بارزانی  تەنیا نییە  لە بەستنی پەیوەندی سیاسیی و بازرگانیی لەگەڵ تورکیایی دژە کوردو مرۆڤاییەتی. پارتە بەشدار بووەکانی حکومەتی بنکەفراوانی نەوتفۆرش، بەشدارن لە بەستنی ئەو پەیوەندییە، بە هەموو جۆرێک شێوەی ئیدارەکردنی ئەو پەیوەندییەیان قبوڵ بووە و قبوڵە.   

پارتەکانی تری نێو بنکەفراوان پروپاگەندەی ئەوە دەکەن لەنێو جەماوەردا، کە پارتی و بارزانی تەنیا لایەنن ئۆباڵی ئەو جۆرە پەیوەندییە شەرمەزارییان دەکەوێتە ئەستۆ.  

دەستەڵاتدارانی ناوچەی سلێمانی لە نێو خەڵکدا بەوە ناسراون کە جاشی مەلایەکانی ئێرانن، پارتیش جاشی تورکیاییە. بەڵام راستییەکەی وا نییە، هەردوو لایان بەیەک ئەندازە جاشاییەتی بۆ تورکیاو ئێران دەکەن، لە ژێرەوەش رێکەوتوون لەسەر جۆری دزینی دەرامەتی نەوت و جۆری دەربازکردنی ئەو نەوتە لە خاکی کوردستانەوە بەرەو  تورکیا تا ئەو ساتە.

بیرە نەوتەکانی تەق تەق هەر لەسەرەتایی راپەرێنەوە لە ژێر دەستەڵاتی تاڵەبانی و هیرۆ بووە، برازاکانی تاڵەبانی سەرپەرشتی ئەو بیرە نەوتانەیان کردوە، لە سەرەتادا درێخیان نەکردوە لە ناردنی ئەو نەوتە بە قاچاغ بە هۆی تەنکەرەوە بۆ ئێران و تورکیا. 

 

لە پێش رووخانی سەدام لە لایەن ئەمریکاوە لە ساڵی ٢٠٠٣وە، سەرەڕای بوونی دوو ئیدارەیی ئەو کات، لە ساڵی ٢٠٠٢ وە گرێ بەستەی نەوت لە نێوان دەستەڵاتدارانی نێو پارتی و یەکێتی نیشتمانی لەگەڵ کۆمپانیایی گینێل ئێنرگی واژوو کراوە بۆ هەڵهێنجانی نەوت لە تەق تەق و ناردنی بۆ تورکیا. 

 

گیئیل ئێنرگی  کۆمپانییەکی نەوت و گازی بریتانی/تورکیە، هەر لە سەرەتاوە ئۆفسەکانیان لە کۆیسنجاق، هەولێر، سلێمانی، ئەنقەرە و بریتانیاییە. ئەو کۆمپانیایە لە مەڵپەری فەرمی خۆی نووسیویەتی " هەر لە سەرەتاوە بەرژەوەندیمان لە تەق تە ق و تاوکێ هەییە کە ئەو دوو سەرچاوەیە گەورەترین سەرچاوەی نەوتی کوردستانن بەستراونەتەوە بە عەمباری نەوتی جیهان لە تورکیا"دا. 

تەق تەق کەوتۆتە نزیک شاری کەرکوک لە ژێر دەستی ئیدارەی سلێمانییە، تاوکێ کەوتۆتە نزیک شاری دهۆک کە سەر بە ئیدارەی هەولێرە. نەوتی هەردوو شارۆچکە بەرێگای هەمان بۆری نەوت ڕەوانە کراوەو و دەکرێت بۆ عەمباری نەوت لە مینای جیهانی تورکی. 

مینای جیهانی تورکیا ٧٠ کم لە شاری ئەدەنە دوورە، لە ساڵی ٢٠٠٩ وە نەوتی تەق تەق  بەهۆی بۆریە نەوتەکانی کەرکوکی بە بۆری بەستراوە بە مینای جیهان گەیاندراوەتە تورکیا. 

هەر لە سەرەتاوە ئەو بۆریە نەوتانە بە نێو سنورەکانی دەستەڵاتی پارتی رەتکراون. ئەگەر رێکەوتن لە نێوان پارتەکانی بەشدار بووی حکومەتی هەرێم نەبوایە تا ئێستا دەمێک بوو هەر یەکە لە سنوری خۆی دەکەوتە تەقاندنەوەی ئەو بۆڕییانە.   

تەنیا لە سەرەتایی ساڵی  ٢٠١٤دا،  ١٠٣.٠٠٠ بەرمیل نەوت لە تەق تەقەوە رەوانەی مینای جیهانی تورکیا کراوە. دوای باشتر کردنی ئامرازی نەوت دەرهێنان لە هەمان ساڵدا، ئەو هەناردەیە زیادی کردوە بۆ ١٣٥٠٠٠٠ بەرمیل نەوت لە رۆژێکدا، پاشان بووە بە ١٥٠٠٠٠بەرمیل لە رۆژێکدا. تا ئەو سات و کاتە ئەو کۆمپانیاییە بەردەوامە لە کاری خۆی، وا چاوەروان دەکرێت لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٥دا بە زیاتر گەشە پێدانی ئامرازی نەوت دەرهێنان، ئەو هەناردەیە بگەینرێت بە ٢٠٠،٠٠٠ بەرمیل نەوت لە رۆژێکداو بنێردرێت بۆ تورکیا.  هەتا ئێستا ١.٢بیلیۆن بەرمیل نەوت لە تەق تەق دەرهێنراوە لەلایەن ئەو کۆمپانییایە و ڕەوانەی عەماری نەوتی مینای جیهانی تورکیا کراوە.

چاودێرانی ئابووری سەر بە زلهێزەکان لە میدیا جیهانییەکان ئاماژە بەوە دەکەن، دوای تەواو بوونی دامەزراندنی بۆری تازە، هەوڵدەدرێت هەناردە کردنی نەوت لە تەق تەق بگات بە ٣٠٠٠٠٠هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا و بگەینرێت بە فیشخاپور لەوێوە بۆ مینای سیهان. گەیشتن بە ئامانجی دەرامەتی نەوت لە تەق تەق بۆ ساڵی ٢٠١٥ یەک میلیۆن بەرمیل نەوتە لە رۆژێکدا، تا دەگات بە ساڵی ٢٠١٩ دەبێت بە ٢میلیۆن بەرمیل لە رۆژێکدا، کە بڕیارە رەوانە بکرێت بۆ مینای سیهانی تورکیا.  لەدەر ئەنجامدا دەردەکەوێت ئەو لاواندنەوەی پەیوەندی ئابووری و سیاسیی لەگەڵ توریکا بە ئاگاداری حکومەتی دوو ئیدارە و هەشت کابینەی  حکومەتی هەرێم بووە  تا دەگات بە کابینەی بنکەفراوانی ئیمڕۆی هەرێم. 

سەرچاوە: