یەکەم تیرۆر لەمێژودا کوشتنى سوکرات بووە لەساڵى ٢٢٩ى پێش زایین لە ئەسیناى پایتەختى یۆنان  ، سوکرات ئەڵێت : من وایان لێئەکەم کە بیر بکەنەوە ، مەبەستى ئەم نوسینەش بۆ خوێنەرى ئازیز بیرکردنەوەیە ، نەک پرسەکان ڕوکارانە وەربگرین ، ئەبێت ڕەخنەگرانە مێژوى خۆمان بخوێنینەوە و بەبێ ئەم باگراوندە مێژوویە ناکرێت هەنگاوى دروست هەڵبگیرێت .

   زۆر لەمێژە کتێبى (مەفرەزەى تۆڵە) لەنوسینى بەڕێز (ڕەئوف شێخ جەمیل)م خوێندۆتەوە هەندێک قسەم لەسەرى هەبوو ، بەڵام بەهۆى ئەوەى کتێبەکە – ئەوەى خوێندومەتەوە – ژمارەى سپاردنى پێوەنەبوو ، وەهام بیر کردەوە کە نوسەر ویستویەتى بەشێوەیەکى سنوردار بڵاو بکرێتەوە منیش ئەو حەقەم بەخۆم نەئەدا هەتا ئەگەر تێبینیەکم هەبوایە بیخەمە ڕوو ، بەڵام کەنوسینێکى بەرێز ڕزگار رانگور لەکوردستان پۆستى ئازیزدا بینى لەسەر ئەو کتێبە وجۆرێک ئاماژەى تیا ئەبینم کە هاندانێک بێت بۆ خوێندنەوەى کتێبەکە و هەتا بەبێدەنگى تێنەپەڕێت . 

مەفرەزەی تۆڵە : ئەو کتێبەی بەبێدەنگ گوزەر دەکات بەناوماندا 

 گەنجانێک بەدڵێکى پڕلە هیواو ئاواتى ڕزگارى میللەتەکەیان بون بەپێشمەرگە بەڵام کاتێک بەخۆیان ئەزانن خزێندراونەتەوە ناو شەڕى حیزبەکان یان لە کارى تیرۆریستى و زۆر کارى دزێوى تر گلاون ، حیزبەکان زۆرتر لەیەکئەچون ولەبەرامبەردا ئاڵتەرناتیفێکى کاریگەر نەبووە . حیزبى کوردیش لەوەدا زۆر سەرکەوتوو بووە کە ئاڕاستەى هەموو جۆرە خەبات و بەرەنگاریەکى گۆریووە بۆ بزوتنەوەى چەکدارى و چەک هەڵگرتن بۆ حیزب لەژێر دروشمى بریقەدار و گەنج هەڵخەڵتێنەر .

بەهیج جۆرێک نامەوێت لە ماندوبون و قوربانیدان ئەم کۆمەڵە گەنجەو کەم بکەمە بەڵام ئەوە بەو مانایە نیە لە ئەداو بیر و بۆچونى ئەو حیزبەى لەپشت کارەکانیانەوە بووە نەدوێین ئەوە بەو مانایە نیە قسە لەسەر ئەو لێپرسراوە حیزبیەوە نەکەین کەلە پشت ئەم کارانەوە بووە .

 هەڤاڵ کوێستانى لەلاپەڕە (٤١)ى کتێبەکەى ئەو رۆژانەى نیشتمان هى هەموان بوو ئەڵێت :

(.. لەوەرگرتنى پێشمەرگەشدا پێوەرى زۆر ووردمان هەبێ . ئەو پێوەرانەش هەتا ئێستا ڕەچاوکراون ، دەبیت تەزکیەى ڕێکخستنى هەبێ ، ، یان کەسێکى ناسیاو ببێتە کەفیلى ... ئەگەر ئەمانەشى نەبوو چالاکیەکى ناوشارى پێ ئەنجام ئەدرێ . )

 چالاکى ناوشار .. ئەوانەى کەکراوە : واتە کوشتن و دەستوەشاندن لە پیاوانى دەسەڵاتى بەعس یان فڕێدانى نارنجۆک و فڕاندنى چەک .. زۆریتر ... ئەگەر بڕوانین گەنجێکى دەست سپى خێرلەخۆنەدیو حەماسەتى کوردایەتى گەیاندویەتە لاى حیزبێک نەئەزانێت چەک بەکاربهێنێت نە ئەزانێت نارنجۆک چیە ، بەوشێوەیە گیانى هەرزانفرۆش بکەیت . ( لێرەدا ئاماژە بەو گەنجانە ناکەم کەپێش گەڕانەوەیان بۆ شار زانیارى دەربارەیان گەیاندرابووە دەزگا ئەمنیەکانى حکومەتى بەعس و لە تەڵەیکى ئامادەکراودا دەستگیر ئەکران )

  لەهەموو دنیادا ئامانجى یەکەمى شۆڕش پاراستنى گیانى هاوڵاتیانی بووە ، بەڵام لە (شۆڕش )ى کوردا هاوڵاتیان قوربانى یەکەمن و سەرانى ئەو شۆڕشە نانى قوربانى هاوڵاتیانى خۆیان خواردووە ، مەسعود بەرزانى بەڕێکەوتنى ژێربەژێر لەگەڵ حکومەتى بەعسدا پارەیەکى زۆر و مفت وەرئەگرێت بەڵام پێش سوپاى پاسداران ئەکەوێت لە حاجى ئۆمەرانەوە و جەنگى عێراق ئێران ئەخاتە کوردستان کە هەتا ئەوکاتە کوردستان لە ئاگرى ئەو شەڕە بەدور بووە و لەکاردانەوەى ئەوەدا حکومەتى بەعس بەرزانیەکانى دانیشتوى ئۆردوگاى قۆشتەپە کەلەبنەڕەتدا نەیارى مەسعود و بنەماڵەکەیبون و بەخورشیدى ناسراون ، نێرینەکانیان جینۆساید ئەکات .

 لەهەڵەبجە حیزبە کوردستانیەکانى سەر گۆڕەپانەکە ناهێڵن خەڵک خۆى لە هێرشى کیمیایی چاوەڕوانکراوى بەعس ڕزگار بکات و لە ئەنفالدا بەهەمان شێوە ڕێگرن لەهەڵهاتنى خەڵک و خۆڕزگار کردنیان .. دواتر و هەتا ئێستا باس لەقوربانى دەستى دڕندەیى بەعس ئەکەن بەبێ ئەوەى ئاوڕێک لە ڕۆڵى چەپەڵى خۆیان بدرێتەوە .

 جاران ئەو ( چالاکى )یانەى لە شارەکاندا ئەکرا بەزمانێکى سادەى ئەوکاتە پێیان ئەوت ئیغتیالات واتە تیرۆر .. کوشتن و ترس و تۆقانن و ڕفاندن و هەڕەشەو گوڕەشە ...هەموو ئەمانە هیچ بەرنامەیەکى شۆرشگێرى ڕۆشنى لە پشتەوە نەبوو , لە کۆى شۆرشەکانى دنیادا ئەم شێوازە بەشێوەیەکى زۆر سنوردار پیادەکراوە ئەوەش تەنها بۆ ئەو کەسانە (رموز)ى ڕژێم کە زیانى ڕاستەوخۆیان بۆ ژیانى خەڵک هەیە و کەبەسەرکێشى شۆڕشگێرانە (مغامرة ثوریة ) لەئەدەبیانى بزوتنەوە چەپگەراکاندا ناسراوە . 

بزوتنەوەى چەکدارى بە ناوی کوردایەتى ئامانجى لەم کارە ئەوەبووە :

١- هەتا کاردانەوەى سەختى ڕژێم و سەرکوتکردن و بڵاوکردنەوەى فەزایەکى ترس و تۆقاندن ڕوبدات کە ئەبێت بە فشارێکى بەهێز هەتا گەنجان ڕوبکەنە بزوتنەوەى چەکدارى .

٢- حیزبەکانى بزوتنەوەى چەکدارى ئەوسا و هەتا ئێستاش زەندەقیان لەبزوتنەوە جەماوەریەکان چووە ، هەوڵ و تەقەلایان بۆ ئەوە بووە ئەم بزوتنەوانە بخەنە خزمەتى تفەنگ بەشانەکانیان هەتا بۆیانکرابیت دژى وەستاونەتەوە .

 بزوتنەوە جەماوەریەکان مەیدانى ئازایەتى و سەرهەڵدانى هێزى نوێ و سەرکردەى مەیدانیە و گەورەترین فشارە لەسەر دەسەڵات و بەنمونە خۆپیشاندانەکانى سەرەتاى  هەشتاکانى سەدەى ڕابوردووى سلێمانى یەکێک لەدروشمەکانى گەڕانەوەى خێزانە دورخراوەکان بوو ئەوەى کەلە ئەنجامى ئاشبەتاڵەکەى ساڵى ١٩٧٥ دورخرابونەوە (نەفیکرابوون) بۆ خواروى عێراق ، حکومەتى بەعس ملکەچى ئەو داواکاریە جەماوەریە بوو .

   بلاوکردنەوەى مەفرەزەى ئیغتیالات لە گەنجانێک کەکەفوکوڵى دروشمە فشەڵەکانى پارتە کوردییەکان هۆشی سڕکردبون و کە کەسى بێناونیشان و شکستخواردوى کۆمەڵایەتیشى لەخۆگریبوو ، لەناوجەرگەى بازاڕو شەقامە قەرەباڵغەکانى سلێمانى نارجۆکیان فڕێئەدایە ئۆتۆمبیلى سەربە ڕژێمى بەعس یان زیلى سەربازى ، چەکیان لەو سەربازانە ئەفڕان کەبۆکڕینى پێداویستى حانوتى سەربازى لەبازاڕکردندابون ، ئۆتۆمبیلى دامەزراوە حکومەتیەکانیان ئەفڕان ، ئەوبیانیاننەى کەلە پرۆژەکاندا کاریان ئەکرد ڕفێنران ، ئەو پاسانەیان ئەسوتاند کە کرێکارانى کارگەى جگەرەى سلێمانیان ئەگواستەوە هەمویان ژن و پیاوى بەتەمەن بوون و  تەنانەت قوتابخانەش سوتا ، زۆر کارى قێزەونیتر کەناوهێنانى شەرمهێنەرە .

  لەکۆى ئەم هەموو کارە (شۆڕشگێرانەیە)دا حکومەتى بەعس دڕندانەترین کاردانەوەى هەبوو سلێمانى دوو مەنعە تەجەولى بەخۆیەوە بینى دەیان کەس گیران و ئیعدامکران و ماڵیان خاپورکرا و خێزانەکانیان بێسەرو شوێنکران ، بازاڕەکان سوتێنران و خاپورکران کۆڵانەکان بە دیوار هەڵچنران و سەدان مەفرەزەى قوات خاسە و تەوارى ناوشار و بازارى تەنى و بەدڕندانەترین و نائینسانیترین شێواز کەوتنە گیانى خەڵک ، زۆر پرۆژەى خزمەتگوزارى وەستێنرا زانکۆى سلێمانى ڕاگوێزرا ...و ....لیستە کە زۆر درێژە ئەوانەى ئاماژەمان پێکرد دڵۆپێکە .

 لەلاپەڕە (١١٩)ى کتێبى مەفرەزەى تۆلە دا هاتووە :

  (بۆ ڕۆژى دوایى لاى خانەقا یەکمانگرت و ڕۆیشتین بۆ بازاڕ ، زۆر گەڕاین هیچمان دەست نەکەوت ، بۆ رۆژى دواتر ڕۆشتینەوە بۆ لای مەیدانى ماستەکە و ئینجا لە مەزاد خانەکەوە ڕۆشتینەوە بۆ گوزەرى دارتاشەکان ، سەربازێکمان بینى کلاشینکۆفێکى مزەلى پێبوو ئێمەش دوایى کەوتین ، خۆیکرد بە کەبابخانەى عەباس ئەبە شواربدا ... سەربازەکە هاتە دەرەوە و ڕۆیشتە چاخانەکەى ئەو بەرەوە ...سەربازەکە هێشتا دەستى بە چاکەوە بووى چەکەکەشى لەبەردەمیا دانابوو حاجى دەمانچەى لێراکێشا ، عەلى پەلامارى چەکەکەیداو ڕایکرد ... )

 ئەبێت حیزبێک خەڵکانێک ئاوەها دەستئاوەڵا بکات ؟ بازاڕ شوێنى ژیانى هەزارەها خێزان بخرێتە گرەوى یەکدوو گەنجى بێپرەنسیب بەبێ ئەوەى بیر لەئاکامەکانى و کاردانەوەى دڕندانەى ڕژێم بکەنەوە ، ئاخر چ دەستکەوتێکى سیاسى لەم پرۆسەیە ئەچنینەوە .

لەلاپەڕە ١٣٦ – ١٣٧دا :  مەلا بەختیار داوائەکات سەیارەیەکى بۆ بفڕێنن و بۆى ببەن بۆ شارباژێڕ ئەڵێت :  (ئەگەر بۆم بهێنن ، چیتان پێویست بێت ، لە چەک و پێویستى بۆتان جێبەجێ دەکەم).

بڕواننە ئەم بڕگەیەى کتێبەکە بزانن چ کەسێکى سوک و قێزەون لەپشت ئەمکارانەوەیە و مەلا بۆڵە بۆڵى لەلا بۆتە کەلتور ، لەلاپەڕە ١٨٥ یشدا هەربۆڵەیەتى ، ئەبێت بۆ ٢٢ هیلکۆپترەکەى قەرداخ  بەقەدەر ٢٢ پیرێژن بۆڵەى هاتبێت : 

 لەناو شار چەند مەفرەزەیەکى ئیغتیالات هەبووە ، لانیکەم بەڕێز شێخ ڕەئوف هەندێک زانیارى نوسیوە بریا کەسانیتر ئەمکارەیان بکردایە .

هەموو کارێکى دژبە رژێم ئەبوایە ڕێکخراوو و بەرنامە ببێت و  ئامانجەکەى دەستکەوتێکى سیاسیە بێت ، فڕاندن و بردنى سەیارە بۆ مەلا بەختیار یان فڕاندنى دەمانچەیەک ئەبێت چ دەستکەوتێکى سیاسی لە پشتەوە بێت ، بەداخەوە بۆ ژیانى سەدان گەنجى ئەوکاتە کەلەلایەن سەرانى ئەو حیزبانەوە بەکار هێنراون، جارێک نەوشیروان مستەفا لەسەر مەلا بەختیار ووتى : نەگبەتى کورد نەبێت مراهقێکى وا کەى هى ئەوەیە ببێتە ئەندامى سەرکردایەتى . ئەم مراهیقە ، پارتى لە هەولێر لایتەکەى دواوەی خۆیان شکاند . 

 کتێبەک باسوخواسیتر هەڵئەگرێت و لە زۆر شوێندا ئەکرێت هەڵوێستەى لەسەر بکرێت بە هیوام ئەم ببێتە مایەى گفتوکۆ ..