- پێناسەی ریفراندۆم لە فەرهەنگی سیاسەتی کوردییدا، بە تایبەتی لە باشوور، کە دوو پارت و دوو بنەماڵە بەڕیوەی دەبات، ئەو پێناسە و تایبەتمەندەی سەرەوە نایانگرێتەوە، تا بتوانن پرسی ریفراندۆم بە پێی ئەو مەرجانە تێپەڕێنن. ئەوان ناتوانن نیشتیمانێک بکەن بە دەوڵەت و خەڵکەکەی ئازاد بکەن، لە کاتێکدا خۆیان بەکرێگیراون، دەسەڵاتێکیان بە دەستەوەیە، سەرخان و ژێرخانی ئابووری وڵاتیشیان کاول و تاڵان کردووە. جگە لەوە هیچ بەرگرییەکیان تێدا نەهێشتووە، تا بتوانرێت دەستکەوتەکانی دوای رزگاربوونی وڵات بپارێزن.

سیستەمی حوکمڕانی و بەڕیوەبردن لە باشووری کوردستان، سیستەمێکی دیموکراتیی نییە، خەڵکەکەی ئازاد نییە، سیستەمێکە یاسای تێدا نییە، دوو بنەماڵەی خێڵەکیی، خائین و ناپاک، بەڕێوەی دەبات، کە هیچ کات پێویستیان بەوە نەبووە پرس و رای خەڵکی لەسەر وەربگرن، بەتایبەتی پرسی گرنگی نەتەوەیی وەک ریفراندۆم. هەموو بڕیارەکان پێشوەخت خۆیان داویانە، بەڵام بۆ ئەوەی سیمای دیموکراتی بە بەردا بکەن، شێوازی دەنگدانیان بۆ دروست کردووە، تا لە دیموکراتی بچێت، ئەگەر دەنگەکان کەمیشیان هێنابێت، ئەوان لە نێو خۆیاندا پێشوەخت بڕیاریان لەسەر داوە، بە فێڵ و ساختە و تەزویر تێیان پەڕاندووە .

ریفراندۆمی ئەم حیزبانە بۆ پرسکردن نییە بە خەڵکی کوردستان و بۆ دیارییکردنی چارەنووسی خەڵک و نیشتیمانەکەی نییە! بەڵکو بۆ وشیارکردنەوە و ترساندنی وڵاتانی داگیرکەرە، ئاگادارکردنەوەیانە تا مەترسی بخەنە بەردەمییان، ناچاریان بکەن ئاوڕ لە داواکارییەکان و بەرژەوەندییەکانی خۆیان بدەنەوە، دانووساندنیان لەگەڵدا بکەن، لە دواجاریشدا سەرەنجامەکەی بە خراپی بەسەر خەڵکی کوردستاندا شکاوەتەوە. 16ی ئۆکتۆبەر وەک نمونە.

- رێفراندۆم لای پارتەکانی باشوور، ئەم دووانەی خوارەوە بوون کە دوو جار مەسعود بارزانی و جەلال تالەبانی کردوویانە:

دیسان وەکو هەموو جارێک خەڵکی ساویلکەی هەرێمی کوردستانیان فریودا و بردیاننە بەر دەم سندوقی دەنگدان، خەڵکەکەیان وا لێکرد، تا بڕوا بەو قسانەیان بکەن، دەنگیان بە جیابوونە و دروستبوونی دەولەتی کوردی دا، ئەو دەوڵەتە کوردییەی، کە مەسعود پەیمانی پێدان، وەکو حکومەتەکەی هەرێم، بە جامانە سوورەکەی وەکو پەرژینێک چوار دەوری بگرێت، تا خەڵکی لە مەترسی باوباران، بەفر و پەلاماردانی حەیوانات بپاریزێت. (مەبەست لە جامانەی سوور، واتا هەروەک چۆن حکومەتی ئیستای هەرێم مەسعود خۆی و کوڕ و برازا و ئامۆزا و خزمەکانی هەرێم بەڕیوەی دەبەن) گوێ لەو ڤیدیۆیە بگرە:

ریفراندۆمەکەی بارزانی کە چەند مانگێک پێشتر پرۆپاگەندەی زۆری بۆ کرا، بە پێی زانیارییەکان نزیکەی 25 ملیۆن دۆلاری تێچوو، هەموو پارتەکانی تری باشوور بە چەپ و بە راست، ئیسلام و عیلمانی، سۆسیالیست و شیوعی، دز و خائین، داوێنپیس و دەمپیس و دەستپیسەکانی ناو هەرێمیشی گرتەوە، هەموویان بە دەنگ بانگەوازی ریفراندۆمەکەی پارتیی و مەسعودەوە چوون، بەتایبەتی بزووتنەوەی گۆڕان، ئەمانیش هانی خەڵکیان دا، تا ئەو دەرفەتە لەدەست خۆیان نەدەن، بچن دەنگ بە ئازادیی و بە سەربەخۆیی کوردستان بدەن.

دەزگاکانی راگەیاندن، دەمی چەوری نووسەر و رووناکبیر و پیاوانی دەسەڵاتیش، ئەوانەی کە بەدەست و دەمیان شتێک دەڵێن و دەنووسن بە کرداریش پێچەوانەکەی دەکەن، کەوتنە هەڵپەڕکێ و جۆشدان، بە دەم سووڕدان و خۆبادانەوە، چوون و لە ژێرەوە دەنگیان بە ریفراندۆم دا، هەشیان بوو بە بەرچاوی کامێراوە، پەساپۆرتە عێراقییەکەیان دەسوتان، دیناریان دەگۆڕییەوە بە دۆلار، لە خەیاڵی شاعیرانەی خۆیاندا پەساپۆرتی کوردییان دروست دەکرد، بە وێنەی بارزانییەوە، سکە و دراوی کوردییان لێدەدا و بە ئارمی سەری بارزانی دەیانڕازاندەوە.

ئەوانەی کە لەم درۆ و دەلەسەیەی مەسعود و پارتەکانی دەسەڵاتیش گەیشتبوون، رازی نەبوون بە دەم ریفراندۆمەکەی مەسعودەوە بچن، کە دەسەڵاتی درۆزن و لاقەچی، ویژدانیان لاقە بکات و ئازاریان بدات، چونکە ریفراندۆمیان بە پلان و یارییەکی مەترسیدار و خیانەتێکی گەورە دەزانی، ئەوانە (بەرەی بایکۆتی ریفراندۆم)یان راگەیاند.

(بەرەی بایکۆتی ریفراندۆم) ئەو کۆمەڵە نووسەر و چالاکوان و خەڵکە بە وێژدانانە بوون، کە لە لایەن راگەیاندن و کەناڵەکانی باشوورەوە سانسۆر کرابوون، بەردەوام لەسەر ئەم گەمە ترسناکەی مەسعود قسەیان دەکرد، وتاریان دەنووسی، داوایان دەکرد، کەس بەم ریفراندۆمە فریونەخوات و بە دەنگ داواکاریی پارتەکانەوە نەچێت.

پارتەکانی ناو دەسەڵاتیش بۆ ئەوەی دەنگێکی نارازیی و رکابەری رێگاپێدراو بۆ خۆیان دروست بکەن دوور لە بەرەی بایکۆت و بەرەکانی تر، کابرایەکی بازرگانیان هێنا، سەرەتا بەناوی (نا لە ئیستادا)ی کرد بە ئەڵتەرناتیڤی بانگەشەی ریفراندۆم، دوای ریفراندۆمەکەش رێکخراوێکییان بەناوی (نەوەی نوێ) بۆ دروست کرد، کردیان بە دەنگی ناڕازی خەڵک، چونکە بزووتنەوەی گۆڕان لە ناو خۆیدا (کەوڵ و کاول) کرابوو، ئەو قورساییەی جارانی نەمابوو، تا بتوانێت کاریگەری لەسەر دەنگی ناڕازیی هەبێت، بەمە لەنگەریان بە دەنگی نارازیی و ئۆپۆزیسیۆن گرت، ئەوەندەی دیکە لە رێگای ئەم بازرگانە دزەوە، خەڵکیان فریودا تا لە شوێنی دیکە دەنگە ناڕازییەکان نەگیرسێنەوە، بێنە لای نەوەی نوێ. (بۆ متمانەی خەڵکی دوایی ئەمیش چەند سیناریۆیەکیان بەدوایدا بۆ دانا).

دیوێکی ساختەی ئەم ریفراندۆمە بە ئاشکرا هەر لە سەرەتاوە لە لێدوانی بەرپرسەکاندا دەردەکەوت.

لەو بارەیەوە نێچیرڤان بارزانی بۆ خەڵکی کوردستان و راگەیاندنەکان دەیگوت:

- (ریفراندۆم پرسی تەنیا پارتی نییە، بەڵکو پرسی هەموو پارتە سیاسییەکانی کوردستان و گەلی کوردستانە).

- (هه‌ڵوێستی وڵاتان له‌باره‌ی ریفراندۆم سرووشتییه‌ و داوا له‌ خه‌ڵكی كوردستان ده‌كه‌ین به‌ " به‌ڵێ" ده‌نگ بۆ ریفراندۆم بدەن).

بۆ بەغدا و وڵاتانی دراوسێش بە شێوەیەکی تر قسەیان دەکرد، کە:

(ریفراندۆم بۆ ئەوە نییە سنورەکانمان دیاری بکەین). یان:

(ریفراندۆم واتای راگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ نییه‌).

(ریفراندۆم کارێکی هەڵە نەبوو، چونکە ئێمە ریفراندۆممان بۆ سەربەخۆیی نەکرد، بەڵکو بۆ ئەوە بوو، کە بزانین گەل بۆچوونی چییە؟!)

(ئەگەر بەغدا لەگەڵمان رێکبکەوێت، داوای سەربەخۆیی ناکەین).

لە کەلتوری بنەمالەی بارزانییدا وا هاتووە، کە جگە لەوەی کوردستان بە موڵکی خۆیان دەزانن، خەڵکەکەشی بە بچوک و کۆیلەی خۆیان  دەزانن. کۆیلە واتا بە بێ پرسیارکردن و رەخنەگرتن، دەبێت هەموو شتێک بۆ ئاغاکەی بکات، هەرچی لێداواکرد جێبەجێی بکات، سەرپێچی و سەرکەشی نەکات و لە فەرمانیان دەرنەچێت.

لای بنەماڵەی بارزانی، هاوڵاتییبوونی خەڵکی کوردستان بەم جۆرە ریزکراوە:

هەڵبەت دوای 22 رۆژ بەسەر تێپەڕبوونی دەنگدان بۆ ریفراندۆمەکە، واتا لە رۆژی 16/ 10 / 2017 ، ئەوەش دەرکەوت، کە ئەم ریفراندۆمە لەسەر خواست و پشتگیری تورکیا و ئێران، هەروەها بۆ حکومەتی عێراقیش بوو، تا بکرێتە بیانووی هێرش و پاساوهێنانەوە، کەرکوک و خانەقین و ناوچەکانی تریان دابەدەستەوە و لەدەست کوردیان دەرهێنا.

ریفراندۆم هەرچەندە بۆ سەربەخۆیی نەبوو، وەکو مەسعود و مەسرور و نێچیر ددانیان پێدا نا! بەڵکو بۆ لە دەستدانی بەشێکی زۆری نیشتمانی کورد بوو، کە بە پلانی (B)ی ئەو دەوڵەتانە و لە رێگای بنەماڵەی بارزانییەوە جێبەجێ کرا، پارتیی و یەکێتیی هەردووکیان دەستیان لەو خیانەتەدا هەبوو، تومەتبارکردنی هەر لایەکیان لەسەر ئەویتر رەخنە و قسەی هەبێت، بۆ فریودان و بەلارێدابردنی خەڵکی کوردستانە، چونکە هەردووکیان خیانەتیان لە نێوان خۆیاندا دابەش کردووە، جیاوازییان نییە.

(ئەو کوردستانەی بە دەستی جەلالییەکان رزگاری ببێت، ئێمە بەسەر هەموو کورددا دەیڕوخێنین).

مەسعودیش لە فۆڕمێکی تردا هەمان قسەی کردۆتەوە:

(ئەگەر پردێکمان پێ دروست نەکرێت، دەتوانین بیڕوخێنین).

ئەوانەی ئەمڕۆ دەسەڵاتیان هەیە، ئەو کەسانەن، کە لەم نیشتیمانەدا هەموو خراپەیەکیان پیشان داوین: (خراپەکاری لە درۆ، لە کردار، لە خیانەت لە دزیی، لە بەدڕەوشتیی و فەسادی کۆمەڵایەتیی)، لێ مەخابن خەڵکی کوردستان هەمووی قبوڵ کردووە، ناشیەوێت تێبگات، چونکە خۆشیان بوونەتە بەشێک لەو خراپەکاریی و نەهامەتییە و گەمەی دەسەڵات. زۆربەی خەڵکی کوردستان، بە نووسەر و ئەدیب و هونەرمەندەوە وەکو ئەوانیان لێهاتووە و لەگەڵ خراپەکاندا دەڕۆن، بەو مێژووەکەشەوە، کە بۆ پاشەڕۆژ بۆ نەوەکانی داهاتوو دەنووسرێتەوە.

مێژووش رەحم بە کەسمان ناکات، چونکە سەلماندومانە کە هەموومان بۆ ئەوە هاتووین، وەک باوباپیرانمان کاتێک ژیان بەجێدەهێڵین، تا لەناو لاپەڕەکانی مێژوودا، نەفرەتمان لێبکرێت و ببینە یادگارێکی ناخۆش بۆ نەوەکانی دوای خۆمان، بەڵکو خراپتریش.