------------------------------------

دەنگدان بە دەستوری عێراقی خیانەت بوو یاخود نەخێر بۆ ڕیفراندۆم کە ناکرێت؟ ئێوە دەستوری عێراقتان واژووکردووە بیشفرن جودانابنەوە! کەسیک سیویەکی ئابی بەسەر ئەم گەلەدا هێنابیت مەحاڵە دەوڵەت دروستبکات! پارتی‌و بەرزانی دەیانەوێت مۆری خیانەت بلکێنن بە تەوێڵی خەڵکە جوانەکەی نیشتیمانەوە و خۆیان لە کابوسی سیویەکی ئاب ڕزگارکەن، کە نابن. ئەم پلانە بۆگەن‌و پیسەی ڕیفرانۆم تەنها بۆ سوککردنی کەسە جوانەکانی ئەم نیشتیمانە خێر نەدیدەیە! ئەمە ڕیفراندۆم نییە! ئەمە هیواو داهاتووی ئەم نیشتیمانە نییە بەڵکو تاوانێکە کە دەکرێت بەرامبەر ئەم خەڵکە جوانەی نیشتیمان و دەبێت بوەستنێرێت.

سەیرکەن بە چاوانی خۆتان ببینن بزانن ئەم خەڵکە دەروون هیلاکو ماندووە چۆن گیرۆدەکراوە بەشتێکەوە کە هەر لە ئەزەلدا بوونی نییە! دەسەڵاتێک بزانێت کەسە جوان‌و ئازاو ڕۆشنبیرەکەی ئەم نیشتیمانە لەگەڵ ئەم فێڵی ڕیفراندۆمەدا نییە لە جیاتی ئەوەی ئاشتیانکاتەوە کەچێ دهێت مۆری ناپاکییان پێوە دەلکێنێت! دەسەڵاتێک هەمیشە لە هەوڵدان‌و پلانداندا بێت بۆ ناشیرینیکردنی کەسە جوانەکانی نیشتیمان نەمانی باشترە لە بوونی.

لە کاتی ڕوخاندنی سەددام و سوپا دڕندەکەی عێراقدا ساڵی ٢٠٠٣ و دەنگدان بە دەستوری عێراقی لە ساڵی ٢٠٠٥ هەموو ئەوروپاو خەڵکی ئەم گۆی زەمینە لە چاوەڕوانی ئەوەدا بوون کە کورد جاری سەربەخۆیی بدات و لە عێراقی شەرونیفاق جودابێتەوە، لەکاتێدا هەموو خەڵکی ئەم جیهانە تەنها دەیانزانی تەنها و تەنیا کورد دەژی لەو جوگرافیایەدا بەڵام ئێستاکە بۆیان دەرکەوتووە کە ئەوە تەنها کورد نیین کە لەو جوگرافیایەدا دەژین بەڵکو چەندین کەمیینەیتر هەن لەو جوگرافیایەدا دەژین و هەن، کە ئەمە بۆتە هۆی دژوارێکی تر بۆ دۆزی ڕەوای گەلی کورد، بەڵام ئەو کاتە خۆی لە خۆیدا هەلێکی زێرین بوو بۆ دروستکردنی دەوڵەتی کوردی کە نەیانکرد، کەچی لەجیاتی دروستکردنی دەوڵەتی کوردی بە دەهۆڵو زوورناوە خۆیانکردوە بە عێراقداو دەستوری عێراقیان بە دە پەنجە واژووکرد. ئێمەیان بەم ڕۆژە گەیاند کە خۆیان بۆیان دروستکردین.

مەلەفی نەوت هەرگیز باورناکەم هیچ کەسێک لە چنگی ماڵی بەرزانیدا دەربهێنێت ئەگەر خوێنێکی زۆر نەرژێت! وە ئەم  هەموو گاڵتەجارییە ڕیفراندۆمە پەیوەندی بە مەلەفی نەوتەوە هەیە نەک مافی چارەی خۆنوسین. نەخێر بە ڕیفراندۆم یاخود بەڵێ بە ڕیفراندۆم هیچ شتێک لە وەزعەکە ناگوڕێت بەڵکو دەبێت خەڵک نەچێت بۆ سندوقەکانی دەنگدان تاکو پرۆسەکە بە پێی یاسایی خۆی بەتاڵکرێتەوە، دەبێت خەڵک نەچێت بۆ دەنگدان تاکو سندوقەکانی دەنگدان بە خاڵی تەسلیمی دەسەڵات بکرێتەوە ئەو کاتە کەس تاوانبار ناکرێت و کەسیش نابێتە هۆی سوککردن بە یەکتری. ئەگەر دەسەڵات فێڵبازو بێئابرووە با خەڵکی نیشتیمان بە نمەکو دڵسۆزو بەهێز بن تاکو لەم نەهامەتییە خۆیان ڕزگارکەن و نەبن بە دوژمنی سەرسەختی یەکتری کە ئەمە خۆی لە خۆیدا هەم پلانی دەسەڵاتی باشورە هەم پلانێکی قێزەوەری دووژمنانی گەلی کوردە بە تایبەتی تورکیا لە پێش هەموویانەوە.

لەساڵی ١٩٩١دا کە سەددام کوێتی داگیرکردو کردییە بە بیستویەک پارێزگای خۆی و بەشێک لە عێراقی شەڕو نیفاق، پێشتر سەددام لە ڕێگەی سەفارەتی ئەمەریکاو لە بەغداد بە سەفارەتی ئەمەریکیان ڕاگەیاندبوو کە عێراق نیازی داگیرکردنی کوێتی هەیە! سەددام دەیویست پیش ئەوەی کوێت داگیرکات ڕەیی ئەمەریکیکان وەرگرێت تاکو بڵێن چی پێی؟ لە وەڵامدا سەفارەتی ئەمەریکی بە سەددامیان گوتووبوو ئەوە پەیوەندی بە ئێمەوە نییە، ئێمە هیچ خۆمان لەو باسە نادەین، ئەمەریکێکان بە وەڵامێکی ئاوا سەددامیان خستە چاڵی مەرگەوە ئەوەبوو بە بیستو یەک وڵات لێیاندا و لە کوێت دەریانپەراند. گرتنی کوێت لە لایەن سەددامەوە هۆکەی دارمانی باری ئابووری عێراق بوو کە کوێت هەم تاوانبارکرا هەم لە هەمان کاتیشدا قەرزێکی زەبەلاحی لای عێراق بوو کە داوایدەکردوە، لە لایەکیترەوە کوێت‌و سعودییە نرخی نەوتیان دابەزاند ئەوەندەیتر عێراق کەوتو ژێرباری هەژارییەوە چونکە عێراق هەموو ژێرخانی ئابوری و نیشتیمانی تەنهاو نەتیا نەوت بوو کە ئەویش نرخی دابەزی ئیتر سەددام بۆ خۆ قوتارکردن لەو فەوزایی داراییە تەنها رێگەی داگیرکردنی کوێت بوو. ئێستاکەیش وایە هەرێم واتە دەسەڵاتدارانی باشور بەهۆی گێلی خۆیانەوە کەوتوونەتە ژێر باری قەرزێتکی زەبەلاحەوە دەیانەوێت بە جیابوونەوە یاخود بە فێڵی ڕیفراندۆم بێنەوە مایەی خۆیان! لەکاتێکیشدا ئەمریکێکان دەڵێن ئەمە ڕیفراندۆمە گونجاو نییە واتە بەهەمان شێوە وەک چۆن بە سەددامیان گوت ئەوە پەیوەندی بە ئێمەوە نییە ئاوایش بە سەرانی کورد دەڵێن ئێمە ناوچەیەکی ئاراممان بۆ ئێوە خوڵقاند ئێوەیش تێکی دەدەن ئەوە ئیتر لە دەسەلاتی ئێمەدا دەرچووە ئۆباڵی ئەنجامەکەی بە ملی خۆتان!.

هەموو ئەوروپاو ئەمریکا بە سەددامیان گوت: لە کوێت بکشێتەوە چیت بردووە بۆ خۆت بە قەرزەکانیشەوە بەڵام گوێ نەگرت ئێستاکەیش ئەم کەڵەگایی ڕیفراندۆمە کە لەسەر بناغەی هەژاری‌و ئابوری قوتبۆتەوە ئەنجامەکەی باش نابێت ئیتر ئۆباڵی خۆتان بە ئەستۆی خۆتانو بەرزانی. هۆی دابەزینی نەوت لە بازارەکانی جیهاندا داعش بوو کە بەرزانی راستەو خۆی عیترافی بەم دەوڵەتە ئیسلامییەکرد گوتی ئیتر ئێمە هاوسێ وڵاتێکی ترین کە داعشە لەو لایشەوە فرۆشتنی خاکو سەروەتی نیشتیمانی بە تورکەکان لە کۆتاییدا روسەکانیش لە ڕقی ئەمریکێکان خۆیانکرد بە باشوردا لەدوایی ئەو هەموو ساڵە! ئەوە خێر بوو روسیا لە دوای نەمانی سەدامەوە تاکو ئێستاکە هیچی لە کورد نەویستوە ئێستاکە خۆیکردووە بە باشورداو خەریکی کرینی چاڵە نەوتەکانی باشورە لە رقی ئەمەریکا! پارتی ئیستاکە لە باوەشی نەیارەکانی ئەمریکادایە کە تورکیاو ئێرانو  روسیایە کە ئەنجامەکەی باش نابێت.

تێبینی:

ئەم بابەتە ١٢ ساڵ بەر لە ئێستاکە نوسراوە ئەو کاتەی سەرانی کورد بە دەهۆڵو زورناوە خەڵکیان هاندەداو  بۆ دەنگدان بە دەستوری عێراقی، ئەو خەڵکەیان بە خائین‌و ناپاک دەداتە قەڵەم کە دەنگیان نەدا بە دەستوری عێراقی ئێستاکەیش بەهەمان شێوە هەر کەسێک دەنگ نەدات بە ڕیفراندۆم خائینە. من تێناگەم ئەم پیاوانە هەتاکو کەی بۆیان دەچێتەسەر لە فریودان‌و تێکدانی باری دەروونی تاکی کورد؟ ئەرێ ئێوە تێرتان نەخوارد لە خوێنی ئەم کوردە بێکەس‌و داماوەی کورد؟ 

ئەوە سەرانی کورد بوو کە لەهەلێکی زێریندا باشوریان دیسانەوە لکانەوە بە عێراقی شەرو نیفاقەوە! ئەوە ئەوان بوون کە دەستوری عێراقیان واژوو کرد، ئێستاکەیش ئەگەر دەوڵەتی عێراقی پارەیان بداتێو سەرپشکیانکات لە فرۆشتنی سەروەتو سامانی ئەم نیشتیمانە‌و ژیانیان مسۆگەر بێت هەرگیز باسی ڕیفراندۆم ناکەن و لە عێراق جودا نابنەوە! سەرانی کورد ئەگەر تۆزێک ئابرویان تێدا مابیت ئاوا لە تاکی کورد ناکەن کە کردوویانە بە دووژمنی یەکتری بەم ڕۆژگارە تاکی کورد خەریکی سەروگوێلاک و تێکشکاندنی یەکترین. ئەوە ئەوان بوون ئەم نیشتیمانەیان پڕکرد لە عەرەب، ئەوە ئەوان بوون ئەم بستە خاکەیان پرکرد لە سیخورو میتی تورکی، ئەوە ئەوان بوون سەدانجار شەری پکک و یەکتریانکرد، ئەوە ئەوان بوون بە کەرکوکیان دەگوت شاری پێکەوە ژیان کەچی ئێستاکە بۆتە شاری کابوس دەیانەوێت جودابنەوە، ئەوە ئەوان بوون بە دڕێژایی ئەم هەموو شەرو ماڵوێرانیەی تەنها کورێکیان نەکوژراوە بگرە ئێتساکە بوونەتە گەورەترین سەرمایەداری ئەم گۆشەی باشورە و باکیشیان نییە هەرچی دەبێت یاخود نەبێت.

هه‌شتاوپێنج ساڵ له‌مه‌وبه‌ر کابرایه‌ک ڕانگوچۆغه‌ له‌به‌ر مشکی له‌سه‌ر له‌ڕولاواز بچــــــکۆلانه خه‌نجه‌ر له‌که‌مه‌ر، فه‌قیانه‌ له‌ده‌ست، گه‌نم ڕه‌نگ، که‌م خوێنده‌وار، موســـوڵمان به‌ ئینگلــیزی وت: ده‌مه‌وێت له‌ عه‌ره‌بی عێراقی‌و تورکی موسڵمان جیابمه‌وه جاڕی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان ئه‌ده‌م.

پاش هه‌شتاوپێنج ساڵ سه‌رانی سیکولاریزمی کوردو ئه‌کادیمی‌و فه‌یله‌سوفه‌کانی کورد وتیان: ئێمه نامانه‌وێت نه‌ له‌عێراق جودابینه‌وه‌و نه‌ له‌جیهانی عه‌ره‌ب‌و فه‌ره‌نگی ئیسلام دوورکه‌وینه‌وه، به‌ڵام گوڵبارانی ئه‌مه‌ریکێکانیان کرد‌و ئه‌م‌لاولای کافریان ماچکرد به‌قه‌ولی عه‌ره‌به‌کان ئێمه‌یان له‌ناچه‌که‌دا سوکوڕسواکرد، ئێمه‌یان خسته‌به‌ره‌ی دوژمنه‌وه، گه‌وره‌ترین سیناریۆ له‌و ناوچه‌یه‌دا چێده‌چێت پارتەکان وایاندانابوو نه‌هاتی کورد بخه‌نه‌ ئه‌ستۆی ئه‌مه‌ریکێکانەوە ئه‌گه‌ر، ئه‌گه‌ری هه‌ره‌سێکی تر له‌ناوچه‌که‌دا ڕوویدا. به‌ڵام به‌درێژای ئه‌و هه‌شتاو پێنج ساڵه له‌و باشوره‌دا کــــورد نه‌ئه‌وه‌نده دڵسۆزی هه‌بووه نه‌ئه‌وه‌نده‌یش ڕۆشنبیرو نوسه‌ری به‌خۆیه‌وه بینیوه که‌خـــــه‌م له‌سه‌ربه‌خۆی کوردستان بخۆن،

به‌ڵام ده‌مێکه پارتەکان ئه‌وه‌یان بۆ ڕوونبۆته‌وه ئه‌گه‌ره‌که‌یان سه‌رکه‌وتوو نابێت، ئێستاکه‌یش سیناریۆی هه‌ڵبژاردن له‌ئارادایه‌و ئه‌گه‌ری به‌عێراق‌بونمان به‌ڕێوه‌یه بۆیه خۆیان ئاماده‌کردووه هه‌موو تاوانه‌کان بخه‌نه ئه‌ستۆی ئه‌و خه‌ڵکه‌ی که‌ده‌نگ نادات. به‌درێژای ئه‌و هه‌شتاو پێنج ساڵه کورد له‌و باشوره‌دا نه‌ئه‌وه‌نده شانسی هه‌بووه‌و نه‌هه‌لێکی وازێڕینی بۆهه‌ڵکه‌وتووه، نه‌ئه‌وه‌نده‌یش دووژمنانی کورد بێ هێزو ڕه‌زیل‌و سوکو ڕسوابوون، نه‌ئه‌وه‌نده‌یش بێده‌سه‌ڵات بوون که‌ته‌نانه‌ت خۆیشیان له‌سه‌ر لێواری مه‌رگن ناچار ده‌ستیان به‌کڵاوه‌که‌ی خۆیانه‌وه گرتووە.                                                          

ئێمه کائینێکی سه‌رلێشیواوی ئه‌م گۆشه‌ی جیهانه‌ین

به‌بێ ئه‌وه‌ی به‌خۆمان بزانین ڕۆژی سه‌دان جار

وه‌ک که‌لوپه‌ل ده‌کرێین‌و ده‌فرۆشرێینه‌وه

جامبازانی جه‌نگ بێ ئه‌لفوبێ خوێندن‌و

بێ ماتماتیکی ژیان، ئێستاکه بوونه‌ته

گه‌وره‌ترین سه‌رمایه‌داری ئه‌و گۆشه‌ی جیهانه

کێ له‌و بسته‌ خاکه‌دا خه‌ون به‌ئاسوده‌ی‌یه‌وه ده‌بینێ

گه‌ر جوگرافیای جه‌نگ ڕۆژی سه‌دان جار‌

ماڵه‌که‌ی تێک نه‌دابێت و کۆچی پێنه‌کردبێت

کێ له‌و بسته‌‌ خاکه‌دا خه‌ون به‌ ئه‌لفوبی عه‌شقه‌وه ده‌بینێ

گه‌ر خودا بۆ گێرانه‌وه‌ی قه‌ر‌زه‌کانی

ڕۆژی ده‌یانجار نوێژی پێنه‌کرد بێت

ئێمه میلله‌تێکی ماندووین

ماندووی ڕێگاو ماندووی جه‌سته‌و

ماندووی خه‌ونه‌کانمان

جامبازانی شه‌ڕو ئاشتی

ڕۆژی ده‌یان جار فوو ده‌که‌ن به‌مایکرۆفۆنه ژه‌نگ گرتۆکه‌ی 

هه‌ڵبژاردندا جاڕی ناهوشیاری‌و ناپاکی ئه‌ده‌ن به‌گوێمان‌دا

ئێمه که‌توانای بیرکردنه‌وه‌مان نه‌ماوه 

نایشتوانین خێزانێک 

له‌سه‌ر بنه‌ماکانی خۆشویستن پێک بێنین

هاتن به‌هه‌لهه‌له‌ی جه‌نگه‌وه

به‌ده‌ستی پڕله‌ خوێن‌و 

به‌ئیقارو وه‌همه‌وه

به‌مێژوویه‌کی پڕ له‌ درۆ‌و

به‌ته‌مه‌نێک جه‌هرەوه

کوڕه‌کانیان به‌ره‌و کێڵگه‌کانی جه‌نگ ڕاپێچکرد

ئێمه پرسیارێکمان نه‌بوو

له ‌دوایی مه‌رگی کوڕه‌کانمان ئایا ئێمه سه‌ر‌ده‌که‌وین

ئه‌وان ده‌یانگوت کارگه‌کانی زاوزێ بخه‌نه‌گه‌ڕ

نیشتیمان خاکێکه تینوو 

هه‌رزۆر تینوو، تینووی خوێن

داری ئازادی ئێمه لافاوێک خوێنی ده‌وێت

پێویستیمان به‌خوێن هه‌یه بۆ سه‌رکه‌وتن

ئێمه هه‌موو فه‌لسه‌فه‌کانی حیزبمان

له‌جه‌سته‌و خوێنی کوڕه‌کانمان تاقیکرده‌وه

تانیشتیمان ئازادبوو

به‌ڵام کاتێک نیشتیمان ئازادبوو

ئێمه کوڕێکمان نه‌مابوو بۆ په‌یداکردنی نان

یاشێخ!

دێمه‌وه به‌م هه‌موو ناسۆرەوە

به‌م هه‌موو قه‌یرانی زام‌و خوێنه‌وه

دێمه‌وه سه‌رده‌نێم به ‌دڵته‌وه

توندتوند ده‌سته‌کانت ده‌گوشم

من ماندووم یاشێخ

ماندووی ڕێگاو ماندووی خه‌ونه‌کانم

ماندووی نیشتیمان

ئه‌و نیشتیمانه‌ی که‌جامبازان

دایان به‌‌عروبه‌و لکانیان به‌عێراقه‌وه 

ئه‌م ئێواره‌یه

به‌م سه‌حه‌ری ته‌نیای‌یه‌وه

به‌م غوربه‌ت‌و ئه‌شکو تەمبوورەوە

مه‌لایه‌ک دێت باس له‌باران‌و

جامبازێک باس له‌گوڵ‌و

جەللادێک باس له‌ خوداوه‌ندو

ناپاکێک باس له‌ قاتی‌و

ڕۆژانی سه‌ختی خه‌بات ده‌کات

ئه‌م ئێواره‌یه 

به‌م سه‌حه‌ری ته‌نیاییه‌وه

خوێندکارێک دێت

به‌ کۆمه‌ڵێک فه‌لسه‌فه‌ی سواوو بریقه‌داره‌وه

بوخچه‌ی زانستی پڕ‌له ‌دوبه‌ره‌کی‌و

پڕ له‌ له‌تبوونی گه‌ردیله‌کان‌و

پڕ له‌‌ جه‌هالیه‌ت‌ باس له‌خودا‌و

په‌یوه‌ندی ئه‌هریمه‌نه‌کان ئه‌کات

دێمه‌وه یاشێخ

به‌ ئه‌سپای خۆم ده‌که‌م به‌ژووردا‌و

له‌ ته‌نیشتته‌وه ڕاده‌کشێم

په‌نجه‌کانم ده‌نێمه سه‌ر‌لێوت

به ‌ڕۆحتا ده‌چپێنم

نام ناسیته‌وه؟

ئه‌وه منم به‌گه‌نجی پیر بووم

به‌م‌ هه‌موو کۆچ‌و ئه‌نفال‌و ژه‌هره‌وه

هێشتا بێ پێناس‌و  بێ نیشتیمانم

ده‌مه‌وێت ئه‌مڕۆ شتێک بڵێـم

په‌یڤێک له‌وەو پێش نه‌م ووتبێت

یاشێخ! به‌سۆزەوەه خۆم ئه‌که‌م به ‌سنگتا

له‌ چاوه‌کانتا گوومدەبم

19-05-2005