پتەوکردنی هێزی ئابووریی بە قەدەر پتەوکردنی هێزی سەربازیی و سیاسی گرنگە و ڕۆڵی هەیە لە یەکلایی کردنەوەی کێشەکان و سەپاندنی مەرجە سەربازیی و سیاسییەکاندا. گەشەکردنی بەرهەمی خۆماڵیی لە بواری پیشەسازی و کشتوکاڵی و بوارەکانی دیکەی ئابووریدا، نەک تەنیا فڕۆشتنی بە کۆمپانیای بیانی، کلیلی پتەوکردنی ئابووریی هەر وڵاتێکە.

 لە وڵاتە پێشکەوتووەکاندا کە ڕاوێژکار و سەنتەری ئابووریی لەسەر بیناغەی بەهرەو شارەزایی کەسەکان لەو سەنتەرانەدا دادەمەزرێنن خوێندنەوە و لێکۆڵینەوەی ئابووریی ئەنجام دەدەن، ئەوا ئەو وڵاتانە هەمیشە ستراتیژیەتی ئابووریی کورتخایەن و درێژخایەنیان هەیە،  پلان و پڕۆژەی  داڕیژراویان هەیە کە لەسەر بیناغەی زانستی لەو بوارەدا ڕاپۆرتەکانیان ئامادە دەکەن و دەیدەن بە دەسەڵاتدارانی سیاسیی وڵاتەکەیان و داوای تەرخانکردنی  بودجەی تایبەتی ساڵانە بۆ ئەو سنتەرانە دەکەن بۆ ئەوەی زێتر هێزی ئابووریی وڵاتەکەیان گەشە بکات، نەک وەک هەرێم ئەندامێکی فڵانە حزب یان خزمی فڵانە سەرکردە بووە بە وەزیری سامانە سروشتیەکان و بەرهەمهێنان کە  چاودەپۆشن لە دزیەکانی سەرانی ینک و پدک، بۆیە زۆر هەڵەیە ئەگەر مەسرور بارزانی خۆی لە قەڕەی وڵاتێکی وەک ڕوسیا بدات و لە وتارەکاندا وەک جێگرەوەی ڕوسیا بۆ دابینکردنی گازی سروشتی هەموو ئەوروپا خۆی بنوێنیت، لە کاتێکدا ئەو خۆی کۆیلەی بەردەستی کۆمپانیا زەبەلاحەکانی جیهانە، تا هەنووکە لە سەربەخۆی ئابووریی تێنەگەیشتووە و تا ئەو چرکەیەش کارگەیەکی مەسینەی لە هەرێمی کوردستاندا دانەمەزراندووە!

بواری ئابووریی زانستە نەک گەمە، لەو وڵاتانەی کە یاسا و دەستوور و داد بەرقەرارە، ئابوورییناسان زانستیانە مەمەڵە لەگەڵ ئەو هێزە گرنگە دەکەن لە چوارچێوەی سنووری وڵاتەکەیاندا، ئەوان دەرک بەوە دەکەن کە وڵاتەکەیان لە چی بوارێکی ئابووریی و بەرهەمهێنانی چی کاڵایەکی خۆماڵیدا دەتوانێت سەرکەوتوو بێت و کاردانەوەی هەبێت لەسەر نرخی ئەو کاڵایە لەسەر ئاستی بازاڕی جیهانیدا، کە دواتر دەبێت بە ئامرازێک و چەکێکی کارێگەر بۆ سەپاندنی مەرجە سیاسیی و سەربازییەکاندا لەسەر مێزی گفتوگۆ و پاراستنی سیادەی وڵاتەکەیان لەسەر ئاستی ناوەخۆ، ناوچەیی و جیهاندا. 

لەگەڵ کۆمەڵێک تێبینی لەسەر ئەوانەی لە دەسەڵاتی حوکمڕانی ڕوسیادا بوون، لە سەرەتای شەستەکانی سەدەی ڕابردوودا، ئەوروپا تەنیا لە ٦% ی گازی ڕوسیای هاوردە دەکرد، بەڵام دواتر لەهەمان دەیەدا و لە زەمانی یەکێتی سۆڤیەتدا، لەلایەن پسپۆر و ئابووریناسانی ڕوسی ئابووریی و بەرهەمهێنانی گاز پلان و ستراتیژیەتی تازەی بۆ داڕێژرا، بۆ ئەوەی بە خشکەیی ببێت بە خاوەنی ئیمپراتۆریەتی گاز لە ئابووریی جیهاندا، بەو مەبەستە مۆسکۆ دەستی کرد بە گەشپێدانی گواستنەوەی لولەی گاز بۆ ئەوروپا. ئەو پلانە جگە لە دەستکەوتی ماددی دەستکەوتی سیاسیی زۆری هەبوو بۆ ڕوسیا، لەگەڵ کاتدا بوو بە سەرچاوەی سەرەکیی دابینکردنی گاز بۆ کیشوەری ئەوروپا کە لە هاوکێشەی جیهانیدا خاوەن سەنگێکی تایبەتی ئابووریی و سیاسی و مێژووییە. ئەو گۆڕانە لە پلانی ئابووریی ڕوسیادا پێگەی ئەو وڵاتەی لەسەر ئاستی ئابووریی جیهاندا بەهێزتر کرد و بوو بە کارتێکی فشار بۆ سەپاندنی مەرجەکانی ڕوسیا بەرامبەر نەیارەکانی بەتایبەتی لەکاتی هەڵگیرساندنی جەنگ لەنێوان ڕوسیا و هەر وڵاتێکی دی.

لە ساڵی ١٩٨١دا دیسان یەکێتی سۆڤیەت لولەکێشی گازی لەسایبریاوە بۆ بەشێکی دیی ئەوروپا ڕاکێشا،  بێگومان بۆ وڵاتێکی پێشکەوتووی وەک ئەمریکا و ئابووریناسەکانی، ئەو هەنگاوە ئابووریانەی مۆسکۆ، بوو بە خاڵێکی گرنگ کە هەمیشە جێگەی نیگەرانی واشینگتۆن بوو  لە زەمانی ئیدارەی کەندیەوە تا ئیدارەی بایدنی ئەمڕۆ. ئەو پڕۆژەیە بەربەستی بۆ دروستدەکرا بەڵام ڕوسیا توانی پلانە ئابوورییەکەی خۆی سەربخات لەگەڵ کاتدا ڕێژەیەکی زۆر لە گازی سروشتی بۆ نەک تەنیا بۆ وڵاتانی ئەوروپا هەناردە بکات بەڵکو بۆ یابان، چین و تورکیا و کازاخستانیش هەناردە بکات. 

ڕوسیا کارتی گازی ڕوسیا وەک فشار  لە دژی ئەوانە بەکاردەهێنت کە لەبەرەی یۆکرانیان و چەند مەرجێکی بۆ فڕۆشتنی ئەو گازە بە ئەوروپا ناساندوە، یەکێک لەوانە کڕینی ئەو گازەیە بە ڕوپیەی ڕوسی، هەمان کارتیش ئەمریکا دەیەوێت دژی ڕوسیا بەکاریبهێنێت، بۆ ئەوەی نەهێڵێت ئیتر هیچ وڵاتێک گازی ڕوسیا بکڕێت، بۆیە ئێستا ئەو لە جێگرەوەی ئەو فاکتەرە دەگەڕێت تا بتوانێت کاردانەوەی نەرێنی هەبێت لەسەر ئابووریی ڕوسیادا.

 لەم گەمە ئابووریی و سیاسی و سەربازییە و ئاڵۆزی دۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و عیراق بە تایبەتی، باشووری کوردستان ناتوانێت ببێت بە جێگرەوەی ڕوسیا چی لە ڕێژەی ئەو گازەی لە باشووری کوردستاندا هەیە وە چی لە پێگەی سیاسی و سەربازیی هەرێم، ئەمە ڕاستیەکە و نکۆڵی لێناکرێت، لەلایەکی دیکەوە باشووری کوردستان بووە بە دوو بەرە، لایەنێک جاشی ئیران و لایەنەکێش جاشی تورکیا و هەردووکیشیان جاشی عیراق، بە واتەیەکی دیی هەرێم نە لە ڕووی ئابووریی نە لە ڕووی سەربازیی و سیاسی سەربەخۆ نییە،  خاوەن پلان و ستراتیژیەتی ئابووریی نیشتمانیی و نەتەوەیی نەبووە و نییە، بۆیە ئەوە زێتر لە چارەکە سەدەیەکە هەر بە وابەستەیی ماوەتەوە. دەبێت ئەوەش نەبوێرین کە سەرەڕای دابەش بوونی حزبەکانی باشوور بەسەر بەرەی تورکیا و ئیران، هەر دوو وڵات و بەغداش هەرگیز ڕێگەی ئەوە نادەنە باشوور ببێت بە سەرچاوەی سەرەکیی دابینکردنی گاز بۆ ئەوروپا و هاوپەیمانەکانی ئەمریکا لە ناوچەکەدا، چونکە ئەوە لە پێگەی ئەوان لاواز دەکات، دەبێت ئەو هەرێمەی باشوور وابەستە بێت بە ئەوان و هەموو پرۆتۆکۆڵێکی ئابووریی و سەربازیی بە سەرپەرشتی ئەوان بێت، بە تایبەتی ئیران یەکێکە لەو وڵاتانەی کە لە ریزی پێشەوەیە لە بەرهەم هێنانی گازی سروشتی، ئەگەر بگاتە تینی بە دڵنیاییەوە بۆ ئەمریکا سازش دەکات و ڕێژەی پێویستی گازی بۆ دابین دەکات لەبەرامبەر سەپاندنی مەرجەکانی لە سەرتانسەری عیراقدا.  

ئەوروپا بۆ نزیک لە سەدەیەک دەچێت، بۆ دابین کردنی سوتەمەنی بۆ هاووڵاتیانی، پشتی بە گازی ڕوسیا بەستووە، کە ئەمڕۆ بەهۆی جەنگی یۆکرانیا و ناتەبایی پەیوەندیی لەگەڵ ڕوسیادا، توشی کێشەیەکی مەزن هاتووە، لە یەکەم هەنگاودا ڕوسیا مەرجی خۆی بۆ هەناردەکردنی گازی سروشتی خستەڕوو و گوتی، وڵاتانی ئەوروپا بۆ لەمەودوا دەبێت بە ڕوبڵی ڕوسی گاز بکڕن و ئەوەی سەرپێچی بکات بەبێ گاز دەمێنێتەوە وەک بولگاریا و پۆلەندا.  

خەریکە مەسەلەی گاز کاردانەوەی دەبێت، لەسەر دابین کردنی سوتەمەنی پێویست بە نرخێکی ئاسا بۆ هاووڵاتیانی کیشوەری ئەوروپا وەک جاران، کە هەنووکە ئەوروپا توشی پشێوی دەکات و ئەو قەیرانەی کە چاوەڕێی ئەو وڵاتانە دەکات، بە مەسرور بارزانی چارەسەر ناکرێت، لە کاتێکدا هاووڵاتی باشووری کوردستان لەم زستانە سەختەدا ناتوانێت بە ئاسانی بەرمیلێک نەوت بۆ خێزانەکەی مسۆگەر بکات. مەسرور بارزانی نەیتوانیوە بوتڵی گازی بەتاڵی نوێ بۆ هاووڵاتیانی خۆی دابین بکات، بۆیە دەبینین ساڵانە ڕووداوی تەقینەوەی بوتڵی گاز دەبێتە هۆی مردنی دەیان کەس لە باشووری کوردستاندا، کەچی ئەو دەیەوێت گازی هەموو ئەوروپا دابین بکات!