مێژووی مەهاباد - به‌شی دووهەم

Friday, 26/04/2013, 12:00

" زمان و ئایینی خەڵکی مهاباد "

دانیشتوانی شاری مهاباد بە زمانی کوردی زاراوەی موکری یا موکوریانی قسە دەکەن .خوالێخۆشبوو شێخ موحەمەدی مەردوخ لە لاپەڕەکانی ٤٠/٤١ مێژوی مەردوخ (مێژوی کوردوکوردوستان وناوچەکانی) دا دەڵێ،،زمانی مادەکان زمانی کوردی موکری ئەو ڕۆکە بووە. هەو وەک زەندو ئاوێستا کە بە زمانی مادی نووسراوە زۆر لە زاراوەی موکری نزیکە .
ڕاهواڕت . دار مستتریش ئەو هەڵویستەیان قەبوڵە .بە گوتەی ئەستڕابون مێژوونوسی یونانی دوای ئەوەی مادەکان وپارسەکان لە وڵاتی ئۆڕاڵو وڵاتانی ئەو بەری قەوقازروویان لە پێدەشتەکانی ئیران کرد لە وانەیە زمانی هاو بەشیان هەبوبێ هەر بەو هۆیەشەوە لە نوسراوەکانی سەردەمی هێخامە نشی وشەگەلێک دێنە بەر چاو کە لە زمانی کوردی ئەوڕۆیی نزیکن و وێک دەچن .
لە هەمبەر زمانی کوردی نوسراوەکان زۆرن کە بە داخەوە هەتا رادەیەک بە دورن لە سەر بنەمای زانستی ناکەونە چوار چێوەی زانستی زمانەوانی .کاتێک باس لە زمانی کوردی دێتە گۆڕێ گەلێک جار تێکەڵاو بە سیاسەت دەبێ و ئەوەی سرنجی نادرێتێ چوارچێوەی ئاکادێمی رێگوزەری زمانە وانییە دەبێتە هۆی دوور کەوتنەوە لە ئاستی باسەکەدا جار نا جاریش تاقمێک گۆواورودەرکراوەبە نوسینی بابەتێکی بە رواڵەت زانستی ئاوری ئەو بۆچونانە خۆش دەکەن و نمونەی ئەو کارەش دەقی زمانی فارسی ونوسراوەکانی زمانی فارسی و پەرەپێدانی میللی لە گوواری ئادینە دا نمونەی ئەو شێوە بابەتانە لە دەرکراوەکانی پان ئێرانیستەکاندا دێتە بەر دیدەی خوێنەرکاندا .
باشترە ئەوکەسانەی کە وەدوای لێکۆڵینەوەی زمانی کوردی دەکەون هیندێک زەحمەت بە خۆیان بدەن و چاوێک بە جڵدی یەکەمی فەرهەنگی فارسی موحەمەد موعین لە لاپەڕەی ٢٨ دا بخشێنن .
پێش وتاری قاموسی زمانی کوردی نوسراوەی مامۆستا عەبدولڕەحمانی زەبیحی سەر چاوەیەکی باوەڕ پێکراوە بە ڵام لە هەموان جێگای متمانەتر ئەو پەڕتوکەیە "دابەش بونی جوغڕافیایی دیالیکتەکان " لە نوسینی فواد حەمە خوشید چاپی ١٩٨٥ لە ١٢٠ لاپەڕەدا ئەوبەرهەمە بە پێزە بە زمانەکانی عەڕەبی ئینگلیسی سۆئیدی وەگیڕدراوەتەوە لە هێدێک شوێنی زانکۆکاندا وەکی وانە دەگوترێتەوە .
پەڕتوکی زاراوەی کوردی مهابادیلە نوسینی خاتو ئیران کەڵباسی کارێکی بە قیمەتە ئەگەر کەسانێک وەدوای کاری زمانەوانی و لێکۆڵینەوە دەکەون بێ گومان زانیاری گرینگ بە دەست دێنن وجوابی پرسیارەکانیان دەدۆزنەوە .زمانی کوردی چوار بەشی سەرەکیو دەیان بەشی لاوەکیو ژێر زاراوەییدا دابەش بووە. ئەو زاراوەیەی کە لە مهاباد و دەوروبەری پێی دەئاخفن لقی کرمانجی ناوەڕاستە وزاراوەی موکری یا موکریانی یە کەلە وتو وێژی رۆژانەدا پێی دەگوترێ زاراوەی سۆرانی ئەو زمانە خاوەنی ئەدەبییاتێکی بەرین وجوانە خاوەنی فۆلکلۆرێکی لە بن نەهاتوی وەکو دەریایەکە بۆ لێکۆڵینەوەکی مەزن .

" ئایینی دانیشتوانی شاری مهاباد "
ئایینی دانیشتوانی شاری مهاباد سوننی شافعییە و بە دوور لە هەر چەشنە دەمار گرژی ئایینی ساڵانێکی دوورودرێژە شاری سابڵاخ شوێنی ژیانی مەسیحی ویەهودی بووە تەنانەت چەند گەڕەکێکیش بەناوی گەڕەکی هەرمەنیان / کوچەی جولەکان/ کە لەو سەردەمەشدا ناوەکانیان پاک نە بۆتەوە هەوەها کلیسا / کەنێشت / لە مهاباد هەبووە کە لایەن گرانیان بە بێ ترسو دڵە ڕاوکێ مەراسیمی خۆیان بە جێ هێناوە .
سەید موحەممەدی سەمەدی، پەرتووکی: "مێژووی مەهاباد"

وەرگێڕانەوە لە فارسی: جەعفەر و سەرکەوت کەریمی
٢٢/٤/٢٠١٣
ئۆپساڵا / سوئێد