کۆنفرانسی یەکەمی کوردستانپۆست: به‌ره‌و ستراتیژێکی نه‌ته‌وه‌یی

Monday, 29/08/2011, 12:00

هاوتا بەو بارودۆخه‌ی کوردستان و هەلومەرجی سیاسیی کۆمه‌ڵگای کوردی، پێویست بوو کوردستانپۆست لە پاش خەباتی دە ساڵەی میدیایی و چاوکردنەوەی کۆمه‌ڵگای سیاسیی بە ڕووی دەستەڵات و حیزبی فەرمانڕەوای کوردستاندا، هەنگاو بەرەو قۆناغێکی تر بنێت، هه‌روه‌ها بە پێی ئەو ژمارە زۆرەی خوێنەران و کوردستانپۆستییەکان لە پێشنیار و تێبینی خۆیاندا، تێکڕا گەڵاڵەی هەموو سەرنج و پێشنیارەکان لەسەر ئەو بنەمایەبوون، که‌ کوردستانپۆست لەوە تێپەڕی کردووە تەنیا وەک میدیایەکی چالاک و بوێر ڕای گشتی شەقامی کوردی سازبدات، به‌ڵکو دەبێت لە قۆناغی داهاتوییدا کار بۆ ئاڕاستەکردنی شەقامیش بکات.

بڕیار بوو لە سەرەتای ئەم ساڵەوە 2011 ئەو پێشنیار و ڕاسپاردە و سەرنجانە گەڵاڵە بکەین و خۆمان ئامادە بکەین بۆ کۆنفرانسێکی شایستە بە کوردستانپۆستییەکان، به‌ڵام بە هۆی خۆ تەرخانکردنمان بۆ ڕووداوەکانی 17ی شوبات، کارەکانمان دواخست و لە 17ی نیسانی 2011 دا کۆی پێشنیارەکانمان ناردەوە بۆ هەر یەک لەو کوردستانپۆستیانەی، کە هەریەکە و لای خۆیەوە بەجۆرێک بەشداری تیادا کردبوو، تا وەکو ئەجێندای کۆنفراسەکە و بەرنامەکاریی لەلایەن خودی خەڵک خۆیەوە دیاریی و کاری لەسەر بکرێت، چونکە هەر لەسەرەتای دروستبوونی کوردستانپۆستەوە وەک ڕاگەیاندنێک ئێمە بەو شێوازە کارمان کردووە، کە ئەوە خەڵکە بۆ خۆی ئەو ڕاگەیاندنە پڕ هەواڵ دەکات و بۆ خۆشی لێکدانەوەی لەسەر دەکات، بەگشتی ئەو ماڵەی خۆیان بۆ خۆیان بەڕێوەی دەبەن.

به‌شی یه‌که‌م: گفتوگۆکردن له‌سه‌ر ئێستا و پاشه‌ڕۆژی کوردستانپۆست! وه‌ک نمونه‌ تا ئیستا کوردستانپۆست چی کردووه‌؟ بۆ له‌مه‌ودوا چی بکرێت باشه‌؟ راگه‌یاندن و نووسینه‌کان به‌ره‌وه‌ چ ئاڕاسته‌یه‌ک ببرێت؟
هه‌ندێک پێیان وایه‌ رۆڵی کوردستانپۆست به‌ره‌وه‌ ته‌وابوون ده‌چێت، ئێستا فه‌یس بووک له‌ ئارادیه‌، هه‌روه‌ها هه‌یه‌، که‌ پێی وایه‌ ئه‌و زمان و نووسینه‌ی له‌ کوردستانپۆستدا ده‌بینرێت و نووسه‌ران به‌کاری ده‌هێنن، نابێت چییدی به‌و زمان و شیوه‌یه‌ بنوسرێت و قسه‌ی پێ بکرێت!، یان ئێمه‌ ئه‌و سه‌رده‌مه‌مان به‌جێ هێشت و ده‌بێت به‌ زمانێکی دیکه‌ ئاخاوتن بکه‌ین. به‌ زمانێکی تر له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵات بدوێین، به‌ شێوه‌یه‌کی تر بۆ خه‌ڵکی و بۆ خوێنه‌ر په‌یاممان پێ بێت بۆیان. هه‌موو ئه‌مانه‌ پرسیارن و رای جیاوازی زۆر له‌ خوێنه‌ر و نووسه‌ره‌کانه‌. ته‌نانه‌ت هه‌ندێک ده‌ڵین کوردستانپۆست ده‌بێت رۆڵێکی تری هه‌بێت دوور له‌ رۆڵی راگه‌یاندن، ئه‌وه‌ی که‌ ئیستا گه‌نجه‌کان له‌ شه‌قام و له‌ سه‌رای ئازادیی به‌کاری ده‌هێنن، چیدی ده‌رفه‌تی بۆ کوردستانپۆست نه‌هێشتۆته‌وه‌ که‌ قسه‌ی له‌سه‌ر بکات، کوردستانپۆست ده‌بێت ببێت به‌ ئه‌ڵته‌رناتیڤ بۆ راگه‌یاندن و بۆ شتی تر. له‌سه‌ر ئه‌مه‌ زۆر قسه‌ ده‌که‌ین و له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌مووتان نووسه‌ر و دۆستی کوردستانپۆستن و له‌و رێگه‌یه‌وه‌ یه‌کتریمان ناسیوه‌، سه‌ره‌تای به‌رنامه‌که‌مان لێره‌وه‌ ده‌ست پێ ده‌کات و دانیشتنه‌که‌مان گه‌ر ده‌که‌ین
.
به‌شی دووه‌م: له‌ ته‌وه‌ری دانیشتنه‌که‌مان بریتیی ده‌بێت له‌ قسه‌کردن له‌ سه‌ر بار و که‌شی سیاسیی کوردستان، وه‌ک قسه‌کردن له‌ سه‌ر ئۆپۆزیسیۆن، سیاسه‌تی حیزبه‌کان، ده‌سه‌ڵات و ئه‌ڵته‌رناتیڤ. ئایا ئێمه‌ سۆزداری خۆمان بۆ لایه‌ن و گروپ و به‌ره‌یه‌ک ده‌رببڕین، یان به‌ ئازادیی هه‌ڵسوکه‌وت و نووسین و چالاکی خۆمان بکه‌ین؟

به‌شی سێیه‌م: چالاکیی و هه‌ڵسوکه‌وتی خۆمان چ مانایه‌ک ده‌گه‌یه‌نێت؟ ئایا نووسین رۆڵی ماوه‌، یان ده‌بێت قسه‌ له‌سه‌ر ئه‌ڵته‌رناتیڤێک بکه‌ینه‌وه‌؟ کێ ئه‌و ئه‌ڵته‌رناتیڤه‌یه‌؟ ئایا ئه‌وانه‌ی که‌ له‌ سه‌رای ئازادیین ده‌کرێت وه‌کو ئه‌ڵته‌رناتیڤ چاویان لێ بکرێت؟

هەرچەندە ئێمە لەسەرەتاوە ویستمان ئەم کارەمان لە توێی کۆکردنەوەی پێشنیارەکان بێت بۆ چوونە نێو قۆناغێکی تر، بەڵام بە پێی ئەو هەزاران نامە و پێشنیارانەی لە ماوەی ئەم دوومانگەدا بۆمان هاتەوە، بەو ئەنجامە گەیشتین، کە ئەوەی لێمان خوازراوە و بۆ ئەم داکەوتە سیاسیی و قەیرانە بنبەستوانەی ئەمڕۆی کوردستان پرۆژەکە لەوە زیاتر پێویست دەکات وەک میدیایەک بە پیریەوە بچین، بۆیە بڕیارمان دا جارێکی دیکە بەو پرسیاره‌دا بچینەوە ناو خەڵک و لێیان بپرسین: دەبێت چی بکەین؟ مانگێکی ترمان خستەوە تەمەنی ئەو پرۆژەیە، خەڵک بە خۆی بڕیاردەری بێت و بەو ئەنجامە گەیشتین، کە دەبێت لە کۆنفراسێکدا ئەو وەڵامانە وەربگرینەوە و بڕیارمان دا لە ڕۆژانی 19 بۆ 22ی ئابی 2011 کوردستانپۆست یەکەم کۆنفرانسی خۆی ببه‌ستێت. بەشداربووانی کۆنفرانسەکە چ بە ئامادەبوونی ڕاستەوخۆ چ بە ڕێگەی داتاکۆنفراس و تالەفۆن، پێشنیار و ڕاو سەرنجی خۆیان پێشکەش کرد.

به‌رنامه‌ی کۆنفڕانس دابه‌شکرا به‌سه‌ر دوو ته‌وه‌ردا:

"تەوەری یەکەم"
چۆنیەتی کارکردن و بەڕێوەبردنی کوردستانپۆست.
1) کوردستانپۆست نابێت لە ڕەخنە بترسێت، دەبێت قبوڵی بکات. بە شێوەیەکی وەرزی ڕاپرسی لەسەر چۆنیەتی ئەنجامدانی کاری ڕاگەیاندنی خۆی بکات.
2) لە پرەنسیبدا نابێت سازش و سەودا لە سەر پرسە نەتەوەیەکان بکات، نەک هەر ڕای سیاسیی، پێویستە بڕیار و کرداریی سیاسییش بنوێنێت.
3) لە هەر وڵات و دەڤەرێکدا بە پێی هەلومەرجی ئەو وڵاتانە و کوردستان، دەبێت کوردستانپۆست جگە لە ڕاگەیاندن، بهێنرێتە سەر زەویش، لە شێوەی کۆمەڵەی سیاسیی یان کەلتورییدا چالاکییەکانی بخاتە سەر زەوی و ڕێکخراوانە ئەمه‌ش بکرێتە بەشێک لە ئەرکەکانی.
4) ئۆتۆنۆمی کارکردن پەیڕەو بکات، به‌وه‌ی هەر بابەتێک بسپێرێت بە کەسی پسپۆڕ و شارەزا لەو بوارەی تیایدا پسپۆڕە و سەرپەرشتی بکات، چ لە کوردستانپۆست وەک ڕاگەیاندن، چ کوردستانپۆست وەک ڕێکخراوێکی سیاسیی و مەدەنیی.
5) بەشداری کارا و ڕاستەوخۆی کوردستانپۆستییەکان لە کۆڕ و سیمنار و پانێل سازدان و کۆبونەوەی جەماوەرییدا.
6) وەکو ڕاگەیاندن، برەو بە پەیوەندییەکانی لەگەڵ میدیاکانی دیکەی جیهان بدات و ڕاوهەواڵ گۆڕینەوەیان لەگەڵدا بکات.
7) هەڵسەنگاندی ڕابردووی کوردستانپۆست و میکانیزمی کاری داهاتووی.
8) دامەزراندنی کاسەیەک بە کوردستانپۆست و دیاریکردنی چۆنیەتی و چەندایەتی کۆمەک پێکردنی لەلایەن کوردستانپۆستییەکانەوە کە نابێت کۆمەک لە دەستەڵات و هیچ پارت و ڕێکخراوێکی حیزبی وەربگیرێت.

"تەوەری دووەم"
ئامانجی کورت مەودای کوردستانپۆست وەک ڕاگەیاندن.
1) هەوڵدان بۆ کردنەوەی کەناڵی دیالۆک و قسەگۆڕینەوە لە نێوان ڕەوت و چین و بیرە جیاوازەکانی کۆمه‌ڵگای کوردییدا بەمەرجێک هیچ کام لەوانە خیانەتیان بە نەتەوە و دۆزیی کوردی نەکردبێت. بۆ نمونە بەستنەوەی پردێک لە نێوان ڕۆشنبیران و ڕۆشنبیرانی ئاینی.
2) دواندن و گوێگرتن لە بەسەرهاتی ئەو هەزاران پێشمەرگە و بەشدارانەی خەباتی چەکداری کورد، کە یاداشتی هەر یەکەیان دەیان کتێبە لە ڕووداوی مێژووییمان، ڕاهاتن لەسەر ئەوەی، کە نەک هەر سەرکردە و لێپرسراوەکان بۆیان هەبێت مێژوو بگێڕنەوە، به‌ڵکو ئەو مرۆڤانەی بەخۆیان مێژووەکەیان تۆمار کردووە، بە خۆشیان ڕووداوەکانمان بۆ بگێڕنەوە ئه‌وانیش مێژوو بنووسنه‌وه‌.
3) سازدانی پەیوەندیی و دیدار لەگەڵ کەسایەتییە دیار و کاریگەرەکانی کۆمه‌ڵگای کوردیی و ئامادەکردنی زنجیرە چاوپێکەوتنێکی شایستە و ناتەقلیدی لە ڕێگەی پەیامنێرەکانەوە.
4) کردنەوەی گۆشە و ستونی نووسەرانی کوردستانپۆست.
5) دروستکردن و سازدانی ئەو تەوەرە گرنگانەی کە تایبەت بە ژیانی سیاسیی و کۆمەڵایەتی، خەڵک بەخۆی تەوەرەکانی خۆی بجوڵێنێت و دیالۆگی لەسەر بکات و بە چارەسەری بگەیەنێت.
6) کار لەسەر چەسپاندنی ئەو چەمکانە بکات، کە هەندێکیان بەهەڵە پێناس دەکرێن و هەندێکی تریان بێ پێناسه‌ بەناو بیری سیاسیی کۆمه‌ڵگادا ماونەتەوە، وەک (خیانەت، خۆفرۆشی، تاوانی نەتەوەیی و نیشتمانی)، کە بە ستاندارتی نەتەوەیی ئەم چەمک و سیفەتانە پێناس ناکرێن.

ئەم دوو تەوەرە کرایە نەخشەی کاری کۆنفرانسەکە و پەسەندی ئەو بەرنامەی کارەیان کرد، کە بۆ داهاتوی کوردستانپۆست ئامادەیان کردبوو.
لە کۆتایشدا پێکهاتن لەسەر چڕکردنەوەی هەوڵ و کۆشش، بۆ ئەنجامدانی خەباتێکی ستراتیژی، تا هەموومان پێکەوە بە پێی دابەشکردنی تواناکان کاری لە سەر بکرێت و بە هەڵمەتێکی نەتەوەیی و نیشتمانییدا چ لەسەر زه‌ویی و گۆڕه‌پان وەک ڕێکخراوێکی مەدەنی و سیاسیی، چ لە ڕاگەیاندنیشدا، کوردستانپۆستیەکان بڕیاریاندا لە سەر پرسە ستراتیژییەکانی گەلی کورد و کوردستان ڕاوه‌ستن و هیمەت بکەن بۆ دۆزینەوەی گرفتە ستراتیژییەکان و چارەسەری ستراتیژی لەسەر بکەنله‌ کۆتاییدا بەم ئەنجامەی خوارەوە گەیشتن:
سەرەکیترین پرسی کورد، نەبوونی ستراتیژێکی نەتەوەییە، کە سیاسەتی کوردیی لەسەر داڕێژرابێت، به‌تایبه‌تیی گه‌یشتینه‌ ئه‌و ئه‌نجامه‌ی، که‌ ناکرێت هەموو هەڵە و لەنگییەکان بخەینە ئەستۆی دوژمنانی کورد و گەردنی خۆمان لە هەموو هەڵەیه‌ک ئازاد بکەین. پرسی کورد هاوکاته‌ بە پرسی نەتەوەییەکانی تورک و عارەب و فارس، له‌گه‌ڵ ئه‌واندا سەری هەڵداوە، ئه‌ویش لە دەیەی دووەمی سەدەی ڕابردووەوە خەبات بۆ دۆزینەوەی ڕێگەچارەیەک کردۆته‌وه‌، تا ئەمڕۆ لەپاش زیاتر لە 90 ساڵ بە هیچ ئاکامێک نەگەیشتووە. بۆچی ؟ ئەگەر بمانەوێت خۆمان لە ڕاستییە مێژووییەکان بدزینەوە، ئەوا هەموو تاوانەکە دەدەینە پاڵ دەوڵەتەکانی تورکیا و ئێران و عێراق و کۆلینیالیزمی نێونەتەوەیی سەدەی ڕابردوو، ئەگەر بشمانەوێت ڕاستی هەڵەکان بدۆزینەوە دەبێت ئەمە پرسێکی ستراتیژی بێت لامان و مێژوو بە ڕاستی بگێڕینەوە و پێ لەو هەڵە کوشندانە بنێنێن، کە کورد بە دەستی خۆی بەسەر خۆیدا ‌هێناویەتی.

کوردستانپۆست لەم کۆنفرانسە بەدواوە ئەو ئەرکە مێژووییە لە ئەستۆی خۆی دەگرێت، کە بە دەیان کەناڵ و دەیان شێوازدا کار لەسەر پرسە ستراتیژییەکانی کورد ده‌کات و بانگەوازیش لە جەماوەری کوردستان دەکات لە باکورەوە تاوەکو باشور، لە ڕۆژهەڵاتەوە تاوەکو ڕۆژئاوا، ئەگەر وەک هەموومان هەمیشە دەیڵێینەوە و ئاواتەخوازیی ژیانێکی سەربەرزانە و ئازادانەین، ده‌ڵێین: با پێکەوە هەوڵ بدەین:

یەکەم: لە گرفتە ستراتیژییەکانمان بگەین.
دووەم: چارەسەری ستراتیژیی بۆ بدۆزینەوە.
سێهەم: بە هیچ بیانوو و بەهانەیەک ڕێگە نەدەین لە لایەن کورد خۆیەوە یاخود داگیرکەرانەوە سازش لەسەر پرسە ستراتیژییەکان بکرێت، چونکە لەماوەی ئەم 90 ساڵەی ڕابردوودا کورد بێ ستراتیژ سیاسەتی کردووە و تەنانەت تاکتیکێکی سیاسیانەشی بەکارنەهێناوە، جگە لە سیاسەتی گۆترەکردن. هەموو هەڵسەنگاندن و خەباتێکی لە گۆترەدا بووە، ئەمەش بۆتە مایەی ئەو نەهامەتییانەی بەسەر ئەمڕۆی ئێمەدا هاتووه‌ و به‌سه‌ر نەوەی داهاتوشماندا دێت.

چەندین تیئۆر و لێکدانەوەی جودا لەسەر گرفتی کوردی کراوە. لە کورتیدا بەسەر ئەم چەند خاڵەی خوارەوەدا دابەش بووە، هەر یەکەیان بەشی خۆی لە ئەقڵی کوردییدا بە جۆرێک چەسپێنراوە، کە کورد نابێت ئازاد بێت..

1) کێشەی سنوور، جوگرافیای کوردستان سنووری بە دەوڵەتە دوژمنەکانی وەک عارەبی و تورکی و فارسی ئابڵۆقە دراوە و لە زیهنی مرۆڤی کورددا وەها چەسپێنراوە، کە لەبەر ئەوەی کوردستان سنوری بە دەریاوە نییە بە دەوڵەت بوونی مەحاڵە.

2) دابەشکردنی کوردستان بەسەر چوار دەوڵەتی تورکیا و سوریا و ئێران و عێراق ڕێگرە لەسەر یه‌کێتی نیشتمانی و نەتەوەیی کورد.

3) ناهوشیاریی سیاسیی، کە بەهانەی 90 ساڵ بەر لە ئێستای کۆلۆنیالیزمی ئینگلیزیی بووە، گوایه‌ کورد ناتوانێت بۆ خۆی ئیدارەی دەزگاکانی دەوڵەت بکات، بۆیە شایەنی ئازادی و سەربەخۆیی نییە.

4) نەبوونی سەرکردەیەکی وریا و نیشتمانپەروەر، کە بەرژەوەندی نەتەوەکەی لە لا گرنگتر بێت، نه‌ک خێزان و خێڵ و پارتەکەی.

5) شێواندنی مێژووی کورد، کە فەرهەنگی ڕاستەقینەی کوردی لە هەناوی خۆیدا هەڵگرتبێت. لەو مێژووە شێواوەوە فەرهەنگێکی شێواومان بۆ ماوه‌تەوە، کە بە ئەستەم دەتوانێت بەرهەمهێن بێت و هەمیشە لە دۆخی لاساییکردنەوەی فەرهەنگەکانی ترەوە سەرچاوە دەگرێت.

6) نەبوونی زمانی ستاندارتی کوردی، کە جگە لەوەی لە باکور و ڕۆژهەڵات و باشوری بچوکی کوردستاندا خوێندن بە زمانی کوردی قەدەغەیە، به‌ڵام له‌ باشور لە ناو خۆیدا کە زمانی کوردی بە فەرمی لە خوێندنگەکاندا پەیڕەو دەکرێت، بەڵام دەڤەری سۆران، بادینان ناخوێنێتەوە، بادینانیش بێئاگایە لە سۆران.

7) نەبوونی بازاڕێکی ڕاستەقینەی کوردی، واتە کاڵا و بەرهەمەکان، که‌ هەمیشە لە دەرەوەی کوردستانەوە بەرەو کوردستان دێن و لە کوردستانەوە نەتوانراوە بۆ بازاڕی خۆی بەڕێوە ببات و ژیانی ئابوریی کوردستان بەستراوەتەوە بە ناوەندەکانی وەک تاران و ئەستەنبول و ئەنقەرە و شام و حەلەب و بەغدا.

8) سەرکردایەتی خێڵەکی هەمیشە رابه‌رایه‌تیی و سەرکردایەتی سیاسیی، نیشتمانیی و نەتەوەیی کوردی کردووە، ئه‌م سه‌رکردایه‌تییه‌ هەمیشە لە بەرژەوەندی خێڵەوە بێ ستراتیژێکی نەتەوەیی کاری سیاسییان کردووە.

9) به‌ پیرۆزکردنی مێژووی سەرکردەکان و بڤەکردنی ڕەخنەگرتن لێیان، ئەمەش بۆتە هۆی ناڕونی لە هەڵە مێژووییەکانیان و دەرک نەکردنی گرفتە ستراتیژیەکان.


1) پێناسه‌کردنی دوژمن!.. کێ دوژمنە؟.
بۆ نمونە ئێمە لە بابەتە مێژوویەکانماندا لەوە گەیشتووین، کە رژێمی ئەتاتورک لە تورکیا و بەعسیەکانی سه‌رده‌می سەدام لە عێراق، دوژمن بە کوردن و کوردیان جینۆساید، ئه‌نفال و راگواستنکردووه‌.
دەبێت ئێمه‌ لەوە بەدواوە بزانین تورکیای ئێستای ئەردۆغانی، ئاکەپە و ئێراقی ئێستای مالیکی، ئایا دۆستن بە کورد یان دوژمن؟ یان هاوسێن بە ڕێوڕەسمەکانی هاوسێیەتی؟ دەبێت ئێمه‌ وەڵامێکمان لەسەر ئەم پرسیارە هەبێت، بۆ نمونه‌ گەر دۆستن، بۆ بۆمبارانمان دەکەن؟ بۆ مافەکانمان بە ڕەوا نابینین؟ بۆ دژ بە ئازادیی و سەربەخۆیمان دەوەستنەوە؟ ئه‌گەر دۆست نین و بەتەنیا هاوسێیەکن، بە چ پاساوێک لە هه‌ر پارچەیەکی ئەم نیشتمانەدا بێت، دێنە سنورمانەوە سەروەرییمان زه‌وت دەکەن؟ ئه‌گەر ئه‌وانه‌ دوژمنیشن دەبێت دەستەڵاتی کوردی بێتە سەر ڕای خەڵک و وەک خەڵک چۆن ئه‌مانه‌ دەناسێت، دەستەڵاتیش له‌ سه‌ر ئەو ئاستە دانوستاندیان لەگەڵدا بکات.
(مه‌به‌ست له‌ ده‌سه‌ڵاتی کوردی، ده‌سه‌ڵاتی پارتی و یه‌کێتیی نییه‌، مه‌به‌ست له‌ ده‌سه‌ڵاتی دوای ئه‌مانه‌، چونکه‌ ئه‌م دوانه‌ ده‌بێت نه‌مێنن.)

2) دروستکردنی بازاڕیی خۆماڵیی
بازاڕەکانی کوردستان تەنانەت لە سەوزە و میوەشەوە بەستراوەتەوە بە بازاڕەکانی ئێران، تورکیا، سوریا و دوبەی، کە کورد هەر نەبێت نەیتوانیوه‌ بازاڕێکی سەر بە خۆی هەبێت، هەمیشە لەژێر مەترسی ئابڵۆقەدانی ئابورییدایه‌، خەڵکیش ته‌نها کڕیاری کاڵاکانی ئەو بازاڕانە بوون، کە کۆمه‌ڵگایەکی بەکاربەر (مستهلک)ی لێدەکەوێتەوە، واتە کورد کراوەتە کرێکاری هەمیشەیی بۆ بازاڕەکانی ناوچەکە، بێ لەوەی هیچ گاریگەریی لەسەر ئەو بازاڕانە دانابێت.

لە یادمانە، کە شافەیسەڵ لە سەرەتای دروست بوونی دەوڵەتی عێراقەوە نەیدەتوانی شێخ مەحمود و لیوای سلێمانی (ده‌ڤه‌ری سلێمانی) ڕازی بکات، تا بێنە ناو دەوڵەتی عێراقەوە، لە ڕێگەی نوری سەعیدەوە بە گوێی نوێنەرە کوردەکانی ئەو کاتەی پارلەمانی ئێراقیاندا دەدا: ئەگەر بەغدا نەبێت کوردەکان کاڵا و بەروبومەکانیان لە هیچ بازاڕێکی دیکەدا بۆ ساغ نابێتەوە، بەو بیانووە زۆرێک لە کوردەکان، ئەو کاتە دەنگیان بۆ خۆبەستنەوە بە عێراقەوە دا.. جگە لەوەی ئێستاکە ئەو کاڵا و بەروبوومە لە کوردستان بەرهەم نایەت، ژیانی ئابوریی کوردستان لە دەڤەری پارتییدا بەستراوەتەوە بە تورکیاوە، لە دەڤەری یه‌کێتییشدا بەستراوەتەوە بە ئێرانەوە. دەبێت بازاڕی کوردستان ئازاد و خۆماڵی بکرێت، ئه‌میش  وەک بەشێک لە چارەسەری ستراتیژی گرفتی کوردیی.

3) پێداچوونەوە بە سامانە ستراتیژییەکان (وەک نەوت و ئاو...)
دەبێت ئەو دوو سامانە سروشتیە ستراتیژییە هەموو خەڵک خۆی بە خاوەنی بزانێت و خەباتی نەپساوەی لە پێناودا بکرێت. کورد هێزێکە دەتوانێت کاریگەریی لەسەر بازاڕەکانی نرخ و پیشەسازیی جیهان هەبێت. نەوتی ئاسیای ناوەڕاست، ئێران و عێراق بە خاکی کوردستاندا تێپەڕ دەبێت، مافی ئەو ترانزێتە، ئاسایش و پاراستنی ئەو گواستنەوەیە بڕیاردەرە لەسەر چارەنووسی کورد. دەبوو سەرانی کورد جگە لەوەی ئەو لە سەدا حەڤدەیەی، کە پێی ڕازیی بوون، بێ لەبەرچاوگرتنی ئەو زەویەیە، کە سامانە سروشتیەکەی لێوە دەردەهێنرێت و زۆرینەی دەکەوێتە خاکی کوردستانەوە، جگە لە ڕێژەی سەدیەکەی مافی زەمینانەشی هەبووایە، کە یەکەم لە خاکەکەیەوە سەرچاوەی گرتووە، دووەمیش بە ترانزێتی خاکەکەشیدا گوزەر دەکات، واتە کورد لە عێراقدا سێ مافی لەسەر نەوت هەیە، وەک ڕێژەی (سەدیی، خاکانە و گوزەرانە).
عارەبە سونەکان کە زانیان لە داهاتی نەوتدا ناتوانن ببنە ژمارەیەکی سیاسیی کەوتنە تەقاندنەوەی بۆریە نەوتییەکان، تا جۆرج بۆشی سەرۆکی ئەو ساکەی ئەمەریکایان ناچارکرد، به‌ پێی خۆی بێت و دانووساندنیان له‌گه‌ڵدا بکات، هاتنی جۆرج بۆش بۆ بنبڕکردنی تیرۆر نه‌بوو، چونکە لە عێراقدا تا ئەمڕۆ تیرۆر بەردەوامە، به‌ڵکو بۆ خاتری پاراستنی لولە بۆریە نەوتییەکان بوو، سەرۆکی ئەمەریکا چوو بۆ بیابانی رومادی لەگەڵ (ئەبو ڕیشە)دا وەک سەرۆک خێڵێک کۆبوویەوە، تا لە ڕێگەی مەجلیسەکانی سەحوەوە نەوت بپارێزن، بەڵام کورد چونکە ستراتیژێکی روون و ڕاستەقینەی نییە بۆ نەوت و ئاو نەیتوانیوە وەک کارتی فشارکردن بەکاری بهێنێت.

4) پرۆژەکانی وەبەر هێنان
هەر دەوڵەتێک بە ئامانجێک سیاسەتی ئابوریی دەخاتە بەر لێشاو و پرۆسەی وەبەرهێنان، بەڵام بە پلانێکی ستراتیژی و تۆکمە. سەرانی کورد لە ساڵی 2003 ەوە بانگەواز بۆ بەدوبەیکردنی کوردستان دەکەن، جگە لەوەی ئەو پرۆژەیە لە ڕووی جوگرافی و پێگەی جیهانییەوە لە کوردستاندا ناتوانێت سەرکەوتو بێت و کوردستان کراوەتە پاشکۆیەک بۆ دوبەی، نەک وەک دوبەی، بەڵام لە ڕووی ستراتیژەوە پرۆژەیەکی مەترسیدارە، چونکە لە نمونەکەی خودی دوبەیدا ئەو شارە دەوڵەتۆکەیە، چڕی دانیشتوەکانی خۆی له‌ نزیکەی ٧٠٠ هەزار عارەب ده‌دات، بەڵام تا ئەمڕۆ لەو شارەدا حەوت ملیۆن کرێکار و گارگێڕ و وەبەرهێنەر نیشتەجێن، ئامانجیشیان گەیاندنی دوبەیە بە دەملیۆن نیشتەجێ تا ساڵی 2020. دەبێت بۆ شارە دەوڵەتی دوبەی گرنگی نەتەوەیی هێندە بایەخی نەبێت کە 22 دەوڵەتی نەتەوەیی عارەبی کار لەسەر پرسە نەتەوەیەکانیان دەکەن، جا ئەگەر دوبەی سیمای عارەبیبوون، زمانی عارەبی، ژیانی فەرهەنگیی و سیاسیی عارەبیش لەو شارەدا لە بەین بچێت هێشتاکە 22ی دەوڵەتی تر هەیە لەو پرۆژەیەدا کار ده‌کەن، بەڵام لە کوردستانێکدا که‌ نه‌ته‌وه‌ی کورد گیرۆدەی ناسنامەی خۆیه‌تی، تەنانەت لە زۆربەی هێڵی سنوری بە عێراقەوە تا ئێستاکەش ناوچە داگیرکراوەکان کێشەیان لەسەر ئەو ناسنامەیە هه‌یه‌، کە بە هێنانی عارەبی هاوردە زەوتکراوە، ئیستاش ئه‌گه‌ر کارکردن بۆ بەدوبەی کردنی کوردستان بکرێت، دەبێت ئەوەمان لەبەر چاوبێت کە کوردستان بەگشتی و شاری هەولێر بەتایبەتی ئەو خەسلەتە کوردییەی لەدەست دەدات، کە نەک بەمادەیەکی دەستوری مردووی وەک 140 چارەسەر ناکرێت به‌ڵکو دەبێتە ئەمر واقیعێک کە کوردبون دەبێتە کەمینەیەکی بچوک وەک لەم پێج ساڵەی دوایدا دەبینین، کە لە ئامارە تورکییەکانەوە دزەیان کردووە، ئێستاکە لە هەولێر ٥٠ هەزار هاوڵاتی تورکیا نیشتەجێ کراون و بەدەم پرۆسەی وەبەرهێنان و بەدوبەی کردنی کوردستانەوە هەولێر دەبێتە ویلایەتێک لە ولایەتەکانی تورکیا.. بۆیه‌‌ دەبێت ستراتیژانە دەست بدەینە هەر پرۆژە و گەشەکردنێکی ئابوریی وڵات، کە لە خزمەت بەرژەوەندییە نیشتمانیی و نەتەوەییەکانماندا بێت، نەک نیشتمان و نەتەوەکەمانی پێ لە ناو بەرین.

5) ستراتیژیی پەروەردەیی..
پێویستە پیاچونەوەیەکی گشتی و ئەکادیمی به‌ سه‌ر بە هەموو سیستەمی پەروەردەیی و زانینی کوردستاندا بکرێتەوە. ناشێت هەر دەستەڵات و رژێمێک هاتە سەر دەستەڵات بە مۆراڵ و بەرژەوەندیی خۆی سیستەمی پەروەردەیی بە قازانجی خۆی دابڕێژێت.. بۆ نمونە لە پەروەردەدا مێژوو گرنگیەکی ستراتیژییە بۆ نەوەکانی داهاتوو، به‌ڵام ئه‌مڕۆ لە ئەنجامی دەستکاریکردنی پەروەردەیی مێژووی کوردەوە له‌لایه‌ن دەستەڵاتی خێڵی بارزانی، ژیاننامەی مستەفا بارزانیان بە جوانکراوی وەک قارەمانێک خزاندۆتە ناو وانەی مێژووەوە، به‌بێ ئه‌وه‌ی باسێک لەو شکستانە بکەن، کە لە سەردەمی سەرکردایەتی بارزانییدا بەسەر بزوتنەوەی ڕزگاریی کورددا هاتووە.. نەبوونی ستراتیژی پەروەردەیی نەوەی خەڵەتێنراو، بەدەروێش کراو و تەڵقیندراو دەخاتەوە.. دەبێت کورد لە پۆلی یەکەمی بنەڕەتییەوە تا زانکۆکان و خوێندنی باڵا بە جۆرێک لە بەر چاوبگیرێت، کە بەشێک بێت لە ستراتیژیی نەتەوەیی و زانست و زانیارییەکی وەهایان بخرێتە بەردەست، کە ڕاستی و هوشیاریی لێوە بەرهەم بهێنن، نەک دەروێش و لاوانی تەڵقیندراو جامانەیەکی سوری لەسەر بنێن و بیکەنە زانا و دانا و نەوە بە نەوە لە بری بڕوانامەی زانین، بڕوانامەی حیزبی و پلەکانی وەلائیان بدەنێ.

6) دەستور..
لە ساڵی 1922 وه‌وه‌، تاوەکو ساڵی 2005 شارەکانی سلێمانی و کەرکوک لە سنوری عێراقدا بە هیچ بەند و پرۆتۆکۆلێک دەنگیان بۆ پێکەوە ژیانی کوردیی و عارەبی نەداوە، بەڵام لە پرۆسەی ڕاپرسی لەسەر پەسەندکردنی دەستوری عێراقی نوێدا 2005 بۆ یەکەم جار بوو لە مێژووی دەوڵەتی عێراقدا ئەو دووشارەشیان ناچار کرد بە زۆرینەی دەنگ پرۆتۆکۆلی بە ئێراقیبوون قبوڵ بکەن.. ئەمە ئەو هەڵە ستراتیژیی و مێژووییە بوو، که‌ کورد بە هۆی پارتی و یه‌کێتیەوە ئەنجامی دا. دەستوری 2005 ی ئێراقی و پەسەندکردنی لەلایەن کوردەوە خودبەخود رەزامەندیی و قبوڵکردنی کوره‌ لە سنوری عێراقدا و بە ئیمزای کورد خۆی، به‌مه‌ خۆیان بەستەوە بە عێراقەوە.. دەبێت هەوڵێکی کارا و بە هیمەتانە بکرێت بۆ گەڕاندنەوەی ئەو دەستورە بۆ ناو خەڵک و ڕەتکردنەوەی ئەو خەڵەتاندنەوەی بەسەر کوردیاندا هێنا، چونکە لەو دەستورەدا جگە لەوەی وەک وەرەقەیەکی پەسەندکراو لەلایەن زۆرینەی خەڵکی کوردستانەوە بۆ مانەوە لە عێراقدا چ ئاکامێکی دیکەی بەدوی خۆیدا نەهانیووە و هەردوو بنەماڵەی خێڵەکی بارزانی و تاڵەبانی خەڵکیان پێ لەخشتە برد بۆ برەودان بە بازرگانییەکانییان، بۆیە دەبێت لە ڕووی ستراتیژەوە ئەو دەستوەرە لە لایەن کوردەوە هەڵبوەشێتەوە و ڕێگە بدرێت کەسانی پسپۆڕ و نیشتمانپەروەر و نەتەوەپەروەر جارێکی دیکە پیژاچوونەوەی لەسەر بکەن و ئەو بەند و ماددانەی کە ڕێگرن لە سەربەخۆیی ئابورێی و نیشتمانێی و ستراتیژی کوردی چاکبکرێتەوە، لەبری مادەی 140 مادەیەکی ئەکتیڤ تر و بە میکانیزمێکی بێ پێچ پەنا و ئاسان ناوچە داگیرکراوەکانیش بخرێتەوە سەر کوردستان.. وەک چۆن لەو دەستورەدا هاتووە عارەب بەشێکن لە عارەبەکانی نیشتمانی عارەبی، بەهەمان شێوەش کورد بەشێکن لە نیشتمانی کوردی.

7) ستراتیژی تەندروستی..
دەبێت لە ستراتیژدا کۆمه‌ڵگایەکی لەش ساغ و تەندروست ئامانجمان بێت و تەندروستی تاک بە تاکی کۆمه‌ڵگا لە ئەستۆی دەستەڵاتدا بێت. بەشێک بێت لە سامانی نەتەوەیی.. ئەو دەیان جۆر نەخۆشیە جۆراوجۆرەی بەسەر کۆمه‌ڵگاوەیە وەک: دڵ و شەکرە و فشاری خوێن و پرۆستات و تەنانەت قەڵەوی و لاوازیش ئەرکی ستراتیژی دەستەڵاته‌، چونکە ئەگەر کۆی ئەو پارە و خەرجیانەی لە چارەسەرکردنی نەخۆشەکاندا بەکاردێت، ئه‌مانه‌ هه‌موویان سامانی نەتەوەیین و دەچێتە گیرفانی مافیاکانی خەستەخانەی ئوردنی و ئێرانی و تورکیەکانەوە. سەرباری ئەوەی، ئه‌گه‌ر کۆمه‌ڵگا ناتەندروست بوو، گرفتەکانی بێ کاری کەمی بەرهەم هێنان و سەختی بژێوی بەدوای خۆیدا دەهێنێت.. دەبێت بیمەی تەندروستی بۆ هەموو هەوڵاتیانی کورد لە ستراتیژدا دەستبەر بکرێت و فەرهەنگێکی تەندروستی درێژخایەن بە کۆمه‌ڵگادا بڵاوبکرێتەوە.

8) پەیوەندییەکانی کوردستان
دەبێت ئاشکرا و ستراتیژیانە بێت.. بۆ نمونە جگە لەوەی پەیوەندیی هه‌رێمی کوردستان بە وڵاتانی دراوسێوه‌، پەیوەندیەکی ناهەوسەنگ و ملکەچانەی دەستەڵاتی کوردییە، لە سەر ئاستی جیهانیش تا وەکو ئێستاکەش ڕوون نییە کورد و ئەمەریکا پەیوەندییان لەسەر چ بنەما و بەرژەوەندییەک دامەزراوە، دەبێت کورد ستراتیژانە پەیوەندییەکانی دابڕێژێت و قازانج و دەستکەوتە سیاسییەکانی خۆی لە پێناو دڵڕاگرتنی بەناو ئەو دۆستانەوە ڕابگرێت.. دەبێت ئاشکراو ڕوون ئاستی هەموو پەیوەندییەکانی هەرێمی و جیهانی لای خەڵک ڕوون بێت و خەڵک بڕیار لەسەر بەستنی ئاستەکانی بدات، نەک دەستەڵات خەڵک ناچار بکات ئەو پەیوەندییە دەرەکیانەی قبوڵ بکات.. وەک ئەوەی کە هاوکات بەم کۆنفراسە دەبینن کە وڵاتە هەرێمییەکانی تورکیا و ئێران سەروەری خاک و نیشتمانمان دەشکێنن، بەڵام دەستەڵاتی هەولێر دەیەوێت وامان تێبگەیەنێت ئەوە تاوانی تورکیا و ئێران نییە، به‌ڵکو خەتاکە دەخاتە ئەستۆی پەژاک و پەکەکە، بەڵام خەڵک بە پێچەوانەی دەستەڵاتەوە، دژه‌ و ناڕازییە بەو پەیوەندییە نابەرانبەر و ملکەچانەی کە دەستەڵات بەسەر خۆی و گەلی کوردیشیدا دەسەپێنێت.. دەبێت ئێمه‌ پەیوەندەییەکانی دەرەوەمان لە سنوری ستراتیژێکی نەتەوەیی و مێژوویدا بێت و سازشی لەسەر نەکرێت.

9) گرفتی گەندەڵی و نانیشتمانی
 به‌تایبه‌تیی تاڵانکردنی سامان و دەرامەتی کۆمەڵانی خەڵک لە لایەن حیزب و خێڵەوە، کێشەیەکی ستراتیژیەوە و بە گۆڕینی جامی ڕەشی ئۆتۆمۆبیل، گەڕانەوەی یەک دوو بینای موڵکی گشتی چارەسەر ناکرێت.. دەبێت چارەسەری ستراتییژانەی بۆ بکرێت کە پەیوەستە بە میکانیزمی بەڕێوەبردنی حکومەتەوە، جا ئەو حکومەتە هەر پارت و لایەنێک بەڕێوەی ببات، ده‌بێت چاره‌سه‌ری ستراتیژیانه‌ ل به‌رچاو بگرێت، چونکه‌ چاره‌سه‌ری گەندەڵیی و دزیی دەگمەنە لە کۆمه‌ڵگایەکدا دێته‌ دی، کە سیستەمێکی دیموکراتی و دادپەروەرانەی هەبێت لە هەرکوێی دنیادا ئازادیی هەبوو، دادپەروەریی هەبوو مەحاڵە بوراێک بۆ گەندەڵی و مەحسوبیەت و زوڵم بمێنێتەوە.. بەخشینەوەی دۆلار و سامانی گشتیی بەسەر دەروێش و چەپڵەکوتەکانی کۆیلەی خێڵدا چارەسەری گرفتەکان ناکات. تاکە میکانیزمێکی ستراتیژیی و کورت خایەن بۆ ئەو قەیرانەی باڵی بەسەر دنیای سیاسەت و ئابوریی و فەرهەنگی و یاسای کورددا کێشاوە، ئه‌ویش هێنانەدی حکومەتێکی ئەلەکترۆنییە.. دەبێت تا ڕۆژی هەڵوشاندنەوەی ئەم حکومەتەی ئێستا و سیستەمی فەرمانڕەوایی لە باشوری کوردستان هاوکات کار بۆ دامەزراندنی پایە سەرەکییەکانی ئەو حکومەتە ئەلەکترۆنییە بکرێت.. مەبەستیشمان لە حکومەتی ئەلەکترۆنی لەم کۆنفراسەدا لەوەیە، کە لەسەرۆکی هەرێمی باشورەوە تاوەکو سەرۆکی وەزیران و وەزیرەکانی و گشت دەزگا حکومیەکان بەرنامەی کاری خۆیان بە ئاشکرا داتابکەن (تۆمار بکه‌ن) و لە لاپەڕە ڕەسمییەکانی خۆیاندا بڵاوی بکەنەوە، پاشان بودجەی کارەکانیان و چۆنیەتی ئەنجامدان و خەرجی پرۆژەکانیان و سەرچاوەکانی و ئەنجامەکانی لەو داتایەوە هەفتانە پەخش بکەن. ئەوسا کایە و مایەی هەر یەک لەو دەزگایانە لە کۆی داهاتی هەرێم و خەرجییەکان بە ئاشکرا و بە داتاکراوی لە پێش چاوی سەرجەم کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان دەبێت و چ بوارێک بۆ فێڵ و دزییکردن لە سامان و داهاتی خەڵک نامێنێتەوە.. کاتێک ئەم حکومەتە ئەلەکترۆنییە دەتوانێت بێ فێڵ و گزیکردن سەرکەتوبێت، کە سەرجەم جومگەکانی دەستەڵاتداریی و حکومی ئەلەکترۆنی کرابێت، وەک هۆکانی پەیوەندیکردنی، ئەکتیڤکردنی پۆست، دیاری کردنی سەرجەم ناو و نیشانی دانیشتوانی هەرێم و بە داتاکردنی، دۆزینەوەی ئەو کەناڵە شەرعی و ئاشکرایانەی نێوان دەستەڵات و خەڵک وەک میدیاکان، سەروەرکردنی یاسا..هتد، ئەوکات خەڵکی بە بێ بوونی نێوەند و ئۆپۆزسیۆن و دەڵاڵە سیاسییەکان ڕاستەخۆ خۆیان دەبنە چاودێر بەسەر ئەو حکومەتەی، کە دەنگیان پێی داوە. لە ڕووی ستراتیژەوە بۆ چارەسەریی گەندەڵیی لەو جۆرە حکومەتە ئەلەکترۆنییە خێراترین و باشترین چارەیەکە تا لە فەرهەنگی سیاسیی و سەرکردەی دزەوە بپەڕینەوە بۆ فەرهەنگی دادپەروەرانە و نیشتمانپەروەرانە.


لە کۆتایدا سوپاسی بەشداری هەمولایەکتان دەکەین بە دۆستانی کوردستانپۆست و نووسەران و ئەندامانی کوردستانپۆستەوە، کە توانیمان سەرکەوتوانە لە کەشێکی خەمخۆرانە بە نیشتمان و نەتەوەکەمان ئەم کۆنفراسە بە ئەنجام بگەیەنین.
بە هیوای ئاشتیی و ئازادین بۆ کورد و نیشتمانەکەی، ئێوەی بەشداربووانی کۆنفراسەکەش، چ ئەوانەی ڕاستەخۆ ئامادەن و چ ئەوانەشی بە داتا و تەلەفۆن بەشدارمان بوون، یان ئه‌وانه‌ی به‌هۆی ئیمه‌یل دواجار ئاگادارکرانه‌وه‌، یان له‌ رێگای که‌ناڵ و په‌یوه‌ندیی راسته‌وخۆی دیکه‌وه‌ تێمان گه‌یاندن. بەو ئومێدەی کۆنفرانسی دووەمان لە کوردستانێکی ئازاد و دیموکراتدا ببەستین و ئامانجە ستراتییژەکانی نەتەوەکەمان بە ئەنجام گەیاندبێت.