هەڵە ڕێزمانیەکانی قورئان

Wednesday, 14/10/2020, 22:23

لەوەڵامی ئەوانەدا کەدەڵێن قورئان پەرجوەو کەس ناتوانێت کتێبێکی ئاوا بنوسێت،یا بێنێت.
زۆربەی موسڵمانان دیعایەی ئەوەدەکەن، کە ئەوقورئانەی ئێستا هەمان ئەو قورئانەیە کە لەسەرزمانی محمد خوێندراوەتەوە.
مەلاکان هەنگاوێک زیاتر دەڕۆن و دەڵێن:"هیچ کەس ناتوانێت تەنانەت سورەتێکی وەک قورئان بنوسێت."

زۆربەی خەڵکی سادەش باوەڕیان بەو پڕوپاگەندەیەی مەلاکان کردووە.وە وا بیردەکەنەوە کە تەنانەت هیچ عەرەب زمانێکیش ناتوانێت دەقی وەک دەقی قورئان بنوسێت،تائێستا نەبیندراوە و نەبیستراوە کەسێک بتوانێت لە پێکهاتەی یەک زماندا شتێک بنوسێت کە کەس نەتوانێت تەنانەت ڕستەی هاوشێوەی ئەو بنوسێت.ئەو دیعایە غەریبە لە فڵتە فڵت و هەڵیت وپەڵیت زیاتر نیە.زیاتر پشت ئەستورە بە نەبونی توانای زاڵبونی خەڵک بەسەر زمانی عەرەبیدا.
هەر عەرەب زمانێک"ئەگەر بە انصاف بێت و جورئەتیشی هەبێت"زۆر بەسادەیی دەتوانێت باشتر لەقورئان بنوسێت .بەڵام ئەوقورئانەی کە بە معجیزەی دەزانن، دەبێت لانیکەم لەڕوی گرامەر ونحو بێ کەم کوڕی و هەڵەبێت.خۆ ئەگەر لەقورئاندا هەڵەی نحو هەبێت ناچار دەبێت دوگریمان لەبەرچاوبگرین:
یائەوەتە ئەو هەڵانە لەلایەن خوداو پێغەمبەر کراون،کەئەوەش تەواوی ئیسلام دەخاتە ژێر پرسیارەوە.چونکە ئەوکات ئەوپرسیارە دێتە کایەوە کە ئەوە چ خودایەکە کە توانای زاڵبونی بەسەرزمانی عەرەبیدا نییە؟گریمانی دووەم ئەوەیە کە موسڵمانان قبوڵی بکەن کە نوسەرانی قورئان هەڵەیانکردووە و قوڕرئان کتێبێکی تەحریفکراوە .ئاشکرایە کە موسڵمانان گریمانی دووەم لەبەرچاو دەگرن.بەڵا دیسان ئەوپرسیارە دێتە پێشەوە کە چۆن دەتوانرێت کتێبێکی پڕلەهەڵە ی ڕێزمانی "هەڵبەت لەڕوی ناوەڕۆکی ئەدەبی و دەوڵەمەندی کارەساتە تەنانەت لەزۆرجێگا نازانرێ باسی چی دەکات" وەک معجیزە لەقەڵەم بدرێت و کەس نەتوانێت کتێبی ئاوابێنێت.ئەودیعایەی مەلا و مسڵمانانی دەمارگیر بێجگە لە جەهل و نەزانی خەڵکی ساویلکە پشت ئەستور نیە بەهیچ شتێکیتر.خەڵکانێکی ساویلکە کە بێ لێکۆڵینەوە شت وەردەگرن .
با ئێستا ئاماژە بەهەڵەکانی قورئان بکەین

هەڵەی یەکەم

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَالَّذِينَ هَادُواْ وَالصَّابِؤُونَ وَالنَّصَارَى مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وعَمِلَ صَالِحًا فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿ سوره ٥ – آیه ٦۹ ﴾

لەو ئایەتەی سەرەوەدا هەڵەیەک هەیە وشەی " الصَّابِؤُونَ"هەڵەیە و لەدوو ئایەتی خوارەوەدا وشە ڕاستەکە نوسراوە.

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُواْ وَالَّذِينَ هَادُواْ وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ (سوره۲ - آیه ۶۲)

انَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئِينَ وَالنَّصَارَى وَالْمَجُوسَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ( سوره ۲۲- آیه ۱۷)

لەو دوحاڵەتەدا (وَالصَّابِئِينَ و وَالصَّابِؤُونَ) تەنها دەتوانرێت یەکێکیان ڕاستبێت. هەروەها دیقەت بدەن ناوەرۆکی ئەو دوئایەتە کتو مت وەک یەک و دوبارەیە.

هەڵەی دووەم

لَّـكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ
إِلَيكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَالْمُقِيمِينَ الصَّلاَةَ وَالْمُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ أُوْلَـئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْرًا عَظِيمًا (سورە ٤- آیه ۱٦۲)

وشه ی وَالْمُقِيمِينَ دەبێت بگۆڕێت بۆ والمقیمون وەک باقی وشەکانی تری ئەم ئایەتە وەک " َالْمُؤْتُونَ و ..." ئەو وشانە دروستن،بەڵام المقیمین هەڵەیە.

هەڵەی سیەم :

قَالُوا إِنْ هَذَانِ لَسَاحِرَانِ يُرِيدَانِ أَن يُخْرِجَاكُم مِّنْ أَرْضِكُم بِسِحْرِهِمَا وَيَذْهَبَا بِطَرِيقَتِكُمُ الْمُثْلَى ﴿سوره ۲۰ – آیه ٤۳﴾

کەلیمەی هذان هەڵەیە و دەبێت منصوب بێت.

هەڵەی چوارەم

لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَالْمَلآئِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّآئِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُواْ وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاء والضَّرَّاء وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ (سوره ۲- آیه ۱۷۷)

لەم ئایەتەی سەرەوەدا پێنج هەڵەی ڕێزمانی هەیە.. چوار لەفیعلەکان لەڕوی زەمەنیەوە هەڵەن، چونکە ڕستەکە بە وشەی تُوَلُّواْ دەستپێدەکات،که لەڕوی کاتەوەوە بۆ ئێستایە، بەڵام چوارەکەی تر بۆ ڕابردووە.
هەڵەی پێنجەم صابرین -که دەبێت صابرون -بێت
هەڵەی پێنجەم :

إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِندَ اللّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثِمَّ قَالَ لَهُ كُن فَيَكُونُ (سوره۳- آیه ٥۹)
وشەی یکون دەبێت کان بێت، تا لەگەڵ حال- ی فیعلی ماضی بگونجێت.

هەڵەی شەشەم

لَاهِيَةً قُلُوبُهُمْ وَأَسَرُّواْ النَّجْوَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ هَلْ هَذَا إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمم أَفَتَأْتُونَ السِّحْرَ وَأَنتُمْ تُبْصِرُونَ (سوره ۲۱- آیه
۳
وشەی -وَأَسَرُّواْ - هەڵەیە چونکە فاعل ڕستەکە "مذکر ‌"ە لەبەرئەوە دەبێت ئەو" فعل-"ە بۆ کەسی سیەمی تاک بێت. لەو ئایەتەدا فعل بەشێوەی جمع هاتوە.

هەڵە ی حەوتەم

هَذَانِ خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيَابٌ مِّن نَّارٍ يُصَبُّ مِن فَوْقِ رُؤُوسِهِمُ الْحَمِيمُ (سوره ۲۲- آیه ۱۹)

اخْتَصَمُوا هەڵەیە چونکە فاعل دو کەسن لە عربیدا فعل بۆ دوکەس لەگەڵ جمع جیاوازی هەیە.
هەڵەی هەشتەم

وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِن فَاءتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ.

وەک خاڵی حەوتەم ، وشە اقْتَتَلُوا هەڵەیە
هەڵەی نۆیەم

وَأَنفِقُوا مِن مَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَّرْتَنِي إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَكُن مِّنَ الصَّالِحِينَ. (سوره ٤۳- آیه ۱۰
)
وشەی" وَأَكُن " هەڵەیە و دەبێت وەک فعلی َأَصَّدَّقَ واتا وەک فعلی پێش صرف بێت.

هەڵەی دەیەم

وَالسَّمَاء وَمَا بَنَاهَا (سوره ۹۱- آیه ٥
وشەی" وَمَا " هەڵەیە چونکە فاعل خدا یە و نه کەسیتر.

هەڵەی یازدەهەم:

ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ اِئْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ (سوره ٤۱- آیه ۱۱)

ئاسمان و زەوی لە زمانی عەرەبیدا مێینەن،لەبەرئەوە فعل قَالَتَا ڕاستە بەڵام وشەی طَائِعِينَ هەڵەیە چونکە مفرەد و" مذکر "ە
هەڵەی دوازدەهەم:

وَلاَ تُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ (سوره ۷- ایە ٥٦

رَحْمَتَ لە عربیدا مونث - ە و لەبەرئەوە وشەی قَرِيبٌ دەبێت شکڵی مونث ی هەبێت واتا قریبه .

هەڵەی سێزدەیەم

وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا….(سوره ۷- آیه ۱٦۰)

لەجێگای أَسْبَاطًا دەبێت سبطان بێت . دوازده قبیله، لە عەرەبیدا دەبێتە مفرد، چونکە ناوێک که لەدەباڵاتربێت به بە شێوەی مفرد دێت. ئەو قاعیدەیە لەو ئایەتەی خوارەوە دەبیندرێت ( ثَلاَثِينَ لَيلە)
سەرچاوە سایت تریبون زمانە