ســـــکۆتلهندهش داوای سهربهخۆیی دهکات
Sunday, 22/01/2012, 12:00
مێژووی دروستبوونی دهوڵهت زۆر کۆنه، پاش ههبوونی چهندین ئیمڕاتۆرێت و دهسهڵادارێتی وهک رۆم و ئیسلام و عوسمانی و هتد... تا دامهزراندنی چهندین دهوڵهت لهرۆژاوای ئهوروپا وهک ئینگلستان و فهرهنسا و ئیسپانیا ئهوجا کۆسۆڤۆ و نوێترینیان کهدهوڵهتی باشووری سودانهئهم پرۆسهیهلهوهستان نهکهوتووه.
لهوهتهی دیاردهو فۆڕمی دامهزراندنی دهوڵهتی هاوچهرخ لهسهدهی 18یهم بهدواوهلهمێژوودا سهری ههڵداوه، کێرڤ و ژمارهی تا بێت بهرهو ههڵچوون و زیادبوون ههڵدهچێت. نهتهوهو میللهتانیش نهک ههر شانازیی بهم دهستکهوت و سهروهرییهی خۆیانهوهدهکهن، بهڵکو زۆر بهتوندی دهستیان بهم دامهزراوهوهگرتووه، کهبوونی خۆیانی تێدا دهبیننهوه. لهو ساتهوهختهوهتا ئێستا لهمێژوودا هیچ کات رووی نهداوه، تاکهنهتهوهیهک رایبگهێنێ و بڵێ من دهستبهرداری دهوڵهتی خۆم دهبم یان دژی دامهزراندنی دهوڵهتی خۆی بوهستێتهوه. بهپێچهوانهوهتا بێت بهدهستگهی پتهو و مۆدێرن کهبهملیۆنهها و ملیاردهها بودجهی بۆ تهرخان دهکرێت و سهدان ههزار سهرباز دهکرێتهپاسهوانی و بههاوچهرخترین ئامێری تهکنهلۆژیایی مهحکهمتر دهکرێت.
گهرعهرهب و تورک و تهنانهت فارسیش وهک نموونهبهێنیینهوه،وا دهبینین ئینگلیز و فهرهنسا و روسیا دهولهتی بۆ دروست کردوون یان بههاوکاری و پشتیوانی ئهوان دروستیان کردووه. کهچی تا ئێستا تاکهکهس و هێزێک لهمانهنهیگووتووهمن دهوڵهتی تورکیا،ئێران،سوریا یان عێراقم ناوێ!. هێزێک بهرچاو ناکهوێ دژ بهسنووری ئهم قهواره سیاسییانهلهگهڵ ئهوهشدا، که دهستکردی بیگانهو ئیمپریالیزمیشن بوهستێتهوه.
ههروهها مهرج نییهبۆ دروستکردنی ههر دهوڵهتێک تۆ خاوهنی رێنیسانسێک به کهڵهبیرمهندانی وهک مهکیاڤیللی و رۆسۆ و مۆنتیسکۆ و...هتدهوهبیت.(دیارهگهر پرۆسهی رۆشنکاریی ههبێت وا سهدبار چاکتره).
ئهرێ مۆریتانیا چ رێنیسانسێکی لهپشتهوهیه؟!، ئهی گورجستان کامهرۆشنکاری لهخزمهتیدا بووه؟!، یان کۆسۆڤۆ چهند بهگهز و کڵاوی رێنیسانس ههڵسوکهوتی کرد؟!. بهڕاست تورکیا گوێ بۆ کام لهبیریارانی ئهو دیاردهیهشل کرد؟!.
ئیدی بۆ دهبێت لهبهردهم دامهزراندنی دهوڵهتێک بۆ کورد دا ههزار یهک بیانوو و داخوازی لهتوانا بهدهر بهێنرێتهئاراوه؟. چما ههرچی قسهو تیوری و هیپۆتێزهی ناو کتێبهکان ههیهدهکرێتهمهرجی گرانبهها بهسهر شانی دامهزراندنی قهوارهیهک بۆ کوردهوه؟.
بهبڕوای من ئهمانهگهر ئاماژهیهک بۆ تێکشکاوی و لاوازی کهسایهتی و ئیرادهی کوردی نهبێت، وا هیچ مانایهکی دیکهنابهخشێ.
شاعیری گهورهمان پهشێو لهشیعری مهزاد دا وهک بانگهوزێک و گازندهییهک ئهمهبهرووی ههموو لایهکدا دهداتهوهو دهفهرموێ:
کێ کڕیاره؟
ههرچیم ههیه،
ههمووی تاڵانفرۆش دهکهم:
سواڵهت و ئاتهشکهده،
دیوانسهرای شاههکانمان
بهبنچینهو بنیادهوه،
بهردهنووس و نهخش و نیگار
بهتهخت و تاجی مادهوه...
مهزاد... مهزاد...
ههچیم ههیه، ههمووی مهزاد...
بهپارچهیهک پهڕۆی ساده،
کهههڵبکرێ و بشنێتهوه
لهسهر بستێک زهویی ئازاد!
مهزاد... مهزاد....
ههرچیم ههیه.... ههمووی مهزاد!*
لهههنووکهدا وهختێ لهئهتڵهسی سیاسی نهخشهی جیهان دهنۆڕین ، لهوانهیهیهکێتی ئهوروپا باشترین و بههێزترین و مۆدێرنترین یهکێتی نێوان چهندان دهوڵهتی جیهان بێتهبهرچاومان. سهرباری ئهو لێک نزیک بوونهوهو تێکهڵی ئاسانکاریی لههاتووچۆوهتا یهک بڕیاری لهگهلێ بواردا و شاری بروکسل وهک پایتهختی ئهم یهکێتییهدهستنیشان کراوه. لهم رووبهر و جوگرافیایهشدا ههتا ئیمڕۆ کهسێ پهیدا نهبووهبڵێمن دهوڵهتی خۆم ناوێت هیچ میللهتێکیش بانگهوازی ههڵوهشاندنهوه ئهم قهوارهیهی نهکردووه.
بهڵکو تا بێت ئهم یهکێتییهههنگاوی گهورهتر بهرهو چهسپاندنی ئامانجهکانیان دهنێن، بهڵێ ئا لهم ئان و ساتهدا وهک راستییهکی مێژوویی بایهخی بهها نهتهوهییهکان زیاتر لای هاووڵاتییانی ئهوروپایی بهنرختر دهبێت و بهوپهڕی پهڕۆشهوهچنگ بهرهههندهکانی نهتهوهیی بوونی خۆیانهوهدهگرن.
وهک رۆژنامهی دی ڤێلتی ئهڵمانی رۆژی 7.1 و 14.1.2012 دا دهنووسێ، لهکاتێکدا حکوومهت و سهرهک وهزیرانی بهریتانیای گهورهخۆیان بۆ یادی زێڕینی شازادهکوین و یارییهکانی ئۆلۆمپیای 2012 و رهنگه جامی ئهوروپاشئامادهدهکهن، ئا لهم چرکهساتهدا یهکێ لهدورگهکانی نابهدڵانهسهدان ساڵهخراوهتهسهر بهریتانیا و دوای 300 ساڵ پێکهوهژیان دهیهوێ لهرێی ریفهراندۆمێکهوهسهربهخۆیی خۆی بهدهست بێنێت.
ئهم ههواڵهنهک ئهو ههموو بانگاشانهپووچهڵ دهکاتهوهکهلهپشت ئهوهوهن،چیدی باوی دهوڵهت دروستکردن لهم رۆژگارهی گلۆبالیزمدا نهماوه، بهڵکهئهوهش بهرپهرچ دهداتهوهکهلهلووتکهی پێشکهوتن و شارستانێتی و تهکنهلۆژیا و بهناو تێکهڵبوونی سنوورهکانیشدا، لهو ئهوروپایهی وهک بهههشتی سهرزهمینی دهوڵهتان و میللهتان ناسراوه، هێشتا ههر ویست و خواستی دهوڵهت بهرقهرار و خاوهن رهواجه.
سکۆتلهندهوهک دوورگهیهکی پادشایی لهساڵی1707 وهدوای چهندین شهڕ و کوشتاری جۆراوجۆر لهگهڵ ئینگلیزدا یهکگرتنی لهتهک ئیرلهندا دا لهگهڵ بهریتانیای گهوره سازداوه.
ئێستا زیاتر له5 ملیۆن دانیشتوانی ههیهو روبهرهکهی نزیکهی 79 کم دووجایه. وڵاتێکی پیشهسازی بههێز و خاوهن نهوتهلهدهریای باکووردا و بهرههمهێنی باشترین جۆری وێسکی و بهروبوومی ماسییه. ههر لهم روانگهیهوهکهوا دانیشتوانی ئهم وڵاتهدهڵێن پیشهسازی لهوڵاتی ئێمهبهرههم دههێندرێت و خاوهن بانک و بازرگانهکانیش لهلهندهن لهسهری دهلهوهڕێن. بهواتایهکی دیکهسامانی وڵاتی ئێمهدهبرێت و لهلهندهنهوهبهئاوهڕووتکراوی پارهکهی بۆ ئهدینبهرهدهگهڕێتهوه.
ئهم وڵاته لهساڵی 1999وهسهرلهنوێ خاوهنی پهرلهمانی ههڵبژێردراوی خۆیانن و له2007وهپارتی ناسیۆنالیستی سکۆتلهندی لهههڵبژاردنهکان دا زۆرینهی رههای بهسهرکردایهتی ئهلێکس سالهمۆند بهدهست هێناوهو کاروباری وڵات دهبات بهڕێوه.
پارتهکهی سالهمۆند پ. ن. س، دوای ئهوهی لهسهرهتای ئهمساڵدا بۆ جاری دووهم بهزۆرینهی رهها ههڵبژاردنهکانی پهرلهمانی بردهوهدهیهوێ لهسهروهختی ئهم دا و لهرێگای ریفهراندۆمێکهوهدۆسییهی ناسراو به(ئهکتی سکۆتلهنده) لهپاییزی 2014 دا بهرهو سهربهخۆیی بکهوێتهگهڕ. شایانی ئاماژهپێدانهپ.ن.س لهپهرلهمانی ئهوروپا لهتهک پارتی سهوزی ئهڵمانیادا یهک فراکسیۆن پێک دێنێ و لهههنووکهدا ههڵوێستی خۆپارێزی و ڤیتۆی لهندهن بهرانبهر بهپلانی قوتارکردنی کێشهداراییهکانی ئهوروپاداو بهشداری نهکردنی چارهسهری کێشهی وڵاتهکانی ئهندامی یهکێتی ئهوروپا بهسوودی ئهدینبهرهدا دهشکێتهوه.
ئا لهم سهروبهندهدا سیر داڤید ئێدوارد کهکهسایهتییهکی یاسایی بهناوبانگی وڵاته،دادوهری جارانی دادگای ئهوروپا بووهلهلوکسهمبۆرگ بهگهرمی داکۆکی لهم پرۆسهیه دهکات و لهئاستی ئهوروپادا چالاکانهبۆ سهربهخۆیی کار دهکات. شاعیری دیار و نهتهوهیی ئهدڤین مۆرگان بهگهرمی پشتیوانی لهپ.ن.س دهکرد و بانگاشهی بهردهوامی بۆ جیابوونهوهدهکرد پێش مردنی ههموو سامانهکهوهک لهوهسێتنامهکهیدا هاتووهبڕی یهک ملیۆن پاوهند بووهبۆ ئهم ئامانجهپیرۆزهی وهک میرات جێهێشتووه. لهلایهکی دیکهوهخێزانێک کهبهرێکهوت یاری لۆتۆ(یانێیب)یان بۆ دهرچووهلهو پارهیهیهک ملیون پاوهند دهکاتهدیاری بۆ پارتی ناوبراو لهپێناوی گهرموگوڕترکردنی کهمپی سهربهخۆیی و گهیشتن بهئامانج .
بانگهوازی سهربهخۆیی جیابوونهوهتا بێت لهرێی ئهم سهرکردهو پارتهوهلهنێو پهرلهمان و نێو جهماوهری سکۆتلهندیدا بههێزتر دهبێت و لهواقیع نزیک دهبێتهوه. ئهدینبهرهپایتهختیش لهم رێگایهوهرووبهرووی گێرمهو کێشهی زۆر لهگهڵ لهندهن دا بۆتهوه. ههر لهم روانگهیهوهیهکهدێڤید کامیرۆن دهڵێ: بهههموو هێز و گیان و چنگ و نینۆکهکانم دژ دهوهستمهوه. وهلێ بنهما یاساییهکانی ئهو وڵاتهناتوانن ببنهبهربهست لهبهدهم پرسێکی وا یاسایی و دهستووردا و دهکرێت داخوازییهکهی سکۆتلهندهبهریفهراندۆمێک ساخ بێتهوه. پرسیاری سهربهخۆبوونهکهش بهووشهی بهڵێ یان نا دیاری کراوه.
ههڵبهت سکۆتلهندا لهم ههلومهرجهسهختهی باری سیاسهتی دارایی ئهوروپا پێیدا تێدهپهڕێ، تووشی تهنگهتاوی و دژواری لهسهر ئاستی ناوخۆ و لهنێو ئهوروپادا دهبێتهوه، ههر نهبێ بانکهکانی ئهو وڵاتهلهئێستادا بۆخۆیان لهقهیراندان.
سالهمۆند و پارتی ناسیونالیستی سکۆتلهندی ئهم کێشانهو چهندانی دیکهش لهم سهرهڕێیهدا دهرک پێدهکهن، بۆیهلهبارێکدا گهر تووشی مهترسی راستهقینهبوونهوهو ریفهراندۆمهکهوهک پێویست ئهنجامی بهدهستهوهنهدات، ئهواوهک پلانی 2 رهنگه داوای " ههڤاڵبهندی یهکسان و یهکێتی کۆمهڵایهتی" بکهن و شازادهی لهندهن وهک سهرۆک لهو قۆناغهدا جارێ پهسهند بکهن.
جهوههری باس لهوهدایهویستی ئهم گهلهبۆ سهربهخۆیی لهبن نایهت و ئهم جارهش شکست بێنن، وا لهئایندهیهکی نزیک یا دووردا ههر تێههڵدهچنهوهو بهئاواتهکهیان دهبێت ههر بگهن.
کاتهلان و باسک و ئیرلهندهو دهیان میللهت و وڵاتی دیکهش لهسهر نهخشهی جیهان بهردهوامن لهسهر تێکۆشان و قوربانی دان بۆ سهربهخۆیی. دهی ئهمه گهورهترین بهڵگهیه،کهنهتهوایهتی بههێزترین و زیندووترین داینهمۆی مێژووی زیاتر له400 سهدهی مرۆڤایهتییه. دیسان ئهم روودا و دیاردانهسهلماندیانهوه،کهنهتهوایهتی بهرههمی قۆناخێکی دیاریکراو و سهر بهچینێکی تایبهت نییه. سهرلهبهری مهسهلهکهش بهگووتهی مامۆستا جهمال نهبهز بریتییهله: کێشهی ناسنامهیه. کهواتهههر نهتهوهیهک دهیهوێ پێناسهی سهربهخۆی خۆی ههبێت.
ئهی سهرکردایهتی کورد چی دهکات و چی دهوێت ؟؟؟!!
ئا لهم ساتهوهختهدا که جیهانی عهرهبی بهبارودۆخێکی پڕ لهتهوژمی گۆڕانکاری و دژواریدا تێدهپهڕێت و لهژێر سهرناوی بههاری عهرهبیدا بۆ یهکهم جارهلهمێژووی خۆیدا وا بهرووی ستهم و گهندهڵیدا راپهڕێ و ئێران بهو شێوازهکهوتبێتهبهردهم ههڕهشهی جددی ئامریکا و ئهوروپاوهو تورکیا گهرچی دهیهوێت خۆی بهبراوهو سهرکهوتوو گورنهتهڵهی ناوچهکهلهقهڵهم بدات، دیسان بهدهر نییهلهههڕهشانهی رووبهروو بۆتهوهو گهلێ گرفتی گهورهدهبێتهوهو گهلهک لهخۆی دهترسێ.
سووریا لهمێژووی خۆیدا گرفتاری ههرای ناوخۆ و راپهڕینی خهڵکهکهی نهبۆتهوه. عێراقیش نهدهوڵهت بووهو نهدهبێتهدهوڵهت .
ئیدی دهبێ کهی بڕیاری دهوڵهت دروستکردن لای ئهم سهرکردایهتییهلهدایک بێت. دهبێ ئهو چرکهساتهی دهوڵهتی کوردی وهک بهرئهنجامێکی ساڵانی ساڵی خهباتی خوێناوی نهتهوهکهمان دروست دهبێت(بۆمان دروست دهکهن!!؟؟) و کوردیش دهچێتهریزی دهوڵهتانهوهو دهبێتهخودانی دهوڵهتی خۆی. ئا لهو چرکهساتهدا، سهرانی کورد چیمان پێ دهڵێن و چۆن ههڵوێست دهنوێنن؟ و دهستگا خهڕهکهشکاوهکانیان چ پاساوێک دێننهوه؟ و چۆناوچۆنی دهکهونهپهسندان و دهرخستنی بهها و گرنگی دهوڵهت؟.
لهکاتێکدا ههتا ئێستا سهرانی حیزبی کوردی لهبهر خواستی ئێرهو ئهوێ ! بهچوارپهل سهما دهکهن و وهک قاز دهقیژێنن کهوا کورد دهوڵهتی ناوێ، دهوڵهتی کوردی خهونی شاعیران، کورد بڕیاری داوهلهگهڵ عێراقدا بژی، کوردستان بهشێکهلهعێراق و... هتد. ههڵبهت گوزهرانی سیاسی کورد له بهشهکانی دیکهی وڵاتیش ههمان بهزمهو سهرانی کورد پێشبڕکی لهسهر ئێرانی بوون و بهدهستهێنانی ناسنامهی سووری و برایهتی کورد و تورک دهکهن.
سهرانی کورد بهتایبهت لهباشووردا لهم ههلهمێژووییهدا، کهنێوهندهجیهانییهکانیش وهک سیناتۆری ئهمریکایی جۆن مایکن و چهندان پسپۆڕ و شارهزا و بهرپرسی جیهانی جهخت لهپارچهپارچهبوونی عێراقی زۆڵهک دهکهنهوه. ههمان کات ئهم باسهلای گهلهک لایهنی سیاسی و کهسایهتی دیاری عهرهب و هێزهکانی تری ناوچهکهلهقۆناغی دێفاکتۆی خۆیدایهو زۆربهیان لهمیدیاکان بهراشکاوی باسی دهکهن و کهس ناتوانێ چیدی داکۆکی لهو دهوڵهتهشهقوشڕهبکات، چونکهکێشهبنچینهییهکانیـ پرسی نهتهوهیی کورد، ململانێی خوێناوی ههزاران ساڵهی شیعهو سوننهرۆژ بهرۆژ زیاتر بهرهو تهقینهوهی ترسناک دهچێت.
نهتهوهی کورد و دۆست و دوژمنهکانیشیتهنیا چاوهڕێی ئهو ساتهوهختهدهکهن، کورد خۆی ئیمان بهم مهسهلهیهبێنێت و دهستی خۆی لهبهرۆکی عێراقی عهرهبی بهربدات. بۆ نموونهههروهک حهسهن عهلهوی بیریار و کهسایهتی ناسراوی عهرهبی عێراقیی لهدوا چاوپێکهوتن و کۆرهکانیدا لهم دواییهدا لهکوردستان ههما شتی راگهیاند. لهبهرئهمهیهههر کهمتهرخهمی و لاموبالاتی و خۆ دزینهوهیهک لهئاست ئهرکهههرهگرنگ و پیرۆزهدهچێته خانهی تاوانی نهتهوهییهوهنهکورد و نهمێژووهکهی لێیان نابوورێت.
کهواتهچیدی هیچ بیانوویهک لهبهردهم سهرانی کورد دا نهماوه،جگهلهملدان لهئاستخواستهکانی نهتهوهو گرتنهبهری چارهسهری یهکجاریی و ههمیشهیی بهدامهزراندنی دهوڵهتێک بۆ نهتهوهیهکی خاوهن ههزاران ساڵی خهبات و قوربانیدان. ئهمهش گهورهترین خزمهته بهکورد و گهل و کهمهنهتهوهکانی ناوچهکه. دهنا ههرچی تا ئێستا کردوویانهله"داگیرکهرچێتی و ئۆتۆنۆمی و فیدڕاڵی" خواستن و لهمهو دواش لهو چهشنه"عێراقچێتی" دهیکهن دهبێتهسپڵی لاورگ و مێژوو تووڕی دهداتهزبڵدانهوه.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست