لە ماوەی دروستبوونی هەرێمی کوردستانەوە ژمارەیەکی ئەوەندە بەرچاو لە رێکخراو و حیزبی سیاسی دروستبووە بەشێکیان حیزبی سێبەرو بەشێکیان حیزبی بەشداربوو لە دەسەلات و بەشێکیش ئۆپۆزیسیۆن بەلام تا ئێستە بێکاریگەر لەسەر گۆڕەپانە سیاسیەکە. لەبەر ڕۆشنایی ئەزمون و واقیع و مێژوە سیاسیەکە ئەم پڕۆژەیەم ئامادە کردوە ، تا ئەم بارودۆخەش بەم جۆرە بمێنێتەوە بیرۆکەی هەمە چەشنە دروست دەبێت وەک ئالتەرناتیڤ بۆ ئەو بارودۆخە سیاسی و کۆمەلایەتیە چەقبەستو و ناهەموارەی دەسەلات و کۆمەلگەی کوردیی لە باشور تێی کەوتوە.  .  

لە کاتێکدا کایەی سیاسی لە هەرێمی کوردستان توانایەکی ڕاستەقینە ناداتە ئۆپۆزیسیۆن بۆ کارکردنی سیاسی ، چ جای بینینی ڕۆلێک. کار بۆ لەیەکتر ترازاندن و دابەش کردنی ئۆپۆزیسیۆن دەکات ، ئیتر هی ناو پەڕلەمان یان ئەوەی شەقام بێت ، بەم میتۆدە دەسەلات کار بۆ سەقامگیر کردنی دەسەلاتەکەی دەکات. دەسەلات دەیەوێ بەناوی ئازادی و دیموکراسیەوە ئازادی و دیموکراسی لەناو بەرێت. هەربۆیە ئۆپۆزیسیۆن بوون بۆ باشوری کوردستان وەک هەوا وایە بۆ ژیان ، بەلام کام ئۆپۆزیسیۆن؟ 

ئەو مرۆڤەی بڕوای وابێت سروشتی ئەو دەسەلاتەی هەرێم ، دەسەلاتی خێڵ و خێزان و دەسەلاتی تەقلیدیی و کۆنەپارێزو ستەمکار هی چاکسازی و دەستاودەست کردنی دەسەلات و خۆگۆڕین و گوێگرتن بێت لە داواکاریەکانی گەل و پەیڕەویی پڕەنسیپە دیموکراتیەکان و رێفۆرم کردنی ڕاستەقینە بکات ، ئەوا لە بازنەیەکی داخراوی بۆش و خەیالاویدا دەخولێتەوەو هیچ لە سیاسەت و ئەزمونە سیاسیەکان و مێژووی سیاسی و لە سروشتی پێکهاتە کۆمەلایەتیەکەی خێڵ تێنەگەیشتوە سەبارەت بە جیهانبینی بۆ دەسەلات و کۆمەلگە. 

بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی گاڵتەجاری و دیموکراسیەتی ساختەدا لە هەرێمێکی داگیکراودا بەو هەلومەرجەی دەگوزەرێت تەنیا شەرعیەتدانە بە دەسەلاتی ستەمکارو پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ لە لایەن ئەو شێوە دەسەلاتەوە. دەبێت دوای ئەزمونی 28 ساڵ بزانرێت خەباتی پەڕلەمانیی لە هەرێمی کوردستان بەو شێوەیەی دەگوزەربَت کۆتایی هاتووە چونکە دەسەلاتی ڕاستەقینە لای پەڕلەمان و حکومەت و دادوەریی نیە بەلکو لای تاک و خێزان و خێڵی سیاسیە کەخاوەن موئەسەسەو ئیدارەی خۆیەتی. لێرەدا دەبێت بیرۆکەی بە نرختر بۆ ئایندەو چارەنوسی گەل دەستەبەر بکرێت. خوێندنەوەی ڕاستەقینەمان بۆ دەسەلات و کۆمەلگە هەبێت. ئێمە دەبێت مرۆڤەکانمان فێری یاخی بوون بکەین چونکە لەسەر هەقن و ئینتیمای نەتەوەیی و نیشتیمانی و بەها مرۆییەکانی بۆ بگێرینەوەو لە ئازادی خوود تێبگات بۆ ئەوی نەبێتە بتێک. ئەو مرۆڤانەی ئێمە کە هەمیشە ئامرازی سیاسی بوون بەلام ئەکتەری سیاسی نەبوون.

ئێمە دەبێت هەنگاو بۆ شێوە کارو خەباتێکی تری جەماوەری و سیاسی بوێر بنێین وەک سەرەتایەک بەدەر لە حیزبە ئۆپۆزیسیۆنە تەقلیدیەکانی جێگای هیواو متمانە نەماوون و لە بازنەیەکی بەتاڵدا دەخولێنەوە. "گەمژە ئەو کەسەیە چەندین جار یەک کار دوبارە بکاتەوەو چاوەرێی ئەنجامی جیاواز بێت". ئەو ئۆپۆزیسیۆنانەی کە ئامادە نین پشتگیریی بزوتنەوەی شەقام بکەن یان شەرمنانە دەیکەن. 17ی شوبات نمونەیەکی بەرچاوە.

کەرەسەکان لە بارن بەلام شەقام پێویستی بە قیادەیەکی بوێرو شۆڕشگێڕو ژیرو پاک هەیەو دەست لەگەڵ دەسەلاتدا تێکەڵ نەکات و بزوتنەوەکە نەفرۆشرێت و بڕوای وابێت کە ڕێفۆرمی ڕاستەقینە بەم دەسەلاتەی ئێستەی هەرێم ، دەسەلاتی تەقلیدیی خێزان و خێڵی سیاسی ناکرێت. بزوتنەوەیەکی نوێی فکری و سیاسی و کۆمەلایەتی و ئەخلاقی و سێکولار بۆتە پێویستیەکی ژیانیی. 

ژمارەیەکی بەرچاو لە رێکخراوەکانی کۆمەلگای مەدەنی و گروپەکانی فشار هەن کە رێکخراوی سێبەر نین و خاوەن هەڵوێستی تەندروستن ، خاوەنی کەسانی ڕۆشنبیرو ئەکادیمیست ، نوسەر ، ڕۆژنامەنوس و مامۆستایان و ڕەنجدەرو کەسایەتی بە هەڵوێست و بوێرین ، خاوەن چەندین رێکخراوی گەنجان و ژنان و خوێندکارانی ڕەخنەگری دەسەلات و ژمارەیەک لە لایەنە چەپەکان هەن ... ئەگەر هەموو ئەمانە بە ڕاکێشانە ناوی زەحمەتکێشان ، کاسبکاران و فەرمانبەران ، مەبەستم چین و توێژە کۆمەلایەتیەکان ... بتوانرێت بە ڕۆح و هەڵوێستێکی رێکخراوەیی شۆڕشگێڕانەوە لەسەر (پلاتفۆرمێکی، بەرنامەیەکی هاوبەش) لە بەرەیەکداو لەژێر چەترێکی جەماوەریداو لەژێر (سەرکردایەتیەکی دەستەجەمعیدا) بۆ ئەم قۆناغە رێکبخرێن و کۆبکرێنەوەو خاوەن مەرجەعیەتێک بێت بۆ سەرکردایەتی کردنی بە پلان و ستراتیژو بەرنامەو بە نەفەس درێژی و ورە بەرزی دەکرێت ببێتە هێزێکی ئۆپۆزیسیۆنی ڕاستەقینەی داهاتووی شەقام. 

دور نیە لە ئەنجامی توڕەیی جەماوەر بەرامبەر پێشێلکردنی مافەکانی ، ڕاپەرینێکی جەماوەریی عەفەوی بێ سەرو سەرکردە ڕوبدات و دواتر دامرکێتەوەو کورت خایەن بێت ، هەربۆیە پێویستی بە سەرکردایەتیەکی مەحکەم دەبێت بە تایبەت کە ریزەکانی دەسەلات ناتەباو لێکترازاو بن. ئەو دەسەلاتە لە بنەڕەتدا ئەوە نیە کە نەتوانرێت نەگۆڕدرێت یان نەخرێتە ژێر فشاری ڕاستەقینەوەو خۆی لەبەردەم بزوتنەوەیەکی جەماوەریی شۆڕشگێڕی بوێرو رێکخراو و نەفەس درێژ بۆ مەودای دوور بگرێت. 

دوای نزیکبونەوەی لایەنە ئاماژە پێکراوەکان کار لەسەر نوسینەوەی پلاتفۆرمێکی هاوبەشی گونجاو بکرێت و لە کۆنفرەنسێکی سیاسیدا شیکردنەوەو ئامادەکاری خۆی بۆ بکرێت. ئەو بەرەیە کراوەیە بۆ هەموو تاک و لایەنێک بڕوای بە گۆڕانی شۆڕشگێرانەی ریشەیی هەبێت لە باشوری کوردستان لە دەرەوەی ئەو دەسەلاتە. 

سەبارەت بە چەپەکان وەک حیزبی شیۆعی کوردستان و حیزبی کۆمۆنیستی کوردستان و گروپە کۆمۆنیستەکانی تر بە پێویستی دەزانم بچنە ناو یەک بەرەوەو ئەم بەرەیەش ببێتە بەشێک لە بەرە سیاسیە نوێکەی ئۆپۆزیسیۆن ، ئەوانە بەو شێوەیەی ئێستەیان لاوازو بەربلاون. بەدەر لەوە گۆرینی ناوی وشەی کۆمۆنیست و شیۆعی چونکە گونجاو نیە بۆ کۆمەلگەیەک زۆرینە موسوڵمان و دژەکانی ئیدیعای کافر بونیان دەکەن.  

ئەوەی لێرەدا گرنگە قسەی لەسەر بکرێت :

* نوسینەوەی پلاتفۆرمێکی هاوبەش

*  لێکۆڵینەوە لەسەر بابەتی دەسەلات و ئۆپۆزیسیۆن بوون لە باشوری  کوردستان بە گشتی . 

*  هەڵسەنگاندنی ئەزمونی ئۆپۆزیسیۆنەکان لەگەڵ دەسەلات.

* ستراتیجیەتی نوێ بۆ کاری ئۆپۆزیسیۆن لە باشور لەبەر ڕۆشنایی ئەوەی ئۆپۆزیسیۆنی ڕاستەقینە کێیەو دەبێت چۆن بێت.

* دەکرێ لە دەرەوەی ولات لق و نوێنەرایەتی بۆ بکرێتەوەو کەم نین ژمارەی کوردانی تاراوگە کە ئامادەی ئەم کارە دەبن.

دیارە وتنی کاریکی لەم جۆرە ئاسانترە وەک لە کردنی. خۆ ئەگەر بزوتنەوەیەکی نوێی ئۆپۆزیسیۆنێکی نوێی شەقام خاوو کەمیش بێت بەلام دەبێتە سەرەتاو ناوک و داینەمۆو وزەیەکی نوێ بۆ ئایندە. پڕۆسەیەکی درێژ و زەمەن خایەندو دوای هەر لێدان و لاواز بوونێک دەکرێ دوبارە هەستێتەوە سەر پێی خۆی. خۆ ئەگەر سەرکەوتووش نەبێت ، رێگا خۆشکەر دەبێت بۆ ئەوانەی دوای خۆی. جا ئەم کارە چۆن و کەی ڕوو دەدات و کێ ئەنجامی ئەدات بەندە بە چەندین فاکتەرەوە بەلام زوو یان درەنگ تەنیا رێگایەکە بۆ ڕزگاریی لە کۆت و زنجیری چەوساندنەوەو کۆیلایەتی. جێگای دڵخۆشکەریی دەبوو ئۆپۆزیسیۆنەکانی ئێستە توانای گواستنەوەی ئەم مەهامەیان هەبوایە.

بێرتۆلت برێشت وتەنی "ئەو مرۆڤەی خەبات دەکات و تێدەکۆشێت لەوانەیە بدۆرێت ، بەلام ئەوەی نایکات ئەوە هەر دەمێکە دۆڕاوە". 

ناوچەی باشوری کوردستان لە ڕووی جوگرافی و دەورەدانی بە چەند دەوڵەتی دیکتاتۆرەوە بارودۆخەکەی ئالۆز کردوەو هەوڵی سەپاندنی هەژمونی خۆیان دەدەن بەسەر باشوری کوردستانیشدا ، ئەگەر ئەو دەسەلاتەی باشور لەو بیست و هەشت ساڵەداو لە چوارچێوەی هەرێمێکی بەناو فیدرالیەوە لە ڕووی سیاسی و ئابوری و کۆمەلایەتی و خزمەتگوزاریەوە هەنگاوی جدی و عەمەلی بنایە ئێستە دەوڵەتێکی ئیعلان نەکراوی پتەو دەبووین لە پۆزشنێکی هێزەوە مامەڵە لەگەڵ مەرکەزو دەرەوەشدا دەکرا ، بەلام ئەو مەهامە مێژووییە بە دەسەلاتی خاک و گەل فرۆش ناکرێت کە بەرژەوەندی تاک و خێزانی سیاسی ئەولەویەتی هەبێت. چەندین لە دەوڵەتەکانی کەنداو لەلایەن ئەمیرو شێخ و خێزانەوە فەرمانڕەوایی دەکرێت ، ئازادی و مافی مرۆڤ تێیاندا بابەت نیە ، بەلام لانی کەم ولاتانی خۆیان پێشخستوە، خزمەتگوزارییان هەیەو نان هەیە. ئێمە بەدەر لە خەباتمان بۆ نان و ژیانێکی شایستە خەباتمان بۆ ئازادییشە ، بەواتا بۆ ئازادی فکر ، ئازادیی تاکو نوسین و ئازادیی بیرکردنەوەو ڕادەربڕین و کۆمەلگای مەدەنی و مافەکانی مرۆڤ و دەستوری عەلمانیە...

لەوانەیە گۆڕانێک لە هاوکێشە سیاسیە ئیقلیمی و نێودەوڵەتیەکەو ناوخۆی عێراقدا ببێتە هۆی گۆڕانکاریەک لە تەواوی عێراق و باشوری کوردستانیشدا ، بەلام مەرج نیە ئەرێنی بێت. 

سەرجەم کۆمەلگە تەقلیدیەکان لە قۆناغی پەرینەوە بۆ کۆمەلگەیەکی مۆدێرن بەناوچەیەکی خۆلەمێشیدا دەڕۆن کە ماوەی گواستنەوەی لە کۆمەلگەو ولاتێکەوە بۆ ئەوی دی جیاوازە ئەویش بە پێی هوشیاری کۆمەلگەو فاکتەرە لە بارەکان بۆی. ئێمە دەکرێ بۆ ئەو قۆناغی پەرینەوەیە ڕۆلێکی ئەرێنی ببینین. ئەوروپاش بەو قۆناغەدا ڕۆیشتوە ، بە قۆناغی شۆڕش و رێنسانسدا ڕۆیشتوە. ئێمە دەکرێ پاڵ بە مێژودا بنێیین بۆ پێشەوە.