لە ناسنامەی نەتەوەیی گەلی ڪورد و گەلی یەهود دا ڪەمێك لیڪچوون هەیە ڪە سروشتی ڪوردیش وەڪو گەلی جوو توشی نەهامەتی و دەردەسەری هاتووە لە ژێر سایەی حوڪم ڕانی ئاینی و مەزهەبی فریو و دراوە ئایدیایی عەرەب زۆر بەی گەلانی خۆرهەڵاتی ناوین بۆ ماوەی چەندین ساڵە گەلەڪانی ناوچەڪە فریو دەدەن بە دوژمنایەتی ڪردنی ئاینی و جوگرافیایی یەهودی بەڵام ڪەچی ماوەیەڪی زۆرە هەموویان خۆیان ڪردووە بە نۆڪەری یەهودیەڪانی ئۆرشەلیم پەیوەندیە ژێر بەژێر و ڕەسمیەڪانیان لە گەڵ یەهودیەڪان دا ئاشڪرا دەڪەن گەلی خۆشمان لە دورە مەوداوە هاوخەمەو تەپڵیان بۆ عەرەبە موسوڵمانەڪان لێ دەدات فرمێسك بۆ فەڵەستینیەڪان و ئیخوانەڪان و عەرەب زوراتە ڪان لێ دەدات بە ناوی ئاینی ئیسلامەوە هەموو ڪوردیان فرێو و داوە ڪاتێك ڪە پەروەردیگاری مەزن ئەفەرموێت و فەرمان بە حەزرەتی موسا دەڪات و دەڵێت خۆت و گەلەڪەت بڕۆ بەرەو خاڪی پیرۆز ئورشەلیم پێشڪەشی تۆ و گەلەکەت بێت. 

چاو بەچاو ددان بە ددان، بن ئەمە ووتەی حەزرەتی (موسایە ) بۆگەلەڪەی ئەمە ش وای لە یەهودیەڪان کرد ڪە هێزی خۆیان لە بەرامبەر دوژمنەڪانیان ڕێڪخستەوە، وازیان لە ڪەلە ڕەقی سیاسی لە بەرامبەر یەکتردا هێنا . تواناکانی بیرکردنەوەی هە موو لایەنە سیاسیەکانی ناو دەوڵەتی خویان خستە خزمەت توڵەڪردنەوە لە نەیارەڪانیان . وە دەوڵەتێکی بەهێزی ئابووری و سیاسیان لەناوچەکەدا دامەزراند . بەم هۆیەشەوە بوونە دەوڵەتێڪی ڪاراو بەهێز لە جوگرافیای خۆر هەڵاتی ناوین دا بە پێچەوانەی گەلی ڪورد. ڪە ئەوەندەی خزمەتی شۆرشی ئیسلامیەت ڪردوە، خزمەتی دۆزی خۆی نەڪردووە، وا خەریڪیشە پەیوەندی ئابوری و سیاسی و دیبلۆماسیەتی پارتی( لڪود ) دەگاتە لووتڪەی سەرڪەوتنی دیبلوماتیك با ڪوردەڪانی خۆشمان هەر دژایەتی گەلی ئیسرائیل و گەلی یەهود بڪەن خۆیان قوربانی فەلەستینیە گەمژەڪان بكەن ڪە تەپلێ خۆشیان لێ دەدا بۆ سەرڪەوتنی ئەردۆغان لە عەفرین . خەلیفەڪانیان وا فیری عیبری و لە ڪۆشڪەڪانی ئورشەلیم دەخولێنەوە.

هۆڪاری لاوازی پێگەی تاكی کورد لە پێکهاتە نەتەوەیەڪەیەو بەتایبەتی لەڕووی کولتووری و کۆمەڵایەتیەوە هزری ،کاریگەری پرۆسەی سیاسی لە تێکشاندنی تاك، وە بەستنەوەیان بە کۆمەڵی چەمڪی ناڕاست و کارکردن بۆ چەسپاندنی کەسێتی تاڪی کورد، لە چوارچێوەی ڕێگەگرتن لە دروست نەبوونی ئەقڵێڪی سەلیم لەناو سیستەمی سیاسی و دینی و مەزهەبی ڪوردستان دا.

زهنیەتی ئەو سیستەمە چەوتەی لە ڪۆمەڵگە و دەسەڵاتی سیاسی ڪوردستان دا بوونی هەیە . بۆ لاوازکردنی ڪەسێتی تاک لە ناو ڪۆمەڵگای ڪوردی دا ئەمە وا دەکات ڪە مرۆڤی ڪورد هەوڵ نەدات بۆ لێڪۆلینەوەی زانستی وگەیشتن بە چەمڪی ڕاستی ، زیاتر لایەنگیر بێت بۆ دۆگماتیزم بوون و داخستنی ئەقڵ و سنوردانان و چەق بەستوو بۆ بیرکردنەوەی تاڪی کوردی کە بۆتە بەربەست لە بەر دەم بڕوا نە بوون و بێ متمانەی بەرامبەر یەکتری بەچەمڪێڪی دینی ترسناك ڕاهێنراون لە مەر ئیسلامیەت پەروەردە ڪراون.

سیستەمی سیاسی ئێمە کاری لەسەر دابەشکردنی کۆمەڵایەتی و دروستکردنی توخمێڪی برژوازی ناتەندروست کردوە. وە هیچ بەهایەکی مڕویی لەناو کۆمەڵگادا نەهێشتۆتەوە . بەجورێك دەسەڵاتی سیاسی تاکی ئێمە قووت داوە، کە ناچار بووە بە بێ هیچ گفتۆگۆیەک ڕوو بکاتە پەرستن و بە پیرۆزکردنی هەندێ مەزهەبی سیاسی بێ ئەوەی هیچ بنەمایەکی دیموڪراتیڪی هەبێت . واتە هەردووچەمڪی سیستەمی سیاسی و دینی خزمەتڪاری یەکتری بوونە و زهنیەتیانی دەسەڵات پەرستی خۆیان بەسەر تاڪی ڪۆمەڵگا دا سەپاندووە و ڪۆیلایەتیەڪی نەرمیان چەسپاندووە.

هزری پارتە سیاسیەکانی ڪوردستان کەسایەتی تاڪی ڪوردیان بەرەو دۆخی بێ متمانەی و ڕێزنەگرتن لە بیرۆبۆچوونی جیاواز و دیموڪراتیڪ بردوە . وەڕێگەیان نەداوە دامەزراوەکانی بەڕێوەبردن، لەسەر بنەمای لێهاتووی تاك بوونیاد بنرێت، هەمیشە هەوڵیان داوە لەسەر بنەمای سوزدە بردن بەڪاربڪرێت . ئەم دۆخە سیاسیەی کوردستان زیاتر لە تەنگەشەیەڪی قوڵ و نەهامەت گێژاو دا ئەخولێتەوە، ئەگەربۆ تەنها سانیەیەکیش بێت ڪۆمەڵگەی تاڪی ڕۆشەن فیڪر وەك تاڪی یەهود و نشتیمانی یەهودیەڪان بیر بڪەینەوە، ئەوا بە بێ شەرت و مەرج دەتوانین خۆمان ڕزگار بڪەین لە تەوژمی خزمەت بەڪۆیلە و جاردانی مافێڪی نوێ ی ژیانی بە ئەقڵێڪی سەلیم.

نابێت درێغی لەوە بڪرێت ڪە مێژوو ڪوردستان و شارستانیەتەڪەی لانڪەی لەدایك بوونی ژیانەوەی دووەمی مرۆڤایەتی لانڪەی ئاوابوونی فریادەسی مۆڤایەتیە. قەڵایەك لە بەرخودان لە فەلسەفەی شارستانیەتی دیموڪراتیڪە، ئەگەر ڪەمێك لە ڕووداوە مێژوویەکان بڪۆڵینەوە کە لە خاکی ڕۆژ هەڵاتی ناوەڕاست و ڪوردستان هەموویان سەرچاوەی درووست بوونی شارستانیەت دیموکراتیک بوونی کۆمەڵگاکەمان دخەنە ڕوو. 

بەرپابوونی چەندین شۆڕش و ڕێی و ڕێبازی ئاینی و عەشیرەت گەری نەخشەی دیموکراتیکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕستی لە باوەشەوە گرتووە. ڪورد و جوگرافیاو ڪەسایەتیەکانی ڕۆڵی بەرچاویان لە دیروکی بەرەو پێش بردنی شۆرش لە تاریك پەرستیەوە بەرەو ئاسۆ ڕوونی ڕۆشەنگەر هەنگاویان ناوە. خەباتی بناماڵەی زەندی و مام و نەوەکانی سەلاحەدینی کوردی کڕۆنۆڵۆژیای شۆڕشی ئیسلامیەتان بە مرۆڤەکانی نیمچە دوورگەڪانی ئورووپا ناساندو کاری هەوبەشی کاک سەلاحەدینیش بریتی بوو لە برایەتی ئاینی بۆ خزمەت کردن بە ڕێبازی ئیسلام .بۆیە هەموو یەکیینەکانی تایبەتی کە بریتی بوون لە هێزی تایبەتی ئێزیدیەکان هێزی تایبەتی ئەرمەنەکان هێزی تایبەتی ڪوردەکان هەمووی خستە ژێر ڕڪێفی خزمەت ڪردن بە شۆڕشی ئیسلامیەت نەوەك حزمەت ڪردن بە دۆسیەی نەتەوەی ، لە شڪری تایبەتی ڪوردەکان ئەرمەنەکان ڕۆڵی ڪارایان گێڕاوە لە گرتنەوەی قودس، ڪورد و زەردەشتیزم ڪە ڕێبازی ڕاستەقینەی گەلی ئارین و کوردیش بە شێکە لە و نەتەوەی ئاری پەیڕەوی ڕێبازی زەردەشتزمی کردووە ڪە فەلسەفەی ژیان و ئاو ئاگرو خاک بە پیرۆز بینیوە، بەڵام بەهۆی لەشکری عەرەب بەناوی ئیسلام وغەنیمەو زۆرەملێی عومەری کوڕی خەتاب و خالیدی ڪوری وەلید قەتلوو عامێکی ئێکجار بەسەر پیرو موخە زەرادووشتیەکان دا هێناوە . 

وە لە هەمان کات دا ڕۆژگاریکی تاڵی ئەمڕۆکەمان و سەردەمی هێرشی داعش ئەوەمان بەبیر دێنێتەوە کە بەناوی خودا و بەناوی دینی ئیسلام چی بەسەر نەتەوەی ڪورد و ڪەمینە نەتەوەیەڪانی هێناوە، تەنانەت یەك ووڵاتی عەرەبی و بەناو ئیسلامی یەك نوقەیان هەڵنەبڕی بەرامبەری ئەم هێرشە ڪوردیش كە یەڪێك ووتارێك یان قسەیەك لە سەر ئیسلام دەڪات دونیا خراپ دەڪات، بۆێەش مێژووی سەردمی هێرش ئیسلامە توندڕەوەڪان بۆ سەر پەیڕەوانی ئاینی زەردەشتیزم بەناوی ڪافر و ئاگر پەرست لەقەڵەمیان دەدان. 

جگە لەمەش ئەو خەبات گێرە ڕاستەقینەی کورد کە سەلاحەدیین کوردی یان ئەیووبی هیچ دەست خۆشیەکی لێ نەکراوەو نامەی سوپاس خۆشیشی بۆ نەنوسراوە هیچ پۆستێکی سیادیشی پێ نەدراوە لە لایەن ئەوکاتەی ڕێڤەبەرایەتی شۆڕشی ئیسلامەوە تەنانەت دژایەتیشی زۆر کراوە دەبوایە هەر دەست خۆشیەکیشی لی بکرایە کە نەوەکانی ئەمڕۆشمان پێی خۆشحاڵ دەبوون نەوەکو ئەو هەدیەی کە عوسمانیەکان بەخشیان بە ئەیووبیەکان یان دەوڵەتی مەڕووانی ڪە باقیەڪەی پەیڕەوی زهنۆڵۆژیکی عوسمانیەکان بوو. بۆیە سەرنج بخەیتە سەر کۆمەڵگای ڪوردی کە تاکو ئێستا هەر چاندی خزمەت کردن بە لایەنەڪانی بە ئەساس گرتووە لە چاو ڪۆمەڵگای ئوروپی ڪە مێژووەکەیان ناگاتە سێ هەزار ساڵ بە خۆ خۆری و جوگرافیای ڕۆژهەڵا تی ناوەڕاست ناوکی شارستانیەتەو دایکی بە خێوکەری هەموو شارستانیتەکانە وەک ئەوەی ناکڕێت بڵێیت دایکە تۆ زۆر لە کورەکەت ئەچیت یان دایکە تۆ زۆر لە کچەکەت ئەچیت کۆمەڵگای کوردی و شارستانیەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش لە کەس ناچێت و بەس لە خۆی دەچێت.

بۆیە هەمیشە ئیسلام و شۆرش و خەلیفەڪانی هەم قەرزداری کورد هەم تاوان بارن بە رامبەری ڪورد و جوگرافیاڪەی لە سەرپشکی مام سەلاحەدین بۆیە دەکرێت کورد ئاوڕێک لە ستراتیژیەتی خۆی بداتەوە، مەحاڵە لە هزرۆڵوژیای ئورووپادا سوود مەند بێت،کە لەدوای هەزار ساڵیش لە بیر نەڪراوە کە کوردەکان ڕۆلی ئەساسیان هەبووە لە جەنگی دژی ڕۆژ ئاوایەکان،لە چاخی ئیسلامیەت دا،مەحالە جارێکی تریش کورد پێشەنگایەتی شارستانیەتی هێلینزم و ڕۆژ هەڵات بکات لە سەردەمی شارستانیەتی مەد کرد بووی.