گەر مانعی حقوقی میللەتی کورد ببێ عەرەب

 بێشوبهە نوێژەکانی مازیم بە کورردی قەزادەکەم (شێخی نەمر)

لڤین دەست نووسێکی تاڵەبانی بڵاو ئەکاتەوە کە مێژووەکەی ئەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٤٦ ،ئەو کاتەی تاڵەبانی لە پۆلی پێنجەم بوە. لەم دەست نووسەدا تاڵەبانی داوای لە مامۆستا عەرەبەکان کردوە کە بەزمانی کوردی وانە بڵێنەوە.

ئەگەر چی ئەم دەست نووسە لە پێگەی فەرمی یەکێتی نیشتمانی کوردستانەوە بڵاو کراوەتەوە،کەچی "لڤین" هاتوەو بەهەمان شێوە لەسایتەکەی خۆیاندا بڵاویان کردۆتەوە،کەئەمەش دیارە بۆ چ مەبەستێکە،هەڵبەت "لڤین"وەك ڕێکلامێك بڵاوی کردۆتەوەو لەبەرانبەردا پارەی وەرگرتوە. دەنا چ پێوستە لڤین کاری وا بکا گەر بێت و لەجیاتی ئەوە شتێکی دەست نەکەوتبێ. خۆ ئەگەر بڵێن وانیە ،ئەوا پێگەی یەکێتی خۆی بڵاوی کردۆتەوە و چ پێوستە ئەمانیش بڵاوی بکەنەوە. لەمەشەوە ئەمان باتەوە بۆ هەمان پەیوەندی نێوان "میرە"و هێرۆ کەکاتی خۆی نکۆڵی لەوە کرد کە بڕی ٥٠٠٠ دۆلاری لێ وەرگرتوە. لەهەمووی خۆشتر کاك میرە داوای بەڵگەی ئەکرد ،وەك ئەوەی دەست کەوتنی بەڵگە هەروا ئاسان بێت و ئێمە لەووڵاتێکی ئەوەندە یاسایی و ڕوون وشەفاف بین بزانین بەڵگەکان ئەکەونە بەردەست وەیان نا.

ئاخۆ گەر مەبەستی "لڤین" داهاتیك بێ بۆ خۆیان و ستافەکەیان،ئەی مەبەست و پەیامی هێرۆ و بنەماڵەی تاڵەبانی چیە لەبڵاو کردنەوەی ئەو دەست نووسە؟ بۆ زیاتر ووردەکاری و پرسیار کردن لەو باسە ناکرێ یەکسەر باوەڕ بەو دەست نووسە بکەین و بێین بڵێین بەگەردنم گەلێ ڕاست و درووستەو شتێکی مێژووییەو تاڵەبانی لەو کاتەوە هەست ونەستی کوردەواری لە لووتکەدا بوەو خەباتی هزری و نەتەوەیی گەلێ بەرز بوە کە دواجار هیچ گومانێك لەو دەست نووسە ناهێڵیتەوە. 

کەسایەتی جەلال تاڵەبانی بۆ ئەو کەسانەی لەنزیکەوە ئەیناسن و ئەو چەند ساڵەی لەگۆڕەپانی سیاسی کوردستان و ناوچەکە گێڕاوێتی چەند خەسڵەتێکی نەرێنی بەرچاوو و دیارن کەهەرگیز نەك بەتەنها مێژوو،بەڵکە زۆربەمان ئاشناین پێی و گەر دەست بەچاوی خۆمانەوە نەگرین،ئەوا بەبێ بیرکردنەوەی قووڵ ئەتوانین لەبارەی کەسایەتی و کەسێتی تاڵەبانیەوە ئەم سیفەتانەی کەهەیەتی دەری بخەین کەوا جەلال تاڵەبانی هەرگیز ئەو کەسایەتیە نەبوەو نیە کەوەك بنەماڵەکەی و یەکێتی ئەیەوێ بەخەڵکی بفرۆشێتەوە. تاڵەبانی گەر ئەو کەسایەتیە بێ لە تەمەنێكی وادا هەستی نیشتمان پەروەری و گیانی کوردایەتی لێ چۆڕابێ،ئەوا ئەبوو بەهەموو پێوەرێك یەکێ بوایە لەسەرکردە ئازا و بوێر و خاكپەرست و خزمەتکاری گەلەکەی. ئاخر ناکرێ ئەو خاوەنی ئەو هەموو شتە جوانانەبێ و گەلەکەی ڕۆژ دوای ڕۆژ ئەوەی بەسەرهات کە ئێستا هەمومان بەچاوی خۆمان گەواهیدەرین و بەناخی زەویدا ڕۆچووین. 

ئاشکرایە کەتاڵەبانی لەوەتەی هەیە لەناو کورداندا گونی گونداری دەرهێناوەو گۆچانەکەی یەکلایکەرەوەی هەموو بڕیار و ووتەکانێتی. ئەم پیاوە وەك پڵنگ وابوە لەنێو کوردا و لەکوشتن و نانەوەی دووبەرەکی و تیرۆرکردنی دەنگە بۆێرەکان و نەیارەکانی خۆی،هەرگیز سڵێ‌ نەکردۆتەوەو بەدەست و بڕیاری ئەو،هەزارەها کورد کوژراوون و هەزارەهای تریش ماڵوێران وئاوارەبوون. مێژوویەکی دوور و درێژی هەیە و خاوەنی کەسایەتیەکەی خۆبەزلزان و لووت بەرز و چەنابازە. ئەم کابرایە هەردەم خەریکی ئەوەبوە چۆن پیلان لەنێو هاوەڵ و برادەرانی خۆی دابڕێژێ کەچۆن بەگژ یەکدا بچن و دواتر خۆی وەك سوڵچ چێتیەك کەوتۆتە نێوانیان تا زیاتر هەردوو لا دەستەمۆی بن. 

بەڵام کاتێ هەمان کەس لە کلتوور و زمان وگەلەکەی خۆی دێتە دەرێ ،ئەبینین کەسێکی تەواو جیاواز و دیموکرات و باوەڕی بەمافی مرۆڤ و یەکسانی ژن و پیاو هەیە. بەتایبەتی لەنێو عەرەبان و تورك و فارس. ئەم کابرایە جگە لەوەی سیخوڕێتی بۆ ئینگلیزەکان کردوە،لەهەمان کاتیشدا تۆڕی جاشێتی وکلك گرێدراوی هەریەك لە (ئێران،تورکیا و عێراق)بوە لە هەموو قۆناغەکانی سیاسی ئەو پیاوەدا. کەس نیە پەیوەندی نێوان جەلال و سەدامی سەردەمی بەکرەجۆی لەیاد کردبێ و نەزانێ کەوا چۆن سواری دەبابەکانی عێراق بوو بۆ کوشتنی کورد و تیرۆر کردنیان. تاڵەبانی ئەم جۆرە پەیوەندیانەی تەنها لەسەر ئاستی عێراقی عروبە نەوەستاندن و پەڕیوە بۆ تورکیا و دژ بە خودی ئاپۆ و پەکەکە شەڕی ساڵی ١٩٩٢ هەڵگیرساند و چەندین کوڕی کورد تیایدا کوژران. تاڵەبانی هیچی کەمتر نەکرد لەگەڵ ڕژێمە یەك لەدوا یەکەکانی ئێران بەتایبەتی ڕژێمی ئێستای ئێران و خۆدا بەدەستەوەدانی بەتەواوەتی و جێبەجێکردنی ئەو پیلانانەی لەتارانەوە نەخشە ڕێژ ئەکران و ئەمیش لەسەر زەوی عێراق و کوردستان دژ بەگەلکەی خۆی و ئۆپۆزیسیۆنی ئێران،وەك خۆی جێبەجێێ کردن. بەکورتی ئەمە کەسێتی تاڵەبانیە لەناوچەکەو دواتر بینیمان کەوا چۆن ئەو هەموو کوردایەتی و نیشتمانپەروەرییەی کەوا باسیان ئەکرد ئەم لەبەغدا بە سەرۆکێکی فەخری،بەخشی.

تاڵەبانی جگە لەوەش کەسێکە لە ناخەوە ڕقی گەورەی لەشاری سلێمانی هەبوەو بۆ ساتێکیش ئەو ڕقەی نەشاردۆتەوە. بۆ ئەمەش چەندەها پیلانی هەبوە بۆ داڕمانی ئەم شارەو هەڵتەکاندنی کۆمەڵگاو کلتووری کوردی و ڕێگری لەهەر دەنگێکی بەرز و بوێر کەلەم شارە پەیدا بوبێ،کردوە. تاڵەبانی بەوەشەوە نەوەستا و لەهەوڵی بەردەوامدا بوو بۆ ئەوەی مێژووی سلێمانی تێك و پێك بدا و بەناوی پرۆژەی بازرگانی و کلتووریەوە ئەوەی بەعس بەرانبەر بەم شارە بۆی نەکرا،ئەم بەزیادەوە کردی. لەو پێناوەدا هەستا بە پرۆسەی بەتەعریب کردنی سلێمانی و هەڵتەکاندنی گردی جۆگە کە یەکەمین گۆڕستانی شاری سلێمانیە و لەهەوڵی ئەوەدا بوو سەراو چایخانەی شەعبیش بەهەمان دەرد ببا. تاڵەبانی بۆ ئەوەی سلێمانی زیاتر ڕیسوا بکا بەناوی شاری ڕۆشنبیریەوە تیرۆری شاعیر و ئەدیبانی گرتە ئەستۆ و وویستی لەو ڕێگایەوە گیانە شۆڕشگێڕیەکەی لێ بستێنێتەوە،کەلەمەشدا زۆر سەرکەوتوو بوو. بەکورتی؛ تاڵەبانی لەناو کوردا گەلێ ڕق ئەستوور تۆوڕە و ئاژوەچی و درۆزان و خۆبەزلزان و ئاشوبگێر. وە گەلێ موو نەرم و سەرشۆڕ و نوکتەچی لەسەر خۆی و میلەتەکەی و سووك کردنی هەموو بەهاو کلتووری کوردی لەئاست دوژمنانی سەردەستدا. جا گەر تەنها ٣ دێڕ لەووتەکانی تاڵەبانی وەبیر خوێنەری ئازیز بهێنینەوە،ئەوا بۆمان دەرئەکەوێ کەچەندە کەسێکی لێنەهاتوو و سووك و ڕیسوایە.تاڵەبانی ئەڵێ(دەوڵەوتی کورد خەونی شاعیرانە) . کاتێ هەواڵی پێشمەرگەیەکی شەهید ئەبیستێ ئەڵێ(قنگی کردە ڕەشەبا)، لەئاست کارەساتی کیمیا بارانکردنی هەڵەبجەدا ئەڵێ(ئاخ بۆ هەڵەبجەیەکی تر) ئەمە سەرباری ئەوەی (هاشم سوڵتانی) فەریق ڕوکنی پرۆسەی ئەنفال بەدناو لەلایەن خۆیەوە بەخشراو (تاریق ڕەمەزان)ی فڕۆکەوانی هێرشەکەی هەڵەبجەی ڕەوانەی دەرەوە کرد و خۆی کردە پاریزەری چەندین لەوانەی تاوانی گەورەیان دژ بە گەلەکەمان کردبوو. جا کەسێك ئەم جۆرە ووتانەی بەرانبەر کورد کردبێ،ئایا شایانەی ئەوەیە بکرێتە سەرکردەی ئەو گەلە و پیادا هەڵبدرێ؟ کەسێك بۆ دوژمنەکەی واژووی لەسێدەرادان واژوو نەکا و کوڕی کورد بکوژێ،ئایا سەرکردەی پێ ئەووترێ؟

کەواتە کاتێ "لڤین" دەست نووسەکەی تاڵەبانیمان بۆ بڵاو ئەکاتەوە ،ئەوا بنەماڵەی تاڵەبانی ئەیانەوێ وامان تێبگەیەنن ئەوە تەنها شێخ مەحمودی حەفید نیە داوا ئەکا کورد نوێژەکانی بە کوردی بکا. بەڵکە،تاڵەبانی هەمان داوای کردوە لە مامۆستا عەرەبەکان وانەکان بەکوردی بڵێنەوە. واتە ئەیانەوێ تاڵەبانی بخەنە شوێنی شێخی نەمر و لێمان بکەن بەو کەسەی کەلەڕاستیدا ناکرێ وا نیشان بدرێ. لەبەرئەوەی تاڵەبانی پیچەوانەی ڕێگای شێخی هەڵبژاردوە،نەوەك تەواوکەری ئەو.

وەك مەدینە بێ نەبی بی

یان نەجەف بێ عەلی بی

شاری خەزنەش ئێستا

بێ مەحمودە وەك داری کەلی(مەحوی)

هێرۆ و شاناز و هەڵۆ و ئەوانی تر لەهەردوو بنەماڵەی برایم ئەحمەد و تاڵەبانی لەهەوڵی ئەوەدان خۆیان بکەنە خاوەنی  شاری خەزنە ،نەك بۆخزمەتکردن و پاراستنی لەدوژمن و داگیرکەران کەوەك شێخی مەزن کردی. بەڵکە ،ئەمان خۆیان بکەنە خاوەنی تەنها بۆ تاڵانکردن و سووكکردنی خەڵك و تێکدانی ئەو مێژوەی ئەم شارە هەیەتی.بۆیە ئەم بنەماڵەیە هەموو هەوڵ و تەقەللای گەورە ئەدەن بۆ ئەوەی بەتەواوی ئەم شارە سەرەو ژێر پێبکەن و هەریەکە لەم دوو بنەماڵەیە ئەم شارە شیتەڵ شیتەڵ بکەن وبرسك لەخەڵکەکەی نەهێڵن. ئەوەتا بەناوی (دەزگای منداڵپارێزان،دەزگای مام،کورد ئایدڵ)چەندین پرۆەی سەقەتی تر نەهامەتی گەورەیان تووشی ئەم شارە کردوەو ڕۆژ دوای ڕۆژ سلێمانی و خەڵکەکەی بەرەو لاوازی و هەڵوەشانەوەی زیاتر،ئەبەن.بەداخەوە ئەمڕۆ خەڵکی سلێمانی لەهەموو کاتیك زیاتر چەواشەی ئەم دوو بنەماڵەیە بوون و گرەویان لەسەر کوردبوون و مێژوویان کردوە.کەبێ شك باجی گەورەی ئەم هەڵەیەیان داوەو گەر زووتر نەکەونە خۆیان،باجی زۆر لەوە گەورەتر و مەترسیداتر،ئەدەن. 

بەم جۆرەش لڤین لەیادی ١١٩ ی ساڵیادی ڕۆژنامەگەری کوردی ئابڕووچوونێکی گەورەی بۆ خۆی نایەوەو چی تر ناتوانێ بڵێ سەربەخۆ،بەڵکە ئەشێ پێی بووترێ(سەربەخانەخوێ).