ئۆردوگان، ئاگاداربە خوێنی روس وەکو خوێنی کورد هەرزان و تاڵانی نییە!

Thursday, 03/12/2015, 12:26

فشاری ئابووریی

Turkey´s Commercial and Economic Relations With Russian Federation
Turkey-Russian Federation Bilateral Trade Figures: (Undersecretary For Foreign Trade, million Dollars)

  Export             İmport             Volume            Balance
2001 923(%43) 3.436(-%12) 4.359(-%4)  -2.513(-%22)                                                   
2002      1.172 (%27) 3.892 (%13)     5.064 (%16)     -2.720 (%8)
2003      1.368 (%17) 5.451 (%40)     6.819 (%35       -4.084 (%50)
2004     1.859 (%36)  9.033 (%66)     10.892 (%60)    -7.174 (%76)
2005     2.377 (%28)  12.906 (%43)   15.283 (%40)   -10.529 (%47)
2006      3.226 (%36) 17.494 (%36)   20.720 (%36)   -14.268 (%36)
2006/XI 2.904               15.844              18.748            -12.940
2007/XI 4.310 (%48)    20.976(%32)     25.286(%34)  -16.666(%28)

لە مێژوودا

ناتەبای و دوژمنایەتی نێوان تورکیا و روسیا، تەمەنێکی درێژی هەیە لە مێژوودا، کەم جار هەیە ئەو دوو وڵاتە گەیشتبن بە چارەسەر بۆ گرفتی نێوانیان بە رێگەی ئاشتیانە و گفتوگۆ. لە سەدەی شازدەوە تا وەکو سەرەتای سەدەی بیست، چەند جەنگێکی یەک لە دوا یەک لە نێوانیاندا هەڵگیرساوە. جەنگی ساڵانی (١٦٧٦-١٦٨١)،(١٦٨٧-١٦٨٩)، (١٨٩٥٠١٨٩٦)،(١٧١٠-١٧١٢)، (١٧٣٥-١٧٣٩)،(١٧٦٨-١٧٧٤)،(١٧٨٧-١٧٩١)، (١٨٠٦-١٨١٢)، (١٨٢٨-١٨٢٩)، (١٨٥٣-١٨٥٦)، (١٨٧٧- ١٨٧٨). لە زۆربەی زۆری ئەو جەنگانەدا تورکیا دۆڕاوە.
گومان لەوەدا نییە کە گرفت و جەنگی نێوان روس و تورک، لەسەر بەرژەوەندیی، ئابووریی، سیاسیی، سەربازیی و پانتاو  کردنی دەستەڵاتەکانیان بووە لە سەر ئاستی ناوچەکەو دنیادا. سەرکەوتنی روس لەو جەنگەدا بۆتە مایەی دەستەکەوتی ئابووریی، سیاسیی بۆ روسیا، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا چەند خاڵێکی ئێجگار گرنگ هەیە کە روسیا توانیویەتی ئەنجامی بدات بەرامبەر بە تورک.
یەکەم: فشارو ئەنجامی ئەو شەڕانە کارێگەری سەڕەکی هەبووە لە رووخاندنی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی.
دووەم: بە درێژایی میژوو روسیا هەموو کاتێک بەچاوێکی سووک و نزم لە تورکیای ڕوانیە، هەتا لەو کاتە میژوویانەی کە ئیمپراتۆریەتی عوسمانی لەوپەری بەهیزیدا بووە لە سەدەی شازدەدا.
سێیەم: لە دێر زەمانەوە، ئەزمون سەلماندویەتی خۆزاڵ کردن لە عەقڵیەتی دەستەڵاتدارنی تورکدا هەبووە، بەو رۆحیەتەش نەوەکانی خۆیان پەروەردە کردوە. تورک خاوەن ئەزمونێکی دەوڵەمەندە  لە کاوڵ کردنی نیشتمانی ئەو نەتەوانەی کە لە خۆی بێ هێز تر بوونە و دەستەڵاتیان بە سەریاندا زاڵ بووە. دۆڕاندنی تورکیا لەو شەڕانەدا و سنوردارکردنی دەستەڵاتەکانی و بچوک کردنەوەی ئەگەر روسیا مەبەستی بووبێت یان نا، ئەوا نەتەوە ژێر دەستەکانی ناوچەکە سوودمەند بوونە بە بچووک بونەوەی ئەو هێزە دڕندەیە.
چوارەم:  گرنگی شکاندنی سوپای تورک لە زۆربەی شەڕەکاندا، شکاندنی شکۆمەندی تورکی لە خۆی بایی بوو بووە، خڕتوشکردنی هەستی شۆڤێنی تورک بووە کە هیچ هێزێک نەیتوانیوە ئەنجامی بدات، بە تایبەتی نەتەوەی کورد.  
پێنجەم:   لە سەدەی شازدەوە تاوەکو سەرتای سەدەی بیست، هیچ وڵاتێک نەیتوانیوە بە ئەندازەی روسیا مل بە تورک کەچ بکات، بۆ پەنابردن بۆ گفتوگۆ کردن بۆ گەیشتن بە رێککەوتن بۆ چارەسەری ئاشتیانەی گرفتەکانی نێوانیان.
شەشەم: روسیا  بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی گەلێک جار کەوتۆتە هاوپەیماناییەتی بەستن لەگەڵ وڵاتانی زلهێزدا دژ بە تورکیاو لێدانی.
سەرچاوە:    
http://openscholarship.wustl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1076&context=vol6_iss2
http://www.britannica.com/event/Second-Northern-War
http://openscholarship.wustl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1076&context=vol6_iss2
http://www.britannica.com/event/Treaty-of-Kucuk-Kaynarca
http://www.britannica.com/event/Treaty-of-Edirne
http://www.mfa.gov.tr/turkey_s-commercial-and-economic-relations-with-russian-federation.en.mfa