یەکێتی نیشتیمانی لە بەرامبەر بە پارتیدا شانازیی بەوەوە دەکرد کە مام جەلال بە بازووی خۆی هاتۆتە پێشەوە. وەکو مەسعود بارزانیی لە بابییەوە دەستەڵاتی بۆ نەماوەتەوە. ئەم قسەیە راستە. بەڵام ئایا ئەمە چ گرنگییەکی سیاسیی و فەلسەفیی هەیە؟

لە راستییدا جەوهەری پرسەکە ئەوە نییە دەستەڵاتێک لە کوێوە هاتووە، بەڵکو ئەوەیە کە ئایا دەستەڵاتەکە چییە؟ دەیەوێت کام پرەنسیپانە بچەسپێنێت؟ ئامانجی چییە؟ ئەمە قومار نییە ئەوەی بیست و یەکی هێنا عافێتی بێت. رەوایی دەستەڵاتێک لەوەوە سەرچاوە ناگرێت کە بە پارەو چەکی وڵاتان خۆی بسەپێنێت بەسەر کۆمەڵگادا، بەڵکو لەوێوە رەوایی خۆی وەردەگرێت کە گوزارشت لە ویست و بەرژەوەندیی خاک و خەڵک بکات. ئایا دەستەڵاتی یەکێتی نیشتیمانیی چی بوو؟

مێژووەکە جەوهەری یەکێتی نیشتیمانیی لەم بابەتەدا دەرخست. ئەوەی دوێنێ شانازیی بوو ئەمڕۆ شەرمەزارییە. هەروەکو پارتی دەستەڵات لە ناو یەکێتیشدا لە بابەوە دەمێنێتەوە بۆ نەوە. نەک کوڕانی مام جەلال بوون بە خاوەنی دەستەڵاتی یەکێتی، بەڵکو بەرپرسەکانی ناو یەکێتی هەریەکەیان بە گوێرەی دەستەڵاتی خۆی پشکی هەیە لە پۆست و سودمەندییدا. ساڵی ١٩٨٥ گەشتمە ئەو ئەنجامەی کە ئەم جوڵانەوەیە وەکو کۆمپانیایەک وایە کە پشکەکانی نادیارن. ئەم تێگەشتنە لە دوای دەستەڵاتی پارتەکانەوە لە باشوردا تا هات زیاتر بە راست گەڕا. ئەمەش تەنها جەوهەری پارتی و یەکێتی نییە. بەڵکو کارەکتەری جوڵانەوەیەکی چەکداریی و دیاردەی ئەمڕۆی کۆمەڵگای کوردییە. جوڵانەوەیەک کە ژمارەیەک پارت و دەستەڵاتدار گوزارشتی لێ دەکەن. هەر کام لەو پارت و پارتۆکەیە بگرێت دورە لە سروشتی سیاسیی و ئامانجی سیاسییەوە. کۆمەڵگایەکی کۆیلە کە راگری دەستەڵاتی کۆیلەدارە. وەکو پێشتر نوسیومە: "کۆیلەیەک دەتوانێت رابپەڕێت. بەڵام کۆیلە هەرگیز ناتوانێت ئازاد بێت." کۆمەڵگایەک کە بە کۆیلەیەتیی نەک بە موراڵی ئازادیی، دژی کۆیلەداریی دەجوڵێتەوە. گورگێک دەکات بە شوان بۆ ئەوەی خۆی لە گورگەکانی تر بپارێزێت. لە بازنەیەکی هەتاهەتاییدا دەخولێتەوە هەتا ئەو رۆژەی کە لە سیستێمێکی سیاسییدا دەستەڵات دەگرێتە دەست خۆی و ئازاد دەبێت.

کاک نەوشیروان مستەفا سکرتێری کۆمەڵە بوو. کۆمەڵەش ماتۆڕی یەکێتی نیشتیمانیی بوو. کۆمەڵە سیاسەتێکی نەبوو جودا لە یەکێتی نیشتیمانیی. لە راستییدا هەموو هێزەکە کۆمەڵە بوو. کۆمەڵە بەرگی یەکیتی نیشتیمانیی لەبەرکرابوو. مێژووی یەکێتی لە مێژووی مام جەلال و کاک نەوشیروان جودا ناکرێتەوە. بزووتنەوەی گۆڕان بەردەوامیدان بوو بەم مێژووە. مام جەلال و نەوشیروان مستەفا دوو جەمسەری پەتێک بوون. کاتێک کە جوڵانەوەی ناڕەزایی خەڵک بەڕێوە بووە ببێت بە فاکتەرەهێزێک، نەوشیروان مستەفا دەبوو دارەکە بکات بە دوفاق. توانی جەماوەری خەڵکی ناڕازیی بەرەو سندوقی هەڵبژاردنەکان بکاتەوەو گەرەنتی سیستێمی دەستەڵاتدارییەکە بکات کە مەسعود بارزانی سەرۆکێتی.

لێرەوە دەردەکەوێت کە بزووتنەوەی گۆڕان، کە لەتە یەکێتییەکە، بۆ ئەوە ناوی گۆڕان بوو کە سیستەمی دەسەڵاتدارییەکە نەگۆڕدرێت. "رەخنە بە زمانی گوڵ." چۆن کۆمەڵە هیچ سیاسەتێکی نەبوو جیا لە یەکێتی نیشتیمانیی، ئاواش بزووتنەوەی گۆڕان سیاسەتێکی پیشان نەداوە جیاواز لە ستراتیجی یەکێتی، پارتی و سیستێمی دەستەڵاتدارییەکەیان. ماوەیەک لە رابوردودا میدیاکانی گٶڕان باسی حوکمی بنەماڵەیان دا بە گوێی خەڵکییدا وەکو سیستێمێکی حوکمکردن بە نموونەی هندستان و پاکستانەوە. بناغەی ماددیی بزووتنەوەی گۆڕان کۆمپانیای وشەیە. گردەکە موڵکی تایبەتی نەوشیروان مستەفایە. ئەوەش راگەیەنراوە کە تەلەفیزیونی (کەی.ئێن.ئێن) پەیوەندیی بە گۆڕانەوە نییە. رێکخەری گشتیی لە خوار خۆیەوە کەسانێکی دروست نەکردووە بتوانن بۆشایی خۆی پڕ بکەنەوە. بەشێکی بەهێز لە گۆڕاندا بەرژەوەندییە لە رێگای پۆستی پەڕلەمان، پلەوپایەو وەزیفەوە. ئەم بەشە بۆ بەردەوامیدان بە سودمەندییەکانی دەیەوێت زیاتر جێگای خۆی بکاتەوە لە ناو سیستێمی دەستەڵاتداریی هەرێمدا. بەشێکی لاوازیش لە ناو بزووتنەوەی گۆڕاندا وڵاتپارێزیی و باوەڕە کە دەروێشانە دەستی گرتووە بە چاویەوە نایەوێت راستییەکان وەکو خۆیان ببینێت.

لەوەی سەرەوە دەردەکەوێت کە ئەوەی بزووتنەوەی گۆڕان پێیەتی لەسەری بەردەوام بێت ئەوەیە کە نەوەکانی کاک نەوشیروان مستەفا ببن بە میراتگری باوکیان کە خاوەنی بزووتنەوەکەو بناغە ماددییەکەیەتی. کێشەکە موراڵ نییە، ئەوە نییە چۆن کۆمەڵگا رێکبخرێت، ئەوەیە کە دەستەڵات و خاوەندارییە. کاتێک کە کێشەکەش دەستەڵات و خاوەندارییە ئاسایی یاسای بەردەوامیی دەستەڵات میراتگرییە. لە دەرەوەی میراتگریی ئایدۆلۆجییەک و سیستێمێک نییە ئەندامانی بەباوەڕو جەماوەری کوردی باشور لەسەری بەردەوام بن. پارتەکانی تریش لۆجیکییە کە بیانەوێت بزووتنەوەی گۆڕان هێڵی خاوەنداریی و میراتگریی بگرێت. گۆڕان بەردەوام لە خۆیان بێت. ئەوەی دوێنێ گۆڕان شانازیی پێوە دەکرد ئەمڕۆ پێی شەرمەزار ببێت.