کوردستان لە ساڵی ١٩٩١ بە ئەمری واقع و بە دیفاکتۆ لە عێراقی عەرەبی جیابووە ، ئەمە نە مەکرەمە  و قوربانیدانی بارزانی و تالەبانی و نە  هیچ سیاسیەکی چەتەی تری کوردی  نەبوو ، بەڵکو رەنج و ماندوو بوون و قوربانی دانو هەوڵی کۆمەڵانی خەڵکی  بەش مەینەت و ئازارچەشتووی کورد خۆی  بوو ، کە لە تۆڵەی ئەنفال و ژەهرخواکردن و لیدان و کوشتن و سێدارە و زیندان و ئەشکەنجەدانەکان و مامەڵە کردن  وەک کۆیلە و عەبد  ، ئەم وەرچەرخانە میژوویە دروست بوو . سەرباری ئەمەش بەرژەوەندی چەتە سیاسی و دەوڵەتە چەتەگەرە  زلهیزەکانی  جیهان کە ئامرازیکی تەواو کاریگەر بوو ، وای کرد کە هاوکاری ئەم جۆرە دابڕان و سەربەخۆییە بن لە کاتەدا ، چونکە بەرژەوەندی و بازرگانی ئیتر لە دەستی بەعس و ئەمەریکاو بەریتانیا گواسترایەوە بۆ دەستی  بەعس و رووسەکان .

 بەستنی سەفەقەی تجاری گەورەی نەوتی عێراق و رووس  لە دوای کۆتایی هاتنی جەنگلی ئێران – عێراق  وای کرد  ووڵاتە چاوچنۆکەکانی تر  بە بیانووی مافی مرۆڤ و دیموکراسیەوە  خۆیان و لەشکرەکانیان بکەونە داگیرکاری و کاولکاری ناوچەکە تاکو بازرگانی ناوچەکە بخەنەوە ژێر دەسەڵاتی خۆیانو چۆنیان بویت وەها شەن و کەوی سامان و سەروەتی ناوچەکە بکەن.

سەرەتا بەعسیەکانیان وا فوو تێکرد یەسکەسەر دوای کۆتایی هاتنی ئەو جەنگە  و بە ماوەیەکی کورت  و بە هاندانی موغابەراتی ئەمەریکی و بەریتانی کوتنە پەلاماردان و داگیر کردنی کوەیت ، ئەمەس وای کرد کوەیتی بێ دیسپلینی جەنگ و چاوەڕوان نەکراوی هێرشێکی لەو جۆرە  بە زووی ووڵات تەسلیم بە بەعسیەکان بکەن و، دواجار داوای اهوکاری لە ئەمەریکاو بەریتانیا بکەن بۆ ئەو ناهەقیەی سەدام و بەعسیەکان لییان دەکەن ، ئەمە سەرەتاو یەکەم هەنگاوی ڕێخۆسکەر بوو بە دووبارە گەراندەوەی زلهیزەکان  بۆ ناوچە پڕ لە کانزاو نەوتیەکان .

دواتر بۆ پیلان و ئیدامە دان و مانەوەیان لە ناوچەکدا و دۆزینەوەی بکەرێکی تر ،  لەم کەین و بەینەدا لە  نەتەوەی کوردیان  ئاسانتر دەستناکەوێت کە وەک ئامرازیک و رۆبۆتیکی سیاسی بەکاریان بهینن و کە دواتر ئیشیان مەیسەر بوو  ئیتر ئەو کات دەستبەرداریان ببن . ئەگەر دەمدرێژیشیان کرد ، ئەو کات بە ناوی ئەوەی ئەوە کێشەی ناوخۆی ووڵات و بۆ ئاسایسی گشتی کوردەکان پشت گوێ بخەن و دوبارە  بخرێنەوە قەفەزەکانی دەوڵەتە داگیرکەرەکانی  ناوچەکە. 

دوای هێرش کردن بۆ سەر بەعسیەکا ن ، بەرژەوەندی ووڵاتە چەتەکانی جیهان وایکرد کە کورد راپێچی حوکمی عەرەبی و گەڕانەوە بۆ باوەشی فاشیە بەعسیەکان ببنەوە بە بیانووی بنیات نانەوەی ( عێراقیکی دیموکرات و فیدراڵ)  !  وە ببنە بناغە و داڕێژەری دووبارە عێراقە کاول بووەکەی دوای حوکمی سەدام . کورد بەم تەکلیفەی ووڵاتە زلهیزەکان نەک دژایەتی ئەم عێراقی عروبەی نەکرد بەڵکو پێشوازیەکی گەرمیان لی کردو وەک پاڵەوانی بنیاتنانەوەی عیراقی عروبە سنگیان دەردەپەڕاند و کەوتنە شەڕ بۆ پۆست وپلەو پایە لە عێراقی عروبەدا  .

کوردستانیان بە داتا و مادەی دەستووری خستە ناو قومارخانەی عەرەب شۆفێنیەکانەوە . کاتیک ئیتر کە عەرەبەکان پلەدارە دزە کوردەکانیان لە دەسەڵاتی بەغداد دوورخستەوە و کەوتنە محاسەبە کردنیان و ئیشیان پینان نەما . جا ئیتر کورد بۆ تۆڵە سەندنەوە و بە تایبەتی ( بارزانی و پارتەکەی ) کە بەشی شێریان لە دزی و تاڵانی هەم عێراقدا بەردەکەو ت و هەم کوردستان ، بۆ پەردەپۆش کردن و قەرەبووکرندنی  ئەم رەفتارە ،  هاتن و کوردستانیان لەژێر ناوی ڕیفراندۆمدا وەک پەرچەکردار و تاکتیک ،  نەک وەک ئایدۆلۆژیا و ڕێباز خستە بازاڕی قومارەوە . 

لە جەوهەردا  کورد و کوردستان پیویستیان بەم پرسە گورگانەیە نیە و ، دەمێکە کورد بڕیاری خۆی داوە ، ئەوەی تاکو ئێستە دوو دڵە و مەیل و خولیایان لای پایتخەتی خلافەی ئەمەوەی و عەباسیەکانە  پێویستە خۆیان یەک لا بکەنەوە.  بنەماڵە چەتە سیاسیە حوکمدارە خۆسەپینەکانی کورد  بەرژەوەندیان لە بەغدادە  ،  نەک خەڵکی ئەنفالکراو و ئازار دراو و زیندانی کرا و ی دەستی فاشیە بەعسیەکان   ، هیچ کوردیک خەون بە دەسەڵات وپلەوە نابینێت لە هیج پارچەیەکی کوردستان بۆ  پۆست وەرگرتن لە  هەر یەک لە ئەنقەرە و بەغداد و تاران و دیمەشق ، هەمیسە خەونی نەتەوەیی کورد ئەوە بووە ئەو پایتەختانەی داگیرکەران بە ویرانەیی و زەلیلی ببینیت نەک ببێتە  بنیات نەر و بوژاندەنەوەی پیگە سیاسی و ئابووری و شکۆمەندیەکەی....