كورد لەهەر كوێ بیت، دەستی خوینرێژی داگیركەران و نەیارانی ناوخۆو خیانەت لەوێ دەبیت!

هەر چوارپارچەی كوردستان لە نێو كێشمەكیشی و ئاڵانگارییەكانی سیاسەتی هەرێمی و نێودەوڵەتیدا دەناڵێنێت، هەرلە سەدەكانی رابردووەوە تا سەدەی بیست و یەك، لە نێو هاوكێشەی وڵاتانی زلهێزو وڵاتانی ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا بووە، لە سیستەمی  ئابووری و سیاسی و وسەربازیدا، هەمیشە كورد لە هاوكێشەكەدا بووە، وەلێ مخابن بۆ بەرژەوەندی خۆیان بە كاریان هێناون، بەردەوام كورد یاری پێكراوەو یاری پێكراوی ئەوان بووە! لە كاتێكدا لەسەر گۆڕەپانی خۆیدا هەمیشە دۆڕواندویانە، چەك بووە بەدەستی هەمووانەوە بەكار هیێنراوە.

بە سیستیماتیكی داگیركاران و ڵاتانی هاوپەیمانانیان كێشەی كوردیان هەمیشە بە مەترسی  زانیوە بۆ سەرخۆیان، هەر چەندە مەترسی نەبووە بۆ سەر هیچ وڵاتێك وەلێ ئەوان  مەترسی بوونە بۆ كورد، چونكە بەهێزبوونی ڕێگرە لە داگیركردنی، هەمیشە بە ئیرادەو خۆڕاگربووە وەك گەل.

_كاتێك  بە وردی تەماشای مێژووی ڕابردووی خەبات و شۆڕشی كورد دەكەین، ئەوكات دەزانین بۆ تا  ئێستا  نەبووە بە خاوەندی دەوڵەت و پەرتبووەو یەكانگیرنەبووە!، حەتمەن هۆكاری زۆر گرنگی هەیە كە بەو شێوەیە زیاتر لە50ملیوێن كەس بێ دەوڵەتە و بەردەوام لە ژێر فشاری زیندەبەچاڵكردن و پەت و سێدارەو زیندانیكردن و فەوتاندن و لەناوبردن بۆتەوە.

لە ماوەی سەد ساڵدا وڵاتانی چواردەوری ركابەری  سەرسەختی ئەم گەلە بوونە، بێ ئەوەی زەڕەیەك زەرەروزیانیان بۆ ئەو ڕژێم و دەوڵەتانە هەبوو بێت، لە ڕابردوو وە لەسەر دەستی ئیمپڕاتۆریەتەكانی جیهان  دابەش كراوە بەسەر چوار دەوڵەتی فاشزمدا، ئەمەش لە پێناو بەرژەوەندی خۆیاندا ، كوردیان لەتكردو دابەشكرد، بەسەر(ڕۆژهەڵات ،باشور ،باكورو ڕۆژئاوا) ، واتە"عێراق ئێران،توركیاو سوریا"، یەك گەلیان كردە چوار پارچەوە، ئەمەیش بۆ لاوازكردنی گەلی كوردبوو، تا بەو پەرتەوازییە ناوخۆییە كورد لاوازو ناكۆك بیێت، بەردەوام بوون لە تێكدانی یەكڕیزی ناو گەلی كورد.

هێڵی خیانەتی ناو كوردیش بەشێك بووە لەو سیاسەتەی دەوڵەتانی داگیركەر، ئەم دابەشبوونە بووە هۆی خاڵی لاوازی كورد بەگشتی بەرامبەر نەیارانیان.

مێژوو سەلمێنەری ئەوەیە لە ڕۆژهەڵاتی ناوین دا كورد لە پێش عەرب و تورك بوونی هەبووە، كوردستان و كورد بەشێكی گرنگی ڕۆژهەڵاتی ناوڕاستەو گرێدراوی یەكن، هەر ئاڵەنگاری و ئارشتێك دروست بێت لە هەر پارچەیەكی ئەوە بۆ ڕۆژهەڵاتیش كاریگەری دروست دەبێت، هەر چۆن كێشەی نێوان (ئۆكراین و روس)كاریگەری ڕاستەوخۆ بۆ هەموو رۆژئاوا دروستكردوە ، بە هەمان شێوەش هەركێشەو ئاڵۆزیەك بۆ پارچەكانی كوردستان هەبێت واتە بۆسەر ڕۆژهەڵاتیش ئەیبێت.

گەلانی تر بە بەردەوامی نەخۆشییان بەرامبەر كوردبوون هەیە و بە نەتەوە هەژماریاننەكردووە, بەڵكە بە كەمینە تەماشایانكردووە، چاویان بڕیوەتە سەر خاك و گەل و ژێرخانی وڵاتەكەی، لە پیلاندابوون بۆ لەناوبردنی و بەمەترسییان داناوە بۆ سەر بەرژەوەندیەكانیان، لە بەرامبەردا كورد كێشەی لەگەڵ هیچ گەلێكدا نەبووە, هەمیشە دەستی ئاشتی درێژكردوە بۆ گەلانی دنیا، بەڵام ئەم باوەڕبوونە بە نەیارانی كورد كاریگەری بەسەر سیاسەتییەوە دیارەو بووەتە هۆی لێدانی بە ڕاستەوخۆی بێت یان ناڕاستەوخۆ،

پێوستبوو خەباتكارانی كورد بە هەموو بەڵێنی وڵاتان خۆش باوەڕ نەبوونایەو متمانەیان بە هەموو پەیمانەكانیان نەكردایە! چونكە وەك دەگوترێت"گوڵی سپیش سێبەری ڕەشی هەیە".

هەر لەمێژە خاكی كوردان، بە سیستیماتیك  بەر سیاسەتی سیستەمی دەوڵەتگەراو هێرشی ناڕەوا بۆتەوە، هەرلە مێژدا بوو بەبڕیاری دەوڵەت نەتەوەكانی وڵاتە زلهێزو ڕۆژئاواییەكان خاكی كوردستان و گەلی كوردیان دابەش كرد بەبێ ویستی خۆی، بەسەر(ئێران و عێراق و توركیاوسوریا، كۆماری سۆڤێتی،( كوردستانی سوور ئەرمینیاو ئازرباینجاندا),

لە پەیماننامەی سیڤەر دابوویان بە كورد جێبەجێی بكەنو  ئەو مافانەی كە وا بڕیار بوو لە باكوری كوردستان و ویلایەتی موصل بكرێتە هەرێمیێك بە ناوی كوردستان، بەڵام بەهۆی كەمتەرخەمی سەركردەی شۆڕشەكانی ئەو دەم هەر یەكەیان خۆی دا بەلای وڵاتانی داگیركەران لە توركیاو ئینگلیزو ئەڵمانیاوبەریتانیاو..هتد، وە هەڵپەیان بۆ پول  و وەرگرتنی دەسەڵات, وەك هەمیشە یەكانگیرنەبوونی كورد ، وە نەبوونی سەركردەی پێشەنگ كە سیاسەتزان بێت لە بەرژەوەندی گەل ونیشتیمانەكەی..وە بە دەسكیسەی دەوڵەتی تورك وشوێنگرەوەی ئیمپڕاتۆڕیەتی عوسمانی كە ئەو ماوەیەی درابوو بە كورد تا ڕاوێژ بكەن و ڕێك بكەون لە نێوان خۆیاندا تا سنووری كوردستان دیاری بكەن و بیدەن بە نەتەوەیەكگرتوەكان بە هەل زانی و ڕێكەوت لەگەڵ ئەو دەوڵەتانەی بەڵێنیان بەكورد دابوو سەربەخۆییان بدەنێ. لە ساڵی1923ز پەیماننامەی (لۆزان)یان دەركرد، ئەمەش بۆ كورد بە خراپ شكایەوە و خەونە گەورەكەی لە ناوبرد كۆتایی پێی هێنا، هەروەها نەخشەی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوین و ئەو وڵاتانەی كوردستانیان بەسەرا دابەش كردبوو گۆڕی و جارێكی دیكە داڕشترانەوە لە رووی سیاسی و دیموگرافی و سەربازی و ئابوورییەوە، لەبەرژەوەندی خۆیان و قازانج لە پێناو وڵاتەكانیان ، زەرەرو ماڵوێرانی بۆ میلەتان تری وەكو كورد، وە ڕۆژهەڵاتی ناوینیان پارچە پارچەكرد.

هەر لەو سەردەمەوە تا ئێستاكە سەركردایەتی كورد نەیتوانیوە كێشەی نەتەوەی كورد و سنورە كێشە لەسەرەكان چارەسەر بكات ، بەشە داگیركراوەكانیان بخەنەوە سەركوردستان! هەروەها كۆدەنگی ڕایگشتی  و پشتیوانی وڵاتە زلهێزو نەتەوە یەكگرتوەكان(عصبەالامم) و وڵاتانی ناوچەكە بەدەست بهێنن بۆ دروستكردنی دەوڵەتی كوردی،لەبەر ئەوەی وڵاتە داگیرکەرەکان لایان وایە کێشەی کوردوکوردستان بەیاسای ناوخۆ چارە بکەن ،چونکە لەبەرژەوەندی خۆیاندایە،خۆی پێوستە بە یاسای نێودەوڵەتان کێشەکانی هەروڵاتێک لەگەڵ وڵاتێکی دیکە هەیەتی چارەسەربکرێت،یاسای ناوخۆی وڵاتەکەو یاسای نێودەوڵەتان یەکانگیربن بۆ چارەسەری کێشەی مافەدەستوری و یاسایەکانی و داننان بەبوونی ئەو گەلەو خاک و نیشتیمانەکەی، کورد دەبێت هەر بەیاسا کێشەکانی چارەسەر بکرێت.

_ئەگەر تەماشای بەشێك لە مێژووی خەباتەكانی كورد بكەین، تێدەگەین كە ساویلكەیی خەباتكارانی كورد و زۆرداری و نەتەوەپەرستی داگیركاران و خیانەت بووەتە هۆكاری لاوازی و كۆتایهاتنی شۆڕشەكان..كە تا ئێستاكە ئەو جۆرە بیری سیاسی و یەكانگیرنەبوون و پەرتەوازەی و خۆخۆری و دووبەرەكییە لە نێو گۆڕەپانی  سیاسی كورددا ماوەتەوە.

_لەو بەشەی ڕۆژهەڵاتی كوردستان كە لكێنرا بە دەوڵەتی ئێران ، بەپێی ئەو ڕێكەوتنامانەی لە نێوان وڵاتانی زلهێزو داگیركەران مۆركرا، ئەم بەشەی خاكی كوردستان درا بە وڵاتی ئێران، كوردەكانی وڵاتی ئێران لەتاو زوڵم وستەم  چەندین جار ڕاپەڕینیان بەرپاكردووە, خەباتگێرانی كورد لە ئێران، چەندین شۆڕشی گەورەو حوكمەتیان بە ئاوا گەیاندو بۆ ماوەیەك حكومیان گرتە دەست.

نموونە وەك(شۆڕشی سمكۆی شكاك وشۆڕشی كۆماری مەهاباد و..) ئەو شۆڕشانە بەچەندین هۆكارو گرفت كۆتاییان پێ هێنراوە، لە ئێراندا كورد ڕانەوەستاوەو بەردەوامن تا ڕۆژگاری ئەمڕۆ لە ناڕەزایەتی و خەباتكردن بۆ ڕزگاربوونیان لەو ستەمە كە لە جیهاندا وێنەی نییە، ڕژێمی ئێران لەم سەردەمەدا لە نێو بازنەی داخراوی سیاسەتدا حوكم بەڕێوە دەبات، بەسەر هەموو گەلانی ئێراندا، گەلی كوردی ڕۆژهەڵاتی ئێران و گەلانی تری ئێران بەردەوام داوای مافی ڕەوای خۆیان كردووە ، زمانی ئاخاوتنیان وەك زمانی دایك بناسێنرێت و مافی بەشداریكردنیان لە دەسەڵاتی بەڕێوبردن و حكومەتدا و بەشداریكردنیان لە سیاسەتدا, گەلی كوردی ڕۆژهەڵات، خاوەندارێتی لە كلتورو دیموگرافیای سنووری كوردستان و داننان پێیانا و ناساندنیان وەكو نەتەوەی كورد نەك بەشێك بن لە نەتەوەی فارس..هتد، بەردەوام خۆپیشاندان و شۆڕشیان بەرپاكردوە بۆ بەدەستهێنانی مافەكانی خۆیان و چەق ئەستورتربوون لەسەری، لە پێناو ئەو مافانەیاندا، دەیان هەزار قوربانیان داوەو روو بەرووی ماڵوێرانی و كوشتارو قڕكردن بونەتەوە .

ئێستا كە سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەكان بە دروشمی (ژن ژیان ئازادی) لەسەر خوێنی كچە شەهیدی كورد (ژینا ئەمینی) بووەتە ژیلەمۆی نێو خۆڵەمێش، هەنگاو بۆ شۆڕشێك كە ژن پێشەنگایەتی دەكات و خاوەندارێتی و پێناسەیەتی ، وەك رووی ژینا و سەدان لاوی كورد سورە، كە بەدەستی ڕژێمێك لە ژێر ناوی ئاینی ئیسلام و ئەخلاقداخوێنیان ڕژاوە! لە كاتێكدا ئاینی ئیسلام و ئەخلاق بێ بەرین و ئەم بەكارهێنانەی دەستورەكانی ئاینی ئیسلام پێچەوانەكراوەتەوە  لە دژی بەكاری دەهێنن، ئەیانەوێت ئاینی ئیسلام ناشرین پیشان بدەن، بۆ بەرژەوەندی مانەوەی دەسەڵاتە خنكێنەرەكەیان، حوكمڕانی خۆیان نزیكەی پەنجا ساڵە بەكاری دەهێنن ، بەبەرچاو ڕێكخراوەكانی مافی مرۆڤی جیهان و ڕێكخراوی UNو ڕێكخراوە نێودەوڵەتیەكانەوە،

كەوتووەتە لەناو بردنی گەلی و نەتەوەكانی تریش، كە نایانەوێت دەستەمۆی ڕژێمێكی سەركوتكاربن و لەژێر بێڕەحمی پەت وسێدارە ژیان بەڕێ بكەن، وەكو نەوەكانی ڕابردوویان،وە نایانەوێت مردنێكی لەسەرخۆی كوشندەی بەرۆكیان بگرێت، ئەیانەوێت بیسەلمێنن كە خۆڕاگرن لەبەردەم پەتی سێدارە وەكو نەوەی قازی محەمەد بن و خیانەت لە كوردبوون و ڕێچكەكەی (قازی)نەكەن،

بەبێ چاوبەستكراو گیانیان ببەخشن لە پێناو ژیانكردنێكی بەكەرامەت بۆ گەلەكەیان ، خەڵكی ڕۆژهەڵات داوای چاكسازی ناكەن و داوای بژێوی نان ناكەن، ئەوان كێشەی كۆمەڵایەتی و سیاسیان هەیە، كێشەی دەسەڵات و حكومڕانیان لەگەڵ ڕژێم هەیە! ئێستا پرسی گەلی ڕۆژهەڵاتی كوردستان وگەلانی تری ئێران پرسێكە لە ناوخۆی وڵاتی ئێران دەرچووەو سنوری بڕیوە، پرسێكی جیهانییە، جیهان باس و خواسی لەسەر دەكات، بۆ ڕزگاركردنی گەلەكەیان ، ژنان دەستپێشخەریان كردوە لە ناڕەزایەتییەكان و  پێشەنگایەتی دەكەن، بە ئومێدی ئازادبوون هەنگاو دەنێن و خۆ ڕێخستن دەكەن، ئەگەر دەوڵەتی ئێران بگۆڕێت، بەدڵنیایەوە كاریگەری بۆ هەموو ناوچەكان دەبێت، بەتایبەت بۆعێراق و سوریاو یەمەن و لوبنان، بیركردنەوەو شێوازی سیاسەتكردن گۆڕانكارییان بەسەر دێت، هاوكێشەكان جیاوزتر دەبێت و پەیماننامەو ڕێكەوتنە سیاسی وسەربازی و ئابوورییەكان گۆڕانكاریان بەسەردا دێت.

ناڕەزایەتیەكانی ئێستای ئێران جیاوازە لە ناڕەزایەتیەكانی زیاتر لە چل ساڵ پێش ئێستا ، لە شۆڕش و ناڕەزایەتیەكانی ساڵانی 1979، گەل وشیارەو بەئیرادەیەكی بەهێزترو كرانەوەیەكی زیاتریان هەیە ، بەرووی جیهان و دەنگیان زیاترو زووتر بەهۆی ئەو كرانەوەو و پەیوەندیانەی هەیە لە نێوان گەلاندا و تۆڕی كۆمەڵایەتی و سۆشیال میدایاو ڕێكخراوەكان ، بە ڕێكخراوەجیهانیەكان و ڕێكخراوەكانی مافی مرۆڤ و  نێودەوڵەتییەكان ، دەرفەتی زیاتریان بۆ ڕەخساوە تا پاڵپشتی نێودەوڵەتی بەدەست بهێنن.

ئێران سەرەڕای زوڵمی زۆری بەرامبەر گەلەكانی دەست تێوەردانیشی هەیە لە تێكدانی وڵاتانی هەرێمی و ناوچەكەدا، كێشە سیاسیەكانی لەگەڵ وڵاتانی وەك ئەمریكاو سعودیەو..،ئەمەش بووەتە هۆی كێشەی زیاتر لە ناوخۆی خۆیدا، لە ناوخۆی ئێراندا كێشەی سیاسی و ئابووری وكومەڵایەتی و مەزهەبی هەیە، سەرەڕای كێشە دەرەكیەكانی، كوردانی ئێران هێشتا كۆڵیان نەداوە لە بەرپاكردنی خەباتكردن، بەردەوامن بۆ بەدەستهێنانی مافەكانی گەلەكەیان بەپێشەنگایەتی ژنان.

بەشی دابەشكراوی باكوری كوردستان، پارچەیەكی گرنگی كوردستانەو خاكی عێراق توركیاو سوریاو ئێرانی بەیەكەوە گرێداوە، هەر وەك لەسەرەتادا ئاماژەم پێدا، كە دەوڵەتی توركیا بۆ بەردەوامی دەسەڵات و قەڵەمڕەوی خۆی و فراوانكردنی جوگرافیاكەی لە سەرگیانی میللەتانی تر، بەردەوام هەوڵی قڕكردنی گەلانی تری داوە! وەك گەلی كوردو ئەرمەن و..، بەشێوەیەكی دڕندانە بە هەموو شێوەیەك هێرشی كردۆتە سەر میللەتی كورد، لە ناوخاكی توركیا بێت یان لەدەرەوەی خاکەکەی بێت ، ئەو ڕەفتارە نایاساییە ونەتەوە پەرستانەیە، رژێمی توركیا ناحەزی گەورەی كوردە لە سەر زەمینی جیهان بەگشتی، هەموو سەروەرییەكانی پێشێل كردووە، لە سەدەی ڕابردوو لە هێرشێكی زاڵمانەی ئەتاتوركەكان،لە ساڵی1937هێرشی كردە سەرناوچەی دێرسیم ،جینۆسایدی كردن، مێژوویەكی ڕەشی تاوانی نێونەتەوەی لەسەرخۆی تۆماركرد، هەرگیز كوردی بەشەڕەف وئازادیخواز لەبیری ناچێتەوە، كە بەبێ گوێدانە پرنسیبەكانی مافی مرۆڤ ،هەستا بە لەناوبردنی كوردەكان لە دێرسیمی باكوری كوردستان، هەر ئەو دەستاوە مایەوە بۆ حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی توركیا بەرامبەر كورد، لە هەركوێ بێت ئەوان بە مەترسی بۆسەرخۆیان دەزانن، بێ ئەوەی كورد تۆسقاڵێك زەرەر بووبێت بۆ دەوڵەتی توركیا، سەرەڕای ئەوە میرە كوردەكان لە كاتی جەنگ و هێرشەكان بۆ سەر تورك هاوكاری سوپاكەیان كردووە ، كورد تەنها داوای مافە ڕەواكانی خۆیان كردووە وەكو نەتەوە. خەلافەتی عوسمانی هەمیشە كەڵكی لە كوردەكان وەرگرتووە، وەلێ لە بەرژەوەندی و فراوانبوونی دیموگرافیاو بەرەوپێش چوونی دەسەڵات و ئابووری و سیاسی وسەربازی و كلتوورو..هتد،سودی لێیان بینیوە، هەر لەو سەردەمەدا، كوردی بەكارهێناوە لە دژی سوپای ئێران و عەرەبی جنوبی بۆ ئەوەی دوو بەرەكی دروست بێت لە نێوانیاندا و نەپەرژێنە سەر داوای مافەكانیان، وە خۆی پێیان پاراستووە، هەروەها دەوڵەتە داگیركەرەكان و نەیارە سەرسەختەكانی كورد، هەمیشە لەگەڵ یەك نەبوونە، بەڵام بەرامبەر بە كورد یەكانگیربوون و تەبابوون بۆ بەرژەوەندی خۆیان،هەموو ناكۆكیەكانیان سفر كردووە,، كوردیان پەراوێزخستوە یان لێیان داوە، لەگەڵ یەكتری هاوخواستبوون بۆ فەوتاندنی كورد، لەپێناو خواستەكانی دەوڵەت وحكومەتەكانیان.

هەرلە سەردەمی كەمالیستیەكان تاكو ئێستا كە توركیا ڕێكەوتنامەو پەیماننامەی لە گەڵ وڵاتانی داگیركەرو زلهێزەكان مۆركردووە، بە ئاشكراو بە نهێنی لەدژی خواستی كورد، داگیركەران لەگەڵ یەكتریدا لە پێناو بەرژەوەندییەكانیان چەندین ڕێكەوتنیان مۆركردووە، بە تایبەتی لەدژی كوردەكان وەك ڕێككەوتنامەی زەهاوی لەساڵی1937، لە نێوان سەفەوی و عوسمانییەكان، هەندێك لە مێژوونووسان دەڵێن ئەمە یەكەم دابەشكردنی كوردستان بووە بەنووسراو .

مستەفا ئەتاتورك وتویەتی دژی كوردین (ئەگەر لە ڕۆژهەڵاتی ئەفریقابن خێمەیەك هەڵدەن و نشتەجێ بن ئێمە دەچین ئەو خێمەیە دەسوتێنین و كورد لەناو دەبەین)، ئەمە مەحاڵە و كورد ئەوەتا ماوە، هەروەها ئەتاتورك بەكوردەكانی گوتووە،"گیانداری شاخاوی"، سەرەڕای ئەو هەموو تواناو هێزە بەكار دێنن لەدژی كورد،بەڵام نەیانتوانیوە بە گشتی كارلە زهنیەت و خەباتی كوردان بكەن و ساردیان بكەنەوە، لە كاتی شكستیدا هەمیشە هانای بۆ كوردە خەباتكارەكان بردووە تا رزگاریان بكەن لە لە ناوچوون، بۆ نموونە كاتێك نێوان  روسیای قەیسەر و توركیا تێكچووە تكا بۆ (سمكۆی شكاك)دەبات، سمكۆ هاوكارییان دەكات و هێزی روس تێكدەشكێنت، بەڵام سفڵەیی توركیا لەودابوو،سمكۆی شكاك ڕادەستی ئێران دەكاتەوە، پەندێك هەیە دەڵێن (بەتیرێك دوو نیشانەی شكاند) توركیاش وای كرد, لە لایەك خۆی لە شكستی بەرامبەرسوپای روسیا رزگاری بوو و لە لایەكی ترەوە سمكۆی شكاكی ڕادەستی ئێران كردەوە، ئەم دەوڵەتە هەتا هەنوكە هەر هەوڵی داگیركردنی پارچەكانی تری كوردستان دەدات.

باشوری كوردستانیش  وەك بەشەكانی دی بەدەرنەبووە لە وێرانكاری دەستی داگیركەران و نەیارانی ، هێرشی دڕندانەیان كردۆتە سەری و هەوڵی قڕكردن و فەوتاندنی ژینگەو سروشتی و لەناوبردنی دراوە، بۆ پاراستنی خاك و گەلی باشورو دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی، گەلێ شۆڕشیان ئاوا كردبوو، بۆبە دەستخستنی مافە نەتەوەیی و ئینسانیەكانیان، قوربانی گەلێ مەزنیان بەخشی بۆ سەلماندنیان كە نەتەوەن و پێوستە دان بە مافە ڕەواكانیان بنڕێت.

لە باشوری كوردستانیش چەندین شۆرش بەرپا كراوە و كۆتاییانیش پێهێنراوە، بەهۆی بەكارهێنانی زەبری هێزو گەلە كۆمەی داگیركەران و نەبوونی پاڵپشتی وڵاتە زلهێزەكان...هتد، وەك شۆڕشی (شێخ مەحمود و ..) , كوردەكان بۆ خۆ رزگاركردن و وەدەرنانی بێگانە و داگیركەران، بەردەوام  بوون لە خەباتی چەكداری و چەندین دانوستان و ڕێكەوتنی دیبلۆماسیان لە پێناو گەلەكەیان گرێدا لەگەڵ حكومەتی عێراقدا، بەتایبەت لە دوای هاتنە سەر حوكمی بەعسییەكان..، بەڵام بێ ئامانج دەبوو، بەهۆی پاشگەزبوونەوەی عێراق لە بەڵێنەكانیان و نەدانی مافە نەتەوەیی وسیاسی ودان نەنان بەبوونی نەتەوەی کوردا، لەلایەكی دیكەوە خۆخۆری سەركردەكانی كوردو نەبوونی سەركردەی پێشەنگ وپەرتەوازیی ناوماڵی کورد ، بە هەمان شێوەی ئێستاكەی حوكمكردنیان و سیستمی بەڕێوبردنیان.

تا بەهاری ساڵی نەوەدو یەك، كوردە خەباتكارەكان خەباتی سیاسی وچەكدارییان كرد، لە پێناو ڕزگاری گەلەكەیان و سەربەخۆیی بۆ نیشتیمانەكەیان، بە پاڵپشتی جەماوەری شاروگوندەكان و هاوكاریكردنیان بۆ ڕاپەڕین،  وڵاتانی زلهێز پاڵپشتییان لە گەلی كورد كرد، لە كاتێكدا عێراق شەڕی كەنداوی دەكرد، لە ئاكامی ئەوەی عێراق كوەیتی داگیركردبوو، ئەمەیان بەدەرفەت زانی بۆ ڕاپەڕین، چونكە حكومەتی بەعس تەنگەتاوبوو بە شكستی لە شەڕی كەنداو، دژی كوەیت و ئابوڵقەی نێودەوڵەتی سەربازی و ئابووری ,  كێشەی سیاسی لەگەڵ وڵاتانی دەرەوە وای لێكرد شكست بهێنێت، هاوپەیمانان شپرزەیان كردبوو، هۆشداریان دابوو بە حكومەتی عێراق بكشێتەوەو شەڕو داگیركاری  ڕابگرێت، بەڵام (سەدام حسێن) سوپاكەی نەكشانەوەو دوایش شكستی هێناو پاشەكشەی كرد، ئەمە بووە دەرفەت بۆ كوردەكانی باشوور  تاڕاپەڕن، كوردەكانی باشوری كوردستان، لە بەهاری 1991راپەڕینیان كرد و  لە ئایاری 1992 هەلبژاردنیان ئەنجامدا,  لەدوای هەڵبژاردن حكومەت و پەرلەمانیان دامەزراند, بەمەش  باشوری كوردستان بووە هەرێمێكی سەربەخۆ.

ناوچە دابڕاوەكانی لەدوای پرۆسەی ئازادی سەرتاسەری عێراقەوە، كە هێزو پارتە كوردیەكان لە گەڵ هێزە هاوپەیمانییەكان، توانیان ساڵی 2003ڕژێمی بەعس بڕوخێنن و ناوچەكان ڕزگاربكەن، ئەو ناوچانە حكومەتی هەرێمی كوردستان و هێزولا یەنە كوردییەكان و هێزی هاوپەیمانان و حكومەتی عێراقی فیدڕاڵ بەڕێوەیان دەبرد، وەكو كەركوك و مەندەلی وشەنگال وموسڵ و خانەقین..،تا ساڵی 2017ئاڵۆزی كەوتە نێوان حكومەت عێراق و حكومەتی هەرێمی كوردستان، ناوچەكان كەوتەوە دەست سوپای عێراق, ئێستا داگیر كراوەو  ئەوان دەیبەن بەڕێوە لەڕووی ئیداری و سەربازی و ئابورییەوە، بەهۆی ڕێك نەكەوتنی پارتە دەسەلاتدارە كوردییەكان و ئادای خراپی هەردوو حكومەتی عێراق و هەرێمی كوردستان، هەمیشە ناكۆكیەكان بەردەوامەو كاریگەری خراپی كردووەتە سەرمیللەت و بۆتە هۆی نەهامەتی گەلی عێراق بەگشتی و هەرێمیش بەتایبەتی تر.

بەشی ڕۆژئاوای كوردستان بەشێكی گرنگ وستراتیجیە لەرووی سەربازی و هەرێماییەتیەوە،

نێوان عێراق وتوركیاوسوریادا بەیەكەوەی گرێیداوە، ناوچەیەكە دەورو كاریگەری هەیە بەسەر توركیاوسوریاو تەنانەت ڕۆژهەڵاتی ناوڕاست و عێراق و ناوچەكەدا، ڕژێمی سوریا زوڵم وستەمی كەمتر نەبووە لەڕژێمەكانی تر دەرحەق بە كوردەكان، زمانی دایك و كلتوروناوی كوردی قەدەغە كردبوو لە كوردەكان، ناوی زۆر شاروشارۆچكەو گوندەكانی گۆری و كردی بە عەرەبی , ،شوێنە مێژووەكانی گۆری و دەرچوونی  گۆڤارو ڕۆژنامەی بە كوردی قەدەغەكرد،

زمانی خوێندنی قوتابیان عەرەبی بوو.

گواستنەوەی دانیشتووانی گوندو ناوچە سنووریەكانی نێوان سوریاوعێراق و توركیای تەعریب كردو لە جێگای ئەوان عەرەبی سوری نیشتەجێكردبوو، هەڵمەتی بەعەرەب كردنی سەپاند، هەوڵی قڕكردن وسڕینەوەی لە سەرخۆی كوردەكانی دابوو، ئەم ڕژێمە هەمیشە ڕێكەوتنی لەگەڵ وڵاتانی (عێراق،ئێران،توركیا)كردووە، لەسەرگیانی كوردەكان، هەوڵی كەمكردنەوەی ڕێژەی كوردەكان و كەمە نەتەوەیەكانی دا، لەسەرژمێركردندا بەعەرب تۆماری كردوون، یان ناسنامەی لێسەندونەتەوەو پێیانی نەداوە، هەر لەدوای شەڕی ناوخۆیی سوریا، لە باكوری ڕۆژهەڵاتی سوریا(ڕۆژئاوای كوردستان)

هەڕێمێكی نیمچە سەربەخۆیان دامەزراند، بەڵام ڕژێمی سوریا پشتڕاستی نەكردوەتەوە، لە ساڵی2012كوردو عەرەب ومسیح و لەلایەن وڵاتپارێزان ئەو هەڕێمە دامەزرێنرا، پایتەختەكەی شاری قامیشلووە كە یەكینەكانی پاراستنی گەل وڵاتپارێزان وشەڕەڤانانی ژن دەیپارێزن و بەڕێوەی دەبەن، لە چەند ناوچەیەك  خۆبەڕێوبەری پێكهاتووە، جزیرەوكۆبانی و ڕەققەو مەنبەج ودێرزوور و ئەلتەورە، هەرێمەكە لە ساڵی دووهەزارو سیانزە ڕاگەیاندراوە، دەوڵەتی توركیاوسوریاڕێكەوتوون ئەو ناوچانەی كە گروپی چەكداری ئۆپۆسونی لێیە ڕادەستی سوریای بكات، بە بەردەوامی ئۆردۆغان هەوڵی داگیركردنی دەدات، هێرش دەكاتە سەریان، ئەو خۆبەڕێوبەرییەی لە رۆژئاوا هەیە نموونەیەكی جوانی داوە بەناوچەكە، بە ئیرادەی بەرزی شەڕەڤانان و خەڵكە وڵاتپارێزەكەی، بەردەوامن لە خەباتی سیاسی وچەكداری و دیبلۆماسی، سەركردەكانی لە كەسانی سەردەست نین و بۆڕژوازی نین و پێشەنگن، بۆیە سەركەوتوون لە خۆبەڕێوبەری،هەوڵی ئاشتی و ئارامی دەدەن بۆ ناوچەكەیان بەگشتی.

لە كۆتادا ئاماژە بۆ چەند هۆكاری لەناوچونی شۆڕشی كوردەكان لەڕابردوو، وە لە ئێستا دەدەین لە ناسەقامگیری و نائارامی و خراپ حوكمڕانی دەسەڵاتداران و خراپ سیاسەتكردنیان! لەبەر ئەوەی سەركردەی سەردەست وبۆژوازی و بەرژەوەندیخوازی بۆ پێگەو دەسەڵاتی خۆیان و مانەوەیان و شێخ و ئاغاو دەرەبەگ بوون، سەركردەی شارەزای كاری سیاسی و دیبلۆماسی و ئەكادیمی و سەربازی نەبوون، هەر بۆیە تاهەنوكە كورد یەكانگیرنەبووەو لە نێو كێشەكاندایە، هەربۆیەش تائێستاكە دان نەنراوە بەسەربەخۆیی و دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان، لە لایەكی ترەوە یەكانگیرنەبوون و خۆخۆری سەرداران و میرو پارتەكان وهێڵی خیانەت و دووفاقییان، وە پاڵپشتی نەكردنی وڵاتانی زلهێز لە كوردەكان و پاڵپشتی كردنیان لەو وڵاتانەی كە كوردستانیان بەسەردا دابەشكراوە، بووەتە هۆی لەناوچوونی شۆڕشەكانی كورد، وە كەمی هێزو كەرەستەی شەڕ هۆكارێكی تری سەرنەكەوتنیان بووە..

هەر میللەتێك یەكگرتوو بێ واتا رزگاربوونی لە داگیركاری و بەدەست خستنی مافە ڕەواكانی ، وە دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ، گەلی كورد هەر یەك نەبووی و یەك ڕێزنەبووی بوەتە هۆی لاوزی و دابەش بوونی، هۆكاری گەورەش بۆ لاوازی كوردەكان و پارچە پارچەبوونیان، پەیماننامەی لۆزان بووە هۆكارو كارەساتی مەزنی دروستكرد، ئەو وڵاتانەی خاكی كوردستانیان پێوە لكێنرا، بووە هۆی گەورە بوونی ولاتەكانیان و دەسكەوت بۆیان لەسەر خاكی كوردستان و گیانی گەلی كورد.