زۆرن ئەوانەی بەپارە دەوڵەمەندن بەڵام بەرۆح هەژارن
Wednesday, 25/02/2009, 12:00
2412 بینراوە
ئەگەر ئەوەی كیفایەتت ئەدا دەوڵەمەندت نەكات، ئەوا هەموو سەروەتی ئەم دنیایەش دەوڵەمەندت ناكات زۆرن ئەوانەی بە پارە دەوڵەمەندن بەڵام بەرۆح هەژارن
زۆرن ئەوانەی بە پارە دەوڵەمەندن بەڵام بەرۆح هەژارن. دەلیم مرۆڤ لەسی چاو پیكهاتوە كەبریتین لەجەستەو لەرۆح، چاوی سییەمیش ئەوەیە بتوانیت ئەم دوو لایەنە گرنگە یەكبخات، بەواتا جەستەو رۆح یەكبخات بۆ ئەوەی مرۆڤ ناخی خۆی بدۆزیتەوە.زۆربەی مرۆڤەكان تەنیا جەستەی ڕوكەشی خۆیان دەبینن وتەنیا بایەخ بەلایەنە ڕوكەشەكانی جەستە ئەدەن،بەڵام لایەنە رۆحیەكانی خۆیان نابینن.زۆرانیك هەن هەموو فەلسەفەی ژیانیان تەنیا لەپارەدا دەبینن،كۆیلەی ماددەن،كەموكوریە سایكۆلۆژی وكەسایەتیەكانیان بەڕیگای پارەو سەروەت وسامانەوە دەشارنەوە، هەروەها بەكورسی دەسەلاتیش.بەشیكی زۆری ئەم مرۆڤانە بەرگەی كیشە رۆحیەكان ناگرن ولەجەوهەردا بەختەوەرنین.تیناگەن كەجەوهەر گرنگترە وەك لەڕوالەت.تیناگەن كە بوون بەكۆیلەی پارەو كاتە بەنرخەكانی ژیان بۆ تەراكوم كردنی سەروەت و سامان وبوونە ئەسیری پارەو سامانەكە واتای هەژاریی ماددی ورۆحیش دەبەخشیت لەژیانی مرۆڤەكەدا بادەوڵەمەندیش بن بەمادە.ئەمە نەخۆشی پارەو ماددەی لیدەكەویتەوە، بەگشتی زۆربەیان ڕەزیل دەژین، كەواتە ئەو مرۆڤە هەژار دەژی، دەوڵەمەندەو كەچی بەپارە هەژار دەژی وبەرۆحیش هەژار دەژی.كەواتە كەسێكی دەوڵەمەند كەبەهەژاری دەژی چونكە بەردەوام لەهەولی ئەوەدایە سامانەكەی گەورەتر بكات، ژیانی دەبیتە ژیانی پاریزگاریكەر لەپارەكانی و لەخۆڵ وبەردی موڵكەكانی،دیاردەیەك كەهەرگیز ناكری لەسەر حیسابی ئەندامەكانی تری كۆمەل نەبیت.پەلاماری بیرەحمانە بۆ پارە وسەروەت.بەلی ئەمە نەخۆشیە خەتەرناكەكەی مرۆڤە،دەسەلات و پارە. ئەو كاتەی فەلسەفەی ژیان دەبیتە فەلسەفەی تەنیا پارە.
عالەمیكی مادی و كۆمەڵگایەكی سەقەت جائەگەر كۆمەڵگایەكیش ئەم جۆرانە بەم پیوەرە بپیویت،گەورەیی مرۆڤەكانی بەدەسەلات وبەپارە بپیویت،ئەوا ئەمیش كۆمەڵگایەكی سەقەت ونەخۆشە،سەقەت ونەخۆشخراوە،كۆمەڵگایەكە كەخزاوەتە ناو جیهانی مادیەوەو لەبری بەها كۆمەلایەتیە بەنرخەكان ورۆحیەكان فەلسەفەی ماددی داگیری دەكات.لەو كۆمەڵگایەی كەتییدا باری مرۆڤە رۆشنبیرو ژیرەكان لەمەترسیدا دەبن..ئەو مرۆڤانەی كەئیستە دەژین بەڵام بەشیكی گەورەی فەلسەفەو ژیریەكانیان بۆ سالانیكی تری دوایی بەسوودتر دەبیت.ئەوانەی بەشوێن لیرەن بەڵام لەزەمەنێكی تردا دەژین،یان لەشوێن و زەمەنێكی هەلەدا دەژین، دیاردەیەك كە بەئازارە.
هەژاری یەكیكە لەناخۆشترین دیاردەكانی ژیان هەژاری یەكیكە لەناخۆشترین دیاردەكانی ژیان، بەڵام زۆریك لەهەژاران هەن كە بەختەوەرترن وەك لەزۆریك لەدەوڵەمەندەكانی پارەدارو بگرە سەغی تریشن لەوانەو كەسایەتیشیان بگرە بەهێزترە. ئایا ئەوانەی كەبوونەتە كۆیلەی پارە دەتوانن مرۆڤیان خۆش بویت؟ یان تەنیا دەتوانن پارەیان خۆش بویت، لەسروشتی جیهانبینیە مادیەكەوە زۆرانێك لەپێناویدا بگرە ئازادیو خۆشەویستی مرۆڤەكانی تریش دەچەوسێننەوەو زەوت دەكەن، چونكە سروشتی پارە زاڵمە. لەوانەیە خودی خۆشیان خۆش نەوێت. ئایا مرۆڤ چۆن دەتوانێت سنور بۆ ئەم وەزعیەتە خەتەرناكە دابنیت؟ بۆ ئەوانەی خوێن ئەدەنو ئەوانەش كەئامادەی خواردنەوەین.
هەموو پارەی ئەم جیهانە ناتوانێت خۆشەویستیەك بكڕیت هەموو پارەی كەسێك، هەموو پارەی ئەم جیهانە، ناتوانێت خۆشەویستی مرۆڤێك بكڕیت. وەك ئەوە وایە كەهەموو تاریكایی ئەم جیهانە ناتوانێت ڕوناكی تەنیا یەك مۆم بكوژینیتەوە. خۆشەویستی وەك لایەنە سروشتیەكەی، وەك شتیكی ڕۆحیی مرۆڤ كەبەپارە نافرۆشریت، نابێت بفرۆشریت. خۆشەویستی كەبووە شت ئەوكاتە دەكرێ بەپارە بكڕدریت بەڵام لەشیوە جەوهەریەكەی خۆیدا ڕۆحیەو نافرۆشریت.لەڕاستیدا خۆشەویستی شمەك نیە كە وەك پارە لەقاسەدا هەتبیت. ئەگەر خۆشەویستی بوە شمەك ئەوكاتە مرۆڤ دەتوانیت بەندی بكات، سنوری بۆ دابنیت،یان كۆنترۆلی بكات. ئەم جۆرە خۆشەویستیە لەبری بوژانەوەیەكی ڕۆحی ئەوا كوژەرو خنكێنەرە.
ئەخلاق (مۆرەل) بەپارە ناكڕدرێت چەندن ژمارەی ئەوانەی كەدوای مردنیان سەروەت وسامانەكانیان لەگەڵ خۆیاندا بردوە؟ دەشزانن كەمردن حەتمیە لەوانەیە بۆ هەمیشەش بێت، لەگەڵ ئەوەشدا ناتوانن دەست لەبوونی كۆیلایەتی خۆیان بۆ پارە هەلبگرن. داخۆ فەلسەفەی ئەم شتە لەچیدا بیت؟ فیرعەونەكان ئەو هەموو سەروەت و زیروزیوەیان لەگەڵ خۆیاندا بردە هەرەمەكانیانەوەو خۆیان كردە مۆمیا ئەوەتا دەبینین هەمووی لەشوێنی خۆی ماوە.زۆرانێك هەن لەوانەیە زۆر شتی دنیا هەن بەپارە بتوانن بیكڕن بەڵام شتیك هەیە كە بە هەموو پارەی دونیا ناتوانرێت بكڕدریت ئەویش بریتیە لەئەخلاق. هەندێك بۆ پركردنەوەی نوقسانیە ڕۆحیەكانیان بەحوكمی پارە پەنا دەبەنە بەر كاری سیكس ومەی خواردنەوە،یان هەندیكی تر پەنا دەبەنە بەر نویژو خودا پەرستی چونكە لەمەیاندا هەندی تیربوونی ڕۆحی دەدۆزنەوە چونكە پارەكانیان لیرەدا بەفریایان ناكەویت و لیی سەرف نەكراوە بۆ دروست كردنی ڕۆشنبیری بۆ لیكدانەوەی ژیان ونهینیەكانی ژیان وەك هەندی لەپارەدارانی ولاتانی ڕۆشنبیر كردویانە.ژمارەیەك لەوانە بۆ مسۆگەر كردنی ئەو دنیاش دەیانەوی بەدوو نوێژ و كەمیك زەكات ناخی خۆیان پشوو پی بدەن و خوداش لەخۆیان ڕازی بكەن.
ترس لە ژیان یان ترس لەمردن؟ مردن هاوەڵێكی هەمیشەیی مرۆڤەو لەكاتی لەدایك بونمانەوە چالاكەو گرێدراوە بەلەدایك بونەوەو دیوێكی تری هەمان مەدالیایە. كەواتە ژیان ومردن دوو شتی پیكەوە بەستراون. ئەوەندەی مرۆڤ لەژیانی ناڕەحەتیدا ترسی لەڕۆژە ناخۆشەكانی ژیان هەیە ئەوندە ترسی لەمردن نیە. ئەو ژیانەی كەزۆربەی كات هەمووی مردنە. ئەوانەی تەنیا لەمردندا لەوانەیە پشووی ناخ بدۆزنەوە چونكە ئەوانەی هەیانە بۆ ژیان كەمە بەڵام بۆ مردن زۆرە.ئایا مرۆڤ لەسروشتی خۆیدا چاوچنۆكە؟ لەپێناوی پارەو چاوچنۆكیدا بەسەدان ملیۆن گیانی كردۆتە قوربانی،هەر مرۆڤیشە لەپیناوی ئازادی ودژ بەروتاندنەوە‌و كەرامەتی بەسەدان ملیۆن گیانی لەمیژووی مرۆڤایەتیدا كردۆتە قوربانی.كەواتە مرۆڤ چیە كە هەردوو سیفەتەكانی تیدان؟ مرۆڤ باشتر وایە زۆرتر بیربكاتەوە لەوەی كە خۆی چیە،نرخی چیەو چەندە.
گەورەترین نهینی ژیان بریتیە لەمردن گەورەترین نهینی ژیان بریتیە لەمردن.لەیەكەم چركەی لەدایكبونەوە روبەروی مردن دەبینەوە. لەمردندا تەواوی چیرۆكی ژیان كۆدەبیتەوە. ئەگەر وابێت كەئەمرۆ دەبێت بمریت و تۆ ئاوریك بۆ دواوە بدەیتەوە بۆ ژیان كامانەن هەست و فكرە راستەقینەكانت دەربارەی ژیان كە جێت هێشتوون؟ ئایا هەموو ئەو شتانەی تێدا دەدۆزیتەوە كەویستوتە لەژیاندا بەدەستیان بهێنیت؟ خۆشەویستی ومردن دەتوانیت لەمردنی كەسێكی زۆر خۆشەویستدا روبەروی بیتەوە. مرۆڤ لە ئەزەلەوە لەمردن ترساوە،چونكە دەزانێت رۆژێك دێت كە دەبێت بمرێت و ئەمەش یاسای ژیانە. هەروەك چۆن ژیان هەیە هەر بەم شێوەیەش مردن هەیە. مردن پرۆسەیەكی حەتمیە لە ژیانی هەموو زیندەوەرێكدا. مرۆڤ حوكمی ژیان وحوكمی مردنیش دراوە بەسەریدا،هەربۆیە قورسترین چركە لەژیانی مرۆڤدا ئەو چركەیەیە كەلەدایك دەبیت چونكە لەم ساتە ژیانەوە ئیتر روبەرووی زۆرانبازی دەبیتەوە لەگەل ژیان ولەگەل مردندا.
مرۆڤ پێویستە فێری ئەوە بێت بەهیوا بژی مرۆڤ پێویستە فێری ئەوە بێت بەهیوا بژی. هەوڵ بدات لەو ئیمكانیەتە كەمەی كەهەیەتی باشترین شتی لێ دروست بكات. بۆ پیویستیە رۆحیەكانی خۆی بزانیت چۆن خۆشی لەسروشت وەردەگری،ئەوانەی كەنازانن چۆن بەدوای پێویستیە رۆحیەكانیاندا بگەڕێن لەگول و سەوزایی و دەریا و شاخ، لەو كەژەی كەتۆ لات خۆشە،لەموزیك وفەنتازی ژیان. بەڵام زانینی خۆشی وەرگرتن هونەرو فەنتازیە، ژیانێكی بێ كەڵكیش مردنێكی زووە. چەندن ژمارەی ئەو ملیاردەرو ملیۆنەری دۆلارانەی كەنازانن بیتهۆڤن كێیە، گوێی بیستن و هەستیان نیە بۆ میوزیك، چوونە مۆزەخانەو شانۆگەری وخوێندنەوەی رۆمان، ملیۆنەرێكی دۆلار لەوڵاتێكی دواكەوتوی كلاسیكدا. چەندن ئەوانەی دە هەزار دۆلاریان سەرف كردبێت بۆ شوێنی ڕۆشنبیری؟ بۆ مەسرەف كێشانی منحەی خوێندكارێك بۆ وڵاتێكی تر بۆ بوارێكی بەسوود بۆ نەتەوە، هی شانۆكار، هی خوێندكارو نوسەرە هەژارەكان. بەڵی ئەگەر ئەوەی كیفایەتت ئەدا دەوڵەمەندت نەكات، ئەوا هەموو سەروەتی ئەم دنیایەش دەوڵەمەندت ناكات وكفنیش گیرفانی نیە. ئەوانەی بەهەژاری دەژین بەلام بەدەولەمەندی دەمرن.
