بۆ "بەختیار عەلى، رێبین هەردى، ئاراس فەتاح":جەخـــــار، تـــــازە شكـــــۆى ئێوە شكـــــــا!! (به‌شی سێیه‌م و کۆتایی)
Saturday, 07/08/2010, 12:00
"شێرزاد حەسەن"وەك سیمبولى خاوێنیى: ئەو سێ منەوەرەى كورد بەشێكى زۆرى بەرگرى نامەكەیان، تەرخانە بۆ پیاوێك كەناوى "شێرزاد حەسەن"و لەنەزەرى ئەواندا، نوسەرێكى پاكو گەورەیەو قسەكانى من لەسەر ئەو، هیچ نین جگە لەكۆمەڵێك بوختانى ناڕەوا.. ئەم برادەرانە ئەخلاقیاتێكیان هەیە كەلەگەڵیاندا نەبوویتو بەدڵى ئەوانت نەكرد، "مەسیح"و "ماندێلا"و "غاندى" بیت، دەتكەن بەنابوترین مرۆڤ (هەر بۆنمونە سەیرى هەڵوێستیان بكە لەسەر كەسانى وەك: (د. فەرهاد پیرباڵو فاروق رەفیقو ئازاد حەمەو رێبوار سیوەیلى) فەرهاد پیرباڵ سەرەتا نمونەى رۆشنبیرى جدىو پڕكارو نوێخوازبوو، وەلێ دواتر كەوتنە لەسەر خوێندنىو پێیان دەوت رۆشنبیرە موبتەزەلەكەى مچكۆ. فاروق رەفیق تالەنێوەندى رەهەندا بوو، لەئاست فەیلەسوفە گەورەو گرانەكاندا بوو، بەڵام كەبەدڵى جەماعەتى نەكرد، بوبە فێندەمێنتالیستێكى پەڕگیرو كرابە رەفیقى مەلا موساو مەلا كرێكارو مەلا عوزێر. فاروق تاهاوڕێى برادەران بوو، رێبین هەردى بەئیعجابێكى زۆرەوە دەیوت، ئەم مردومراوە بەردەوام سەرى لەناو كتێبدایەو چواردەورى ژورەكەى لەكەنەدا كتێبخانەیەو بەتەنیا 68 موجەڵەدى لەسەر مارتن هایدگەر هەیە، وەلێ كەلەیەك ترازان هەر رێبین هەردى بوو دەیوت فاروق كەى بەشەرە، تەنانەت ژنەكەشى بەلایەوە دانەنیشت. ئازاد حەمە هەرچى جارێك بهاتایەتە كوردستان، گۆڤارى ئازادى كۆڕو سیمینارى بۆسازدەداو وەك یەكێك لەقەڵەمە جدیەكانى كورد لەهەندەران تاریفیان دەكرد، كەچى دواتر كەبەدڵى ئەوانى نەكرد، بوو بەپیاوێكى سەفسەتەباز كەئیشى تەنها ریزكردنى ناوى گەورە فەیلەسوفانەو خۆشاردنەوەیە، لەناو تێرمو وتەزاى عەنتیكە عەنتیكەدا. ئەوە بۆ رێبوار سیوەیلى هەرباس مەكە. ئەم كوڕە تاهاوڕێیان بوو هەموو شت بوو، چیرۆك نوس، شاعیر، لێكۆڵیار، رەخنەگر، كەچى كەلێیان ترازا، بووبە عەوامێك كەتەنها دەرەقەتى ئەوەدێت لەسەر وردە شتەكانو لەسەر مەرگى فرانسوا حەریرى بنوسێت). خودایە چەند ناشرینە ئەم ئەخلاقیاتە، چەند سوكیە ئەم جۆرە مۆراڵە، چەند مایەى شەرمە مرۆڤ ئاوا بژى؟
ئەمانە لەبەرئەوەى چاو لەبەرى "شێركۆ بێكەس"و دەسەنە خوارى "شێرزاد حەسەن"ن، باز بەسەر ئەو هەموو گەندەڵىو بێسەرو بەرىو پارە خۆریەى دەزگاى سەردەمدا دەدەنو بەرویەكى قایمەوە دەكەونە بەرگرى لەو مرۆڤانە، یەكێكیش كەپاكو بێگەرد بێتو ئەمان حەزبەچارەى نەكەن، بەناشرینترین شێوە دەكەونە وێزەى. بەروارى 14/3/2001 بەبۆنەى یادى نەورۆزەوە، "بەختیار عەلى" كارتێكى جەژنە پیرۆزەى بۆناردومو دەنوسێت: (ئازیزم ئەگەرچى، ماوەیەكى كورت یەكترمان ناسى، بەڵام گەلەك دڵخۆشبووم بەدیدارت.. گەلەك دڵخۆش بووم بەوەى رۆحى وەكو ئێوە جوان، دەتوانێت بژىو بەرگرى لەجوانیەكانى خۆیشى بكات). سەیرى هەڵوێستى پڕ لەنیفاقو درۆى ئەم رۆشنبیرانە بكەن، بۆئەوەى "شێركۆ"و "شێرزاد" لەوسكانداڵە ئیدارىو ئەخلاقیانە دەربكەن، چ یارییەكى ناشرین دەكەن، ئێمە لەكەسێكى جوانو سەر راستەوە، دەبین بەئەهریمەنو دەبین بەبوختانچىو درۆزن.
زۆر لەسەر رۆیشتنى ئەم مەسەلەیە، رەنگە كەڵكى نەبێت. ئەوەى گرنگە لێرەدا نیشاندانى رووە راستەقینەكەى، نوسەرێكى پاكو گەورەى وەك "شێرزاد حەسەن"ە بەقەولى جەماعەت.
ئەم پیاوە گەورەو گرانە سىو پێنج ساڵە یەك شت دەڵێتو یەك بابەتى هەیەو یەك قەوانى سواو دەدات بەگوێى خوێنەرى كوردى كڵۆڵو بێچارەدا، كورتەى مەسەلەكەشى ئەمەیە: (حەسەن پۆلیسى باوكى ئەم كابرایە بەقسەى شێرە خۆى پیاوێكى دڵڕەقو سەختگیرو توڕەو تڕۆ بووەو وەك بنیادەم رەفتارى لەگەڵ ماڵو منداڵیدا نەكردووە، یاخود شێرزدا بەمنداڵى مامۆستاكەى شەپازللەیەكى توندو قایمى تێسرەواندووەو ئەمیش شەرواڵەكەى پێى تەڕكردووە). خوێنەرى ئێمە سىو پێنج دانە ساڵە، بەكتێبو بەرۆژنامەو بەگۆڤارو لەكۆڕو سیمینارو لەگفتوگۆى تەلەفزیۆنو رادیۆدا، ئەم شتانە دەدرێت بەگوێیدا، بەڵام زیرەكیەكەى یان راستتر بڵێم فێڵو تەڵەكەو چاوبەستى ئەم كابرایە، لەوەدایە كەهەرجارەو ئەم بابەتە بەفۆرمو شێوازى جیاجیا دەخاتەوە بەردەستى خوێنەرە نەگبەتەكانى كورد. ئەدەبى ئەم چیرۆكنوسە فەحلەى كورد (بەچیرۆك و نوڤلێت و شیعر و پەخشان و وتارەكانیەوە)، لەجوغزى بەرتەسكى ئەم مەسەلەیە ناچێتە دەرەوە. ئەو پیاوە لەم ساڵانەى دوایدا تەواو دركى بەمەكردو لەویاریە كشایەوە. دواى (پیرە پەپولەكانى ئێواران) كەزانى خەڵك تاقە دێڕێكیان لەسەر ئەو چیرۆكانەى نەوت، بەهێمنى كشایەوەو چووەو سەر وەزیفەى حكومیەكەى خۆى. كاتى خۆى كەشتێكى كورتم لەسەر خۆدوبارەكردنەوەو جوینەوەى هەمان بابەت، لەسەر ئەو چیرۆكنوسە گەورەیەى كورد نوسى، ئێوارەیەك بەبوغزو رقێكى پڕ شەرانگێزیەوە خۆى كرد بەسەردەمداو زۆر ناشرینانە كەوتە پەلاماردانم. ئەدیبى راستەقینەو داهێنەر لەوەزیفە رادەكات، كەچى ئەم "ئۆسكار وایەڵد"ەى كورد، دەزانێت حەرفێك داهێنان لەهەگبەكەیدا نەماوە، بەناوى خزمەتكردن بەخوێندكارى كورد، خۆى بەدەرگاى وەزارەتى پەروەردەدا هەڵواسیوە. لەوێشدا ئەوەندە نامەسئولانە كاردەكات، بووەمایەى ئەوەى بۆیەكەمجارە خوێندكارانى ئەم كوردستانە، لەپاى ئەو سیستمە نوێیەى خوێندن كەئەم عەرابو چاوساغى بوو، بكەونە بەردبارانكردنى بەڕێوەبەرایەتى پەروەردەى سلێمانىو شوشە بەپەنجەرەى ئەو بەڕێوەبەرایەتیەوە نەهێڵن. من ماڵەكەم نزیك بەڕێوەبەرایەتى پەروەردەى سلێمانیە، خودا دەزانێ لەسایەى سەرى ئەم چیرۆكنوسو راوێژكارە بەسەلیقەیەى كورد، هەموو ئەو كوڕو كچە خوێندكارانەى بۆنى شیرى خاو لەدەمیان دێت، چ كارە رەهاتێكیان پێكراو چۆن لەچەند رۆژنامەنوسو چالاكوانێكى كۆمەڵگەى مەدەنى درا.
من دەڵێم "شێرزاد حەسەن" پیاوێكى گەندەڵ و درۆزن و نامەسئولە، جەماعەتەكەى "سەعدى ئیبراهیم" لەبەرئەوەى دەسەنەخوارو چاو لەبەرى "شێركۆ" و شێرزادن، دەڵێن نەخێر ئەو پیاوێكى گەورە و پاكو سیمبولى بێگەردییە.
لێرەدا جارێكى تر بەبەڵگەوە، بەو منەوەرانەى كوردو هەموولایەكى دەڵێم:
(بەڵى شێرزاد حەسەن دوانزە ساڵى رەبەقە بەویژدانێكى ئاسودەوەو بەبەهانەى خەبیریەوە، پارەى مفت و بەلاش لەدەزگاى سەردەم وەردەگرێت). ئەو پیاوە تائێستاش بەناوى نوسەرەوە، مانگانە (769) هەزار دنیار لەسەردەم دەخواتو دەڵێت من شارەزاى كتێبم. دەى مامۆستا راستگۆ كەتۆكارى خەبیرى دەكەیت، چ شەرمێكى تێدایە ناونیشانى هەقیقى خۆت بشاریتەوەو لەژێرناوێكى تردا موچە وەربگرێت.. برادەران دەڵێن "شێرە" خەبیرى زمانى ئینگلیزى بووە لەسەردەمو بەردەوام زۆربەى ئەو دەقە ئینگلیزیانەى وەرگێڕانەكانیان لەوێ چاپدەكرێت، ئەو پیایاندا دەچێتەوەو هەڵسەنگاندییان بۆدەكات.. چەند مایەى شەرمە كۆمەڵە منەوەرێكى كورد ئاوا درۆ لەگەڵ خوێنەرانى خویاندا بكەن، لەبەر چیش، تەنها لەبەرئەوەى مامۆستاكەیان لەو قوڕاوى گەندەڵیە دەربهێنن. ئەم خەبیرى زمانى ئینگلیزیەى "بەختیار"و "رێبین"و "ئاراس" پێى موعجیبن، بەرگرى نامەكەى "سوكرات"ى فەیلەسوفیان دابویە كەبەناوى (ئاپۆلۆجیەوەیە)، (ئاپۆلۆجى) بە(پۆزش) كراوە بەكوردى، لەكاتێكدا مەعناكەى (عوزورخواییە). ئەم خەبیرە ئۆكەى لەسەركردبوو. دواى كەپێیان وتبوو مامۆستا ئەوە هەڵەیە، جارێكیان وتبووى وەڵڵا ئەوەندە جەنجاڵم بەسەرمدا تێپەڕیووە (لەكاتێكدا ئەوە ناونیشانى سەربەرگە، نەك لەناوسیاقى نوسیندا هاتبێت)، جارێكى كەشیان وتبووى وەڵڵا من فڕم بەسەر فیكرو فەلسەفەوە نیە، توشبووم. بەهەرحاڵ ئەوەى كەئەم سێ پارێزە دەڵێن بەردەوام زۆربەى ئەو دەقە ئینگلیزیانەى وەرگێڕانەكانیان لەوێ چاپدەكرێت، ئەو پیایاندا دەچێتەوەو هەڵسەنگاندییان بۆدەكات، درۆیەكى زۆر گەورەو ناشرینە، لەبەرئەوەى لەسەردەم نەشیعر نەچیرۆك نەنۆڤلێت چاپ ناكرێت (مەگەر بەدەگمەنو بەدڵى جەماعەت خۆیان بێت)، كەواتە ئەو چیرۆكنوسەى كورد خەبیرى چیكردووە؟
"شێرزدا حەسەن" لە ژێرناوى خەبیریدا دوانزە ساڵە كەهەر ساڵەى دوانزە مانگە، پارەى مفت و بەلاش و بێكارى دەخوات.. هەموو ئەوكتێبانەى "شێرزاد" لەسەردەم هەڵسەنگاندنى بۆكردوون (كەبێگومان زۆر خراپ بوون)، ناكەنە موچەى سێ مانگى ئەو، كەچى ئەو سەد و چل و چوار دانە مانگە پارەى مفتو بەلاشو موچەى بەرز لەسەردەم دەخوات، بەبێ ئەوەى یەك رۆژ لەوێ بووبێت. ساڵى 2006 كەچاودێرى دارایى لیژنەیەكیان رەوانەى سەردەم كرد، بۆ وردبینى كردن لەحساباتو ئیشو كارەكانى ئەو دەزگایە، گەلێك كەموكوڕىو گەندەڵىو بێسەرو بەریان ئاشكراكردوو لەراپۆرتێكى بیست و حەوت لاپەڕەییدا، ئەو شتانەیان تۆماركردوو بەپیتى درشتیش ناوى "بەختیار عەلى"و "ئاراس فەتاح" هاتووە كە وەك باقى ئەندامانى ئەنجومەنى دەزگاكە، لەیارمەتیە مانگانەكەى سكرتاریەتى "تاڵەبانى" سودمەندبوون. داوى ئەو راپۆرتە، سەردەم بۆئەوەى فریاى حاڵى خۆى بكەوێت، كۆمەڵە رێوشوێنێكى گرتەبەر، یەكێك لەو شتانە ئەوەبوو "شێرزاد حەسەن" بكەن بەكونێكداو دەیانزانى ئەو پۆستەى بە "شێرزاد"یان داوە شتێكى كارتۆنىو داتاشراوەو وابكەن لەبرى ئەو بەتاڵىو حەتاڵیە، كارێكى بۆبدۆزنەوە. ئەوەبوو بەخاترىو خۆترىو بەپاڕانەوە، قایلیانكردم كەمامۆستا بێئیشەكەمان لەحوزەیرانى ساڵى 2006 بێتە ئەندامى دەستەى نوسەرانى گۆڤارى (سەردەم). واتە بۆیەكەمجار لەژمارە (45) گۆڤارى (سەردەم)دا، مامۆستا وەك ئەندامى دەستەى نوسەران دەستبەكاربوو، تاژمارە (49) بەردەوامبوو، واتە ساڵێك لەوگۆڤارەدا كاریكرد. مامۆستا چونكە فێربوو بوو پارەى مفتو بەلاشو بێكارى بخوات، دەیویست لەوگۆڤارەشدا لەگەڵ ئێمەدا، هەروا لێیبخوڕێت هەربۆیە لەژمارە (45)ى حوزەیرانى 2006 یەك حەرفى نەنوسى، لەژمارە (46)دا بەناچارى بابەتێكى "ناتسۆمى سۆسیكى" وەرگێڕا، بەناوى (شەوى سێیەم) و هەمووى سێ لاپەڕەى گۆڤارەكەبوو. (وەك راستیەك خوێنەر بابڕوانێتە لاپەڕە 168،169،170ى ئەو ژمارەیە). لەژمارە (47-48) كەدوو ژمارەبوو لەبەرگێكدا، بابەتێكى "تێرى ماكمێلان"ى وەرگێڕاوە بەناوى (بۆ دەنووسم؟) كەتەنها (5) لاپەڕەیە، (بۆراستىو دروستى قسەكانمان خوێنەرى بەڕێز بڕوانە: گۆڤارى سەردەم ژمارە 47-48، لاپەڕەكانى 247،248،249،250،251). لەژمارە (49) شوباتى 2007 مامۆستا پاكو گەورەكە بابەتێكى "ستیڤ ئالان"ى وەرگێڕاوە بەناوى (تاوانباركردن بەدزى گەورەترین ستایشى من) كەتەنهاو تەنها (3) لاپەڕەیە، (157،156،155). لەدواى ئەمە من بە "رەووف"و "رێبین"و "شاهۆ"م وت: (تا ئەوپیاوە لەو گۆڤارەدا ئیشبكات، قەڵەم نانێمە سەر كاغەز.. چ رەواى هەقە ئێمە هەموو ژمارەیەك زیاد لەسى لاپەڕە ئیش بكەینو ئەویش بێت بەهەمان پۆستى ئێمەو بەهەمان موچەى ئێمەوە، بەبێ ئەوەى سەعاتێك دەوام بكات، سێ لاپەڕە وەربگێڕێتو بڵێ كارى من تەواو).
من لەژمارە (49) مانمگرتو تەنها حەرفێكم نەنوسى، كەزانیان هەڕەشەكەم بەجدیە، لەژمارە (50) مامۆستایان ئیزانداو چووەوە سەر بەلاشخۆریەكەى خۆى. "شێرزاد حەسەن"ى گەورە چیرۆكنوسى كورد، بەدێراژایى ئەو پێنج ژمارەیەى ئەندامانى دەستەى نوسەرانى سەردەم بوو، سێ بابەتى تەرجەمەكرد، هەرسێ بابەتەكەش لەیانزە لاپەڕە زیاتر نەبوو، بۆیانزە لاپەڕە موچەى پانزە مانگى وەرگرت كەهەرمانگەى (769) هەزار دیناربوو. من لەوچوار ژمارەیەدا نۆبابەتم هەبوو، بەهەر نۆبابەتەكە 119 لاپەڕەم تەرجەمە كردبوو. مامۆستا لەنیسانى 2007 چووە سەر خوەكۆنەكەى خۆى، واتە خواردنى موچەى مفتو بەلاش لەژێر ناوى خەبیرى كتێبدا. ئەو لەجوابەكەى مندا دەنوسێت: (ئەوكاتەى ئەو كچ و بێوەژنانەى سەردەم دەركران، من ئاگادار نەبووم، چونكە سێ مانگ بوو سەردەمم نەبینى بوو). چەند مایەى شەرمە ئەم قسەیە، كەچى برادەران دەڵێن مامۆستا بەرى رەنجى خۆى دەخوات. منەوەرانى كورد گوێبگرن، من چاك دەزانم ئێوە چەند چاو لەبەرى شاعیرى گەورەى گەلەكەمان و چەندێك دەسەنە خوارى چیرۆكنووسى گەورەى گەلەكەمانن، بەڵام دەبێت ئەو راستیە بزانن كە "شێركۆ" چەند ئیداریەكى فاشیل و گەندەڵە و "شێرزاد"یش پیاوێكى ده‌مامکدار و بچوكە.
گەر وانیە،"شێرزاد" چۆن قبوڵ دەكات پارەى بەلاش بخوات، گەر پارەى بەلاشیش نیە، چۆن قبوڵى دەكات هەر رۆژەى لە شوێنێك دایبنێن. باشە گەر ئەو خەبیرى كتێبە، بۆ قبوڵى كرد بیكەن بەناو گۆڤارى سەردەمدا؟ كە ئەوكار و ناونیشانى كارى خۆى هەیە لەدەزگاى سەردەمدا، بۆ دەبێتە ئەندامى دەستەى نوسەرانى گۆڤارێك كە پێویستیان بەو نیە؟ پاشان كە كردیان بەوێدا، چۆن كەرامەتى رێیدا، دواى ساڵێك لەوێش لاى بەرن و ناوى لەسەر گۆڤارەكە هەڵگرن و پێى بڵێن بڕۆڕەوە سەر كاسبیە كۆنەكەى خۆت؟ یادى بەخێر "د.موهەند یونس"وەختێ خوێندكاربووم لەزانكۆى بەغدا، دەیوت: (كەرامەت و غرور و كبریاو، كەم و زۆرى بۆ نیە. مرۆڤ یان ئەوەتا ئەو شتانەى هەیە، یان هەر نیەتى). من بۆخۆم لەجێى شێرزاد بومایە و لەسەر موچەیەكى مانگانە ئەو هەموو پەت پەتێن و جێگۆڕكێیەیان پێبكردمایە، رێك و راست ئەو دەزگایەم بەجێدەهێشت، ئەگەر ناچاریش بوومایە بۆ بژێوى ژیانم لەبەر مزگەوتى گەورە پەتى تەزبیح و ئاو و بەنەخوێنم بفرۆشتایە. چەند عەیبە ئێوە دیفاع لەپیاوێكى گەندەڵ و كەم بەهرەى وادەكەن. ئەو پیاوە لەبرى ئەوەى دابنیشێ "جیمس جۆیس"و "ئۆسكار وایەڵد"و "د.ه.لۆرنس"و "مۆپاسان"و "فلۆبێر" تەرجەمە بكات، خەریكى راوە دینار و ئەم جۆرە كارە قێزەونانەیە. یان عەیب و شورەیى بەو تەمەنەوە سەرقاڵى وەرگێڕانى نامیلكەیەكى بێتامە لەوێنەى (چۆن دەتوانین ببیتە باشترین هاوڕێى خۆت).
سێ منەوەرەكەى كورد بۆ تەفرەدانى خوێنەرو فودانى زیاترى "شێرزاد حەسەن" دەنوسن مامۆستا تائێستا پێنج خەڵاتى رەتكردۆتەوە. خەڵاتەكانیش ئەمانەن: (نۆبڵ، بۆلیتزر، پۆكەر، سێرڤانتس، سپینۆزا). هەى داد هەى بێداد، لەهەموو كوردستاندا ساڵانە تەنها خەڵاتى (بلە) هەیە، ئەم پێنج خەڵاتەى تر لەكوێوە هات وا مامۆستا نەفس بەرزەكەى ئێوە رەتى كردۆتەوە؟ ئەى تۆ بڵێى لەسەر بەردبارانكردنەكەى بەڕێوەبەرایەتى پەروەردەى سلێمانیش، یۆنسكۆو یونیسێف خەڵاتى مامۆستا نەكەن؟ منەوەرانى كورد ئێوە ئەڵێن چى؟
ئەو قارەمانانەى من پشتم پێ بەستوون: ئەو سێ منەوەرەى كورد لەدرۆیەكى تریاندا دەنوسن: (شوان ئەحمەد دەیەوێت ئێمە بكات بەسەنگەرو هەوڵدەدات بۆى ببین بەپرد، تائەم خاڵانە بەسەر پشتى ئێمەدا بپەڕێنێتەوە). من لەهەموو ژیانمدا چاوەڕێى یارمەتى دەستى كەس نەبووم، تائێستا بۆشەڕكردنى كۆمەڵە كەسێكى بچوكو گەندەڵ، پێویستم بەئێوەبێت. من دوانزە ساڵە دژایەتى ئیسلامیەكانى كوردستان دەكەم، پێویستم بەكەس نەبوو، ئێستا خێرە بۆدژایەتیكردنى گروپێكى گەندەڵى ناودەزگاى سەردەم، پەنا بۆئێوەبەرم؟ خۆئێوە لەنوسینەكەتاندا دەڵێن: (ئێمەو كاك ئاسۆسو چەند برادەرێكى دیكەش تكامان لەشوان كرد ئەوشتانە بڵاونەكاتەوە، كەچى هەر بڵاویكردەوە)، جاباشە گەرمن لەپشتیوانى ئێوە بگەڕامایە، دەبوو حسابێك بۆقسەى یەكێكتان بكەم، كەنەمكرد یەعنى قسەو پشتیوانى ئێوەم بەپولێك ناوێت. من كەباسى سەردەمى رەخنەو مامۆستا "حسێن عارف"م كردووە، ویستومە تەڕو وشك پێكەوە نەسوتێ، لەوەشدا نیەتى من، نیشاندانى دزێوى رەفتارى سەرۆكو ئەندامانى ئەنجومەنەكەى "شێركۆ"بووە، نەك شتێكى تر وەك ئەوەى ئێوە لێى حاڵى بوون. وەك چۆن ئێستا لەشەڕى ئێوەو سەردەمو سكرتاریەتى "تاڵەبانى"و هەڕەشەكانى كوڕەكەى "رەوف بێگەرد"دا پێویستم بەكەس نیە، ئەوكاتیش كەدەستم بەنوسینى گەندەڵیەكانى سەردەمكرد، پێویستم بەكەس نەبوو.. من كەئەوشتانەم نوسى چەند چاوەڕێى هەڵوێست بووم لەمامۆستا "حسێن عارف"، ئەوەندەش چاوەڕوانیم لەئێوەهەبوو. بەڵام ئێوە بەم داكۆكیە ناشرینەتان دەتانەوێت هەموو شت بشێوێنن، ئەزانن بەم كارەتان چەند شكات؟ دەزانن چیتان پێدەوترێت؟ باشە خۆئێوە لەگەڵ "شێركۆ"و جەماعەتەكەى بەدەیان خوێنەرتان هەیە، ئەى لەخۆتان نەپرسى، بۆیەكێك تەنها یەكێك لەسەرتان نەهاتە جواب؟ ئەى ئەو هەموو شتانەتان بینى كەلەسەر هەڵوێستە ئابڕوبەرەكەتان نوسران؟ ئێوە گەرجوامێرن، زاتى ئەوەبكەن جارێكى تر كۆڕ بگرنو لەوكۆڕانەدا باسى ئەم مەسەلەیە بكەنو خۆتانى لێمەدزنەوە، ئەوكات ئەبینن، چۆن گەنجە توڕەكانى ئەم وڵاتە یەخەتان پێدەگرنو چۆن روگیرتان دەكەن.
بەخوادى تازە شكۆى ئێوەشكا. رەنگە كەسانێكى دەروێش بمێنن (سەربارى گشت شتێك)، هەربڵێن: (بەریشى مەردانەتان قەسەم)، بەڵام خەڵكانێكى زۆر بەوچاوەى جاران لێتان ناڕواننو بۆهەموو قسەیەكتان سەرنالەقێنن. وەكچۆن ئەو هەموو نەهامەتیانە، كەسانێك هەرماون دەروێشى پارتینو پێیانوایە (پێشڕەوى كورد پارتیە)و خەڵكانێك هەن دواى ئاشكرابوونى ئەو هەموو گەندەڵىو فایلدارانە، هەربەدواى (ى.ن.ك)و پێیانوایە (ینك رابەریان)، ئێوەش لەوجۆرە خەڵكانەتان لەدەوردەمێنێت، بەڵام زۆربەى زۆرى بەچاوێكى تر سەیرتان دەكەن، لێرەبەدواوە هەموو ئەو گومانو پرسیارانە لەچاوى گەنجانى ئەم وڵاتەدا دەخوێننەوە، گەرخۆشیان راستەوخۆ پێتان نەڵێن.
بەڵگەنامەكان كەشفێكى تازەنین: ئەوسێ منەوەرەى كورد بەدەستى ئەنقەستو بۆبێ ئیعتیباركردنى نوسینەكەى من لەسەر گەندەڵیەكانى سەردەم، دەڵێن: (بڕى زۆرى ئەوشتانەى شوان باسیكردوون، زۆربەیان دەمێكە بڵاوكراونەتەوە) منیش بەكورتى پێیان دەڵێم:
1- بەتەحەداوە دەڵێم: (جگە لەنیو لاپەڕەى هەفتەنامەى ئاوێنە نەبێت كەلەسەر كڕینى چاپخانەكەى سەردەمە، هیچ شتێكى تر لەسەر سەردەم بڵاوكرابێتەوە).
2- ئەوەى ئاوێنە بڵاویكردۆتەوە، تەنهاو تەنها چەند لاپەڕەیەكى كەمى راپۆرتێكى (27) لاپەڕەیى دیوانى چاودێریەو هیچى تر.
3- من دوو راپۆرتى دیوانى چاودێریم لەبەردەستدایە كەچل دانە لاپەڕەى (A4)، لەكوێ لاپەڕەیەكى بڵاوكراوەتەوە پێمان بڵێن؟
4- ئەونامەو فاكسو دیكۆمێنتانەى دیكەى سەردەم، كێى تر بەرلەمن كەشفى كردوونو خەڵك بینیونى؟
چاپنەكردنى كتێب لەدەزگا رۆشنبیرییەكان: "سەعدى ئیبراهیم" كڵاوى ئەوەدەكاتە سەر خوێنەرەكانى كەگوایە، بۆیە كتێبى لەسەردەمو شوێنە حكومیەكان چاپنەكردووەو لەگەڵ كتێبخانەو چاپخانە ئەهلیەكاندا ئەوكارەى كردووە، تالەحیزبو حكومەت بەدووربێت، ئەمەش درۆیەكى گەورەیە، چونكە لەئەسڵدا مەسەلەكە پارە بووە، نەك شتێكى تر. لەبەرئەوەى چاپخانەى رەنج زۆرترین پاداشتى دەدا، بەرهەمەكانى دەدا بەوان نەك بەسەردەم، هەر بۆسەلماندنى راستى ئەوقسانەش لەم هاتنەوەیەى دواین جاردا، بۆرۆمانو دیوانە شیعرەكەى لەگەڵ سەردەمو كتێبخانەى ئەندێشەدا كەوتە موعامەلە، كەزانى پارەكەى ئەندێشە زیاترە كتێبەكانى بردە ئەوێ. ئیتر ئەم درۆو خۆهەڵكێشانە لەپاى چى؟
تێكەڵكردنى دەق بەژیان و هەڵوێست: فێڵێكى تر كەئەم منەوەرانەى كورد دەیكەن بۆلەخشتەبردنى خوێنەر، ئەوەیە كەوا لەخەڵكو خودا بگەیەنن، گوایە من لەپاڵ "شێركۆ"و "شێرە"دا، پەلامارى مێژووى ئەدەبیاتى كوردیم داوە، كەئەمە ئەوپەڕى درۆو بوهتانە. من بەدرێژایى هیچ نوسینێكم باسى ئەو شتانەم نەكردووە، خوێنەرى ئاسایش ئەوەباش دەزانێت. من وتومە ئەمانە گەندەڵن (بەپیتى درشتو بەبەڵگەوە نوسیومە)، ئیتر باسى شیعرو چیرۆكنوسین لەكولەكەى تەڕیشدا نەهاتووە. من دەڵێم "شێرە" پارەى بەلاش دەخوات، كەقسەم لەئەدەبیشى كردووە، لەشوێنو سیاقو بابەتێكى تردا كردوومەو ئەوانەم تێكەڵ بەیەك نەكردووە. بۆ باوكى "هەڵۆ"ش هەمان شت، وتومە ئەوە نامەكەیەتى بۆ "جەلالى سام ئاغا"و نەموتووە ئەو شیعرانەى بۆ "جەبار فەرمان"و "ئیبراهیم ئەحمەد"و "رێباز كۆسرەت رەسوڵ" نوسیونى، خراپنو چێژى ئەدەبیان تێدانیە، برادەرینە. ئەزانم مامۆستاى فێڵو فەرەجن، بەڵام تكایە بەو چەشنەش نا!!
سەرچاوە باوەڕپێكراوەكەى من: دۆخى سایكۆلۆژى ئەم سێ منەوەرە وەها شێواوە، بۆ دیفاعكردن لەو فەزیحەتە ئیدارىو ئەخلاقىو مالیەى سەردەم، هەموو شتێك دەڵێنو پێیان ناخۆشە ئەو هەڕەشانەى "هەڵكەوت عەبدوڵڵا" بە "شۆڕش ئەحمەد"ى برامدا بۆیناردبووم لەسەر ئەوان باس بكەم، ئەمە لەكاتێكداو لەبەشى دووەمى وەڵامدانەوەكەى دەزگاى سەردەم لە (ئاوێنە)دا، "هەڵكەوت عەبدوڵڵا" لەبەشى وەڵامى خۆیدا، ئەو شتە تەئكید دەكاتەوەو حاشاى لێناكات. كەچى ئەم برادەرانە هەر بۆئەوەى خۆیان بەفریشتە نیشان بدەنو بڵێن پەرێزمان پاكە، دەكەونە تەعندان لەو قسەیەى من.. چى بكەم برایان، بەخوداى وەزعەكەتان ئەوەندە خراپە، بەوەش هەر پینەناكرێت!!
ئایا راسته "بەختیار عەلى"و "ئاراس فەتاح" ده‌ڵێن که "تاڵەبانى"مان نەبینیوە؟ منەوەرەكانى كورد بۆ مەبەستى خۆبەفریشتەنیشاندان، باس لەوەدەكەن كە ئەوان لەژیانیاندا "تاڵەبانى" یان نەبینیوە. وەك ئەوەى ئێمە لەدواى راپەڕینەوە ئیش و كارمان ئەوەبووبێت، لاى ئەم سەركردە و لاى ئەو بەرپرس بووبێتین. ئێوە هەریەكەتان پانزە تا سى ساڵە لەم وڵاتە دوورن و من رۆژێك لەم وڵاتە نەچوومەتە دەرەوه، بەڵام تەنها دووجار "تاڵەبانى"م بینیوە:
یەكەم/ كە پەلامارى كۆمۆنیستەكاندرا و ئیمزام لەدژى ئەو تاوانەكردو بۆبەدواچونى ئەوكێشەیە، چوینە قەڵاچوالان بۆلاى "تاڵەبانى"و كاربەدەستانى دیكەى (ى.ن.ك).
دووەم/ كە"تاڵەبانى" ئێوارەخوانێكى بۆ بەهەشتى "ئەحمەد هەردى" شاعیر سازكرد، بۆدووەم جار "تاڵەبانى"م بینیوە. من ئەو رۆژەش بەهۆى شكاتى یەكگرتووى ئیسلامیەوە لەزینداندا تەوقیف بووم، بەڵام كە "رێبین هەردى" لەگەڵ حاكم "رزگار محەمەد ئەمین"دا قسەیكرد، رێگەیان پێدام بۆتەنها ئەو شەوە بچمە دەرێ و دوایی بگەڕێمەوە زیندان. سەربارى ئەوە من لەهەموو تەمەنم یەكجار "د.بەرهەم ئەحمەد ساڵح"م بینیوە، ئەویش لەسەروەختى دەستبەكاربونیدا بوو وەك سەرۆكى حكومەت لەساڵى 2001، ئەویش لەگەڵ ستافى رۆژنامەى (هاوڵاتى)دابوو، بەئامادەبوونى "رێبین هەردى و ئاسۆس هەردى و تونا عوسمان و كەمال رەووف و تاریق فاتیح و شوان محەمەد"، بۆیەكجاریش "هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد"م بینیوە ئەویش لە سلێمانى پاڵاس كە دەعوەتى بۆ "بەختیار عەلى" كردبوو، بەئامادەبوونى ئەم بەڕێزانە: (هەڤاڵ خەجۆ، رێبین هەردى، د.شاهۆ سەعید، جەمال حسێن، ئاوات نەجمەدین، راسان موختار). ئەو چەند جارەشى "مەسعود بەرزانى"م بینیوە لەپێشانگاى هەولێرى نێودەوڵەتى بۆ كتێب بووە، كەساڵانە یەكەم رۆژ دەچم و دەبینم "بارزانى" پێشانگاكە دەكاتەوە. سەركردەیەك كە زیاد لەجارێك بینیبێتم و لەگەڵ دانیشتبم "نەوشیروان مستەفا"یە، ئەڵبەتە ئەویش لەگەڵ چەند دۆست و هاوڕێیەكدا كەهەمیشە "د.شاهۆ سەعید"و "رێبین هەردى"م لەگەڵدا بووە، لاى ئەو پیاوەش جگە لەپەرداخێ ئاو و چایەكى رون و كەم رەنگ و چەند قسەیەكى هەق و رەق، هیچى ترت دەستگیرنابێت. بۆیە باسكردنى ئەمشتانە بۆخەڵكى تر، رەنگە سودێكى هەبێت، بەڵام لەگەڵ مندا پولێكى قەڵب ناكات. لەم مەسەلانەدا سەد هەنگاو لەپێش ئێوەوەم. بۆیە تكا دەكەم ئەم شتانە بەمن مەفرۆشنەوە، چونكە ئەوەى تێدا بدۆڕێت، بەرلەهەركەس خۆتاتن.
مەسەلەى خۆفرۆشتن: ئەم سێ منەوەرەى كورد جارێكى ترو بەدەستى ئەنقەست، دەكەونە داتاشینى درۆیەكى زۆرناشیرین بۆ من كەگوایە من وتبێتم، (ئێوە خۆتان فرۆشتووە)، راستیەكەى من نە بەئێوە و نەبەجامەعەتەكەى سەردەم، شتێكى لەوجۆرەم نەوتووە. نوسینەكانم ماون و مرۆڤ دەتوانێت سۆراخى شتێكى وایان تێدابكات.
من بەكورتى و كرمانجى وتوومە، گەندەڵیەكى زۆر لەسەردەمدا هەیە، لەوگەندەڵیەش بەپێى دیكۆمێنت و راپۆرتەكانى دیوانى چاودێریى دارایى، كۆمەڵە كەسێك تێوەگلاون (بەتایبەت لەو بڕە پارەیەى لەسكرتاریەتى تاڵەبانیەوە دێت)،
ئێوەش لەراپۆرتەكەدا ناوتان هاتووەو بەشتان هەبووە لەخواردنى ئەو پارەیەدا، بڕەكەشم دیاریكردووە. ئیتر دوورو نزیك باسى خۆفرۆشتنى هیچ كەسم نەكردووە. ئەمەش بوختانو درۆیەكى شاخدارى دیكەى ئێوەیە، مامۆستایانى ئێتیك.
شێرى شێرخۆر: "بەختیار عەلى" بەو وەڵامە سیانزە لاپەڕەییە دڵى ئاوى نەخواردۆتەوە كەبۆمنى نوسیوە (بۆئاگادارى خوێنەر رونكردنەوەكەى ئاوێنە رێبین هەردى نوسیویەتىو وەڵامە سیانزە لاپەڕەیەكەش لەنوسینى بەختیار عەلیە)، هەربۆیە دواى ئەوەو لەگۆشەكەى لە(ئاوێنە)دا (رێویەك لەكوشكى تەلەفوندا) كەوتۆتەوە جنێودانو هەرچى بوغزو كینەى ترماوە لەوێدا هەڵى رشتووە، بەڵام ئەمجارەیان ترسنۆكانە لەبەرگى مام شێرداو بەپێچو پەناو بەناراستەوخۆ ئەو كارە ناجوامێرانەیەى كردووە.
مرۆڤ دەتوانێت دەرهەق بەخۆىو بەدەرەوەى خۆى، هەرچى هەیە بیڵێتو چ شوناسێكى بەدڵ بێت بۆخۆىو بۆئەوانى ترى دروستبكات، بەڵام مەحاڵە بتوانێت ئەوانە بكاتە قەناعەتى كۆنكرێتىو خەڵكیش ناچاربكات، دنیا بەوشێوەیە ببینن كەئەو خۆى دونیاى پێدەبینێت. "بەختیار عەلى" باسى شێرو هەیبەت و مەزنى دەكات، بەڵام بیرى چوو ئەم شێرە بەهەیبەتو مەزنە لەسەرەتاى سەدەى بیستو یەكدا، بۆئەوەى وەڵامى نوسینێكى "غەفور ساڵح عەبدوڵڵا" بداتەوەو لەرێى ئەویشەوە هەندێ پلار بگرێتە "محەمەد موكرى"، هات زۆر ترسنۆكانە "بەختیار"ى كرد بە "سەعدى"و "عەلى" گۆڕى بە "برایم"و شارى "كۆڵن"ى كرد بە "زیگن"، بەڵام ئەلحەق مام شێر لەوەیاندا زۆر بەهیمەت بوو كەئەڵمانیاى بەئەڵەمانیا دانایاوەو نەیگۆڕى بەوڵاتێكى تر.
من بۆ چواردەساڵ دەچێت لەسەر ئیسلامیەكانى كوردستان دەنوسم بە (یەكگرتوو و رابیتەو بزوتنەوەو كۆمەڵو نەهزەو جوندولئیسلامو تەوحیدو جیهادو ئەنسارولئیسلام)ەوەو بۆیەكجاریش چیە، نەخۆم شاردۆتەوەو نەناوى خوازراوم بەكارهێناوە. هەرچیم كردووە بەدەنگى بەرزو بەناوى خۆمەوە كردوومە، كەچى "سەعدى ئیبراهیم" ئیدیعاى شێرى دەكاتو ئێمە بەترسنۆك لەقەڵەم دەدات. تۆ لەئەڵەمانیاوە لە"غەفور" ێك خۆت دەشاریتەوە كە نەمیلیشیاى هەیەو نەچەكو تفاق، نەعەشرەتو نەحیمایە، كەچى خۆت بەشێرى شێرخۆر دەزانى، بەڵام من لەناوجەرگەى كوردستاندا ئەو كوردستانەى قەتڵو عامەكەى یەكى شوباتى لقو مەڵبەندى هەولێرى تێداكرا، ئەو كوردستانەى كارەساتەكەى (خێڵى حەمە)ى تێدا روویداو "فەرەنسۆ هەریرى"و "شەوكەتى حاجى موشیر"ى تێدا تیرۆركرا، بەناوى خۆمەوە قسە لەسەر هەرچى هێزى ئیسلامى هەیە دەیكەم، بەبێ ئەوەى بۆیەكجاریش چیە ناوى خۆم شاردبێتەوە، كەچى ئێمە ترسنۆك و بێغیرەتین و تۆ پیاوە كون لەجەرگ نەبووەكەى.
گوێبگرە "سەعدى"، جەبانى و بێغیرەتى ئەوەیە لەپشتى پەردەوە و تار و پەیامى سیاسى بۆسیاسیەكانى كورد بنوسیت و بەخەڵك و خواش بڵێیت قەرەى مەسئول مەكەون و سیاسەت شتێكى گڵاوە. ترسنۆكى ئەوەیە كەلەدواى راپەڕینەوەو لەگەڵ دەرچواندنى گۆڤارى (ئازادى)دا، مامۆستا "س.م" راسپێریت پارەت لەسكرتاریەتى "تاڵەبانى" بۆوەربگرێتو رەخنەى حیزبو حكومەتیش بكەیت. بێغیرەتى ئەوەیە خوالێخۆشبوو "شازاد ێائیب" پارەتان لەسەركردایەتىو مەكتەبى سیاسى یەكیەتى بۆپەیدا بكات، بەناوى بەردەوامبوونى گۆڤارى (ئازادى)یەوە، كەچى تۆبچى بدەیت لەوارەكەو پارەكە هەمووى بەریتو پێى بچیتە سوریاو لەوێوە پێى بفڕى بۆ روسیاو لەوێشەوە رێگاى ئەڵەمانیا بگریتە بەرو لێى دانیشیت.. جەبانىو بێغیرەتى ئەوەیە، بەناوى خێزانەكەتو بەبیانوى نەخۆشیەوە لەیارمەتیەكەى سكرتاریەتى "تاڵەبانى" پارە وەرگریتو دواتریش حاشاى لێ بكەیت. دایكى من ساڵانێكى زۆرە نەخۆشەو ئیرتیكابى ئەوناجوامێرییەى تۆم نەكردووە مام شێر، هەربۆیە تائێستاش نەوەك تۆ ناوم لەراپۆرتى دیوانى چاودێریدا هاتووەو نەچاو لەبەرى "شێركۆ بێكەس"مو نەدەسەنەخوارى "شێرزاد حەسەن"یشم:
من وەك لەسەرەتاى سەرەتادا وتم، دڵنیابن لەهیچ قسەیەكتان بێدەنگ نابمو وەك خۆى وەڵامتان دەدەمەوە، ئێستاش گەرهاتیتەوە لەبەر ئەو هەموو بێغیرەتیەت، سەرێكى بنكەى پۆلیسى سەراو دادگا بدەو جوامێرانە سوربونى خۆت لەسەر ئەو قسانە رابگەیەنە. تۆو برادەرەكانت بەردەوام باس لە سەروەرى یاساو بەرقەرارى قانون دەكەن، دەفەرمون لەپێناو رێزگرتن لەو قسانەى خۆتان، خۆتو برادەرەكانت رێگەى دادگا بگرنە بەرو لەبەردەم یاسادا مل كەچ بكەن، تابزانین هەق بەكێیە.
شێرى شێرخۆ كاكە "سەعدى ئیبراهیم"، تكام وایە بەئاشكراو بەدەنگى بەرز قسەى خۆت بكەیت، نەك لەپشتى دەستە سڕەكەى "ئۆتێلۆ"و (رێویەك لەكۆشكى تەلەفوندا) خۆت بشاریتەوە. ئێمە قسەدەكەینو پێویست بەو پێچو پەنایانە ناكات، جارێ واز لە "كافكا"و "شكسپیر" بێنەو مەیانكەرە قەڵغانى هەڵڕشتنى كینەو بوغزى خۆت، ئەوانە دابنێ بۆكاتى خۆى، بۆكاتى كەشفكردنى دزینى ئەو میراتیە فیكرییەى ساڵانێكە تاڵانو بڕۆى تێدادەكەن. هەیبەتو مەزنى شێر لەوەدایە، خۆى نەشارێتەوەو بێ پێچو پەنا قسەبكات، نەك خۆى لەپەنا ئەم تایتڵو ئەو نوسەرو ئەو وتەزادا حەشار بدات.
تۆ وەك شێرێكى زۆر زۆر ئازا، هەموو جارێك نەیارەكانى خۆت بەوە ترساندووە كە (پڵنگێك لەناختایە)، ئێستا وەختیەتى ئەو پڵنگەى ناخت مەرەخەس بكەى، بۆهیچ نا هەربۆ خاترى ئەوەى بۆت بسەلمێنم، ئەوەى لەناختدایە نەك پڵنگ نیە، بەڵكو پشیلەیەكى ترسنۆكو خوێڕىو بودەڵەو بێ شەهامەتە.
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
