نووسینی: عهد الهندی

وەرگێڕانی لە ئینگلیزییەوە: دیار عەزیز شەریف

---------------------------

كاتێك بۆ یەكەمجار لە 2017 چاوم بە هەڤرین خەلەف كەوت، ئەو بە زیرەكییەكەی سەرسامی كردم. هەڤرین خەڵكی شاری دێرك بوو، ئەندازیاری مەدەنی بوو كە بوو بە یەكێك لە سەركردە ژنە ناودارەكانی هەرێمی خۆسەری رۆژئاڤا لە باكووری رۆژهەڵاتی سوریا. لەماوەی یەكەمین یەكتربینینمان لە سەری كانی، ئەو سوپاسگوزاری منی كرد بەوەی كە ژیانی خۆم خستووەتە مەترسییەوە و هاتوومەتە رۆژئاڤا لە كاتێكدا كە من لەلایەن چوار دەزگای هەواڵگریی سوریی جیاجیاوە داواكراوبووم بەهۆی چالاكییەكانم كە پشتیوانیكردن بوو لە شۆڕشی سوری. بۆ ماوەی 45 رۆژ لە هەمان خانوو لەگەڵیدا مامەوە.

هەڤرین هەموو رۆژێك كاتژمێر 5 بەیانی لە خەو هەڵدەستا و بەبێ ڕاوەستان تاوەكو نیوەی شەو كاری دەكرد، ئینجا یان سەفەری هەرێمی دێرەزووری دەكرد، كە بەم دواییانە لەژێر دەستی دەوڵەتی ئیسلامی رزگار كرابوو، بۆ وتنەوەی وانەی بیركاری بە منداڵان و هەرزەكارانی ئەوێ، یانیش چاوی بە سەرۆك خێڵە عەرەبەكان دەكەوت و یارمەتیدەدان بۆ چارەسەركردنی كێشە و ناكۆكییە زۆرەكانیان بەوەی كە لە دەستی بهاتبوایە رۆڵی خۆی تێدا دەبینی وەك سكرتێری گشتی پارتی ئایندەی سوریا. ئەو ئەو رێبازەی پارتی ئایندەی سوریا و ئەنجومەنی دیموكراتیی سوری لە كەسێتی خۆیدا بەرجەستە كردبوو لە پەیوەست بە لەیەكتری نزیككردنەوەی خەڵكی ناوچەكە سەرباری هەبوونی جیاوازییە زۆرەكانی نێوانیان.

لە 12 ئۆكتۆبەر، هاوڕێیەكەم بەشێوەیەكی دڕندانە لەلایەن گروپێكی خوێنڕێژ و تاوانكار كوژرا، ئەو گروپەی كە لەژێر فەرمانی بەناو "سوپای نیشتیمانیی سوری" دەجوڵێنەوە. ئەوان هێرشیان كردە سەر ئوتوموبیلەكەی هەڤرین، ئەشكەنجەیان دا، بە ئامراز و شتی رەق لێیاندا، قاچەكانیان شكاند، بە پرچی بەدوای خۆیاندا رایانكێشا تا ئەو كاتەی كە پرچی لە چەرمی سەری لێبووەوە، دواتر جەستە و دەموچاویان گوللەباران كرد و بەشێوەیەك شێواندیان تەنانەت دواتر دایكیشی تەرمەكەی نەناسێتەوە.

لەناوبردنی هەڤرین رەنگدانەوەی ئەو رۆحە پیس و بەدكارەیە كە لەوەتەی شەڕی ناوخۆ لە 2011 لە سوریا هەڵگیرساوە، بەرۆكی ئەو وڵاتەی گرتووە و باڵی بەسەرداكێشاوە، هەروەها كوشتنی هەڤرین نیشانەی مەرگی شۆڕشی سوریایە لەسەر دەستی جیهادییەكان. لە سەرەتای شۆڕشەكە، سورییە ئۆپۆزسیۆنەكانی بەشار ئەسەد بەشێوەیەكی فراوان لەلایەن گروپە لیبراڵەكانی دەرەوەی وڵات نوێنەرایەتی دەكران. بەڵام دواجار ئۆپۆزسیۆنی لیبرالی لە كێبڕكێ لەگەڵ ئیسلامییە سورییەكان، بەتایبەتی لەبەرامبەر لقە ناوەخۆییەكەی ئیخوان موسلیمین شكستی هێنا، بەشێكی زۆریشی بەهۆی پشتیوانی حكومەتی ئەمریكی بوو بۆیان. جیهادییە سورییەكان پەیوەندییەكی نزیكیان لەگەڵ وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا دروست كرد، ژمارەیەكی زۆر لە دەزگا و ئاژانسەكانی حكومەتی ئەمریكی لەوە دەچوو كە لایان باشتر بێت كار لەگەڵ ئیسلامییەكان بكەن بە بەراورد لەگەڵ گروپە عەلمانی و لیبرالییە یاخییەكانی ئێمە.

ئەنجامەكەیشی ئەوە بوو كە ئەمڕۆ وا دەیبینین: هەژموونی توندئاژۆی ئەو گروپانەی كە پشت بە تموحاتەكانی ئیمپراتۆریەتی سوننی سەرەتایی دەبەستن، لە نموونەی گروپگەلی وەك ئەلقاعیدە و ئەحرار شام دا. ئەو كوڕو كچە گەنجانەی كە بەشێوەیەكی ئاشتیخوازانە لە ئازاری 2011 لە دیمەشق خۆپیشاندانیان دەكرد، كەچی ئەمڕۆ دەبینین چۆن شۆڕشەكەیان لەلایەن جیهادییە تاوانبارەكان زەوتكراوە، نموونەی ئەو جیهادییە تاوانكارانەی كە هەڤرین خەلەفیان كوشت. لە 9 ئۆكتۆبەرەوە كە هێرشی داگیركاریی توركی دەستی پێكردووە، جیهادییەكان دوو شارۆچكەی سنووریی سەرەكییان داگیركردووە، سەری كانی و گرێ سپی، سەدان هاووڵاتی سورییان كوشتووە و هێزەكانی سوریای دیموكراتیان ناچاركرد ناوچەكە رادەستی ئەسەد بكەن.

ویلایەتە یەكگرتووەكان خاڵی نییە لە سەرزەنشتكردن. من بەچاوەكانی خۆم بینیومە كە چۆن بە پارە و چەك پشتیوانی ئیسلامییە جیهادییە نێونەتەوەییەكانی كردووە. بینیم چۆن ئەمریكا دەستخستنە ناوەوەی كرد بۆ راگرتنی هێرشی روسیا كە دژ بە ئیدلب و لە دژی گەورەترین لقی ئەلقاعیدە لە جیهان دەستی پێكردبوو. بینیم چۆن ویلایەتە یەكگرتووەكان شێلگێرانە ئیشی دەكرد بۆئەوەی ئیسلامییە سورییەكان لە دانوستانی ژنێڤ بۆ ئاشتی لە سوریا نوێنەریان هەبێت لە كاتێكدا لەسەر راسپاردەی توركیا كوردەكانی لەو دانیشتن و كۆبوونەوانە كردە دەرەوە. بینیم چۆن دۆنالد ترامپی سەرۆكی ئەمریكا لە بەرامبەر هێرشی داگیركاریی توركیا بۆ سەر عەفرین هیچی نەكرد و ئێستاش بۆ تەواوی ناوچەكانی تری باكووری رۆژهەڵاتیی فرە كولتووریی سوریا هەر هیچ كاردانەوەیەكی نییە لە دژی هێرش و پەلاماردانی توركیا.

ئەمە ئەو رێگایە نییە كە من بیرم لێدەكردەوە ئاوها رێدەگرێت كاتێك ژیانی خۆم خستە مەترسی لە دەربڕینی ناڕەزایی دژ بە حوكمڕانیی ئەسەد. لە 2006، من یەكێك لەو چەند ژمارە چالاكوانەی دژ بە ئەسەد بووم. لەگەڵ هاوڕێیكانم دامەزرێنەری رێكخراوێكی خوێندكاران بووم كە كاری لەسەر رووبەڕووبوونەوەی ئەسەد دەكرد بە بە دۆكیومنێتكردنی راستەوخۆی تاوانەكانی ئەو. من هەموو جارێك لە پێش دادگای باڵا لە دیمەشق رادەوەستام و بەنهێنی فیلمی زیندانیكراوە سیاسییەكانم دەگرت لەو كاتەی كە پۆلیسی نهێنیی سوری لەنێو ئوتوموبیلی پۆلیس بەرەو هۆڵی دادگاكانیان دەبردن. دواتر خۆیشم بوومە زیندانی سیاسی. دەستگیركرام و خرامە زیندانەوە و بۆ ماوەی زیاتر لە مانگێك ئەشكەنجەدرام و دواتر بۆ هەتا هەتایە لە سوریا وەدەرنرام.

ئەو كاتەی كە هەڤرین خەلەفم بینی، من بووبوومە هاووڵاتییەكی ئەمریكی كە چاوم بە چەندین سەركردەی جیهانی كەوتبوو. من لەنێو شەش لەو سەركردە یاخییە سوریانە بووم كە لە ئابی 2011 چاومان كەوت بە هیلاری كلینتۆنی وەزیری دەرەوەی ئەوكاتی وڵاتەكە، ئەو كاتەی كە ئیدارەی ئەمریكی بە فەرمی داوای هاتنە خوارەوەی رژێمی ئەسەدی كرد لە دەسەڵات و دەستی كرد بە دانپێدانانی ئێمە وەك پارتێكی سوریی رەوا.

تەنیا كێشەیەك لە ئارادا بوو: ئەم دانپێدانانە بەبێ بوونی هیچ گەڵاڵەنامەیەكی چەسپیویی سەربەخۆ لەبارەی گۆڕینی رژێم لە سوریا هات. ویلایەتە یەكگرتووەكان زیاتر حەزی لێبوو لەگەڵ كاراكتەرە لۆكاڵییە دامەزرێنراوەكان كار بكات- ئەمەش بەمانای ئیشكردن بوو لەگەڵ جیهادییەكانی ناوەخۆی سوریا، ئەوانەی بەهاكانی دیموكراتییان رەتدەكردەوە. هەرچەندە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا هەوڵیدا یارمەتی یاخییە سورییەكان بدات بۆ پێكهێنانی سیستمێكی حوكمڕانیی هەمەلایەنە، كەچی بەرنامەكەی ئەمریكی بۆ راهێنان و پڕچەككردن كە 500 ملیۆن دۆلاری بۆ تەرخانكرابوو، بەرزیخوازییەكانی ئەلقاعیدە و هاوپەیمانەكانی پێشخست و بووە پاڵپشتێك بۆیان. هاوكات توركیا بوو بووە ناوەندەی پەڕینەوەی جیهادییە نێونەتەوەییەكان بۆ نێو خاكی سوریا. سورییە لیبرالەكان لە ئاستی سیاسیی نێونەتەوەییدا پەراوێزخران، رێك وەكچۆن بینیمان بەشدارییكردنی كوردانی سوریا لە ئاستی دیپلۆماتی نێونەتەوەییدا لەلایەن توركیاوە رەتكرایەوە و توركیا بۆ ئەمە ڤیتۆی بەكارهێنا.

لەبەرئەوە بوو كە هەڤرین خەلەف پێیوابوو كە من ژیانی خۆم خستووەتە مەترسییەوە كاتێك كە لە سوریا بووم. من بە ئەوم وت "نا، هەڤرین. ئەسەد لە زیاتر رقی لە تۆیە لەوەی من بێت. تۆ ئەو كەسەی كە بە جیهان دەڵێیت شۆڕشی سوری زۆنگاوێك نییە بۆ گروپە ئیسلامییەكان" من زۆر ترسی ئەوەم هەبوو كە رۆژێك بێت ئەسەد ئەو بكوژێت، بەڵام ئەو هەمیشە دڵنیای دەكردمەوە كە ژنێك بەدەنگێكی هێمن و مۆسیقی دەتوانێت هەر جۆرە بكوژێك ببەزێنێت كە بێتە سەر رێگای.

مانگێك پێش ئێستا، ئەو ئوتوموبێلێكی جۆریی گولڵەنەبڕی لە هێزەكانی هاوپەیمانان وەرگرت، لەبەرئەوەی مەترسی كەوتبووە سەر ژیانی، دوای ئەوەی كە لەلایەن توركیاوە هەڕەشەی لێكرا بوو. بەپێچەوانەوە هەڤرین لەلایەن هێزەكانی ئەسەد هێرشی نەكرایە سەر كە رۆژێك لە رۆژان چاوەڕواندەكرا، بەڵكو ئەو لەلایەن كەسانێك كوژرا كە بەناو سورییە یاخییەكانی ئەنتی-ئەسەدن، ئەوانەی كە رۆژێك لە رۆژان هەڤرین و من پشتیوانیمان دەكردن. ئێستا، لەوە دەچێت بۆ تەواوی جیهان مەسەلەكە روون بێت كە ئەوانە جگە لە بەكرێگیراوێكی توركیا، دز و جەردە و سادیستن.

*سادیست: نەخۆشییەكی دەروونییە، كەسە نەخۆشەكە چێژ لە ئازاردان و ئەشكەنجەدانی بەرامبەرەكەی وەردەگرێت.

عهد الهندی: نووسەرێكی عەرەبی سورییە، یەكێكە لە دەنگە ئۆپۆزسیۆنە لیبرالە دیارەكانی دژ بە رژێمی ئەسەد.

سەرچاوە: گۆڤاری فۆرین پۆلیسی.