واشینگتۆن و مۆسکۆ، لەو ڕێککەوتنەدا کۆکن لە سەر مانەوەی "ئەسەد" لە دەسەڵات! سەرەڕای ئەوەی کە بە سەدان دۆکیۆمێنت لەبەردەست نەتەوە یەکگرتووەکاندا هەیە کە دەیسەلمێنێت "ئەسەد" چەکی کیمیاویی بەکارهێناوە دژ بە خەلکی سیڤیل لە سوریا! هەروها دیار نییە کە ئایا دوای تەواو بوونی جەنگ، "ئەسەد" وەک تاوانباری جەنگ دەدرێت بە دادگایی نێو دەوڵەتی؟ یان  وەک سەڕۆکێکی دەستپاک و حاکمێکی عادل ماف و هەقی ئەوەی پێدەدرێت دووبارە خۆی هەڵبژێرێ بۆ پۆستی "سەرۆکایەتی"! یان ئایا "سوریا" بەجێدەهێڵێت و دەچێت لە وڵاتیکدا وەک ملیاردێرێک لەگەڵ خێزانەکەی ژیان و گوزەرانی شاهانە بەسەر دەبات!؟ 

ئێران، دەستێکی باڵای هەیە لە فیتنە و گرفتەکانی ناوچەکە. لە سەرەتای جەنگی دژ بە "داعش"  "تاران" پشتیوانیی لە مانەوەی  "ئەسەد" کردوە و دەکات، درێخی نەکردوە لە یارمەتیدانی بە چەک و تەقەمەنیی و ناردنی هێزی سەربازیی و  ساڵانە بە سەدان میلیۆن دۆلار دەبەخشی بە "ئەسەد". 

تاران، بە ئاشکرا پشتیوانیی لە "حزبوڵا" دەکات، کە لە ساڵی ١٩٨٠دا لە "لبنان" دروست بوو، لەو کاتەوە دژ بە "ئیسرائیل" کار دەکات. لەو چەند ساڵەی رابردوودا "حزبڵا" بووە بە هێزێکی چەکداری سەرەکیی لە ناوچەکە، لە بەرەیەکدایە لەگەڵ "ئیران" و ساڵانە ٨٠٠میلیۆن دۆلاریانی بۆ بڕیوەتەوە. ئێران، ساڵانە ٧٠میلیۆن دۆلار دەدا بە رێکخراوی "حەماس". هەر دوو گروپی چەکدار لە جەنگی "سوریا" پشتیوانییان لە مانەوەی "ئەسەد" دەکرد، جگە لە بەشداری ڕاستەوخۆی سوپای پاسداران و پشتیوانیی "روسیا" بۆ ئەو مەبەستە.  لەو ڕێککەوتنەدا ڕوون نییە کە ئایا "روسیا" بەردەوام دەبێت لە پشتیوانی کردنی "ئەسەد" و "تاران" و ئەو گروپە چەکدارانە و ئەوەی پێدەگوترێت "هیلالی شیعی" یان نا!؟

"تاران" و "مۆسکۆ"، هیچ بنمێچێکی کاتییان دیاری نەکردوە بۆ کشانەوەی ئەو هێزە چەکدارانەی کە لە نێو سوریادا هەن. لە میدیا بیانییەکان بڵاوکراوەتەوە کە گوایە دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیلیی ئاماژەیان بەوەداوە کە بە سەتەلایت وێنەی "ئیران"یان گرتووە و هەنوکە خەریکی دامەزراندننی بنەکەی سەربازییە لە نزیک شاری "دیمەشق".  ئەو هێزە چەکدارانە تەنها (٢٠)کم دوورن لە سنووری ئیسرائیل لە هەندێک ناوچەدا تەنیا (٥)کم دوورن لە سنووری "ئیسرائیل"، لە کاتێکدا پێشوەخت ئیسرائیل داوای کردبوو کە "حزبوڵا و سوپای ئیران" دەبێت (٨٠/٦٠) کم دوور بن لە بەرزاییەکانی "جولان" و ئەو دووڕیانەی کە شاری "دیمەشق" و "ئەلسویدە" دەبەستێتەوە بە یەک، بەڵام "روسیا" رێگری کرد لەو داوایەی ئیسرائیل و  تەنها رەزامەند بوو لەسەر دووری  (٥)کم ئەو هیزانە لە سنووری ئیسرائیل. لە دەرئەنجامدا دەردەکەوێت ئەو ڕێککەوتنە دەرگا ئاوەڵا دەکات لە سەرهەڵدانی گرفت و کێشەی تر لە ناوچەکە بە تایبەتی لە نێوان "ئیسرائیل" و "سوریا/حزبڵا" و کورد. 

ئیسرائیل، هەموو کاتێک بە ئاشکرا ددانی بەوەدا ناوە کە موشەکەکانی ئیران و سوپاکەی بە مەترسی دەزانێت لەسەر ئاسایشی نیشتمانیی و نەتەوەیی خۆی، هەروها نیگەرانی ئەوەیە کە ئیران پشتیوانی لە "حزبوڵا" بکات و بەرزاییەکانی "جولان" بەکاربهێنێت بۆ هەڵدانی موشک لە کاتی چڕ بوونەوەی گرژیەکانی لەگەڵ "سوریا" و "حزبوڵا". لە ئەنجامدا دەردەکەوێت کە ئەو ڕێککەوتنەی نێوان "ئەمریکا"و"روسیا"، ڕوون نییە کە لە توانایدا هەیە ببێت بە هۆکاری سەقامگیربوونی "ئاشتی و ئاسایش" لە ناوچەکە یان نا!

ئەردوغان،  لە سەرەتادا کە گوێبیستی ئەوە بوو (ئەمریکا و ڕوسیا) بڕیاری کشانەوەی هێزە سەربازییەکانیان داوە، (ئەردوغان) بەبێ شەرمی کەوتە دوان لە میدیاکان و گوتی "ئەوەی بڕوای بەوەیە کە چارەسەر بە هێزی سەربازیی ناکرێت، با خۆی هێزە سەربازییەکانی لە سوریا بکشێنێتەوە". بەڵام دوای کۆبونەوەی "رەجەب" لەگەڵ "پوتین"، تورکیا هەڵوێستی گۆڕاوە بەرامبەر بەو ڕێککەوتنە، کە ئەمە ئاماژەیەکە ئەو ڕێککەوتنە دەبێت بڕگە نهێنیەکانی بە دڵی ئەو بێت، کە بێگومان هیچ شتێک نییە بە دڵی "رەجەب" بێت ئەگەر بەرژەوەندیی نەتەوەیی کوردی تێددا دیاری کرابێت!

لەو ڕێککەوتنەی ئەمریکا و ڕوسیادا، دیار نییە کە هەژماریان کردوە یان نا بۆ ڕاو بۆچوونی پارت و گروپە چەکدارەکانی کە بە سونی ناسراون لە ناوچەکە و "سعودیە و وڵاتانی کەنداو و ئوردن و مسر" پشتیوانییان لێ دەکەن، و هەر یەک لەو گروپانە لە ناوچەکە خۆیان بە خاوەنی ناوچەیەکی جوگرافیای دیاریکراو دەزانن؟ هەروها لەو ڕێککەوتنەدا ڕوون نییە کە چارەنووسی کەمە نەتەوەکانی نێو سنووری جوگرافیای "سوریا" ئاییندەیان چۆن دەبێت؟ نمونە نەتەوەی کورد!؟ 

لە سەرەتای دوو هەزارەکان، گۆڕانکاری بنەڕەتی ڕوویاندا لە دەسەڵاتی کۆمەڵێک لە سەڕۆکە خوێنمژ و دیکتاتۆرەکانی وڵاتانی "رۆژهەڵاتی ناوڕاست"، لە ئەنجامی گۆڕانی بەرژەوەندیی و ئیکسپایەر بوونی ویست و خواستی زلهێزەکان بۆ ئەو جۆرە کەسایەتییانە.

 زۆرینەی سادە، خەڵکی سەر شەقام، لەو وڵاتانە ئەو کات هیوا و ئاواتی زۆریان لەسەر ئەو گۆڕانکاریانەدا بینا کرد. چاوەڕوان بوون کە ڕووخانی ئەو دیکتاتۆرانە و هاتنی زلهێزەکان، کۆتای بە ناسەقامگیریی سیاسیی بهێنێت، باری ئابووریی باشتر بکات، ژیانێکی پڕ لە بەختەوەریی و خۆشگوزەرانی فەراهەم بکات بۆ میللەتانی ئەو ناوچەیە! یەکێک لەو میللەتانە، نەتەوەیی "کورد" بوو لە باشووری وڵات کە خوێندننەوەی بۆ دۆخەکە وابوو کە رۆژی ڕووناک هەڵهات، کۆتایی هێنا بە شەوەزەنگ، ژیانی پڕ لە نەهامەتیی و سەرانی پارتی و یەکێتی بە جۆرێک سیاسەتییان کردوە و پەیوندییە دەرەکییەکانیان ئیدارە داوە کە مسۆگەری هێنانە دی خەونی لەمێژینەیان بێت کە ئەویش "ئازادی" و دیاری کردنی سنووری جوگرافیای کوردستانە! 

ئەمڕۆ، هەمان ئەزموون دووبارە بۆتەوە، "واشینگتۆن" و "موسکۆ"، دوای بە کوشتنندانی ملیۆنان مرۆڤی بێتاوان، گەیشتوون بە قۆناغی دابەشکردنی پشک، لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوڕاست"دا بە تایبەتی لە "سوریا" و "عیراق". لە دەرئەنجامدا ڕوون نییە کە چارەنووسی میللەتانی سوریا چۆن دەبێت! سیستەمیی دەسەڵاتیی سیاسیی چ جۆر سیستەمێک دەبێت، چی کەسانێکی گەندەڵ دەهێنرێنە پێشەوە و دەبن بە خاوەن دەسەڵات و خۆ ڵێهەڵدەکەن لە دزی و بە پراکتیک کردنی بەدڕەوشتی  وەک (عیراق) ی ئەمرۆ ئاسا!

 لە ئەنجامی شەڕفرۆشتن، گرفتەکان و تەماح و بەرژەوەندییەکانی زلهێزەکان لە سەر ئاستی دنیا و وڵاتانی ناوچەکەی وەک "تورکیا و ئیران" و هەڵگیرساندننی جەنگ، نەتەوەی کورد، دووچاری نەهامەتیی و سەرگەردانیی زۆر بوو، لە هەمان کاتدا وەک هێزێکی چەکداری کارێگەر بەشدار بوو لە جەنگی دژ بە "داعش" و خاوەن شەهید و قوربانییەکی زۆرە، بەڵام لەو ڕێککەوتنەدا ڕوون نییە کە ئایا چارەنووسی نەتەوەیی کورد لە "سوریا" ئاییندەی چۆن دەبێت؟ ئایا لە پشتەوە چەقۆی لێ دەوەشێنن یان نا؟ ئایا هەژمار دەکرێت بۆ گوتە و خواست و ئارەزووەکانیان!؟ یان نا؟