لەمێژە خەڵک لەسەر ئاستی تێکڕای جیهان گفتوگۆ لەسەر ئەوە دەکەن کە ئایە پەرلەمان ئامرازەکی لەباری رێکخستن و یاسابەندیی سیستەمی وڵات و بەڕێوەبردنی کاروبار و ژیانی هاوڵاتییانە یان هەر ئامرازی خۆسەپاندنی دەسەڵاتداران و خاوەن سەرمایەکانە لە پێناو چەوساندنەوەی میللەت و دادۆشینی هێز و توانایەکانی چینە کارگەر و هەژارەکان؟؟ ئەو گفتوگۆیە تا ئێستاش هەر درێژەی هەیە و خەڵکانەکی زۆری وەخۆوە خەریککردیە وە تایبەتیش کەسە رامیارییە تیۆرییەکان و توێژی رۆشنبیران.. سەرەنجام چار ئاراستەی لە یەک جودای لێپەیدابووە:

یەکەم: (لیبرالیی و سۆسیال دیموکراسی و چەپە نەرمەکان و فیمێنیستە دەسەڵاتخوازەکان و نەتەوەپەرستەکان و ژینگەپارێزان دەگەڵ پیاوسالاران و پاشماوە دەرەبەگییەکان و شاهەنشاییە کەون و نووەکان و ئاراستە میانڕەوە دینییەکان) پەرلەمان وە باشترین سیستەمی دەسەڵاتداریی دەزانن لێ هەر دەمەک پەرلەمان بکەویتە ژێر گوشاری جەماوەر و رای گشتیی و ببتە مەترسیی لەسەر دەسەڵاتەکانیان ئەوە لە رێی دەستوورە پلاستیکییەکانیان و پیلانە یاسابازییەکانیان رەوایی وە دەسەڵاتەکەیان دەدەن و پەرلەمانەکە پەکدەخەن یان هەر هەڵیدەوەشێننەوە و پاشانیش پەرلەمانەکی دیکە وە پێی بەرژەوەندییەکانی خۆیان چێدەکەنەوە.

دووەم: (یەکسانییخوازە کۆمۆنیست و چەپە توندڕەوەکان - یەکسانیخوازە حیزبییە کەون و نوێیەکان - و فێمینیستە چەپەکان دەگەڵ توندئاژۆیە دینیی و تیۆکراسییەکان) ئەو کاتانە پتر بڕوایان وە پەرلەمان هەیە کە تەواوی دەسەڵات وەدەست خۆیانەوە بی و لایەنە کەمیەنەکانی نێو پەرلەمان وەک رووکەشی فرەڕەنگی و دیموکراسیی وەکارببەن.

سێیەم: (یەکسانیخوازە ئەنارکییەکان و قەرەجەکان و هێندەک لە ''فێمێنیستە توندڕەوەکان و گۆشتنەخۆرەکان و رەگەزبازەکان و ئەوانەی هیچ پابەندییەکیان وە دین و نەتەوە و نیشتیمانەوە نییە'') پەرلەمان وە تەواویی رەتدەکەنەوە چونکێ پێیانوەیە تەنێ داردەستی دەسەڵاتداران و خاوەن سەرمایەکانە و هەمیشە ئەو چین و توێژانە دەچەوسێنتەوە کە ژیان لەسەر دەست و پەنجەی ئەوان چێدەبی.

چارەم: (خەڵکانەک کە سەر وە رەوت و رامانی جۆراوجۆری هزریی و فەلسەفیین تەنێ خۆیان وە شایستەی دەسەڵاتداریی دەزانن چونکێ ئەوان لە بنچینەدا لە پێناو ئەوە دروستکرانە یان هەر ''خودا!'' خۆی ئەوانی بەو شێوەیە ئافەریدە کردیە کە سەرکردە و سەرپەرشتییکەری خەڵك بن!) ئەوانە وە ناچاریی پەرلەمان وە چاک دەزانن تا وە دەسەڵات دەگەن.. لێ هەر کە زۆربەی جومگەکانی دەسەڵات وە بن دەستی خۆیان دەگرن تەواوی ماف و ئازادییەکان پێشێل دەکەن و بەوپەڕی ستەمگەریی لایەنە رامیارییەکانی دیکە و سەرجەمی ئەو خەڵکانە دەچەوسێننەوە کە دەگەڵ ئەوان نین.. ئیدی پەرلەمانەکە لەسەر پەنجەی خۆیان دەسووڕێنن و تا ئەو ئاستە پووچی دەکەنەوە کە تەنێ وەک ناوەکی بێ ناوەرۆک بمینێتەوە. 

لەو سەردەمانەی دواییدا.. وە هۆی پتر هۆشیاربوونەوەی مرۆڤەکان لەسەر ئاستی تێکڕای جیهان و باندۆری پێشڤەچوونە زانستیی و تەکنەلۆژییەکان و ئاسانبوونی پەیوەندییەکان و خێرایی گەیشتنی زانیارییەکان لە رێی دەزگە راگەیاندنەکان.. ئێستا تێڕوانینی خەڵک لەسەر پەرلەمان وەک تێهزرین و لایەنە تێۆرییەکەی پتر لە تێڕوانیی یەکسانییخوازەکانی ئاراستەی سێیەم نێزیک دەبتەوە لێ وە جۆرەک کە ئەگەر پەرلەمان وە دوژمنی میللەتیش نەزانن ئەوە وە لایەنی کەم وە بێ کەلکی دەزانن، سەرەڕای ئەوەی ئەو ئاراستەیەی سێێیەمە نەک هەر جێگرەوەیەکی ئەوتۆ لە جێی پەرلەمان ناخاتەڕوو کە دەگەڵ کەتواری ژیانی قۆناغی هەنووکەی مرۆڤەکان بگونجێ بەڵکە باوەڕیشیان وە هیچ سیستەمەکی دەسەڵاداریی نییە تا وەک قۆناغی گواستنەوە مرۆڤەکان لە دێوەزمەی دەسەڵات رزگار بکەن و پاشانیش دەسەڵاتی گەل واتە دەسەڵاتی هەرەوەزیی و وەکۆمەڵ دابمەزرێنن.. هێشتا خودی تێڕوانینەکەش لە رووی کردەییەوە زۆر لاوازە چونکێ هێندە بەس نییە تەنێ ئەوە بزاندرێ کە ئەوانەی دەبنە ئەندام پەرلەمان کەسانی بێ ئاست و هەڵپەرستن و زۆربەیان هەر کۆیلەی ئایدیۆلۆژیای حیزبایەتین و فڕیان وەسەر ماف و ئازادییەکانی میللەتەوە نییە تەنانەت رێگریشن بەڵکە پێویستە بڕیاری یەکلاکەرەوە بدرێ کە ئیدی هەرگیز دەنگیان پێنەدرێ.. وەک ئەوەی دەشبیندرێ پەرلەمان لە ژێر هەژموونی سێ ئاراستەکەی دیکە درێژەی هەیە و هێشتا دەسەڵاتداران دەتوانن رەوایی وە بوون و پێویستبوونی پەرلەمان بدەن و دەزگە راگەیاندنەکانیان وەک دەرمان و مادەی هۆشبەر وەکارببەن و خەڵکی پێ لەخشتە ببەن و راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ گوشاریان بخەنەسەر و رایانبکێشنە بنکەکانی دەنگدان. 

پەرلەمانی ئێراق وەک خۆی!
لەوەتەی پەرلەمانی ئێراق لە (٢٠٠٥)ەوە دەستبەکار بووە بێجگە لەوەی پارەیەکی بێ ئەژماری لە بودجەی میللەت تەخشان و پەخشان کردیە و دەکا و مووچەی قەبەی ئەندامەکانی و خەرجییە زۆروزەوەندەکەی دامودەزگەکانیشی هەر لەسەر خراپترکردنی باری ژیان و گوزەرانی خەڵک بووە.. (ژێرخانی ئابووریی) و (سیستەمی رامیاریی) و (ئاستی ماف و ئازادییەکان)یش هەر بەرەو خراپ و خراپتر چووە؛ واتە لە ژێر سایەی ئەو پەرلەمانەدا: 

● لە بواری ئابوورییەوە.. هەرچی کەرتی بەرهەمهێنان و بوژانەوە هەبوو لەنێوبردران و ئێراق وە تەواویی بوویتە وڵاتەکی وەکاربەر و گەندەڵکار.. واتە ئەو وڵاتە نەک هەر هیج پیێشڤەچوونەکی ئابووریی و خۆشگوزەرانیی وەخۆوە نەدیتیە بەڵکە هەمیشە بەرەو هەڵوەشانەوە و داڕووخانی گەورە و گەورەتر هەنگاو دەنێ و وە تەواویی رادەستی کۆمپانیا و بانکە چاوچنۆکە جیهانییەکان کرایە و وە ئارەزووی خۆیان و وەک زێروو خوونی دەمژن! 

● لە بواری رامیارییەوە.. سیستەمەکی رەگەزپەرستیی عارەبیی و ئیسلامیی و تاک مەزهەبیی وەسەر گەلانی ئێراق داسەپێندرا کە وابەستەیە وە شیعەگەریی کۆماری سێدارەی ئیسلامیی ئێران.. ئەوەش دەرفەتەکی چاکی لە پێش دروستبوون و وەهێزبوونی چەندین رێکخراوەی تیرۆریستی وەک (قاعیدە و دەوڵەتی ئیسلامی لە ئێراق و شام (داعش) و... تد رەخساند کە سەرجەم ئێراقی لە خوون هەڵکیشا و سەروەریی وڵاتیشی پتر و پتر خستە بن پێی دەزگە سیخوڕییەکان و هێزە دڕندە سەربازییەکانی ئەمەریکا و وڵاتانی رۆژاوا و تورکیا و ئێران و هەر وڵاتەک کە دەیەوێ لە رێی دەستێوەردان لە وڵاتان بەرژەوەندییەک وە چەنگ بخا!

● لە بواری ماف و ئازادییەکانیش.. هەر هێندە بەسە بێژین؛ هەرگیز ناکرێ لە هەبوونی سادەترین ماف بدوێین لە وڵاتەک کە لە رێزی دە وڵاتە هەرە گەندەڵکارەکانی جیهانە.. هەرگیز ناکرێ لە هەبوونی سادەترین ئازادیی لە وڵاتەک بدوێین کە دەستوور و یاسا و رێسایەکانی لەسەر بنچینەی (شەریعەت)ی ستەمگەرانەی ١٤٣٩ ساڵی بەر لە ئێستای ئیسلام داڕێژدرایە و دادەڕیژدرێ و تەنێ لەسەر ناوی (عەلی و عومەر) مێشکی مرۆڤیان وە درێل کونکرد!

سەرەڕای ئەوانەش سەبارەت وە کوردستان هەر ئەو پەرلەمانە سەرۆک کۆمارەکی کارتۆنیی و کۆمەڵە ئەندام پەرلەمانەکی ئاست نزم و گەندەڵکار و هێندەک وەزیر و گزیری هەلپەرستی لە حیزبە بنەماڵەییەکانی (بارزانی و تاڵەبانی و بلە و نەشێروان) و ئیسلامییە تاریکپەرستەکانی کوردستان وەک کۆمەڵە فەرمانبەرەکی بندیوار لە بەغدا دامەزراند و لە رێی ئەوانیشەوە زۆربەی زۆری دەستکەوتەکانی راپەڕینی ١٩٩١ی لەباربرد و ئاستی ئامانجی سەروەخۆیی و خواستەکانی چین و توێژە نەدارەکانی کوردستانی خستە ژێر سفر.. واتە رێک وەک دوژمنەکی سەرسەخت رەفتاری کرد و ئەوەندەی لە دەستی هات بەوپەڕی درندەییەوە بەرانگژی ماف و ئازادییەکانی خەڵکی کوردستان بۆوە و لە دوا جاریشدا لە بەرانبەر گشتپرسییەکەی ٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١٧ و سەروەخۆیی - کە مەزنترین دەستکەوتی خەڵکی کوردستانە لە پاش راپەڕینەوە - رێک لەسەر رێچکەی سەدامی دیکتاتۆر پەلاماری کوردستانی دا و جینۆسایدەکی دیکەی تۆمارکرد و وە هاوکاریی بنەماڵەی تاڵەبانی بەشەکی زۆری خاکی کوردستانی داگیرکردەوە و پارتیش وەک هەمیشە لە بەرانبەر شکستەکان بێ هیچ بەرگرییەک ملکەچیی خۆی راگەیاند! 

سەرەنجام.
خەڵکی کوردستان تا (٢٠٠٥)یش مێژووەکی زۆر کورتیان دەگەڵ دەنگدان و هەڵبژاردن هەبوو.. بێجگە لەوەش لەو دەم خەڵک لە هێز و لایەنەکانی کوردستانی رانەدەبینی بڕیاری جودابوونەوەی کوردستان بدەن چونکێ وەدەرکەتبوو کە زۆر دوورن لەو ئامانجە.. لەبەرهەندێ ئاسایی بوو لە هەڵبژاردنی خولی یەکەمی پەرلەمانی ئێراق بەشداریی بکەن تا وە لایەنی کەم کوردستان وەک هەرێمەک لە نێو فیدراڵیی ئێراق جێی خۆی بگری و هێندەک لە مافە نەتەوەیی و نیشتیمانییەکان وەدەستبهینن.. لێ هیچ ئاسایی نەبوو لە پاش (مردارکردنی مادەی ١٤٠ لە لایەن خودی پەرلەمان و وەدەرکەتنی ئەوەی کە ئیدی فیدرالیەتی ئێراق هیچی لێ وەدەست نایێ) هێشتا خەڵک لە ساختەکاریی و فرتوفێڵ و چەواشەکارییەکانی بانگەشەکارە سیاسەتبازەکان تێنەگەن و لە دوو خولی دیکەی پەرلەمان دەنگ بدەنەوە! ئێستاش نەک هەر ئاسایی نییە بەلکە سەرلێشوان و گەمژەییەکی گەورەشە لە پاش (بڕینی مووچە و نان و بژێوی خەڵکی کوردستان و پاش ئەنجامدانی گشپرسیی و پاش هێرشە دڕندەییە سەربازییەکەی حکومەتی ئێراق و جینۆسایدکردنی خەڵک و داگیرکردنەوەی بەشەکی زۆری خاکی کوردستان لە ١٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧) حیزب و لایەنە سیاسەتبازەکانی کوردستان لە نێویشیاندا حیزب و لایەنە بەرهەڵستکار و نوێیەکان تازە وە تازە ببێژن وەرن دەنگ بدەن تا پێگەی خەڵکی کوردستان لە بەغدا وەهێز بکەین و مافەکانتان لەوێوە وەدەستبهینین! لەوەش نائاسایی تر ئەوەیە هێشتا خەڵکانەک لە کوردستان هەبن بیانەوێ دەنگ بەو پەرلەمانەی ئێراق بدەنەوە و هەستیش بەوە نەکەن کە ئەو پەرلەمانە تەنێ بندەستییەکەیان تۆختر دەکاتەوە و پتر و پتر لە نێو جەور و ستەم نوقمیان دەکا و وە پەنجەی خۆیان مۆری ناپاکیی لە نێوچاوانی خۆیان دەدەن و دیسان درێژە وە کۆیلایەتییەکەی خۆیان دەدەنەوە!