ئێمە چۆن ڕەفتاری خیانەتکارانە روکەش بە قسەو شیعاری بریقەدار دەناسینەوە، ئەو بابەتە بۆ ئەو مەبەستەیە.

بۆ ئەوەی خیانەتی نیشتیمانی بە تیلە چاوێک بناسینەوە دەبێ زانیاریمان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی هەبێ. کەواتە با باسی ئاسیشی نەتەویی بکەین.

ئاسایشی نەتەوەیی (الامن القومی)

لە جیهان تێڕوانینی جیاواز بۆ ئەو بابەتە هەیە، بەلام هاوکۆڵکەی گرنگ و هاوبەشی هەمو ڕایەکان بریتیە لە ئازادی و بەدەستهێنانی پێویستیە گرنگەکانی ژیانیان. هەندێ وڵات ئاشتی و ئاسایشی کۆمەڵگەش دەخەنە ناو لایەنە گرنگەکانی ئاسایشی نەتەوەیی.

ئەو وولاتە زلهێزانەی کە خاوەن چەکی کاولکارین، بە نهێنی یان بە ئاشکرا تاوانی گەورە ئەنجامدەدەن، پەیامی دور لەبەرپرسیاریەتی دەدەن بۆ ئەوەی بە دنیا بڵێن کە ناتوانرێ ئاسایشی نەتەویی ئەوان بخرێتە مەترسی. بۆ نمونە پوتین پێش ماوەیەک گوتی کە ئەوان بەبی بونی روسیا جیهان قبوڵناکەن.

ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمەریکا لە کۆتایی شەڕی دوەمی جیهانی پەرەی بە دەستەواژەی ئاسایشی نەتەوەیی داوە کە ئەوان پێویستیان بە توانای سەربازی گەورەیە کە بتوانێ ئاسایشی ئابوری وژینگەیی، بەدەستهێنانی وزە بەدەستبێنێ. بۆ ئەو مەبەستەش هەمو ڕێگایەک دەگرنە بەر. ئاشکرا کردنی سەدانهەزار بەڵگە لەلایەن ویکیلیکسەوە کە تاوانەکانی ئەمەریکا نیشان دەدەن، دەرخەری ئەو ڕاستیەن

سوید ئازادی، ئاشتی و ئاسایشی کۆمەڵگە بە گەوهەری ئاسایشی نەتەوەیی دەزانێ. دەکرێ ئەو کۆڵەگانە بکەینە بناغەی تێگەیشتنی ئاسایشی نەتەوەیی بۆ ئەو وڵاتانەی کە خاوەنی چەکی ئەتۆمی و هێزی زەبەلاح نین و ئەو گەلانەی کە سەربەخۆییان بەدەستنەهێاوە.

کەواتە ئازادی، ئاشتی ئاسایشی کۆمەڵگەی کوردستان گەوهەری ئاسایشی نەتەوییمانە. لە داهاتو باسی ئەو کۆڵەگانە دکەم.

سەربەخۆیی و ئازادی دو چەمکی زۆر لێک نزیکن بەڵام تۆزێ جیاوازیان هەیە. ئەو زمانەوانیە نە کاری منە لێرە و نە کاتم بۆی هەیە.

ئەوانەی زیاتر باسی ئاسایشی نەتەوەیی دەکەن، وڵاتانی سەربەخۆن، لەگەڵ ئەوەش ئازادیان کردۆتە کۆڵەگەی یەکەم بۆ پاراستنی ئاسایشی نەتەوەییان. ووڵاتانی سەربەخۆ،  بە حوکمی یاسا نێو دەولەتیەکان، پەیوەندیە دیپلۆماسی و هاوپەیمانیە ستراتیژیەکاناین، هێزو توانای سەربازی و ئابورییان مەترسیان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی زۆر کەمترە لە نەتەوە و گەلی ناسەربەخۆ. کەواتە دەبێ ئازادی بۆ گەل یان نەتەوەیەکی ژێردەەستە چەند گرنگی هەبێ؟! خۆ کە ئێمە باسی گەلی کوردستان دەکەین، خاکێکی دابەشکراو وگەلێکی پارچەکراو، سێ دوژمنی چاوچنۆک، بە درێژایی سەدان ساڵ بە بیروباوەڕی ژەهراوی وڕق و کینە بەرامبەر بە نەتەوەی بێهێزو بچوک گۆشکراو، دەورەدراوین. ئەو چاوچنۆکانە چەندین نەتەوەی گەورە بچوکیان بنبڕکردوە. لەگەڵ ئەوەی کە من پێکەوەژیانەکی سەربەرزانە بە چارەسەر دەزانم، بەلام دیسان دەبێ کورد خوێندنەوەیەکی هەمەلایەنەو بابەتیانە لەسەر تورک، فارس و عەرەب بکا. ئەمن دەسەڵاتی تورک بە خەتەری سەرەکی دەبینم لەبەر چەند هۆیەک کە بەخێرایی دەتوانم ناویان بێنم: تورک نەتەوەیەکن سیاسیەکانیان گرێی سیاسی و دەرونیان هەیە بەوەی کە ئەوان لە بنچینەدا خاوەن ئەو خاکە نین. ئەوان بە لەناوبردنی گەلان خۆیان کردۆتە خاوەن وڵاتێک کە پێگەی جیوپۆلیتیکی گرنگە. ئەوان کەڵکی زۆریان لە کێشەی نێوان زلهێزەکان وەرگتوە. ئەوان بە زیرەکانە دین و سیاسەتیان تێکەڵکردوە. ئەوان بێ مورالانە سیاسەت دەکەن. لەڕاست بەهێز پێڵاوو لەڕاست بێهێزیش زۆر دڕندەن. ئەوان لە هەفتەی ڕابردوش گەنجێکی کوردیان لەسەر گۆرانی کوردی کوشتوە. ئەوان تا ساڵی ١٩٩٤ ئیعترافیان بە هەبونی بیستملیۆن کورد لە تورکیا نەدەکرد. ئەوان دەیانەوەێ تەنانەت یەک میراتگری ئەو خاکەی ئەوان دەستیان بەسەرداگرتوە، نەهێڵن.

کەچی لە عێراق، سوریا و ئێران شتەکان بەوئەندازەیە نیە. لێرە تەنیا باسی عیراق دەکەم.

دەکرێ بڵێین خەباتی گەلی عێراق بەگشتی و کوردستانیش بەتایبەتی وای کردوە کە ڕەوشی باشوری کوردستان لە عێراق لە بەشەکانی تر باشتر بێ. بۆ نمونە هەر لەساڵی ١٩٥٨ بە رەسمی دانیپیانرا کە ئەوخاکە، واتە عێراق کوردو عەرەب لێی هاوبەشن. دوای ڕوخانی ڕژێمی سەددام، کورد دەوری گرنگی لە نوسینەوەی دەستوری نوێ بینی. کەواتە بەپێی دەستور کورد هەندی مافی پارێزراوە. من بڕوام وایە کە کورد بە لایەنی کەم لە دوانز ساڵی ڕابردو دەوری نەرێنی لە عێراق گێڕاوە. ئەوەش پەیوەندی بەو سیاسەتە سەقەتە هەیە کە تورکیا توانی کورد بەو ئاراستەیە لێخوڕێ کە دەیویست.

سوننە نزیکەی هەشتا ساڵ لە عێراق بە شێوەیەکی دڕندانە دەسەڵاتیان بەکار هێنا. سوننە کوردستانی تەعریب و ئەنفال کرد. کەچی لە کێشەی شیعەو سوننە دەسەڵاتی هەولێر بە فیتی تورکیا پشتی سوننەیان گرت. ئەو ساڵە زێڕینانەی کە بوژانەوەی گەورەی بە کوردستان دا، ساڵانی سەدی حەڤدەی بودجەی عێراقی بوو. بە چاوساغی تورکیا ئەویشیان بڕی. سیاسەتی تورکیا بۆ باشور ڕوتکردنەوەی کوردستان بو لەهەمو ڕویەکەوە. بەهۆی ڕیفراندۆم دۆستی بۆ نەهێشت، دژایەتی لەگەڵ عێراق قوڵکردەوە، ئیفلاسی بە خاک و میللەت کرد. خەڵکی لە هەمو بەهای جوان داماڵی. هەمو ئەوانەش لەژێر ناوی بازاڕی ئازاد، ئابوری سەربەخۆ، کردنەوەی دەیان کەناڵی تەلەفزییونی سەقەت، کردنی کۆردستان بە بازارێ بۆ ساخکردنەوەی ژەهرەکانی بەسەر کورد، دروستکردنی هێزی نانیشتیمانی وەک زێرەڤانی و پێشمەرگەی ڕؤژ کە لەژێر دەسەڵاتی میت پەروەردە دەبن. ئێستا دەبینین نەک هەر مۆڵگەی میت و هێزی شاراوەی تورکیا هەن بەڵکو دەیان پێگەی گەورەی سەربازیان دروستکردوە کە لە هیچ کاتێ ڕژێمەکانی عێراق پێی نەگەیشتبون. لەکاتێک لە وڵاتێکی سەربەخۆ ئەگەر سیخوڕێکی ولاتێک ئاشکرا بێ کێشەی گەورە لە نێوان ئەو دوو وڵاتە دروست دەکا. کەچی دەسەڵات چاو ساخیان بۆ دەکا.

لەمێژە نوسیومە ئەو سەرکردانەی لە ئەلفو بێی سیاسی هەڵە دەکەن، ئیتر ئەوە هەڵە نیە، بەڵکو خیانەتە. 

دەتوانم دەیان لاپەر لەسەر ئەو بابەتە بنوسم، بەڵام وابزانم بۆ گێلترین کەسیش ئێستا بابەتەکە ڕونە، کە ئەو خیانەتە گەورانەی دەسەڵاتی باشورلەژێر ناوی حکومەتی کوردستان و هەوڵ بۆ سەربەخۆیی کردویەتی خیانەتی نیشتیمانین و ئاسایشی نەتەوەیی خستۆتە مەترسیەکی قول .

وابزانم لای هەموو کەسێ ڕوونە, کە ئاشتی ناو ماڵ، کۆڵان، گەڕەک گرنگە. زۆرینە دەزانن کە ئاشتی بۆ شارو وڵاتەکەیان گرنگە. ئاشتی و شەڕ دوو چەمکی دژن. هەموو لە کوردستان بەرئەنجامی جۆرەها شەڕمان دیوە. شەڕی درێژخایەنی دژ بە ڕژێمەکان، شەڕی هەشتساڵەی عێڕاق و ئێران، شەڕی ناوخۆ. شەڕ بە هەدەردانی هەموو جۆرە تواناکانی وڵاتە. 

بەڵام شەڕی پێویستیش هەر هەیە.

کوێتی چییان بکردایە کە عێراق داگیری کردن؟ ئێران چی بکردایە کە عێراق ناوچەی ئەهوازی ئێرانی داگیرکردو لە نەخشەی سیاسی و جوگرافی خستییە سەر عێراق؟ کورد چی بکردایە، کە دەسەڵاتدارانی تورکیا بە ناوی تورکی شاخی ناوی کوردیان دەبرد؟ 

لەمێژە دەڵێم و نوسیومە، کە ئەگەر سیاسیەکانی فارس، تورک و عەرەب بەزەررەیەک مێشکیان هەبێ، دە دەقیقە بەسە بۆ ئەوەی ڕۆژهەڵاتی ناوینی گەورە بکەن بە بەهەشت. با سەیر کەن کە بیست و حەوت وڵات، دەیان نەتەوەی جیا سنوری خۆیان بۆ یەک کردۆتەوە، وە ئەوروپای یەکگرتویان پێک هێناوە

. شەڕەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوین بە پلەی سەرەکی شەڕی کورد و ئەو وڵاتانەیە کە کورد دەچەوسێننەوە.

کوردی باشوور ڕەوشەکەی جودا بووە، وەک لە بابەتی ئازادی باسمان کرد. ئایا دەسڵاتدارانی باشوور توانیان لە کوردستان ئاشتی بەرقەرار بکەن؟ ئەو ئاشتییەی کە ئاسایشی نەتەوەیی دەپارێزێ؟ 

ڕەنگە زۆرێک بڵێن کە کوردستان ئارام بووە. شوێنی ئاشتی و پێکەوە ژیان بووە. بەڵام ئەو ئاشتییەی کە ئاسایشی نەتەوەیی دەپارێزێ سەد و هەشتا پلە بە ئاراستەی جییایە، کە دەسەڵاتی کوردستان گرتیانە بەر. 

پێش هەموو شتێک دەبێ یاسای بنەڕەتی بۆ وڵات دابندرێ. لەوێ شت، باڵندە، درەخت، ئاژەل، مرۆڤ چۆن ڕەفتاریان لەگەڵ بکرێ، ماف و ئەرکەکان چین، ڕوون بکرێتەوە. بۆ ئەوەی ئەو مافانە بدرێن و ئەو ئەرکانە جێبەجێ بکرێن، دەسەڵات بۆ هەر شوێنێ دادەنرێ. کە دەسەڵات بە ئەرکی خۆی هەڵناستێ یاسا لێپێچینەوەی لەگەڵ دەکا. ئەوانەی مافیان پێشێل دەکرێ، ئەوانەی ماف پێشێل دەکەن، یاسا بێلایەنانە بڕیاری یەکلاکەرەوە لەبارەیان دەدا. 

هەموو ئەوانە پێویستیان بە هێزێکی یەکگرتوی نیشتیمانییە. پێویستیان بە تاکی ڕۆشەنبیرو خاوەن ویژدانە. دوێنێ کۆمێنتی باشووریەکیان دانابو، لەسەر قسەیەکی بەڕێز موراد قەرەیلان کە گوتبوی" خەڵک هەن بۆ پێنج سەد دۆلار بەخشیش ئامادەن شوێنی گریللا کەشف بکەن" ئەو باشوورییە نوسیبوی کە ئەو ئامادەیە پێنج سەد دۆلاریش بدا بۆ ئەوەی گریللایەک بکوژرێ.

دەسەڵاتدارانی کوردستان دوای بیست و نۆ سال حوکمداریتان ئەوە بەرهەمتانە. ئێوە وڵاتتان کردۆتە هێلانەی جاسوسان. 

دەتوانم دەیان لاپەر لەسەر ئەو بابەتە بنوسم، بەڵام وابزانم بۆ گێلترین کەسیش ئێستا بابەتەکە ڕوونە، کە ئەو خیانەتە گەورانەی دەسەڵاتدارانی باشوور لەژێر ناوی حکومەتی کوردستان و هەوڵ بۆ سەربەخۆیی کردویەتی خیانەتی نیشتیمانین و ئاسایشی نەتەوەیی خستۆتە مەترسیەکی قوول .

بەشی چوارەم و کۆتایی

بۆ بەردەوامبونی ژیان ،هەر کۆمەڵگەیەگ پێویستی بە خواردن، کارکردن، تەندروستی باش، خوێندن، ئامراز، بازار، هاتوچو، یاسا...هتد هەیە.

گەلی پێشکەوتو و بەتوانا ئەوانەن کە توانای بەرهەمهێنانی زیاتریان لە پێویستیەکانی خۆیان هەیە. ئەوانەن کە مرۆڤی داهێنەر دروستدەکەن. پێداویستیەکانی کۆمەڵگە بە کوالیتی باش و نرخی هەرزان دابین دەکەن. هەناردەکردنی بەرهەمیان لە هاوردەکردنی زیاترە. ئەوانەن کە سیستەمەکی تەندروست لە هەموو بوارەکان پەیڕەو دەکەن. هەرشتێ خەڵک بەرەو لەشساغی، تەمەندرێژی، خۆشگوزەرانی و پێشکەوتن دەبا، ئەوە نیشانەی سیستەمی تەندروستە. لەشساغی و تەمەندرێژی بەرئەنجامی وەرزش، چاکی خۆراک، باشی کەرتی تەندروستی و بەهێزی جیناتەکانە. پێشکەوتن بەرئەنجامی پەروردەی تەندروست و بونی ئابوری بەهێزە.

لێنین سەرەتای شۆڕشی ئوکتوبەر گوتی " سۆسسیالیستی واتە بە کارەباکردنی روسیا". سەرۆکوەزیرانێکی یابان نهێنی پێشکەوتنی یابانی تەنیا بۆ سیستەمی پەروەردە، کە گرنگیدان بە مامۆستا بەشێکی گرنگە لەو سیستەمە، گەڕاندەوە.

کوبا، لە جیهان زۆرترین دکتۆری بە پێی ژمارەی دانیشتوانەکەی هەیە کەچی زۆربەی سەیارەکانیان مودێل کۆنن. زۆربەی وڵاتانی ئەوروپی بەرنامەی تایبەتیان بۆ گرنگیدان بە سیستەمی خۆراک، پەروەردە و تەندروستی بۆ تەواوی کۆمەڵگە بەگشتی و مناڵان بەتایبەتی هەیە. هەموو جۆر خواردن بەگشتی و گۆشتەمەنی بەتایبەتی لەژێر رەقابەی توندان. هیچ دەرمانێ بەبێ بڕیار کە لەئەنجامی سەدان تاقیکردنەوە دەردەچن، ڕێگەی پێنادرێ لەبازاڕ بونی هەبێ. هەمو کاڵایەک دەبێ بەزمانی سویدی لەسەر بنوسرێ. مناڵ هەموو ڤاکسینە پیویستیەکانی لێدەدرێ.

کورد لە باشوور لایەنی کەم لە ١٢ ساڵی ڕابردو، داهاتێکی وای هەبو گەر عەقڵ و دڵسۆزی لەگەڵدابایە، دەبوئێستا لە ڕووی پێشکەوتنەوە، کوردستان لەڕێزی ئیسرائیل بێ. 

من لە ساڵێ ١٩٩٤ ەوە رەخنەی توند دەگرم. "دە لەکەرێکیش بپرسن گورگی دیوە کەر دڕ نەبێ"؟!

زۆر جار گوتومە کە هەقیقەت وەک ڕۆژی ڕووناک دیارە. کوردستان لەسەر دەریای نەوتە، ئەزمەی جۆرەها سوتەمەنی لەکوردستان هەیە. ئەزمەی کارەبا هەیە. دەیان چاوگی لە بننەهاتوی وزەمان هەیە، کوردستان لە قەیرانی قوڵی وزەدایە. خاکی بەپیت و ئاوی سازگارمان هەیەکەچی بازار پڕە لە کاڵای ژەهراوی دوژمنان. ئەوە دەرئەنجامی خیانەت نەبێ ئی هیچی تر نییە. ئەو هەموو گەنجە بە جەڵتەی دڵ، جەڵتەی مێشک، سەرەتان...هتد دەمرن کەس باکی پێ نییە. میللەتێکی نەزانیش شوکورە و دەڵێ " خوا ئەوهای بۆ نوسیوین" لەکاتێ ئەوە تەنیا دەرئەنجامی خواردنی ژەهراوی، دەرمانی خراپ وپیسی ژینگەیە.

مردن و بریندار بوون بە ترافیک لە شەهیدو بریندارانی خەباتی شەرافەتمەندانە زیاترن. سوید وەک نمونە وەردەگرم ڤێرسونی سفر واتە، ژمارەی مردن بەهۆی ترافیک سفر بێ بەرنامەیەتی و کاری بو دەکا. 

دەتوانم دەیان لاپەر لەسەر ئەو بابەتە بنوسم، بەڵام وابزانم بۆ گێلترین کەسیش ئێستا بابەتەکە ڕونە، کەئەو خیانەتە گەورانەی دەسەڵاتی باشورلەژێر ناوی حکومەتی کوردستان و هەوڵ بۆ سەربەخۆیی کردویەتی خیانەتی نیشتیمانین و ئاسایشی نەتەوەیی خستۆتە مەترسیەکی قوول .