ناره‌زایه‌تیه‌کانی ئێستا، بارودۆخی کوردستان و قەیرانەکان

هاوپشتی: سەرەتا لە بارودۆخی کوردستانەوە دەچینە نێو باسەکەوە. ئەو هۆکارانە چین کەدۆخی ئێستایان بەرهەمهێناوە؟

ئەو هۆکارانەی بارودۆخی ئەمڕۆیان بەرهەم هێناوە،تەنها هۆکاری جەنگی دژ بەداعش یان دابەزینی نرخی نەوت نیە،بەڵکو دەبێت دورتر بڕوانین و بگەڕێینەوە بۆ جێگەو پێگەی ئەحزابی کوردی لە باشوری کوردستاند. لەهەرچ کۆمەڵگایەکدا ئەحزابی دواکەوتو وە بیروباوەڕی دواکەوتو بونی هەبێت،لەوێدا هەمیشە ئاستی هۆشیاری سیاسی کۆمەڵگاش دەپێورێت. لە باشوری کوردستانیشدا کۆ ئەحزابێک بونیان هەیە نەک پێشکەوتو خواز نین،بەپێچەوانەوە تاسەر ئێسقان کۆنەپەرست و دژی کۆی کرانەوە و ئازادیە سەرەتاییەکانی کۆمەڵگان. ڕاپەڕینی جەماوەری بەهاری ساڵی ١٩٩١ دژی کۆی پێگەی دیکتاتۆریانەی ڕژێمی بەعسی شۆفێنیستی ناسیۆنالیستی عەرەبی بوو،ڕاپەڕینی کۆمەڵانی خەڵک هەڵگری ئامانجێک بوو،ئەویش ڕزگار بونی لەژێر دەستەیی و کۆتای هێنان بەدەسەڵاتی دیکتاتۆریەت. خاڵی لاوازی جەماوەری زەحمەتکێشی ڕاپەڕیو ئەوە بو،کە توانستی ئەوەی نەبو ئاستی ئیرادە مەزنە شۆڕشگێڕیەتیەکەی خۆی بناسێت،لەوەی لەدوای سەرکەوتن دەتوانێت ئاراستەی کۆمەڵگا بەرەو کام ئاسۆ بەرێت.(دیارە هەلومەرجی ئەو قۆناغەیش بۆخۆی دەرگیری وا قۆناغێک بو،کەتەنها ڕزگار بون لەدەستی دەسەڵاتی دڕندەی بەعس،بەس بێت و دواتر چی ڕودەدات،ئەوە بابەتێکی بیر لێ نەکراوە بو بەنیسبەت کۆمەڵانی خەڵکەوە) دوای ڕاپەڕین، ئەحزابی کوردی لەشاخەوە یان بڵێین لە ئێرانەوە گەڕانەوە نێو شارەکان و زۆر بەئاسانی توانیان دەست بگرن بەسەر بەرهەمی ڕاپەڕیندا و جەماوەر کێش بکەن بۆنێو خۆیان. ئەحزابی کوردی کە پێک هاتبون لە یەنەکە و پەدەکە و ئەحزابە بچوکەکانی تر،یەنەکە و پەدەکە وەک دو حیزبی سەرەکی لەگەڵ پارتەکانی دیکە. ئەو چەمکانەی ئەو دو حیزبە هەڵگری بون، لە پراکتیکدا ڕەنگی دایەوە، یانی دابەش کردنی کۆمەڵگا بۆ ژێر چەتری بنەماکانی حیزب. خودی ئەو دوو حیزبە سەرەکیەش، لەبنەڕەتدا، هەڵقوڵاوی نێو بەرژەوەندی و قازانجەکانی دەوڵەتانی چواردەور بون،نەک پێویستیە مێژوییەکانی خەڵکی کوردستان دروست کەریان بوبێت. چونکە هەر لەسەرەتای سەرکەوتنی ڕاپەڕینەوە ئەوان کاریان لەسەر ئەو ئەجێندایانە دەکرد کەبەرژەوەندیە دەرەکیەکان دەیان خواست،نەک ئەوەی خەڵکی زەحمەتکێش و ئازادی خوازی کورد دەیان ویست. لەو ساتەوە تا ئەمڕۆ ئەو حیزبە خێڵەکی و بنەماڵەییانە، کاریان لەسەر لەت و پەت کردنی بنەما سەرەکیەکانی کۆمەڵگایەو کۆی مەدە مەعنەوی و کۆمەڵایەتی و ئابوریەکانی کۆمەڵگایان تێک شکاندو،کۆمەڵگایان خستە نێو قەیرانی بێ پچڕانەوە. یانی هەر لەسەرەتاوە دەستیان برد بۆ چەوساندنەوەی ژنان و، پێگەی ژنان نەک بەرەو سەربەستی هەنگاوی نەنا،بەڵکو ڕەشەکوژی و سوتاندن و کەلتوری خێڵ گەرێتی و پیاو سالاریان دە بەرابەر بەدوێنێ زیاتر کرد. ئەو خاڵەش بەسە بۆئەوەی تێبگەین لەوەی کە ناواخنی ئەو حیزبانە بەچ ئەندازەیەک دژ بەکۆمەڵانی خەڵکی ئازادی خوازو بەش مەینەتی کوردستانە. سەرانی ئەو دوو حیزبە هاتن و کۆمەڵگایان بردەوە بۆ قۆناغی سەردەمی دەرەبەگایەتی و ئاغاو رەعیەتی. لەو نێوەدا، کاتێک جەماوەریش ئاستی هۆشیاری سیاسی چینایەتی خۆی نەدەناسی، وەک وتم مل کەچی ئەو حیزبانە بوو(وەک زۆرینە،دیارە هەمیشە توێژێکی سیاسی بەئاگایش بونی هەبوو،بەڵام چونکە خاوەنی هێز نەبو کۆمەڵگا ئامادە نەبو بچێتە پشتیەوە) ئەو دەسەڵاتە کوردیە،کاتێک دەستیان برد بۆ وەگەڕ خستنەوەی ئەو دامودەزگایانەی وەک پەرلەمان و دادگاکان و ئیدارە دانی کۆمەڵگا(لەژێر ناوی بنیات نانی کۆمەڵگای نوێ و مۆدێرندا، نەک کاریان بەو بنەمایانە نەکرد،بەڵکو ئەو دامودەزگایانەیان خستە ژێر هەیمەنتی سەرۆک و حیزبەوە) شەری نێوان یەنەکە و پەدەکە لە نیوەی نەوەدەکانی سەدەی ڕابردو تا ئێستا ئاساوارەکانی نەڕەویەتەوە و کۆمەڵگا پێوەی دەتلێتەوە. شەڕی ئەوان لەپێناو ئەوەدا نەبو کە کۆمەڵگا ڕزگار بکەن لەجەوری ستەم ،بەڵکو لەپێناو دابەش کردنی سامانی کۆمەڵگادا بوو لەنێوان خۆیاندا. باشوری کوردستان خاوەنی دەریایەک لەنەوتی خاوە، بۆیە ئەو ئاغایانە بەو ئەندازەیە چاوچنۆک و خۆپەرستن و هەر وەک لویسی شازدەی پاشای فەرانسا وان و تەنها خەمی خۆیانە لەکاتێکدا کۆمەڵگا توشی هەژاری زیاتر و بەد بەختی زیاتر بوە لەسایەی ئەو دو حیزبە بنەماڵەی و میلیشیا گەریەتەوە. دزین و قۆرخ کردنی سامانی سروشتی لەژێر چنگی ئەو دو حێزبەدا هۆکاری هەڵایسانی ئەو هەلومەرجەی ئێستان.

هاوپشتی:   ئەمرۆ لە کوردستاندا باس لەچەندین قەیران دەکرێت، قەیرانی دارایی، قەیرانی سەرۆکایەتی وپەرلەمان، قەیرانی پەیوەندیەکانی هەرێم لەگەڵ حکومەتی بەغدا، قەیرانی کارەباو خزمەتگوزاری و موچە... بەڕای ئێوە  چ قەیارانێک بە سەرچاوەی سەرەکی ئەم هەموو قەیرانانە دەزانن؟

کۆی ئەو شتەی ناوی قەیرانە، تەنها وەهمە. چونکە ئەوە ململنێی پاوانخوازی ئەو دوو بنەماڵەیەن کۆی قەیرانەکانیان بەرهەمهێناوە. لەباشوری کوردستاندا، شتێک نیە بەناوی دەستور و یاسا،یان دادگای سەربەخۆ، ئەوی بونی هەیە، خۆسەپاندنە. چەسپاندنی دیتکتاتۆریەتێکی بێ خەوشە لەژێر ناوی دیموکاسیەتدا. من کاتێک دەڵێم ئەو دوو حیزبە سەرەکیە،هێشتا لە قۆناغی عەقڵیەتی پاشایەتی و نەجیب زادەی و دەرەبەگایەتیدان، هەروا لەخۆوە نایڵێم، چونکە ئەوان گەر خاوەنی بنەماکانی چەمک گەلی بۆرژازیەت بونایە، هەر لەسەرتای دەسەڵات بەدەست گرتنیانەوە،هەوڵی ڕاو روت و  گواستنەوەی کەلوپەلی جێگا پیشەسازی و خزمەت گوزاریەکانیان نەدەکرد و ئاودیوی ئەودیو سنورەکانیان نەدەکرد، بەڵکو هەر لەو کاتەدا دەبوا دەستیان بۆ وەگەڕ خستەوەیان و چاکتر کردنیان و ئاوەدان کردنەوەی گوندەکان و کەرتی کشتوکاڵیان برەو پێدەدا و لەگەڵ دنیای سەردەمی نوێدا ئامادەکاریان دەکرد بۆ کردنەوەی دەیان و سەدان کارگەی بەرهەمهێنانی جۆراو جۆر. بەڵام ئەوان چونکە هەڵگری ئەو پێگەیە نەبون و چاوێکیشیان لەسەر بیرە نەوتەکان بوو، ئیتر بۆخۆیان لەلایەن کۆمپانیا زەبەلاحەکانی کاپیتالیزمی جیهانی کران بەپاسەوان و  وەک ئاغایەک دانران و جێگەوڕێگایان پێدرا. بڕیاردەرانی ئەو دوو حیزبە، بەئەندازەیەک نوقمی عەقڵیەتی دەرەبەگایەتین،مەگەر هەر بەجەستە لەگەڵ دنیای نوێ و ئاستی پێشکەوتنی زانست و تەکنەلۆژیادا بن، ئەگەر نا وەک مێشک،هەڵگری ئەو کەلتورە ئاغاواتیەن. ئاخۆ گەر ئەوان سەر بە سیستەمی بۆرژوازی پێشکەوتن خواز بونایە، دەستیان نەدەبرد بۆ داهێنانی نوێ لەبوارە زانستیەکاندا و نەوەیەکی نوێیان پێ نەدەگەیاند لەو بوارانەدا؟ ئاخۆ ئەوان گەر هەڵگری چەمکی پاشایەتی نەبونایە، چۆن ڕێگایان دەدا بەڕۆحانیەکان وا کۆمەڵگا نوقمی دواکەوتوی و گەڕانەوە بکەن بۆ چواردە سەدە بەر لەئێستا؟ بڕۆن سەیری زانکۆکان و قوتابخانەکان بکەن، هەر دەڵێی مزگەوتە، نەک جێگایەک بۆ بەرهەمهێنانی کۆمەڵگایەکی زانست خواز و مۆدێرن. کەواتە قەیرانی ئەو کۆ دام و دەزگایانە پەیوەستە بە نەبونی ئازادانەی ماف و ئەرکەکانی ژیانێکی مۆدێرنانە لەکۆمەڵگایەکی هاوچەرخدا. بنەماڵەی بەرزانی(بمانەوێت یان نەمانەوێت،خۆیان بە هەڵگری چەمکی پیرۆزی وەک پاپاکان دەزانن و هەرچ دەست بردنێک بۆ نێو جێگاوڕێگایان وەک کارێکی حەرامکرا و وە هێڵی سور دەزانن، کەواتە ئیتر هەڵبژاردن و ماناکانی دەستاو دەست کردنی دەسەڵات لە گاڵتە جاڕیەک بەولاوە ستێکی تر نیە! ئەوان  دەبێت تا ئەو ساتەی لەژیاندا ماون خۆیان یان سەرۆک بن یان مرجەع بن و کۆی کایە سیاسیەکان و بڕیارە گەورەکان لەژێر دەستی خۆیاندا بێت. دیارە یەنەکەیش بەپلەیەک لەخوار ئەوانەوەیە، لەم نێوەدا پشت ئەستوری ئەو دوو بنەماڵەیە بەجیگاو ڕێگاکانیان،تەنها پشت ئەستور نین بەو  میلیشیا سەربازیانەی کە حیمایەتیان دەکات،بەڵکو وەک پێشتر ئاماژەم پێدا، ئەوان زیاتر ئەو دەوڵەتانەی چواردەور لەڕێی دابین کردنی بەرژەوەندیە کانیانەوە، پارێزگاری مانەوەیان لێ دەکەن و جارێکا هەر پاسەوانی بیرە نەوتەکان دەبن.  ببینن لەکاتی قەیرانەکانیاندا،چۆن هەریەکە و زو ڕادەکات بەرەو ئێران و تورکیا تا بزانن ئەوان دەتوانن چۆن  ڕێگا چارەیەکیان بۆ دابنێن)  قەیرانەکانیان لەگەڵ بەغدادیش دا،هەر پەیوەستە بەو جۆرە مامەڵەیەی کە لە شێوازی چۆنیەتی دزیکردنەکانیاندایە. بەغداد دەڵێت ڕەوانەکردنی نەوتەکەم بخەرەوە ژێر دەست، تا ئێمەیش بودجەکەتان پێ بدەین. ڕاستی نەبەغدا وە نەهەرێم وەک دەسەڵاتە سیاسیەکەیان، هیچیان جێگا متمانەی یەکتری نین، خۆ نەبێت بڵێین دەسەڵاتی سیاسی لە بەغداد لەمی هەرێم جوامێر ترە، بەپێچەوانەوە ئەوانیش هەر گەورە دز و گەورە مافیان و کۆی جومگەکانی ژیانیان لە عێراقدا پەک خستوە. کۆمەڵگایان نوقمی هەژاری و بێکاری و تائیفە چێتی و مەزهەب گەرای کردوە و تەواو وێرانیان کردوە. ئەم  دەسەڵاتە نوێیەی دوای ڕژێمی دیکتاتۆری بەعس، مۆدێلێکی نوێن لەداهێناندا،بەڵام داهێنان نەک لەبوارە خزمەت گوزاریەکاندا، بەڵکو داهێنان لەتەفرو تونا کردنی سامانی زۆر و زەبەندی ژیر زەمیندا و وەک باشترین جۆری دزی قەبە داهێنانیان کردوە. ئاخر چۆن ئەمانە بە چەتە ناو نەبرێت لەکاتێکدا خۆیان و حیزبیان و بنەماڵەکانیان بەکۆ بون بەملیاردێر و کەسیشیان ئەو هەقە نادات بەخۆی بڵێت  ئاخۆ ئەگەر من دزێکی گەورە نەبم چۆن بوم بەملیاردێر. ئاخۆ لەڕێی قازانجی زێدە بەهای ئەو کارگانەمەوەیە کە سەدان هەزار کرێکار ڕۆژانە کاری تێدا دەکەن؟ بەڕێزان ئێمە لەسەردەمێکدا دەژین، ئەم وەکیلانەی لە عێراقدا حوکم دەکەن، چۆن لەسەر دەبابەی ئەمریکی هێنرانەوە بۆ عێراق،دەبێت لەسەر دەبابەی خەڵکی عێراقیش جارێکی تر بیانگەڕێنرێنەوە بۆ ئەو وڵاتانەی لێوەی هێنران،ئەو کات قەیرانەکان کۆتاییان پێ دێت.

هاوپشتی:  حکومەت دەڵێ بەهۆی قەیرانی دارایی موچەکان بڕاون و لەکاتی خۆی نادرێ. هاوکات لەگەڵ ئەوەشدا لە لێدوان و  دانپێدانانی بەرپرسانی حزبە دەسەڵاتدارەکان دەبیستین، هۆی سەرەکی ئەم قەیرانە داراییە بەتاڵانبرنی ملیارەها دۆلاری ئەم کۆمەڵگایەیە لەلایەن بەرپرسان و کۆمپانیا تاڵانچیەکانی حزبە دەسەڵاتدارەکان. خوێندنەوە و لێکدانەوەی ئێوە بۆ قەیرانی دارایی بە دیاریکراوی چییە؟

دەسەڵاتدارانی عێراق و هەرێم پێکەوە، هەر لەسەرەتای دەست بەکار بونیانەوە، کۆی جومگە سەرەکیەکانی کۆمەڵگایەکی بەرهەمهێنیان تێک شکاند و لەجێیدا کۆمەڵگایەکی بەرخۆریان دروست کرد و کۆی  ئیعتیمادیان خستە سەر داهاتی وەدەست خستنی فرۆشتنی نەوت بەپێی ڕۆژ. ئەو دەسەڵاتدارانە، کاتێک بوارە سەرەکیە بەرهەمهێنەرەکانیان پەک خست یان دەستیان نەبرد بۆ ئاوەدان کردنەوەی و دروست کردنی کارگە و پێشخستنی کایە خزمەت گوزاریە سەرەکیەکان، لەوێدا هاتن و کۆمەلگیان وەک خۆیان نوقمی گەندەڵی و فەسادی کرد. ئەو سوپا گەورە لە بێکار و خەڵکی هەژار کراو لە گوند و شارەکان، پەیوەست کرد بە ڕاکێشانیان بۆ نێو چەک هەڵگرتن و بون بە پاسەوانی بەرپرسان و هەر حیزبە بەپێی هێزی خۆی چەردەیەک لەخەڵکیان خستە ژێر دەستی خۆیانەوە. لەسەدا هەشتا زیاتر داهاتی کۆمەڵگا لەسەر بەرهەمهێنانی بواری نەوتە. وا بۆ چەند مانگێک دەچێت نرخی نەوت دابەزیوە،بەڵام پێش ئەم دابەزینەی نرخی نەوت، چەندین ساڵە نەوت لەبازاڕەکانی جیهاندا بەنرخێکی بەرز فرۆشراوە. باشە ئەگەر ئەو پارانە قۆرخ نەکراوە لای حیزبە سەرەکیەکان و خۆیانیان پێ نەکردوە بە ملیاردێر، ئەی دەبێت بپرسین چیان لی بەسەر هات؟ ئاخۆ ئەو کۆشک و تەلار و ئەو هەزاران کۆمپانیایانەی لە عێراق و هەرێمدا هەن هی کێن و کێ لێیان بەرپرسە؟ زۆرجار گوێمان لێ دەبێت دەڵێن ئەمانە بون بەفیرعەون،من وادەزانم غەدرێکی گەورە لە فیرعەونەکان دەکرێت،چونکە هیچ نەبێ فیرعەونەکان پێش چوار هەزار ساڵ توانیویان کاری سەرسوڕهێنەرانە ئەنجام بدەن کە تا ئێستایش لەبواری زانستیدا لێکۆڵینەوەیان لەسەر دەکرێت کە چۆنیەتی دروست کردنی ئەهرامە زەبەلاحەکان و مۆمیا کردنەکانە، خۆ ئەوانیش لەسەر شانی ملیۆنان کۆیلە کردویانە، بەڵام ئەمانی ئێستا خاوەنی ئەو داهێنان و زانستەش نین، بەڵکو ئەم دەسەڵاتدارە میلیشیا و تائیفیانەی لە عیراق و هەرێمدا هەن، تەنها داهێنانیان لە دزی کردن و پارچە پارچە کردنی خەڵکە زەحمەت کێشەکەدا کردوە. هۆکاری قەیرانی دارای پەک خستنی جومگە سەرەکیەکانی ژیانە کە دەتوانرێت هەمیشە کۆمەڵگا بێ قەیران بهێڵێتەوە ئەگەر کۆمەڵگا خاوەنی خۆی بێت. ئەگەر کەرتی کشتوکاڵی و ئاژەڵ داری برەوی پی بدرایە لە گشت عێراقدا، ئێستا شتێک نەدەبو کە ناوی قەیران یان قەیرانی دارای بێت، کۆمەڵگایەکی چاو لەدەستی موچەخۆریش بونی نەدەبوو. ئەوانی دەسەڵاتدار بەمەبەست کۆمەڵگایان توشی ئەم ڕۆژگارەی ئێستا کردوە و دەخوازن هەمیشە کۆمەڵگا ڕەعیەتی بەردەم ماڵی ئاغاکانی حیزب بێت و گەر نانیان پیدا مەمنون بێت و گەر نەیشیان داپێی هەر سوپاس گوزار بێت.

هاوپشتی:  خویندنەوەتان چییە بۆ هەنگاوەکانی حکومەتی هەرێم بۆ چاکسازی و ئەوخالانەی کەحزبەکان لەکۆبوونەوەیان لەگەڵ مەسعود بەرزانی رایانگەیاند وئەوانەشی کەخودی بەرزانی بۆ چارەسەری دۆخی ئێستا خستویەتیەڕوو؟

بەڕێزان، ماوەی زیاد لە بیست و چوار ساڵە ئەو دەسەڵاتە حیزبیە باست چاک سازی و پێش کەوتن و ئازادی و دیموکراسیەت دەکەن، بەڵام ئاخۆ هیچ یەک لەو بوارانە چوەتە بواری جیبەجێ کردنەوە کە لەبەرژەوەندی گشتی کۆمەڵگادا بێت؟ بێگومان وەڵامەکەی نەخێرە. ببینن بزانن تا ئێستا چەند کەس لەهەرێمدا لەڕێی بەیانی بیروڕایەکی ئازادا تیرۆر کراون!؟ ئاخۆ ئەگەر ئازادی بونی هەبوایە ئەو کەسایەتیە سیاسی و ڕۆژنامەنوسانە تیرۆر دەکران؟ ببینن جێگاو ڕێگای ژنان لە چ ئاستێکدایە، کوشتنی ژنان لە ژماردن نایە و تا دێتیش ڕو لە زیاد بونە. کەوایە کێ هۆکار و بەرهەمهێنەری ئەو کەلتورە پیاو سالاری و فەرهەنگە چەق بەستوەیە؟  کەواتە چاک سازی لەکوێدایە و چۆن دەستی بۆ دەبرێت؟ ئەوانی دەسەڵاتدار وەک چیرۆکی هەزار و یەک شەوەن. لەبری ئەوەی شەهرەزاد لەڕێی چیرۆکەکانیەوە کۆتای بێنێت بە لاقە کردنی ژنان کە پاشا پێی هەڵدەستا، ئێستا دەسەڵات لەڕێی هەڵخەڵەتاندن و ساتوسەودا کردنی ڕۆژانەوە، چین و توێژە زەحمەتکێشەکان چەواشە دەکات تا بەئاگا نەیەنەوە و دەست نەبەن بۆ بەرپا کردنی شۆڕشی کۆمەڵایەتی و کۆتای بەم دەسەڵاتە چەوسێنەرەیان نەهێنن.

هاوپشتی:  ئێستا هەموولایەنەکان باس لەچاکسازی دەکەن، هاوکات باس لەکاراکردنەوەی پەرلەمان وگێڕانەوەی وەزیرەکان و حکومەت دەکەن بۆ سەردەمی پێسوو.. پێتان وایە بەم هەنگاوانە قەیرانی دەسەڵات چارەسەر ده‌بێت؟ بەواتایەکیتر تاچەند پێتان وایە کەئەم حکومەت و دەسەڵاتە دەتوانێ چاکسازی بکات؟

بەرەی ئۆپۆزیسێۆنی دوێنێ کە ئێستا خۆی قاچێکی لەنێو حکومەت و پەرلەماندایە و پێک دێن لە بزوتنەوەی گۆڕان و کۆمەڵی ئیسلامی و یەکگرتوی ئیسلامی، ئەمانیش هەڵگری هەمان چەمکی نابەرابەرین و هەمیشە توانیویانە سود لە ناڕەزایەتیە جەماوەریەکان ببینن و لەپێناو بەرژەوەندی  چینایەتی خۆیاندا بەکاری بهێنن. بزوتنەوەی گۆڕان کە ئێستا ژمارەیەکە و لەلایەن دەسەڵاتی هەردو بنەماڵەوە حیسابی بۆ دەکەن، بوە بەڕکابەری دیار لەنێو ئەو گەمە سیاسیە باوەدا کە بونی هەیە لەهەرێمدا. دەسەڵاتی بەرزانی پەرلەمانی هێندە پێویستە کە وەک ڕوکەش بڵێت شتێکمان هەیە ناوی دام و دەزگای کۆمەلگای مەدەنی نوێیە، ئەگەر نا ئەوان هیچ بڕوایەکیان بە تواناو هەیمەنەی پەرلەمان نیە، ئەوان تەنها شتێک بڕوایان پێی هەبێت، کارا کردنی  هەیمەنەی هەیبەتی بنەماڵەی بەرزانیە کە کار دەکەن بۆ بەپیرۆز ڕاگرتنی و دانانی لەسەر و یاسا و ڕێساکانەوە. ئەوان دیارە بەهاوبەشی ژێربەژێرانەی یەکێتی،توانیان پەرلەمان لەمانگی دەی ساڵی ڕابردو پەک بخەن و سەرۆکی پەرلەمان بنێرنەوە بۆ ماڵ. کارێکی وا تەنها لە ڕقێکی شەخسیەوە نیە لەوەی یوسف محەمەد پیاوێکی باش نیە، بەڵکو لە نەچونە ژێر باری ئەو یاسایانەوەیە کە دەستکاری جێگاو ڕێگای سەرۆکی هەرێمی دەکرد و کاری لەسەر ئەو چەمکە دەکرد کە کورسی سەرۆک دەبێت دیکتاتۆریانە و قۆرخ کاری نەبێت بۆ تەنها کەسێک و وەک پرەنسیپەکانی سیستەمێکی بۆرژوازی بێت کە دەستاودەستی پێوە بکرێت. بزوتنەوەی گۆڕان وەک بزوتنەوەیەکی نیشتیمانی بۆرژوازی دەیەوێت لە ڕێی پەرلەمانەوە کۆتایی بەو عەقڵیەتە ئاغاوایەتی و پاشایەتیە کلاسیکیە بهێنرێت و لەجێیدا سیستەمێکی مۆدێرنی بۆرژوازی وابەستە جێی بگرێتەوە. دیارە ئەو بزوتنەوەیەش پشتی بە ناڕەزایەتیە جەماوەریەکان قایمەو هەردەمیش سودێکی باشی لێ بینیوە. ئەگەر نا  بزوتنەوەی گۆڕانیش خاوەنی قۆناغی وەرچەرخانی مەزن نیە کە لەبەرژەوەندی چین و توێژە چەوساوەکان بێت و لەدواجاردا، ئاستی چەوساندنەوە چینایەتیەکان ئاڵوگۆڕی پیدەکرێت بەڵام لەناو ناچن. مرۆڤ گەر مێژوی شۆڕشی فەرەنسا بخوێنێتەوە،کۆی ئەم حیزبە جۆراو جۆرانەی ئێستا لەنێو ململانێدا دەبینێت و وا دەزانیت ئێستا ئێمە لە نیوەی سەدەی هەڤەد و بەرەو سەردا دەژین. بزوتنەوە ئیئسلامیەکانیش هەروەک ڕۆحانیەکانی سەردەمی پاشایەتی لویسەکانی فەرەنسا وان و هەڵگری هەمان چەمکی بەپیرۆز ڕاگرتنی خاوەندارێتی تایبەتن  و شەری پارویەکی چەورتی زیاتر دەکەن بۆخۆیان و بەکۆمەڵگایش دەڵێن چار نیە وا بەهارە و گژوگیا پێگەیوە گەر برسیتانە دەتوانن بچن بیخۆن، چونکە بانگ لە  بەرپاکردنی شۆڕشێکی کۆمەڵایەتی ناکەن بەڵکو دەخوازن دەسەڵات بەزەیەکی بە موچەخۆراندا بێتەوە و ئەو پارانەی قۆرخیان کردوە، شتێکی لێبدەن بە موچەخۆران،تا ڕانەپەڕیون. بزوتنەوەی گۆرانیش تەنها ئومێدی ئەوەیە بتوانن بگەڕێنەوە نێو پەرلەمان و پەرلەمان کارا بکەنەوە، ئەگەر نا ئەوانیش ترسیان لەبەرپا بونی شۆڕشێکی جەماوەری هەیە و بەڕەسمیش لەڕێی میدیاکانیانەوە ئەو پەیامەیان وتوە کەئەوان لەگەڵ چاک سازیدان و خواستیان بەسیستەم کردنی دەسەڵات و سەربەخۆی دام و دەزگا ئیداریەکانە.(ئەوەیش تەنها لەبواری تیئۆریدایە تا ئێستا،چونکە ئەوان هێشتا خاوەنی ئەو دەسەڵاتە نین هەر وەک چۆن دوو حیزبە سەرەکیەکە پێشتر بانگەشەیەکی وایان دەکرد)

هاوپشتی: یەكێتی لە کاتێکدا خۆی لایەنێکی سەرەکی حکومەتە و  خاوەن پۆستی جێگری سەرۆک وەزیرانە. لە کۆبونەوەی مەکتەبی سیاسی، داوا لەحکومەت دەکا پیاچوونەوە بە پرۆژەی پاشەکەوتی فەرمانبەرو موچەخۆران بکات و  پیاچونەوەی پێویستە. چۆن خوێندنەوە بۆ ئەو هەڵوێستەی یەکێتی دەکەن؟

یەکێتیش دەیەوێت ئاستی جەماوەری خۆی بەرز بکاتەوە لەم کاتەدا، ئەگەر نا، خۆی  بەشێکی تەواوە لەنێو ئەو دەسەڵاتە قۆرخ کاریەدا و لەنێو حکومەتیشدا  هێز و توانای تەواوی خۆی هەیە. ئەو لێدوانانە تەنها بۆ چەواشەکاری زهنیەتی کۆمەڵگایە. باشە ئەگەر یەکێتی لەپێناو بەرژەوەندی سیاسی و ئابوری هەیمەنەی بنەماڵەی تاڵەبانی و خودی سەرانی دیکەی حیزبەکەیان نەبوایە، چۆن ڕێگایان دەدا کە پارتی ببێتە ئەو دەسەڵاتەی گشت جومگە هەستیارەکانی لەژێر دەستدا بێت؟ کارێکی وا تەنها گەڵتە جاڕیەکە و  یاری کردنە بە ژیان و گوزەرانی چین و توێژە موچە خۆرەکان. باشە گەر ئەوان ڕاست دەکەن، بۆچی نایەن بەڕەسمی پارتی تۆمەتبار بکەن لەوەی ئەوە تەنها ئەوە سەرچاوەی قەیران و قۆرخ کردنی حکومەت و  قۆرخ کردنی پارەی نەوتی فرۆشراون؟ کەواتە یاریەکە ڕونە. پاشەکەوت کردنی موچەی فەرمانبەران و مامۆستایان و چین و توێژەکانی تر،(بێجگە لە هێزی پێشمەرگە و ئاسایش و پۆلیس و هێزە تایبەتەکانی تر،کەئەوانە مەشمول نین بە کەم کردنەوەی موچەکانیان یان پاشەکەوت کردنی بەشێکی موچەکانیان بۆچی دەگەڕێتەوە؟ ئاخۆ ئەوانیش هەر موچە لە حکومەت وەر ناگرن؟ ئەو حکومەتە حیزبیە بۆیە موچەی تەواوی ئەو جومگانە دەدات،(کەمافی خۆیانە)، بۆ بەکار هێنانیانە، هەم لەلایەک دایان دەبڕن لە چین و توێژە ناڕازیەکان و وە لەلایەکی تریش بەکاریان دەهێنن بۆ بەگژا کردنی کۆمەڵگا گەر هات و دەستیان برد بۆ بەرپا کردنی ڕاپەڕین) لەکاتێکدایە ئەو حکومەتە نەیتوانیوە،موچەی زیاتر لە پێنج مانگی پێشوتر بدات،وە لەلایەکی تر هیچ ڕێکخستنێکی بۆ بازاڕ پێ نیە کە چۆن بازاڕ وەگەڕ بخرێتەوە کە بگونجێت لەگەڵ هەلومەرجی باری ژیانی قورسی کۆمەڵگادا، وە دواجار، با ئەو حکومەتە بێت و پاشەکەوت لە موچەکانی خۆیاندا بکەن و پاشەکەوت لە موچەی فەرمانبەراندا نەکەن، چونکە فەرمانبەران ئەوەندەیان پێ دەدرێت پێی بژین، نەک زیاتر. ڕاستی چارەسەرەکان بەگشتی مایەی گاڵتە جاڕین و خودی حکومەت و دەسەڵات بەرهەمی کۆی قەیران و هەژاریەکانی کۆمەڵگان،نەک  قەیرانەکان هاوردەی دەرەوە بن. 

هاوپشتی:  راتان لەسەر ناوەرۆک ولایەنەکانی پرۆژەی چاکسازیەکەی بزوتنەوەی گۆران چییە؟

 وەک پێستریش ئاماژەم پێدا، بزوتنەوەی گۆڕان و پاکێجەکەی وەک ئەوەی ئەوان بەشوێنیەوەن، لەجاو هەردوو حیزبی گەورەی بنەماڵەیدا، هەنگاوێک لە پێشترن. چونکە هیچ نەبێت ئەو بزوتنەوەیە دەخوازێت  سەرچاوەی فرۆشی نەوت لەدەستی حیزبێک یان بنەماڵەیەکدا نەبێت و بدرێتە دەستی  لێژنەیەکی کارای بەسیستەم کراو.  خۆدەبێت بپرسین؛ ئاخۆ گەر ئەو دوو حیزبە گەورەیە لە خزمەتی خەڵکی هەرێمدان بۆنایەن وەزارەتە هەستیارەکانی وەک وەزارەتی نەوت، ڕادەستی بزوتنەوەی گۆران بکەن، بەکۆی جومگەکانیەوە، بابزانرێت ئاخۆ بزوتنەوەی گۆڕان دەتوانێت چی جیاوازتر لەمان بەرهەم بهێنێت؟ لەکاتی نەکردنی کارێکی وایشدا، دەردەکەوێت کە ئەو دوو حیزبە بە چ ئەندازەیەک دژی خواستەکانی کۆمەڵگان و ڕێگرن لەهەرچ هەنگاوێک کە کۆمەڵگا بەرەو کۆمەڵگایەکی کراوە و ئازادیخواز بڕوات. من وەک پێشتر وتم، بزوتنەوەی گۆڕان دەیەوێت لەڕێی بەسیستەم کردنی جومگە ئیداریەکانەوە، جۆرێک لە سیستەمی بۆرژوازی نیشتیمانی دامەزرێنێت. ئەوەی ئەو جۆرە سیستەمە دەتوانێت چەند لەبەرژەوەندی گشتی کۆمەڵگادا بێت، ئەوە کەوتوەتە سەر ئەو قۆناغەی کە جڵەوی حوکم ڕانیان بکەوێتە دەست.(بەڵام من وەک خۆم، ئومێدێکی وام بەو بزوتنەوەیە نیە کە بیەوێت کۆتای بەهەژاری و چەوساندنەوەی چینایەتی بهێنێت، هێندەی ئەوە نەبێت،ئازار و مەینەتیەکان بەجۆرێکی تر بشکێنەوە)

هاوپشتی:  بنەمای ناڕەزایەتیەکانی ئەم دەورەیەی خەڵکی کرێکارو زەحمەتکێسی کوردستان بۆچی دەگەڕێننەوە وتاچەند لایەنی هاوبەشو جیاوازی لەگەڵ جوڵانەوەی ١٧ شوباتدا بەدیدەکەن؟

ئێمە دەبێت واقیع بینانە خوێندنەوە بۆ ناڕەزایەتیەکانی ئێستای خەڵکی کوردستان بکەین و بیان بینین. بەشێکی زۆری کۆمەڵگای هەرێم هەروەک زۆرینەی خەڵکی زەحمەتکێشی عێراق، ناڕازین بەو هەلومەرجەی سەر ژیانیان، وە هەردەم خورتەو بۆڵە هەیە تا دەگات بە ڕژانە سەر شەقامەکان. ئەوەی لەم نێوەدا دیار نیە، ئاستی بەرچاو ڕۆشنی ئەو چین و توێژانەیە، چونکە گەر حکومەت بەردەوام موچە بدات، ئەوکات زۆرینە بێ دەگ دەبن و گوێیان لەوە نیە، ئاخۆ ئەو دەسەڵاتە تا چەند داد پەروەرە یان تا چەند دەسەڵاتێکی ستەم کەر و دیکتاتۆرە؟ بۆیە لێرەدا دەبینین، نارەزایەتیەکان خاوەنی ئەو ڕێکخراو بونیە مەزنە نین، کە کۆی چین و توێژەکان لەدەوری خۆی کۆ بکاتەوە. ئەوەتا لەو شوێنانەی دەسەڵاتی پارتی لێیە، کەمترین ناڕەزایەتی بەرچاو دەبینرێت، ئاخۆ ئەو چین و توێژانەی ژێر دەسەڵاتی پارتی ژیانیان باشترە لەو چین و توێژانەی لەژێر هەیمەنەی دەسەڵاتی یەنەکەدان؟ بێ گومان نەخێرە وەڵامەکە. دواجار ئەو چین و توێژانەی ئێستا نارەزایەتیەکانیان دەردەبڕن،  بەش بەش بون و هێشتا وا دەبیرێت کە خاوەنی ڕیزی سەربەخۆی سیاسی خۆیان نەبن و دەسەڵاتیش تا ئێستا وا خوێندنەوە بۆ ناڕەزایەتیەکان دەکات کە بزوتنەوەی گۆڕان و ئیسلامیەکان لە پشتیەوە بن. کارێکی وایش بێگومان لەزەرەری ناڕازیان دەگەڕێتەوە و دور نیە جارێکی تر وەک نارەزایەتیەکانی ١٧/ شوباتی/٢٠١١ ەیان لێ نەکرێت و، بکرێنە قوربانی نێو ئامانجەکانی بزوتنەوەی گۆڕان و ئیسلامیەکان. بەڵام  ئەم  پێشبینیە کاتێک پێچەوانە دەبێتەوە، کە ڕابەرایەتیەکی بەهێز کە هەڵگری خواستی وەرچەرخانی مەزن بێت و لە خزمەتی گشتی کۆمەڵگادا بێت و کۆتایی بەم قۆناغە ترسناکەی هەیمەنەی ئەحزابی ناسیۆنالیستی قەمی و دینی بهێنێت،بتوانێت دەنگە ناڕازیەکان بەرچاو ڕونی بکات و ئاسۆیەکی رونیان بخاتە بەردەم،ئەو کات ئومێدێکی زۆر دەکرێت نارەزایەتیە جەماوەریەکانی ئێستا وەک ١٧/شوباتی لێ نەکرێتەوە. پرسیار ئەوەیە؛ئاخۆ ڕابەرایەتیەکی وا مەزن کە هەڵگری چەمکی یەکسانیخوازی و دیموکراسیەتی ڕاستەقینە بێت بونی هەیە؟ من ناتوانم وەڵامی ئەو پرسیارە بدەمەوە.

هاوپشتی: لە چەند رۆژی ڕابردوو یەکێک لە شێوازەکانی ناڕەزایەتی مامۆستایان و کارمەندانی تەندروستی بایکۆت ببوە، ئەو شێوازە لە ناڕەزایەتی چەندە بە کارساز دەبین؟ لە بایکۆت کارسازتر چییە؟

شێوازی ناڕەزایەتیەکان هەمیشە کەوتۆتە سەر ئاستی ڕێکخراو بون و ئاستی ناسینی هۆشیاری سیاسی چیانەتی. مارکس دروست دەڵێت؛هەژاری شۆڕش بەرپا ناکات،بەڵام هۆشیاری سیاسی هەژاران دەتوانێت شۆڕش بەرپا بکات. لێکدانەوەی ئەو وتەیە بۆ ئێستای هەلومەرجی قورسی سەر ژیانی زۆرینەی کۆمەڵگای هەرێم و عێراقیش واقعیەتی خۆی تێدایە. ئێمە زۆرجار گوێمان لێیە، داواکاری ناڕازیان دەچێتە قاڵبی پاڕانەوە، لەوەی برسیمانە، لەوەی موچەکانمان بدەنێ تا کارتان بۆ بکەین. لە رەوشێکی وادا، دەسەڵات بەئەندازەیەک ترسی لەبەر پاکردنی ڕاپەڕین و شۆڕش کردن نیە، بەڵام کاتێک زانی  نارەزایەتیەکان لەبری بایکۆت کردن و پاڕانەوە، هەنگاویان نا، بۆ خرۆشانی گشتی و وەستاندنی ژیان لە گشت شارو گوند و شارۆچکەیەکدا، ئەو کات دەسەڵات فریای درۆی گەورەو سات و سەردا کردن ناکەوێت و تەنها بەجێهێشتنی دەسەڵاتی لەبەردەستدا دەبێت بۆ خۆ دەرباز کردن.  نەبونی ئاسۆیەکی ڕون، دەبێتە هۆکاری ئەوەی چینو توێژەکان هەر لەمامۆستایانەوە تا دەگات بە فەرمانبەران، نارەزایەتیەکانیان بەو جۆرە نیشان بدەن کە ئاسۆی بەردەمیانی پی دەبینن. ئەوە ئەرکی مامۆستایان یان موچە خۆران نیە بەتەنها مان بگرن یان خۆپیشاندان بکەن، بەڵکو ئەرکی ئەخلاقی گشت کۆمەڵگایە کە پشتگیری لەو چین و توێژانە بکەن و هەماهەنگ لەگەڵیاندا بڕژێنە سەر جادەکان و ئەو جۆرە ژیانە کۆتای پێ بهێنن. چونکە کاتێک ژیانێکی حورمەتدارانە بونی هەبێت ئەوا هەموان لێی بەهرەمەند دەبن، وە کاتێکیش ژیانی ئەو چین و توێژانەی موچە خۆرن خراپ ببێت، لەوێشدا ژیانی گشت کۆمەڵگا دادەڕزێت.

هاوپشتی:  ناڕەزایەتیەکانی ئێستا چ ئاسۆیەکیان لەبەردەمە، ئەو ئاستەنگ وئەگەرانە چین کەلەبەردەم ئەم بزوتنەوەیەدان؟ لەئێستادا هەڵسوڕاوان و رابەرانی ئەم ناڕەزایەتیانە دەبێ چی بکەن وچ ئاستێک لەتوانایی وپێشرەوی بەدەستەوەبگرن؟

ڕاستی وەڵامی ئەم پرسیارەم لە پێشتر داوەتەوە. ئەگەر ئاسۆیەکی شۆڕشگێڕانەی یەکسانیخوازانە لەبەردەمی ئەو جەماوەرە ناڕازیەدا نەبێت، ئەو کات دەبێت لەوەیش تێ بگەین کە بەرەی بۆرژوازی نیشتیمانی، دەتوانێت بەقازانجی خۆی بەکاریان بهێنێت و بە پەیماندانی جۆراو جۆر کۆتای بەم بارودۆخەی ئێستا بهینن و بێهودەی و خولانەوە لەنێو بازنەی قۆرخ کاریدا خۆی بسەپێنێتەوە و ئەم ناڕەزایەتیاسنەیش لەنێو دەفتری یادگاریەکاندا هەڵبگیرێت تا بۆ جارێکی تر ئەزمونیان لێ وەربگیرێت.

٢٥/٢/٢٠١٦