Monday, 08/02/2021, 23:47
ئەم کتێبە یەکێکە لەو کتێبە بیرەوەریانەى کە بە خویندنەوەى نەک تەنها شارەزای مێژووى شۆڕشی نوێ و سەرکردەکانی دەبیت و ڕەنجی بە باى فەرهادەکانیش بە ڕوونى دەبینی ، بەڵکو بەرهەمێکە کە چێژێکى بێ پایان بە خوێنەر دەبەخشێت ، لەو ڕووەى کە نووسەر زمانێکی سادە و ڕەوان و ئەدەبی بەکاردەهێنێت لە گێرانەوەى بیرەوەریەکانى .
من نامەوێت لەسەر لایەنە مێژوویی و
سیاسیەکانى ئەم کتێبە بدوێم چونکە نوسەر بە زمانێکى هێند سادەو ڕەوان گوزارشتى کردووە
کە خوێنەر زۆر بە ئاسانی پەى بە تاڵی و تاریکى ئەو ڕۆژگارانە دەبات و
پرسیارى زۆر جەوهەریشی لە لا گەڵاڵە دەبێت کە بۆچى شۆرش کراو ئێستا
بەرهەمەکەى کێ لێى سوودمەندە ؟؟ بەهەر حاڵ من دەمەوێت لە لایەنە ئەدەبی و
هونەریەکەیەوە قسە لەسەر ئەم کتێبە بکەم.
نوسەر سەدان چیرۆکی سەرنج ڕاکێش لەم کتێبەدا دەگێرێتەوە کە هەر یەکەیان ناونیشانێکی سەربەخۆی هەیە کەوا لە خوێنەر دەکات سەرنجى ڕابکێشێت و بە تامەزرۆییەوە بە دوای کۆتایی چیرۆکەکە بچێت . ئەمەجگە لەوەى کە نوسەر زۆر بە لێهاتوویی و توانایەکى ئەدەبیەوە بەسەرهات و چیرۆکەکان دەگێرێتەوە هەر لە بەکارهێنانى وشەى سادەو تێکەڵکردنی خەیاڵی بەرزە فڕ بۆ وەسف کردنى کەسەکان و شوێنەکان ، گوزارشت کردنی لە هەڵوێست و ئاڵێنگارییەکان بە شێوەیەکە کە وەک فیلمێک نمایش بکرێت وەهایە . بە بەکارهێنانی شوێنکات و یاری پێکردنی و تێکەڵکردنی بە خەیاڵ و گوزارشتى ئەدەبی بە مەبەستى ڕاکێشانی سەرنجى خوێنەر ، نوسەر ئەدەبیانە کارى لەسەر کردووە ، بڕوانە ئەم نموونەیە :
" لەو کات و شوێنەدا و بە بینینی ئەو دوو بەردى دەستاڕە ، وەک تەنیا پاشماوەو تەنیا بیرەوەریی دێیەکى پێشتر ئاوەدان و ئێستا چۆڵ و وێرانکراوى کوردستان ، زۆر شڵەژام و نائارام بووم . ئیتر من ئاگام لە هاوڕێ (پ.م ) کانم نەما ، هەڵۆی باڵتیژی خەیاڵم لە هێلانەى مێشکى هەژاومەوە هاتە دەرو کەوتە باڵ لێدان . بە چاوە تیژەکانی ڕۆژانی ئاوەدانیی ئەو دێیەو خەڵکەکەى بینی کە ئێستا لە زیندانی ئۆردوگا زۆرە ملێکانی (شانەدەری ) و (ناڵپارێز ) توند کرابون و ژیانێکی کولە مەرگیان بەسەر دەبرد . هەڵۆی بەرزە فڕ واوەتر درێژەى بە گەشتەکە دا بۆ ئاسمانى سلێمانی و ....... ". ڕەنجی فەهادەکان لا .125
ڕاستگۆیی وەک لایەنێکى ترى (هونەرى
گێڕانەوەى بیرەوەرى ) یەکێکى ترە لە خەسڵەتە دیارو جوانەکانى ئەم بەرهەمە . نوسەر
زۆر ڕاستگۆیانە وەسفی کەسەکان و هەڵوێستەکان دەکات . بابەتیانەو دادپەروەرانە
مامەڵە دەکات ، تەنانەت لە دابین کردنی مەساحەدا بۆ ڕووداوەکان ڕاستگۆ و
دادپەروەرە چجاى لە گێڕانەوەى چیرۆکەکان ، کار دەگاتە ئەوەى لە چەندین شوێندا دان
بە هەڵەى خۆی بنێت و ڕەخنە لە هەڵوێستەکانی خۆى دەگرێت ، کە ئەمە ئەگەر بۆ کەسانى
تر نەنگی بێت و بوێرى ئەوەیان نەبێت دان بە هەڵەکانى خۆیان بنێن ئەوا بۆ نوسەر
ماناى فراوانى دڵ و ئاستی قوڵیی ئاوەزى دەگەێنێت .
ئەتوانم بڵێم نوسەر توانا ئەدەبی و زانستى و ویژدانیەکانی چڕ دەکاتەوە بۆ وەسف کردن . بڕوانە ئەم وەسفە:
"جەلال تاڵەبانى کەسێکى نەترس و بە
ورەو کەف و کوڵاوى پڕ وزە و توانا بوو ، زۆر گۆ بوو ، خاوەنی ئیرادەى
پۆڵایین و بڕوا بە خۆبون و گەشبینی بو . لە ڕوى هەست و سۆزەوە زو هەڵدەچو و بەهارى
لە خۆی دەهێنایە چۆکان ......... مام لە پەیوەندیی
کۆمەڵایەتیدا (extrovert) بو ،واتە ڕوو لەدەرەوەى خۆی بو ،
کراوە و گەرم و گوڕ بوو ..... لە دەروونناسی پزیشکیدا بەم جۆرە
کەسێتیەی جەلال تاڵەبانى دەڵێن (hyperthymic) ....) ، ڕەنجى فەرهادەکان
لا 328.
گێڕانەوەى چیرۆک کە لە زمانی عەرەبی دا پێی
دەوترێت ( السرد )، چەند بنەمایەکی هەیە کە خۆی دەبینێتەوە لە (کات ، شوێن ،
کەسایەتی ، ڕووداو ، گفتوگۆ ) هاوکات لەگەڵ چەند تەکنیکێکى هونەرى گێڕانەوە کە
نوسەر زۆر لێزانانە هەموو بنەماکانی گێڕانەوە و تەکنیکە هونەرییەکانى بەکارهێناوە
کە ئەتوانم بڵێم تا کۆتایی کتێبەکەم خوێندەوە وا هەستم ئەکرد سەیرى فلمێکى زۆر
نایاب ئەکەم ، ئەخوازم رۆژێک بێت و ئەم بەرهەمە بە فلم ببینم چونکە زۆر گونجاوە بۆ
کارى سینەمایی . تەماشای ئەم دیمەنە بکەن بە نموونە :
" کات :
هاوینى ساڵی 1983یە ، شوێن : بەردەم مزگەوتی گوندى (حاجی مامەند)ە : (هاکا گەشت) ،
(نەخێر تازە شکاوەو ئەمڕۆ نایەت ) ، (دەڵێن لە رێگا فرۆکە لێیداوە و سوتاوە ) ،
(نا وانیە ، ئیتر حوکمەت ناهێڵێ بێت ) ، (دەبێت بە ناو چەند بنکەى سەربازى و خاڵی
پشکنینا تێپەڕێت ؟ ) ، (بڵێى بە وردى پشکنرابێت ؟) ، (ئەوانەى لە شارەوە دێن کێن و
بۆ لاى کێ دێن ؟ )، ( بڵێی بە تاوانى ئەوەى بۆ لاى ئێمە دێن نەگیرابن ؟ ) ، (
دەبێت هەواڵی نوێى گرتن و ئەشکەنجە و کوشتنى کێیان پێ بێت ؟ ) . ئەمە کورتەى ئەو
وتووێژە بو لە بەردەم مزگەوتی حاجی مامەند پێشمەرگەو دانیشتوان لەگەڵ یەکتر
دەیانکرد . باسی گەرمى رۆژ دەربارەى ئەو پیکابە شڕە بو هەر چەند رۆژێ جارێ لە
سلێمانیەوە دەهات بە سەید سادق و ناڵپارێز و ڕەزڵە دا تێدەپەڕی تا دەگەیشتە حاجی
مامەند . پیکابە بۆر لە پێینى دێوە بە هەناسە بڕکێ و شەقەشەق و نرکەو ناڵە ، هاوڕێ
لەگەڵ دوکەڵ و تەپ و تۆزێکى خەست و خۆڵەوە ، بە بەردەم مزگەوتدا خۆی دەکرد بە
دێدا، مناڵانی لەڕو لاسار و ژیکەڵەى دێ ، بۆ خۆ هەڵواسین پێیدا یا بۆ وەرگرتنى
چەند نوقڵ و چوکلێتێکى شار ، بێ گوێدانە تۆز و دوکەڵ ، بە چەپڵەو هەرا و
پێکەنینەوە بە دویایدا ڕایاندەکرد......... " . ڕەنجی فەرهادەکان لا 290
/ 291 .
چەندان و چەندان
نمونەى تر کە ئەتوانین هەمو بنەما ئەدەبی و هونەرییەکانى تیا بە ڕوونى ببینین و
هاوکات چۆنێتى بەکارهێنانیان لەو بەرهەمەدا .نوسەر لە بەرگى کۆتایی کتێبەکەدا
خەیاڵی بەرزە فڕى خۆیمان بۆ دەگێرێتەوە لە سەردەمی خەباتى چەکدارى گەلەکەمان .
خەیاڵێک تا بڵێی جوان ، پڕ لە مرۆڤایەتی و دڵسۆزى و کوردایەتی ، بەو ئومێدەى رۆژێک
بێت و تەواوى ئەو خەیاڵانە بێنەدى :
" کە لە جەنگەڵی تاریک و ترسناکى
ئەگەرە بەد و نەگریسەکانى خەباتى چەکدارى گیرم دەخوارد و رێی دەرچوونم لێ دەگیرا ،
ئیتر کۆلارەى مناڵیی خەیاڵم بەرز دەبۆوە بۆ ئاسمان ، بۆ نێو تەنکە تەمێکى سپی وەک
تاراى بوک ، کەلە ناویدا (یار) ى ئاوات چاوبڕکێ و سەرەتاتکێی لەگەڵ دەکردم ،
ئاواتى بڕانەوەى شەڕ و جێگیربونی ئاشتى ، ئاواتى سەرکەوتنى یەکجارى و گەیشتن بە
ئامانجەکانى شۆڕش ....... " .
لە چەندین شوێنی (ڕەنجی فەرهادەکان) دا
ئینسانی کورد بە هیوا و ئاوات و ترس و نیگەرانیەکانی، خۆی دەبینێتەوە و هەنگا و
بەهەنگاو شوێنیان دەکەوێت.
(ڕەنجی فەرهادەکان) لەم سەردەمی باونەمانی کتێب خوێندنەوە بە هۆی ئینتەرنێتەوە، حەزی کتێب خوێندنەوە دەگێڕێتەوە بۆ لای خوێنەر، بۆیە بەڕاستی و بێ دودڵی ئەم کتێبە شایەنی خوێندنەوەیە و شایەنی ئەوەیە بیکەیتە دیاریەکی بەنرخ بۆ خۆشەیستاکانت.
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
