Tuesday, 24/10/2017, 5:15
ڕیفراندۆم پلانێکی ئینگلیزی و ئەمریکی بوو بۆ ئەوەی نەوت لە دەست کورد دەربهێنن، دوای باسی لێوە ئەکەین.
بارزانی دووجار هەوڵی دا کوردستانی سەربەخۆ دابمەزرێنێت بەڵام لە هەردوو جار شکستی هێنا یەکەم جار لە لایەن تورکیا فریودرا دووهەم جاریش لەلایەن ئینگلیز و ئەمریکا فریودرا، هەڵبەتە گەڵی کورد دەبێت باجەکەی بدات.
بارزانی لەگەڵ میتی تورکی و داعش/کۆنە بەعسیەکان ڕێکەوت بەو هیوایەی کوردستانی سەربەخۆی دەست کەوێت، کاتێ داعش هێڕشی هێنا خەڵك وایانزانی ئەم دڕندانە ڕوو لە بەغدا ئەکەن بەڵام لە پڕ داعش بە پلەی ١٨٠ بە فەرمانی میتی تورکی ڕوویان وەرگێرایە کوردستان، تارق هاشمی کۆنە بەعسی هەڵاتوو جێگیری سەرۆك کۆماری عێراقی پێشوو ووتی داعش هەڵەی کرد ووتی نە ئەبوایە هێڕشی کوردستان بکات ئیتر میتی تورکی نەك هەر بە تەنها کڵاویان خستە سەر بارزانی بەڵکو کڵاویشیان خستە سەر بەعسیەکان. ژمارەیەکی زۆر لە نیشتمان پەروەری کورد گیانیان بەخشی لە پێناو بەرگری کردن لە کوردستان بەڵام ئەگەر هەوڵی فەرەنسا نەبوایە لە بەرگری هەولێر و ناوچەکانی تری کوردستان ئێستا باروو دۆخەکە بە ئاقارێکی تردا ئەکەوت، هەر زوو فەرەنسا پەیوەندی بە ئەمریکاوە کرد ئەویش هاتە سەر خەت ئەگەر هێزی ئاسمانی ئەمریکا و ووڵاتە ڕۆژئاوایەکان نەبوایە ئێستا لەوانەیە خەڵکی باشووری کوردستان هێشتا لە ژێر ڕەحمەتی داعش بوونایە. بارزانی خیانەتی لەگەڵ دۆزی کوردی و مرۆڤایەتی کرد بە دەست تێکەڵاو کردن لەگەڵ دڕندەترین گروپ و دوژمنی سەرسەختی کورد، خیانەتی هەرە گەورە بارزانی کە کردی شەنگاڵ و دەورووبەرەکی بە بێ بەرگری ڕادەستی داعش کرد، بەر لەوەی داعش هێڕش بکاتە سەر ناوچەکانی شەنگاڵ لێپرسراوە پارتیە موسوڵمانەکان ئاگادار کرابوونەوە خۆیان و خێزانەکانیان ڕزگاربکەن ئیتر بڕیار بوو هەندێ لێپرسراوی پارتی لێکۆڵینەویان لەگەڵ بکرێت ئەمەش هەر بە درۆ چونکە ئەگەر وابوایە دەبوو مەسعود و مەسرور یەکەم کەسێ بوونایە لێپرسیننەوەیان لەگەڵ بکرایە، کاولکردنی کوردستانی ڕۆژئاوا لە سایەی مەسعود بوو چونکە داعش ئەو چەکە قورسانەی لە سوپای عێراقی گرتبوو لە دژ کوردانی ڕۆژئاوای بەکارهێنا. دروست بوونی حەشدی وەحشی لە نێوچاوانی بارزانی بوو ئەگەر دەستی لەگەڵ داعش تێکەڵ نەکردبا ئەوە داعشیش بەو شێوەیە دروست نە ئەبوو کە بیانۆ بە سیستانی بدرێت حەشدی وەحشی دروست بکات. سەڕەڕای سەدان شەهید و بریندار ئێستاش ئەو ناوچانە هەمووی جارێکی ترکەوتنەوە دەست حەشدی وەحشی.
دوای دەرچوونی سوپای ئەمریکا لە عێراق و ڕازی نەبوونی مالکی بە هەندێ داواکازیەکانی ئەمریکا ئەمە سەرکەوتنێکی مەزن بوو بۆ مالکی و بەگشتی شیعەکان بەڵام ئەوەندەی نەخایەند داعش دەرکەوت.
ئیتر پەنجە بۆ ئەمریکا،ئیسرائیل،تورکیا،سوریا،ئێران،مالکی و ووڵاتانی کەندا و سعودیە ڕاکێشرا لەمەڕ دروست کردنی داعش. بەهۆی بوونی داعش ئەمریکا جارێکی تر گەڕایەوە عێراق، ئەمریکا لە دەرگا دەرچوو بەڵام لە پەنجەرە خۆی کردەوە ژوور. شیعەکانی عێراق بەو شکستیەی خواردیان بەرامبەر داعش باش بۆیان دەرکەوت نابێت لە بازنەی ئەمریکا و بەریتانیا دەربچن، لە ماوەی ئەو سێ ساڵەی ڕابوردوو ژمارەیەکی زۆر ڕێکەوتنی نهێنی بەستراوە لەنێوان عێراق و ئەمریکا زۆرینەی بەند و ڕێکەوتنەکانێش لەبەرژەوەندی ئەمریکا و ئینگلیز دان، من لەکەسێکی شیعەم بیستووە هەندێ ئاگاداری لەسەر نەوت فرۆشتنی عێراقە ووتی ئەو نەوتەی لە بەسرا بە کۆمپانیە ئەمریکیەکان و ئینگلیزەکان ئەفرۆشرێت هەرزانتر لە نرخی بازاڕ .
ئەمریکا و بەریتانیا زیانی ماڵی و گیانیان پێکەوتووە لە بەرامبەر ڕووخاندنی سەدام، تاوەکوو ئێستاش پەیمانی سایکس پیکۆ هەر بەکارە بەریتانیا خۆی بە خاوەنی عێراق ئەزانێت. ئیتر ئەمریکا و ئینگلیز خۆیان بەخاوەنی نەوت و گازی عێراق ئەزانن، کەچی سەرانی کورد ژێرخانی کوردستان یان خستە بەردەم تورکیا ئەمە بۆ ئەمریکا(ئینگلتەرا و ڕۆژئاوا) ئەوەندە جێگای نیگەرانی و مەترسی نەبوو چونکە ئەمریکا هەرکاتێك بارودۆخەکە لە باربێتەوە بە ئاسانی ئەتوانێت تورکیا بەلاوە بنێت. بەڵام بارزانی هەر بەوە نەوەستا ئەم جارە گرێ بەستی لەگەڵ هەردوو کۆمپانیە زەبەلاحەکەی ڕوسیا روزنێت و گاز پرۆم نەفت بەست بۆ دەرهێنانی گاز و نەوت لە کوردستان. ئەم گرێ بەستیەی باززانی و ڕوسیا بەجارێ ئەمریکا و ڕۆژئاوای توڕە کرد هەرچەندە زیرەکانە دەریان نەخست بەڵام لە ژێرەوە پلانی کوشندەیان داڕشت. هەر لەبەر ئەو گرێبەستیەیە ئێستا بارزانی تووشی دوا ڕۆژێکی ڕەش و نادیار بووە. سەرانی کورد ئەیانەوێت ئەمریکا بیانپاریزێ کەچی لە هەمان کاتیشدا بازرگانی بە نەوتەکە(خوێنەکە) ی ئەمریکا و ڕۆژئاوا بکەن.
نازانم ئەو پرۆفیسۆر و دکتۆرایانە و بە بەغایانەی کە داکۆکیان لە ڕیفراندۆم ئەکرد لە کوێن بۆ ئێستا ناچن شەڕی حەشدی وەحشی بکەن. نەك هەر سەرانی کوردی بەڵکو تاکە بە تاکەی ئەم چەواشەکارانە تاوانبارن بەوەی بە سەری ئەو خەڵکەیان هێنا. کەسێ نازناوی دکتۆرای بە قونەوە بوو ئەیووت ئێمە پڕۆتۆکۆلمان هەیە هیچ ووڵاتێك ناتوانێ شەڕمان لەگەڵ بکات، پڕۆتۆکۆلتان لەگەڵ خوا هەبوو هەی مێشك پووچ.
من باس لە ڕیفراندۆم ئەکەم لە جیهانی سێهەم، خۆ هەر کەسێ هەڵسێ و ڕیفراندۆمێ بکات دەها کێشەکان بە ئاشتی چارەسەر ئەکرێن ئەی باشە ئەم حەلە ئەو ووڵاتە زلهێزانە چەك بە کێ بفرۆشن، کە ساڵانە بە ملیارەها دۆڵار مامەڵە بەچەك ئەکرێت، ئەی هاوار ئەگەر کێشەکان هەروا بە ئاسانی چار سەر بونایە ناتونم بڵێم شەڕ و شۆڕ لە دونیا نە ئەما بەڵام زۆر کەم ئەبوونەوە. ئەوەی بزانم لە جیهانی سێ هەم تەنها دوو ووڵات بە ڕیفراندۆم دەوڵەتیان دروست کردووە، یەکەمیان ڕۆژهەڵاتی تیمۆر ئەوی تریش خوارووی سودان.هی ڕۆژهەڵاتی تیمور حکومەتی ئەندۆنیسیا خۆی پێشخەری ڕیفراندۆمەکەی کرد، هەروەها نەتەوە یەکگرتووەکانیش ڕازی بوو ڕیفراندۆم بکرێت ،خوارووی سودانیش لەژێر فشاری ئەمریکا حکومەتی ناوەند ڕازی بوو ڕیفراندۆم لە خوارووی سودان ئەنجام بدرێت لەبەرامبەر بێدەنگی ئەمریکا لە جینۆسایدی دارفورەکان، دارفور بوو بە قوربانی خوارووی سودان، جیهانی ئیسلامی دوو ڕووش بەرامبەر بە جینۆسایدی موسوڵمانە دارفورەکان دەنگیان نەبوو، بە هەمان شێوە نەتەوە یەکگرتووەکانیش ڕازی بوو لەسەر ڕیفراندۆمەکەی خوارووی سودان، کەچی ڕیفراندۆمەکەی خۆمان هەر بە خۆمان بووین و هاواریشمان ئەکرد حیساب بۆ کەس ناکەین.
ئەمریکا کە خۆی بەشداری کردبێت لە نوسینی بەندو دەستووری نەتەوە یەکگرتووەکان ئیتر پێت ناڵێت باوەڕمان بە ڕفراندۆم نیە، ئەگەر ڕیفراندۆم لە بەرژەوەندی ئەمریکا نەبیت پێت ئەڵێت ئێستا مەی کە و دوای خە و لەم جۆرە قسانە هەروەك بە مەسعود بارزانیان ووت کە هەر چەندە لە ژێرەوە حەزیشیان ئەکرد مەسعود سوربێت لە کردنی ئەم ڕیفراندۆمە، لە ژێرەوە مەسعودیان پف دا دوای باسی لێوە ئەکەین لە بەرچی حەزیان کرد ئەو ڕیفراندۆمە بکرێت. کەچی مەسعود و دەوروبەرەکەی ئەیانووت حیساب بۆ کەس ناکەین، مەسعود لە بەردەم خەڵك ئەڵێت حیساب بۆ کەس ناکەم، لە هیچ شوێنێکی دونیا بچوکترین سیاسەتمەدار تا بەرزترین ئاست قسەی وا ناشایستەی نەکردووە ئەم جۆرە هەڕەشە کردنانە ئەم جۆرە قسانە لە دەم مرۆڤی چەقوكێش دەرئەچێت.
کەسێ نەبوو بڵێت مەسعود لە ئاسمانەوە وەحت بۆ هاتووە ئەبێت ڕیفراندۆم لە ٢٥ سپتێمبەر بکرێت و لە بەهاریش ڕاگەیاندنی دەوڵەتی کوردی بکەیت. من باوەڕی تەواوم بەوە هەیە ئینگلتەرا و ئەمریکا گۆلیان لە مەسعود کرد و بۆشی مەسعودیان وەرگرت. ئەمریکا و ووڵاتانی ڕۆژئاوا بە گشتی هەوڵ ئەدەن ڕوسیا لە سوریا دەربکەن هەتاوەکوو بە یەکجاری لە دەریای سپی ناوەڕاست و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەری کەن کەچی لەم لا بە خشکە روسیا ئەیەوێت خۆی بکات بە ناو باشوری کوردستان بە بیانۆی گرێبەستی نەوت ئەمە بە هیچ شێوەیەك جێگای قبوڵ کردن نیە لە لایەن ووڵاتانی ڕۆژئاوا، ئەم گرێ بەستیەی نێوان دزەکانی کوردستان و رۆزنێت بڤەیەکی گەورە بوو، من باوەڕم بە وە هەیە کەسێکی سیاسەتمەداری ئەمریکی یاخود زیاد لەکەسێ وەیاخوت لە و ڕاوێژکارە بیانیانەی بارزانی لە ژێرەوە سەر بە (سی ئای ئەی) لای مەسعود کردوویانەتە بە بەهار وایان لە مەسعود گەیاندووە بە زووترین کات ڕیفراندۆم بکات وە ئەمریکا دوای دەرئەنجامی ڕیفراندۆمەکە دانتان پێ ئەنێت، ڕیفراندۆم کراو مەسعود تووشی داو بوو . باوەڕیشم بەوە هەیە هیچ کەسێ ئاگاداری نهێنی ڕیفراندۆم نیە تەنها مەسعود و مەسرور نەبن. پلانەکەی ئەمریکا هاتە دی و ڕیفراندۆم کرا لەم لا وە شەوە ڕێگا بە عێراق درا بە زووترین کات دەست بەسەر چاڵە نەوتیەکان دا بگرێت بۆ ئەوی بە زووترین کات ڕێگا لە روسیا بگیرێت بەر لەوەی دەست بە دەرهێنانی نەوت بکات هەتاوەکوو ڕێگاشی لێ بگیرێت سوپا نە نێرێتە کوردستان وە هێزی ئاسمانیش نەخاتە گەڕ بە بینانۆی پاراستنی بیرە نەوتەکانی لە مەترسی داعش، . ئەگەر بارزانی چاوەڕێی بکردبا کۆمپانیە روسیەکان دەستیان بە دەرهێنانی گاز و نەوت بکردبا ئەوسا ڕیفراندۆمی کردبا ئێستا هاوکێشەکان بە ئاقارێکی تردا ئەکەوتن ئەوکات عێراق بە هیچ شیوەیەك نەی ئەوێرا بە بیانۆی ڕیفراندۆم هێڕشی کوردستان بکات.
لە لایەکەی تر ئینگلیزەکان فەرمانیان بە خێزانی تالەبانی داوە پشتگیری لە ڕیفراندۆم بکات بۆ ئەوەی زیاتر مەسعود لە خشتە ببرێت هەروەها لە سەرێکی تر داوا لە خێزانی تالەبانی کراووە هاو کاری حکومەتی عێراق بکات، مەسەلەی قاسم سلێمانی و نازانم کێ و کێ ئەمانە بەشێکی بچوکن لە هاوکێشەکە بەشداری ئەمانە لە هاوکێشەکە لاوەکین، پلانە گەورەکەی ئینگلیز لەوانیە هەر عەبادی و جەعفەری وەزیری دەرەوە ئاگاداریان هەبووبێت. پرسیار ئایا روسیا ئێستا چی ئەکات؟ ئەبێ چاوەڕوان بین، ئێستا روسیا ئەڵێت ئێمە دەست بەکاری دەرهێنانی نەوت ئەکەین کامە چاڵە نەوت لە کوردستان چونکە ئێستا ئەمریکا و بە تایبەتیش ئینگلیزەکان بە پەلەن بۆ ئەوەی بە یەکجاری حکومەتی عێراق دەست بە سەر هەموو کوردستان دا بگرێت بە تایبەتی چاڵە نەوتیەکان تەنانەت عەبادی نیازیەتی هێزی پێشمەرگەش بخرێتەوە ناو ڕێزی سوپای عێراق. من وای بۆدەچم لەوانەیە ڕۆژئاوا لە ڕێگای بەغدا ڕێگا بە کۆمپانیا روسەکان بدەن نەوت لە کوردستان دەربهێنن بۆ ئەوەی گرژی و ناخۆشی ڕوونەدات لەگەڵ روسیا.
پرسیار ئایا ڕۆژئاوا بارزانیان ئاگادار نەکردۆتەوە لەمەڕ گرێبەست لەگەڵ کۆمپانیە روسیەکان.
پرسیار لەبەرچی ڕوسیا بارزانی ئاگادار نەکردۆتەوە جارێ بووەستێت ڕیفراندۆم نەکات تاوەکوو کۆمپانیاکانمان ئەکەونە کار.
خەڵك گلەی ئەکات لەمەڕ بێدەنگی کۆمەڵگای نێونەتەوەیی لە هەمبەر ئەو هێڕشانەی عێراق بۆ سەر کوردستان، کۆمەڵگای نێودەوڵەتی ووڵاتانی ڕۆژئاوان ئەوەی دەنگ و ڕەنگی هەبێت هەر ئەمریکا،ئینگلتەرا و فەرەنسان. ئیتر بۆ ئەوی فەرەنسا ئەم جارەش بە دەنگ کوردەوە نەێت عەبادی بەر لەوەی سوپاکەی هێڕشی کوردستان بکات چووە فەرەنسا چەندەها گرێبەستەی بازرگانیان لەگەڵ فەرەنسا مۆرکرد.ئیتر تازە کەسێ نەماوە بە دەنگ کوردەوە بێت. کاتی خۆشی کە نەوشێروان موستەفا بە یارمەتی پاسدارانی ئێران هێڕشی هێنایە سەر چاڵە نەوتیەکانی کەرکوك ئەنفالێ ڵیکەوتەوە، ئیتر دەست بردن بێت یان مامەڵە کردن بێت بە خوێن(نەوت) بە بێ ڕەزامەندی ئینگلتەرا و ئەمریکا تووشی ماڵوێرانی ئەبین.
ئەوەی ئێستا بەسەرمان هاتووە هەموو شکستیەکە ئەکەوێتە ئەستۆی مەسعود چونکە مەسعود خۆی بە سەرۆکی هەرێم ئەزانی خۆی بە فەرماندەی هەموو هێزەکانی پێشمەرگە ئەزانی هەموو بڕیارەکان هەرخۆی بوو، بەڵام لەم شەرەیە دەرکەوت ئێمە هێزی ملیشیامان هەبوو نەوەك هێزی پێشمەرگەی یەکگرتوو. مەسعود خۆی و کوڕە جەنەڕالەکەی بەر لەهاتنی داعش لە کەرکوك هەریەکەیان دووربینێکی لە دەست گرتبوو هەڕەشەیان لە سوپای عێڕاق ئەکرد باشە بۆ ئێستا دەرناکەون کوا دووربینەکانتان. قونسولگەری ئینگلتەرا چەند ساڵێك بەر لە ئێستا هوشداری دا ووتی هیوادارم کوردەکان هەڵەی ڕابووردوویان دووبارە نەکەنەوە بەو مانایەی لە بازنەی ئێمە دەرنەچن باشە مەسعود بیرت لەوە نە ئەکردەوە بەزاندنی هێڵی سور مانای ماڵوێرانیە.
دەرئەنجام ئەبێت چاوەڕێ ی ڕۆژی ڕەشتر بکەین لە سایەی ئەو دوو خێزانە خۆفرۆش و دز و کورد کوژە بە یەکجاری هیوا و ئاواتی کوردانی باشووریان خستە ژێر گڵ . موسعود بۆ ڕیش چوو ئێستا سمێڵیشی لە دەست دا، قوناغی دووەم حکومەتی عێراقی ئەیەوێت هەولێر و پەرلەمان بگرێتەوە ئەگەر بە پێویست زانرا هێزی ئاسمانیش بەکاردێنێت، ئیتر شتێ نامێنێت بەناو حکومەتی هەرێم هەموو گرێبەستیە نەوتیەکان هەڵدەوەشنڕێتەوە لەم هەراو هوریایە روسیاش سفر بە دەست.
کاتی ئاشبەتاڵی ساڵی ١٩٧٥ ئەمریکا داوای لە عێراق کرد نەرمی بنوێنێت بەرامبەر ئەو ئاوارە کوردانەی لە ئێران ئەگەڕێنەوە عێراق، ئێستاش بریمر حاکمی پێشووی عێراق داوا لە عەبادی ئەکات نەرمی بنوێنێت بەرامبەر کوردەکان ئەمە تراژیدیایە بەسەرمان هاتووە لە سایەی ئەو دوو بنەماڵەیە، باوەڕتان بێت ئەم شیعانە ئۆتۆنۆمیە کارتۆنیەکەی سەدامیش بە شایستەی ئێمە نازانن. بەڵام ئەو ڕاستیە تاڵەش بزانن نە ووڵاتانی دەورووبەر نە ڕۆژئاوا نایانەوێت ئەو دوو بنەماڵەیە لە نێو بچن چونکە باش ئەزانن بە لەناو چونی ئەم دوو بنەماڵە خۆفرۆشە ماڵی کورد ڕێکدەخرێتەوە، هیوادارم لە مەیە هەڵەبم و هەردوو بنەماڵە ووڵات بەدەربکرێن.
ئازاد ئەحمەد
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
