شۆڕشی ئەیلول لە نامەی دکتۆراکەی بریان رۆبەرت گیبسن
Thursday, 10/03/2022, 3:11
کتێبی (ئەرێ کوردبوونە بەردەباز؟!) لێکۆڵینەوەیەکی سیاسی - مێژووییە نامەی دکتۆرای (بریان رۆبەرت گیبسن)ە سەبارەت بە دۆخی شڵەژاوی سیاسی عێراق لە ساڵەکانی 1958 - 1975 و دۆزی کورد لە عێراقدا ، لێکۆڵینەوەکانی ناو ئەم کتێبە ده‌وڵه‌مه‌نده به چەندین سەرچاوەو بەڵگەنامەی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا و C.I.A و چه‌ند چاوپێكه‌وتنێکی به‌رپرسانی دەزگا هەواڵگرییەكانی ئەمریكا‌و ئیسرائیل، نوسەر تیشک دەخاتە سەر ئەوەی چۆن زلهێزەکانی جیهان و ناوچەکە کێشەی کوردیان لە ململانێکانی جەنگی سارد بۆ خۆیان بەکار هێناوە، ئەم لێکۆڵینەوەیەله‌لایه‌ن "شەفیق حاجی خدر" وەریگێڕاوه‌ته سەر زمانی شیرینی كوردی.
دەوڵەمەندی و پوختی کتێبەکە پێویستی بە تێرامانی زیاتر هەیە زۆر زەحمەتە بتوانین بە بەسەرکردنەوەیەک سەرجەمی بەشەکانی کتێبەکە بەڕانانێک بناسێنین، لەم وتارەدا بەشێوەکی گشتگیر تەنها باس لە پرسی شۆڕشی ئه‌یلول و رێككەوتنامەی ۱۱ی ئازاری ۱۹۷۰،دەکەم، دوای كوده‌تاكه‌ی عەبدولكەریم قاسم لە ۱٤ـی تەموزی ۱۹٥۸،دوای تێكچوونی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان مه‌لا مسته‌فا وعبدولكه‌ریم قاسم شۆڕشی ئه‌یلول له ۱۱ـی ئه‌یلولی ۱۹٦۱دا هه‌ڵگیرسا، شۆڕشی ئه‌یلول وزه‌ی مرۆیی كورد و قوربانی زۆری له پێناودا دراوه ، به‌ڵام شۆرش خاوه‌نی سه‌ركردایه‌تییه‌كی پته‌وو یه‌كگرتوو خاوه‌ن نه‌خشه پلان و ستراتیژ نه‌بووەو هێزه‌كان هێزێكی میللی بوون ، مەلا مستەفا لە شۆڕشی ئەیلول دا زیاتر پشتی بە كۆنه ئاغاو ده‌ره‌به‌گه‌كان بەستبوو ،بەڵام ئاغاو دەرەبەگەکانی ناو شۆڕش ئومێدیان به‌سه‌ركه‌وتنی شۆڕش نه‌بوو هەر زوو ده‌ستیان كرد به نامه ناردن بۆ ڕژێمی ئه‌وكاته‌ی عێراق و ڕژێمیش باوه‌شی بۆ کردنەوەو دژی شۆڕش پر چه‌كی کردن.
شۆرشی ئه‌یلول به‌شێك بووه له خه‌ون لە نێو مانۆڕو گەمەی ئیسرائیلدا له رێگه‌ی محەمەد ڕه‌زا شای ئێرانه‌وه ، خزمه‌تێكی باشی به مه‌رامه‌كانی ئیسرائیل كردووه ، ئەجێندای ئیسرائیل لە ڕێگەی ( محەمەد ڕه‌زا شای ئێران) ەوە دەگەیشت بە مەلا مستەفا ، لەو سەردەمەدا شۆڕشی ئەیلول خزمەتی ئیسرائیلی کرد لە دوورخستنەوەی سوپای وڵاتێكی عەرەبی وەک عێراق دژ بە ئیسرائیل و ده‌ستڕاگه‌یشتنی ئیسرائیل به سینا و كەناری ڕۆژاوا و بەرزایەكانی جۆلان كە هەرێمی وڵاتانی "میسر و ئوردن و سوریا" یه کە وڵاتانی کۆمکاری عەرەبی یەکڕیز بوون دژ بە ئیسرائیل، لەکاتێکدا بەدریژایی مێژوو شاکانی ئێران دژ بە ڕژێمە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق بوون ،بەڵام شۆڕشی ئەیلول خزمەتی باشیشی بە (محەمەد ڕه‌زا شای ئێران) کرد کە شۆڕش ده‌بووه هۆی وێرانبوونی هه‌موو عێراق ،جگه له زیانی ماددی زیانی فیزیكی و ژینگه‌ی تێكچونی دۆخی ئابوریشی به دواوه بوو.
دەزگای هەواڵگری شای ئێران (ساواک) لە ڕێگەی مەلا مستەفاوە خۆی خزاندبووە نێو شۆڕشی ئەیلول ، مه‌لا مسته‌فاش وه‌كو ڕابه‌ری شۆرشی ئه‌یلول زیاتر هاوكارێكی ئیسرائیل و حەمەڕه‌زا شای ئێران بووەو چاوی له ده‌ستی ئیسرائیل و شای ئێران بووەكه مانگانه یارمه‌تی داراییان بۆ ببڕیته‌وه ، هه‌ریه‌ك له ئیسرائیل و شای ئێرانیش نایانه‌وێت شۆرشی ئه‌یلول هێنده بەهێز بێ كه هه‌ستی شۆڕشگێرانه له دڵی کوردان لە رۆژهه‌ڵات ببزوێت ، دەیانەوێت شۆڕش لە چیاکاندا بمێنێتەوە سوپای عێراق بەخۆیەوە سەرقاڵ بکات ، خواستی ئیسرائیل و محەمەد ڕه‌زا شای ئێران ئه‌وه‌یه كه شەڕ لەنێوان مەلا مستەفا ورژێمی عێراق هه‌ڵگیرسێتەوە بەڵام قۆناغه‌كه له به‌رژه‌وه‌ندی كورددا نییه و بەرژەوەندی محەمەد رەزا شای ئێران له‌به‌ده‌ستهێنانی كه‌نداوی فارسدایه و باڵانسی هێزی به‌لای حكومه‌تی عێراقدایه ، لێرەدا محەمەد ڕه‌زا شای ئیران دژ بە مه‌لا مسته‌فا هه‌موو جوڵه‌ی مرۆیی كورد له‌ناو ده‌بات ودواجاریش بە ئیعازێكی حەمە رەزاشا كۆتایی بە ئەفسانەی شۆڕشی ئه‌یلول ده‌هێندرێت .
خوێندنه‌وه‌ی ئەم لێکۆڵینەوەیە بۆ پارتیەکان زۆر گرنگە لەو خەون و خەیاڵ و وەهمە ڕزگاریان ده‌كات کە بنەماڵەی مەلا مستەفا له پێناو مه‌سڵه‌حه‌تی خۆیاندا چیرۆکیان بۆ خۆیان هۆنیوه‌ته‌وه ،رۆڵی نەرێنی مێژوونوس و نووسەرو قه‌ڵه‌م به‌ده‌ستانی نزیک لە پارتی لە بواری نوسینەوەی مێژوودا لە ڕۆڵی دوژمن بۆ کێشەی کورد خراپتربووە!
لینکی کتێبەکە
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
