قۆناغی دوای نەمانی هێزی توندڕەوی "داعش" و تەواو بوونی جەنگی "سوریا" و چڕ کردنەوەی هەوڵەکان بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن و دابەش کردنی پشک و سەپاندننی هەیمەنە، گۆڕانکاری هێناوە بەسەر جۆری زۆرانبازێێ نێوان زلهێزەکانی دنیا و زلهێزەکانی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
--------------------------------

ئەمریکا، روسیا، ئیران، تورکیا، سعودیە و قەتەر و ئیسرائیل هێزی سەڕەکیین لە ململانێکان و گرفت و رووداوەکان، هەریەکیان بە گوێرە و قەوارە و ئەندازەی هێزی سەربازیی گوتەی هەیە. لە ئەنجامی ئەوەدا بارودۆخەکە ئەوەندە هەستیارە هەڵوێستەکان و ڕێککەوتنەکانیش ناجێگیرن و بە گوێرەی کات و رۆژ گۆڕانکارییان بەسەردا دێت. 

روسیا و ئەمریکا، سەڕەرای ئەوەی کە دوو جەمسەری سارد و گەرمی دژ بە یەکن لەسەر ئاستی جیهان و لەناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بە تایبەتی لە "سوریا" و هەردووکیان خاوەن پلانێکی دارێژرا و ستراتیژێکی تایبەت بە خۆیانن، کە بریتیە لەوەی ببن بە تاکە زلهێز لە ناوچەکە، بۆ سەپاندننی دەسەڵاتیی سیاسیی و سەربازیی و دەستکەوتی ئابووریی، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا نایانەوێت ڕاستەوخۆ بکەونە جەنگێکی ڕووبەروو دژ بە یەک و هەلگیرساندننی جەنگی ئەتۆمی. بۆ گەیشتن بە مەبەستەکانیان هەر دوو زلهێزەکە هەوڵی سەربازیی و دیبلوماسییەکانی خۆیان چڕ کردۆتەوە لە ناوچەکەدا و هەوڵدەدەن سوودمەندبن لە بوونی گرفت و ناتەبایی نێوان نەتەوەکان و گروپی چەکداری فەرمیی و نافەرمیی، هەروەها پارت و ئەو قەوارە سیاسییانەی، کە لە ناوچەکەدا هەن. 

موسکۆ، پێی وایە بە کۆکردنەوەی لایەنەکان دەتوانی گەلەکۆمەکێ دژی ئەمریکا بکات و لە ئەنجامدا هێزەکانی لە "سوریا" بکشێنێتەوە کە ئەمەش ئاواتی "تورکیا و ئیران"یشە. "پوتین"، لە کۆتایی ئەم ساڵدا، سەردانی چەند وڵاتێکی ناوچەکەی کرد وەکو "ئیران و تورکیا" و هەلی رەخساند بۆ مەلیکی سعودیە "مەلیک سەلمان و ئەردوغان و ئەسەد" بۆ ئەوەی سەردانی روسیا بکەن، هەروها وەزیری بەرگریی روسیا "سێرچی شۆگیو" سەردانی "سوریا، ئیسرائیل و قەتەر"ی کرد. دواتر "ڕۆحانی و ئەردوغان و پوتین" لە "سوچی" دانیشتن. ئەو هەوڵانەی "پوتین" پەیامێکە بە دنیا و "ئەمریکا" رادەگەیەنێت، کە ئەو زلهێزێکی سەرکەوتووە لە ناوچەکە و دەتوانێت کاردانەوەی هەبێت لەسەر ڕازی کردنی ئەو وڵاتانە بۆ جۆری ئاراستە کردنی ڕووداوەکان و لە سەر دەستی ئەو هەموو دژەکان ئامادەن لەسەر مێزی گفتوگۆ دابنیشن.لە هەمانکاتدا "روسیا"، هەوڵەکانی بۆ دانیشتن لەگەڵ "ئەمریکا" چڕ کردەوە و لە ئەنجامدا بۆ چارەسەری دۆخی "سوریا" لە بەرواری ١١/١١/٢٠١٧دا نووسراوێکی دووقۆڵیان بڵاو کردەوە و تیایددا ڕێککەوتنی خۆیانیان لە چەند خاڵێک ریزبەند کرد. 

پوتین، هەوڵدەدا متمانەی هەموو لایەک ڕابکێشێت و بە گوێرەی دڵی هەموو لایەک قسە دەکات وەکو بە "ئەسەد" دەڵی "من لەگەڵ یەکپارچەیی "سوریا"م و پشتیوانی لە دەسەڵاتی سیاسیی سوریا دەکەم". بە ڕۆحانی دەڵێت" وڵاتەکەی پشتیوانی لە بەرنامەی ئەتۆمی ئیران دەکات و هەردووکیان هاوڕان لە مانەوەی "ئەسەد""، بە ئەمریکا دەڵێت"دژ بە "داعش"ە و دژ بە تیڕۆڕ دەجنگێت". بە تورکیا دەڵێت" لەگەڵ یەکپارچەی "سوریا"یە و نابێت هیچ هێزێکی چەکداری بیانی و نافەرمی لە نێو "سوریا"دا هەبێت وەک ئاماژەیەک کە دژ بە هێزی چەکداری کوردە". 

 روسیا، یارییەک دەکات، دیار نییە کە تیایددا چەند سەرکەوتوو دەبێت، بەهۆی ئەوەی بەرژەوەندیی ئەو لایەنانە لە بنەڕەتدا دوور و دژ بە یەکن نمونە "روسیا" لەگەڵ "ئەمریکا ئوردن و ئیسرائیل" لە مانگی ٧/٢٠١٧دا گرێبەستێکی واژۆ کرد کە تیشکی نەخراوەتە سەر، بەڵام هەندێک لایەنی ئەو گرێبەستە لە نووسراوە دووقۆڵییەکەی "ئەمریکا و روسیا"دا تێبینی دەکرێت کە لە بەرواری ١١/١١/٢٠١٧دا بڵاوکرایەوە کە هەندێک لەو خالانەی تییاددا دەبینرێت، کە جێگە نیگەرانی "ئیران و تورکیا"ن وەکو، بەگوێرەی ئەو رێککەوتنە بێت، هەر دوو لا رازی بوون بەوەی هێزی بیانی لە "سوریا" نەمێنێت. کەواتە دەبێت هێزە چەکدارەکانی ئیران و چەکدارە شیعەکانییش بچنە دەرەوە، کە گەرەنتی نییە "ئیران" لەو خاڵەیاندا بە قسەی "پوتین" بکات!

"ڕۆحانی" خاوەن پلانی خۆیەتی و خوێن و قوربانی داوە لە جەنگی "سوریا" بۆ دروست کردنی پردی پەڕینەوە بۆ "لبنان". هەروها دەرچوونی سوپای "تورکیا" لە سوریا بەهەمان شێوە، لە سەرەتای بڵاوبوونەوەی "نووسراوی روسیی ئەمریکیی" "ئەردوغان" لە لێدوانێکدا گوتی "ئەوەی پێی وایە گرفتی سوریا بە هێزی چەکداری چارە ناکرێت، با خۆی بچێتە دەرەوە". ئەگەر گریمان هەر دوو لا لەسەر دەستی "پوتین" بڕیاربدەن هێزەکانیان بکشێنەوە لە "سوریا"، ئەوە بێگومان بێ بەرامبەر نابێت نمونە، تورکیا داوا دەکات دەستی واڵا بێت و بە کەیفی خۆی کورد بکوژێت و هێزە چەکدارەکانی لە نێو بەرێت کە ئەمڕۆ باشترین هاوپەیمان لە سوریا بۆ ئەمریکا "کورد"ە بێگومان "روسیا" ناتوانێت ئەو خوازەی "تورکیا" بهێنێتە دیی ئەگەر "ئەمریکا" رازی نەبێت وە "روسیا" بۆ خاتری تورکیا ڕووبەرووی "ئەمریکا" نابێتەوە. لە لایەکی تر دابینکردنی ئەو پردەی کە "ئیران" گەرەکیەتی دروستی بکات لە "ئیران"ە بۆ "سوریا و لبنان و عیراق" بێ گومان"ئەمریکا" رێگری دەکات و دووبارە "روسیا" ڕووبەرووی ئەمریکا نابێتەوە بۆ سەرخستنی خوازی ئیران. 

بڵاوکردنەوەی نوسراوی دوو قۆڵیی "روسیا و ئەمریکا"،  لە بەرواری ١١/١١/٢٠١٧دا "ئیران و تورکیا"ی نیگەران کردووە، لەوەی کە "روسیا" بکەوێتە ژێر فشاری "ئەمریکا و ئیسرائیل"ەوە خۆی بێ دەنگ بکات لەوەی "ئەمریکا" هێزەکانی "ئیران" لە "سوریا و عیراق" دەربکات! 

روسیا، دەیەوێت وەک برا گەورەی ئەو وڵاتانە هەڵسوکەوت بکات، نەک لەوەی تەنیا پشتیوانی لە مانەوە و بەرژەوەندییەکانی "ئەسەد" دەکات، هەروەها  لە هەوڵی ئەوەدایە کە بە هەموویان بڵێت ئەو بە یەک چاو لە هەموویان دەڕوانێت بۆ ئەو مەبەستە دوای دانیشتنی لەگەڵ "ئەسەد" لە مۆسکۆ، دواتر پوتین بە پەیوەندییەکای  تەلەفونی هەموو زانیارییەکانی گەیاند بە سەرۆکی "قەتەر، میسر و ئیسرائیل!

روسیا، دەرک بەوە دەکات کە "ئەمریکا و سعودیە و ئوردن و ئیسرائیل" بۆ پاراستنی بەرژەوەندیی و ئاسایشی نەتەوەییان پێویستیان بەوە هەیە "ئیران" دەسەڵاتەکانی فراوانتر نەبێت و هەوڵبدرێت دەسەڵاتەکانی تەسک بکرێتەوە. لە لایەکی تر "روسیا" دەیهەوێت 'ئیران" وا حاڵی بکات کە ئەو بەرژەوەندیی "ئیران" رەچاو دەکات، کە ئەمە "روسیا" دەخاتە پێگەیەکی هەستیار و دژوار و سەرلێشێوان کە ناتوانێت ئەو دوو بەرژەوەندییە لەیەک کاتد پارێزگاری لێ بکات و پەیڕەوییان بکات. سەڕەرای ئەوەش بەهێز بوونی زیاتری "ئیران" لە ناوچەکە لە ئاییندەدا مەترسی لە سەر خودی "روسیا" و "تورکیا" دروست دەکات، لە دەرئەنجامدا "ئیران" دەزانێت ئەگەریی ئەوە هەیە کە "روسیا" لە پشتەوە لەگەڵ "ئیسرائیل و ئەمریکا" دژ بەو ڕێکبکەوێت وە لە هەموو ساتێکدا ئەگەری ئەوە هەیە "ئیران" لە "روسیا" هەڵبگەرێتەوە.  "ئەمریکا"ش بەبێ ئاگاداری "روسیا" و "تورکیا" هەنگاوی سەربازیی دژ بە چەکدارانی شیعەی سەر بە "ئیران" ئەنجام بدا!

پوتین، نایەوێت لە ململانێکانە دۆڕاو دەربچێت و دیاری دەستی بۆ وڵاتەکەی لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٧دا سەرکەوتنێتی لە جەنگی "سوریا" و دابین کردنی دەستکەوتی ئابووریی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و خۆ ئامادەکردنی بۆ هەڵبژاردنەکانی روسیا کە لە بەرواری ٣/٢٠١٨دا بڕیارە ئەنجام بدرێت. بەڵام پێکانی ئەو ئامانجە تەنها لە ژێر دەستی "مۆسکۆ"دا نییە و ئەگەر "روسیا" لە رۆژهەڵاتی ناوڕاستدا هەندێک لە سەڕۆکەکانی بۆ لای خۆی ڕاکێشابێت ئەوا بێگومان هەڵوێستی وڵاتانی ئەوروپاش زۆربەیان لەگەڵ "ئەمریکا"ن خاوەن گفت و قسەن لە دیاری کردنی چارەنووسی ناوچەکە و رۆڵیان دەبێت لە گۆڕینی هاوسەنگی هێز و ئاراستە کردنی ڕووداوەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.

ئەوەی پێویستە بوترێت لە "ئەمریکا" بترازێت لە ناوچەکە کەس ناتوانێت ڕووبەرووی هاوپەیمانییەتیی "ئیران تورکیا و روسیا" بێت و ئەو هاوپیمانییەتە چەندێک لە دژی بەرژەوەندییەکانی "ئەمریکا" بێت ئەوا دوو ئەوەندە مەترسی لەسەر چارەنووسی نەتەوەکانی ژێر دەست هەیە لە ناوچەکە وەک "نەتەوەی کورد".

چاودێرانی سیاسیی لە سەر ئاستی جیهانی، زۆربەیان پێیان وایە کە "روسیا" لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستتدا لە رێگەی پەیوندییەکانی خەریکە دەسەڵاتی سیاسیی و سەربازیی و بەرژەوەندییە ئابوورییەکانی باشتر لە جاران فەراهەم دەکات، کە لە ئەنجامدا لە ئاییندەدا ئەگەر "ئەمریکا" هۆشیار نەبێت ئەوا "روسیا" لە ناوچەکەدا دەبێت بە براوەی یەکەم، گومانیشی تییاددا نییە هەرگیز "ئەمریکا" لەو ململانێیەدا نایەوێت هەیبەت و دەسەڵات و شکۆی نەمێنێت کە لە ئەنجامدا سەڕەرای ڕێککەوتنەکان و دانیشتنەکان وا چاوەڕوان دەکرێت "موفاجەئات" روو بدات و کەس پابەند نەبێت بە قسە و گفت و بەڵێنەکانی کە بە یەکتری دەدەن ، لەکتوپڕێکدا هەڵوێستی سەربازیی و سیاسیی دژ بە یەک بنوێنن و ئاراستەی رووداوەکان بە ئاراستەیەک بڕوات کە بە دڵی لایەنەکان نەبێت بە تایبەتی "تاران و ئەنقەرە".

https://www.haaretz.com/middle-east-news/1.805844

https://www.state.gov/r/pa/prs/ps/2017/11/275459.htm#.WgcPd0Ilx0g.twitter

https://www.haaretz.com/middle-east-news/iran/1.820418

http://www.presstv.com/Detail/2017/10/04/537472/Russia-Putin-Iran-nuclear-deal-JCPOA-Kurdistan

https://www.nytimes.com/2017/11/21/world/middleeast/assad-putin-russia-syria.html

http://www.jpost.com/International/Who-benefits-from-the-Russia-US-Jordan-ceasefire-deal-in-Syria-514169