ئیران و تورکیا بە دوو زلهێزی ناوچەیی دوو وڵاتی موسڵمان هەژمار دەکرێن، بەڵام هەریەکەیان پشتیوانی لە مەزهەبێکی تایبەتی دەکەن، کە بەدرێژایی مێژوو نێوانیان ناتەباو ناکۆک بووە. دەسەڵاتدارانی سیاسیی لە هەردوو وڵاتدا، بەگوێرەی قۆناغە مێژووییە جیاکان، ئەو ناکۆکیەیان بۆ بەرژەوەندیی سیاسی و مانەوە لە دەسەڵات و بەهێزکردنی پێگەی جەماوەریی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا و لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بەکارهێناوە. 

 ململانێی نێوان تورکیا و ئیران لەسەر بوون بە پۆلیسی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەمیشە گەرم بووە، بەڵام بەگوێرەی ڕووداوە سیاسیی و سەربازیی و بەرژەوەندییە ئابوورییەکان، هەردوولا ئەو گرفتەیان بەڕێوەبردوە، بۆیە ڕوویداوە کە ئەو دوو وڵاتە بەرامبەر بە کێشەیەکی تایبەت لەیەک بەرەدا بووبن، وەک چەند ساڵێک لەمەوبەر، لە سوریا لەگەڵ ڕوسیا هاوپەیمان بوون و لەیەک بەرەدا دەبینران بەڵام ئەوە هەرگیز ئەوە ناگەیەنێت کە ئەو دوو وڵاتە ململانێی سەرەکییەکەیان دژ بە یەکدی فەرامۆش کردبێت یان ستراتیژیەت و ئامانجی ئابووریی و سەربازیی دووریان پشتگوێ خستبێت. 

گۆڕانی هاوکێشەی هێز لە دنیا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، کارێگەری بنەڕەتی هەیە، لە دیاریکردنی چارەنووسی ئەو ناوچەیە، بەتایبەتی لە عیراق، کە بە پلەی یەکەم بۆتە گۆڕەپانی ململانێێ نێوان ئەمریکا و ئیران و تورکیا، کە بۆ بەرژەوەندییە ئابوورییەکانییان هەوڵدەدەن هەژموونی خۆیان بەسەر ئەو وڵاتەدا بسەپێنن. بێگومان واشینگتۆن دەرکی بەو ڕاستیە کردوە کە تورکیا و ئێران بەیەک ئەندازە چاویان بڕیوەتە عیراق،  هەردووکیان بێوچان هەوڵدەدەن پەیوەندیی لەگەڵ سەرانی پارتە شیعی و کوردی و سونەکان ببەستن، هەروها هەردووکیان خاوەن میلیشیا و دەزگەی هەواڵگرین لەسەرتانسەری عیراق، تەنیا جیاوازی لەنێوان بوونی هەردووکیان لە عیراقدا ئەوەیە، کە ئێران لەلایەن حکومەتێکی شەرعی و پەرلەمان لە بەغداد جڵەوی گرتۆتە دەست، زۆربەی میلیشیاکانی سەربەخۆی لە دەستوری عیراقی وەک بەشێک لە سوپای عیراق ددانپێناوە، بەڵام تورکیا بەبێ گوێدانە هیچ بەربەستێکی یاسای و دەستوری نێودەوڵەتی، بنەکەی سەربازیی پانوبەرینی لەنێو عیراقدا دامەزراندوە، کە ئەمە پەیامێکی ڕوونە بۆ ئێران کە ئەوان بەتەنیا نین لە تیژکردنی ددانیان لەسەر لاشەی مردووی عیراق و ئەوانیش دەبێت پشکی شێریان بەرکەوێت هەر کاتێک کە ئەگەر عیراق دابەشکرا. 

بەعس لە ئەوپەڕی بەهێزیدا بوو کاتێک کە ئێران هەموو پارتی  ئۆپۆزسیۆنی عیراقی دژی حکومەتی بەعس بە شیعە و کورد و بەشێک لە سونەی  ئەو وڵاتەی خستبووە ژێر هەژموونی خۆی. ئەو ڕۆڵی سەرەکیی هەبوو لە بەگڕخستنی پێگەی جەماوەریی ئەو حزبانە و بەکارهێنانیان بۆ ئەجێندای تایبەتی خۆی، سەرەڕای ئەوانە  لە %٦٠ دانیشتوانی عیراق شیعەن و بە شێوەیەکی گشتی ئیران بە ڕێبەری مەزەهەبەکەیان دەزانن بەتایبەتی  حزبە شیعییەکان. لەگەڵ دەستپێکردنی جەنگی دژ بە داعش، قاسم سلێمانی سەردار و بڕیار بەدەستی یەکەم بوو لە عیراق و هەرێم، پەیوەندیی شەخسی لەگەڵ زۆربەی سەرانی پارتە کوردیی و عەرەبییەکانی عیراق هەبوو، وێرای ئەوەش ئیران پێی وایە ئەگەر ئەوان نەبوونایە داعش دەیتوانی کۆنتڕۆڵی عیراق بکات، هەروها گرنگە ئەو ڕاستیەش نەبوێرین کە  ئیران لە ساڵی ١٩٧٩وە تا ڕووخانی سەدام، خەرجیەکی زۆری لە سەرانی ئەو پارتانە دەکرد، یارمەتی ماددی و لۆجیستی هێزە چەکدارەکانیانی دەدا، فڕۆکەخانەی تارانی خستبووە خزمەتیان و پاسپۆرت و ڤیزەی دەرچوونی بۆ خۆیان و خێزانیان دابین دەکرد، لەبەر ئەو هۆیانە ئێران خۆی بە خاوەنی عیراقی بێخاوەن دەزانێت، مافی بەخۆی داوە کە ئەو دەبێت میراتگری عیراق بێت، هەر وڵاتێک و هێزێکیش بۆ ئەو ئامانجەی ئێران هاڤرکێ بکات، ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەو قبوڵی ناکات.

 هەنووکە بە پراکتیک تورکیا سەلماندویەتی کە وەک زلهێزێکی ناوچەیی هاڤرکێی یەکەمی تارانە لە عیراق، بەحازری بۆ سێ دەیە دەچێت، سوودمەندە لە سامانە سروشتییەکانی عیراق بەتایبەتی لە هەرێم، بۆیە چاوەڕوانی ئەوە دەکرێت لە ئایندەدا تورکیا و ئێران ڕووبەڕووی یەکدی ڕابوەستن، جەنگێکی خوێناوی لەنێوانیاندا ڕووبدات، عیراق و سوریا ببێتە گۆڕەپانی ساغ کردنەوەی ئەو ململانێیەی نێوانیان، یان بگەنە ڕێککەوتنێک لە دابەشکردنی پشک.

تورکیا بە ڕووکەش کێشەی لەگەڵ ئیران زەقناکاتەوە، بەڵام لە ڕاستیدا ئەو بۆ دابینکردنی بەشێک لە خاکی عیراق هەوڵدەدا بۆیە گرنگە بەلایەوە کە لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکەی وەک ئیسرائیل و سعودیە زێتر پەیوەندیی پتەو بکات، بە تایبەتی ئێستا ئیسرائیل نیگەرانە لەوەی کە ئیران لە بیابانی عیراقدا، بنەکەی موشەکی دوورهاوێژێ دامەزراندوە، لەگەڵ ئەوەشدا  بەهێزی ئیسرائیل لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاسستدا، ڕۆڵی لە گۆڕینی هاوکێشەی هێز و سیاسەتی نێودەوڵەتی و ناوچەییەکاندا هەیە، بۆیە ئاسان نییە پشتگوێ خستنی، بەتایبەتی بۆ ئەوانەی کە تێکەڵاوی کێشمەکێشمی سیاسیی و سەربازیین لەو دەڤەرەدا وەک، ئێران و تورکیا کە هاڤرکێێ بێ هاوتای یەکترن لە عیراق، لەبەرئەوە چاوەڕوانی ئەوەش دەکرێت کە ئیرانیش بۆ بەرژەوەندییکانی و دژی تورکیا  هەمان تاکتیکی ئەنقەرە کاربکات و خۆی لە هەردوو وڵات نزیک بکاتەوە. 

ئێران وڵاتێکی داڕماوە و بەشێکی زۆری ئابووریی وڵاتەکەی لە میلیشیاکانی خەرج دەکات، تاکە کارتێک بەدەست ئێران مابێت بەرهەمهێنانی چەکی ئەتۆمییە، کە دەیەوێت ببێت بەخاوەنی ئەو چەکە بۆ ئەوەی هەڕەشە لە وڵاتانی دەوروبەر و دنیا بکات، لە ڕێگەی ئەوەوە مەرجەکانی بسەپێنێت و ڕێگر بێت لە فرەوان بوونی دەسەڵاتی ئەنقەرە لە عیراق. بەهێزبوونی تورکیا و داگیرکردنی عیراق لەلایەن ئەوەوە، لە ئایندەدا مەترسی گەورە لەسەر ڕووخانی تاران دروست دەکات، بۆیە ئێران هەموو هەوڵێک دەدا، کە لەگەڵ ئەمریکا ڕێککەوتنی چەکی ئەتۆمی زیندووکاتەوە، بەڵام ئەمریکا پشتیوانی لە هیج هێزێک و وڵاتێک ناکات کە لە ئاکامدا لەخۆی بەهێزتر بن، بۆیە ئەو بەیەک ئەندازە بەهێزبوونی تورکیا و ئێرانی ناوێت، بەڵام لەم قۆناغەدا سوودمەند دەبێت لە ناکۆکی نێوانیان بە تایبەتی ئێستا کە عیراق لەژێر کۆنتڕۆڵی تەواوی ئێرانە و بەرژەوەندییەکانی ئەمریکای خستۆتە مەترسیەوە. 

کوردستان وەک هەر وڵاتێکی ناوچەکە بەدەر نابێت لە نەخشەی سیاسیی و سەربازیی و جوگرافی تورکیا و ئێران. گرفتەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە وا دەخوازێت کە هەردووک لا خاکی کوردستان، پرسی نەتەوەیی و نیشتمانی، حزبە سیاسییەکانی وەک یەپەگە، پەکەکە، پدک، ینک و گشت پارتە سیاسییەکانی دی بەتایبەتی لە ڕۆژئاواو و باکوور و باشوور لە کێشەی نێوان خۆیان بگلێنن و  وەک ئامرازێک مامەڵەیان لەگەڵدا بکەن، سوودمەند بن لە ناکۆکیی نێوانیان و هەریەکێکیان پشتیوانی لە لایەنێک و پارتێک بکەن نەک بۆ بەهێزبوونیان یان بۆ پشتیوانیکردنیان بۆ پێکانی ئامانجی سیاسیی و نیشتمانیی و نەتەوەییان، بەڵکو  تا دەگەن بە مەرامی خۆیان، دواتر سەرکەوتنی تورکیا یان ئیران بێت، لە ئایندەدا گرفتێکی مەزن و نەهامەتیەکی بێهاوتا دەبێت بۆ پرسی ڕەوای نەتەوەی کورد! 

ئیران و تورکیا ئامانجیان وەک دوو هێڵی تەریب وایە، هەرگیز بەیەک ناگەن، لە واقیعی دنیای ئەمڕۆدا و گۆڕانی دۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لاوازبوونی هەندێک وڵاتی وەک سوریا و عیراق و کوردستان،  دەرفەتێکی مەزنی بۆ تورکیا و ئێران هێناوەتە پێشی کە هەنگاوی یەکەم بهاوێن بۆ فرەوانکردن و ژیاندنەوەی دوو ئیمپراتۆریەتی دژ بە یەک کە ئەوانیش ئیمپراتۆریەتی عوسمانی و فارسییە! بۆیە هەر هێزێکی کوردیی لەهەر چوارپارچەی کوردستاندا ئەگەر پەیوەندیی لەگەڵ تورکیا و ئێران سنووردار نەبێت و لەسەر بیناغەی ڕێزگرتن لە ئامانج و ستراتیژیەتی پرسی ڕەوای میللەتی کورد نەبێت، ئەوا بە دڵنیاییەوە لە ئەنجامدا بەرەو هەڵدێر دەچێت!