و ژینگە دۆست بن، کەسانی شەلاتی و جاش و کلک گرێدراوی داگیرکەران و هیچ و پووچ بەزەبری کلکی دوژمنان ، ماونەتەوە و درێژە بە دەسەڵات ئەدەن. ئەم جۆرە لە دەسەڵات ووڵات و خاك و خەڵك وەك کاڵایەك ئەبینن و سەودا و مامەڵەی پێوە ئەکەن و گەلێ بە هەرزان ساغی ئەکەنەوە. لای ئەمانە ئاڵا تەنها پارچە قوماشێکە وەك (پەڕۆ بەگووی مناڵ)لێی ئەڕوانن و هیچ بایەخێکی نیە، بەڵکە لە زۆربەی کاتەکاندا ڕەنگەکانیان لەسەر خۆیان تاپۆ کردوە و وەك یانەیەکی وەزرشی لە ووڵات و ئاڵەکەی ئەڕوانن، جگە لەو ڕەنگە دڵسۆزیان بۆ هیچ ئاڵا و ڕەنگێکی تر نیە. پیاوە دەست ڕۆیشتوەکانی ئەم چیمەڵگایە جگە لە مێژوویەکی درۆینە و کەڵەکە تڕەی ڕیزکراو خاوەنی هیچی تر نین کە جێگای شانازی کەس بێ،،ئەمانە هاتوون ئەفسانەی بێ بنەما و بێ بەرواریان هۆنیوەتەوە تا خەڵکەکانی خۆیان و میلەتی پێ چەواشە بکەن،ئەمانە هەر ڕۆژ ئەبێتەوە هەرچی شکست و دۆڕاندن و ئابڕوو بردنە ئەیگۆڕن بۆ سەرکەوتن و قارەمانێتی و پیاوی تەنگانەوە و سەرکردەی سەردەم و برا گەورە و مامی بچووك و دەیان و هەزاران ئاوەڵناو و پیش ناو و پاش ناو. کاری ئەمانە تەنها و تەنها ناشرینکردنی دوێنێ و یەعکردنی ئێستا و هێڵنجبردن بە ئاییندە و سبەی. ڕۆژێکیان لە بەرواری سەر دیواردا نەهێشتۆتەوە گەر خیانەتێك وەیان تێك شکاندێك وەیان هەڵهاتنیك وەیان تێ تەقانێکی تیادا ڕوو نەدابێ،،لای ئەمانە نەنگی و شوورەیی لەوەدا شۆڕبۆتەوە کە کامیان خێراتر و باشتر و بەپەلەتر کڕنووش بۆ دوژمن و داگیرکەران بەرن و چاوەڕوانی ستایش و ئەو پارچە نانە ڕەقە بن کە داگیرکەران بۆیان فڕێ ئەدەن بەر لووتیان.

 لە چیمەڵگادا خاین و خۆفرۆش و جاش ئەبنە سەرکردە و سکرتێر و ڕابەر. پیاو کوژ و ژنکوژ ئەبنە ئاسایش و پاسەوانی کۆمەڵگا،نەخوێنەوار و ماستەر و دکتۆرای علوج ئەبنە دکتۆر و پرۆفیسۆر و میژوونووسی ئەم گەلە..دەم هەراش و جوێن فرۆش و تێکدەر ئەبنە مەلا و موفتی و خەتیب و پیاوانی ئایینی،،دەست  وپێ سپی و تەمەڵ و تەوەزەلیش ئەبنە هونەرمەند و چیرۆك و ڕۆمان نووس و شانۆچی..گەمژە و کاڵفام و هزر پووچەکانیش ئەبنە شالیار و چاودیری سیاسی و ڕاڤەکاری ڕۆژانە،، هەرچی لات و پووت و قومارچی و لگاوچیشە ئەبنە پلان داڕێژەر و پێشبینەرکەری دۆلار و بۆرسەی بازاڕ..

لە چیمەڵگادا ئەو زاراوە و ووشانەی کە بەڕاستی جێگای ئومێد و دڵخۆشی و هیوایە نابێ بەکار بێن و یاساغ و قەدەغە کراون گەر وەك خۆیان بەکاری بێنن، شەرەف ، نیشتمان پەروەری، بەرەنگاربوونەوەی داگیرکەران، یەکسانی نیوان توێژ و چینەکانی کۆمەڵگا بەتایبەتی نێوان ژن و پیاو. کارکردن بە ئارەقەی نێو چەوان و هەوڵدان بۆ داهاتوویەکی ڕۆشن و بە ڕێگای پشت بەستن بە خۆدی خۆت و تواناکان.

دەستپێکی ئەم چیمەڵگایە بە نابووتکردنی چینی مێینە و داهاتووکەیەتی، لێرە ژن و خانمان تەنها ڕۆڵی گسکی کارەبا و غەسالەی قاپ و قاچاخ و مەعمەلی مناڵیان بۆ هێشتۆتەوە..هەر لەژێر ناوی ئەواندا سمێڵ بابڕەکان دێن و چیرۆکی ژنی زەیستان و دایکی جگەر سووتاو و خوشکی بێ وەرەسە ئەکەنە دەسکەلای قسە و قسەڵۆکی میدیا زۆر و زەبەلاحەکانیان و داکۆکیان لێ ئەکەن، لەهەمان کاتدا خۆیان هەریەکەو بەدەیان سۆزانی و لۆکاڵی و دەرەکیان لە باخچە و ڤیلاکانیان ئامادەیان کردوون و هەر شوێنە و چەندین بەناو(پێشمەرگە)ش پاسەوانیان ئەکەن، لێرە ئافرەت بۆ ئەوەی داوای مافی خۆی نەکا و نوزەی لێوە نەیەت چەندین کەناڵ و میدیایان خسۆتە بەردەستیان و ئازادیان کردوون چەندین جوانکاری و چەکوشکاری بکەن ، کە شەویش هەڵکشا ئەوا بەدەم گوڵە بەڕۆژەوە سەیری ئەڵقە تورکیەکان ئەکەن تا ئەو کاتەی هەر یەکەیان لە شوێنی خۆی ئەتلیستێەوە ، هەر کە ڕۆژ بۆوە خەریکی سناپ و بازاڕکردن و قەنەفە گۆڕینن.

(چی مەڵگاییزم) تەنها و تەنها توانراوە لە کۆمەڵگایەکی وەك ئەوەی لە باشووری نیشتماندا هەیە بەرجەستە بکرێ و لەمەدا دەسەڵاتی خێڵ و بنەماڵە و بەناو دوکانە سیاسیەکان گەلێ بەباشی سەرکەوتوو بوون و فەلسەفەیەکی پڕاو پڕ بە زاراوەکە ،جێبەجیان کردوە.

چارەسەر چیە ؟ تەواو پێچەوانەکەیەتی؛ واتە ڕاپەڕینێکی چەکداری دژی ئەم بەناو دەسەڵاتە.