سياسه‌ت و عيرفان..

Sunday, 31/01/2010, 12:00

لەجەیبمدا ئەگەر یەك پارە شك نابەم چ پەروامە
خودا گەرقابیلی دیبم هەتا سەر جەیبی سەد پارەم ... مەحوی

پێم خۆش بوو كەمێك بوەستم لەسەر چەمكی عیرفان لە ووتارێكی برای بەرێز بابەكر درەیی بەنێوی " گۆران وەك رۆشناییەكی عیرفانی" كە لە هەندێ سایت بڵاوبۆتەوە، ئەگەرچی لە چەند ووتارێكی دیكەمداو لە رەهەندی ترەوە لەسەر ئەم چەمكە دواوین وەلێ عیرفان بەقەدەر قوڵایی ئاسمان و رۆحی مرۆڤ قوڵەو توێژینەوەی قوڵیشی گەرەكە، بەڵام ئێمە تەنها لە روانگە سیاسیەكەوە وەكو میتۆدێكی سیاسی وەریئەگرین لەناو بزوتنەوەی گۆراندا كە تا چەند رۆشنایی عیرفان هەیە لەناو گۆران و لە زیهنیەتی سەركردەكانی گۆراندا؟ رەنگە جوانترین خەسڵەت لە كاراكتەری سیاسیدا بە گشتی خەسڵەتی عیرفان و دڵاوەریی و نەفسپەروەری و خاكی بوون بێت بەرانبەر بە ئەوی تر، واتە سەركردایەتیكردنی خەڵك بەمانا مۆراڵی و دادگەریەكەی ئەستەمە بەبێ چاندنی تۆوی عیرفان لە ناخی خۆتدا، هیچ دیكتاتۆرێك عاریف و موتتەقی نیە بۆیە دیكتاتۆرەو هەموو عاریفێكیش هەڵگری جۆرێك لە هیومانیەت و دیموكراسیەتە، گاندی گەورەترین عاریف و هەمانكات سیاسی و سەركردەی كاریزمی جیهانی بوو لەگەڵ چەندین شۆرشگێڕو هەڵكەوتەی دیكە، گردبوونەوەی ئەو هەموو سەركردەو كاراكتەرانەی كە پۆست و پلەكانی سەركردایەتی و حوكمی هەنگوینی یەكێتی نیشتیمانیان جێهێشت بەرەو بزوتنەوەیەكی جەماوەریی پڕ كێشمە كێش و تەحەدای وەكو گۆران زادەی عیرفان نەبوو بە موتڵەقی، بەڵام هەڵگری خەون و سیمای عیرفانیانە بوو، هەروەك زادەی نەبوونی دیموكراسی و دادگەری و ستەمكارییەكی ناوەكی خودی یەكێتی بوو كە عیرفان و خەسڵەتی عیرفانگەری رەدی ئەكاتەوەو قبوڵی نیە، پێكهێنانی ئەو بزوتنەوەیە كە سەركەوتنێكی باشی بەدەستهێنا لە هەڵبژاردنەكانی 25/7/2009 پەیوەستبوون بوو بە عیرفانیەتی خەڵك و دایكانی شەهید و هەستی نارەزایی شەقامەوە، بەریەككەوتنی سەرجەم ئایدیاو رەوت و چینەكان مەلاو شێخ و زاهیدومامۆستاكان بە خودی كەسایەتی نەوشیروان مستەفا بۆخۆی جۆرێك بوو لە عیرفان، رەنگە لایەنی سۆزداری و شعوری ئاینی و عیرفانیەت زیرەكانە بەكارهێنرابێت بۆ خزمەتی ئەو بزوتنەوەیە، بۆنمونە وەرگرتنی قورئان وەك دیاری و بەكارهێنانی هەندێ ئایەت وەك دروشمێكی سیاسی و دەغیلەكانی منداڵ و هاوكاریەكانیان بۆ بزوتنەوەكەو پێگە بەخشین بە پیاوانی ئاینی ناو تەریقەتەكان ئەمانە شتگەلێكی ووردن بۆ هەڵكشان بەرەو عیرفان، عیرفان رێچكەیەكی تەقلیدیانەی ناخی مرۆڤ خۆیەتی و پەروەردەیەكی زاتیە مرۆڤ بۆ خۆی هەڵی ئەبژێرێ و دەستلەپشتدانی نیە، هەندێك جاریش زادەی كۆشش و بیركردنەوەو فەسلەجەو رۆحیەتی مرۆڤەو مەرجیش نیە سەربە ئاینێكی دیاریكراوبیت، دەشێت پەرە بە عیرفانیەتی خۆت بدەیت و خاوەنی رێكخراوێكی سیاسی بیت، گۆران زۆر بەباشی پەیوەست بوو بەم لایەنەوەو كاریكرد بۆ لەخۆگرتنی سەرجەم بیرو باوەڕو ئایدیاكان بەبێ ئەوەی خەڵك كەمەندكێش بكات بۆ پلەو پایەو پۆست و ئیغراكردنی لایەنگرەكانی، بەڵام ئایا سەرجەم هەڵسوراوانی بزوتنەوەكە خاوەنی روئیای عیرفانین كە بەشێك لە دونیەویەتی خۆیان وازلێ بهێنن بۆ خزمەتی خەڵكی؟ بێگومان نا، ئەمە رەنگە جەوهەری ئەو پرسیارە بێت كە گۆران رووبەرووی قەیرانی فیكر ئەكاتەوە، بۆخۆم باوەڕم بەو تێزە فیكریە هەیە كە عیرفان تێكەڵاوی سیاسەت و كایەكانی سیاسەت بكرێت بەتایبەتی لە دونیای كوردیدا كە زۆرێك لە عاریف و زاناو عەللامەو بیریاران و شاعیرانی كۆن (رواد وشعرا القدیم) و تەنانەت سەركردەی بزوتنەوەو شۆرشەكانیش وەك "شێخ سەعیدی پیران و عوبەیدوڵای نەهری و سمكۆی شكاك و قازی محمد و بارزانی نەمر و مەلیك مەحمود" تا رادەیەك هەم ئاینی و هەم عاریف بوون، مرۆڤی سیاسی كاتێ سەركەوتووە رێز لە ئاین و بیرو بۆچونەكانی ترو رێورەسم و نۆرم و بەهاكانی كۆمەڵ بگرێت و كەس نادیدە نەكات، خودی نەوشیروان مستەفا ئێستا هەڵگری بڕێكی زۆرە لە عیرفان و بزوتنەوەكەشی بارگاوی كردووە بە بزوتنەوەیەكی عیرفانی و ناكرێت نادیدەی بگرین، وەبەبێ نەوشیروان موستەفا هەم وەك هێزو هەم وەك قەڵەم و هزرو مۆتیڤی بزوتنەوەكەو هەم وەك تیۆریزەكەری دونیانەویستی و پشتكردنە ئیمتیاز، ناكرێت باس لە عیرفانیەتی ئەو بزوتنەوەیە بكەین، هەربۆیە زۆرترین حساباتی نێوخۆیی و هەرێمی زیاتر لەسەر خودی كەسایەتی نەوشیروان موستەفایە لە ئێستادا كە پۆستی رەدكردەوەو رۆحی خستەوە ناو پرسیارو نارەزایەتیەكانی سەرشەقام،
زۆرێك لەو دەوڵەتە مەزهەبگەرایانەی كە بەناوی عیرفان و ئاینەوە پایەكانی دەوڵەت و شۆرشیان بۆخۆیان چێكرد، شۆرشیان لەناو خەڵكەوە نەبردە ناو كۆشكەكانی خەیاڵ بەڵكو شۆرشیان لەناو خەیاڵەوە هێنایەوە بۆ ناوخەڵك و لەخەڵكیشەوە تەسلیم بە خەڵكیانكرد و خەڵكیشیان گۆشكرد بەو تێزو تێروانینە خاكیانەی خۆیان سەركردە عاریفەكان ئەنجانیاندا، كە ئەمە جەوهەری عیرفانی سیاسیە، مرۆڤیان فێركرد چۆن ئیرادەو هێزی ناوەكی وەربگرێت و بە قەناعەتەوە بژی و دونیاویست نەبێت و بەرگری لەمانەوەی خۆی بكات بە رووی ستەمكاراندا، بزوتنەوەی سەوزی ئێران، میرحوسەینی موسەوی و كەڕوبی و ریفۆرمخوازان ئێستا خەریكی چنینی ئەو خەون و ئامانجەن، ئاخر بەشێك لە هێزو مۆراڵی عیرفان دونیانەویستی و فڕێدانی بەرگە سیحراوی و ئاوریشمیەكانی دونیایەو یەكسانبوونەوەیە بە مرۆڤەكانی ترو ژیانكردنە لەو جێگایەدا كە چێژو غەریزە مۆنۆپۆڵی نەكردووە، میرحوسەنی موسەوی هەر پۆست و پلەو پارەیەك بیەوێت دەوڵەت بەزیادەوە بۆی ئەكات بەڵام رەدی ئەكاتەوە، نەوشیروان مستەفاش چی بویستایە بۆ خۆی ئەكردو تاڵەبانیش بە زیادەوە بۆی ئەكرد بەڵام رەدی كردەوە، ئەمەیە كرۆكی مەبەست، كەواتە عیرفان برسیبوون و ئازارچەشتنە وەك تاكەكانی تری كۆمەڵگاو پێدانی ماف و ئەركە وەك یەك و راگرتنی باڵانسە لەنێوان چین و توێژەكاندا، وەك ئەوەی كە گاندی و ماندێلا ئەنجامیاندا تارادەیەكیش مونتەزیری و خومەینی، بەڵام عیرفان بەس نییە بۆ ئەوەی بگەیتە ئامانجی سیاسی ئەگەر باوەڕت بە یاساكانی زانست و لۆجیكی عەقڵانی نەبێت، وەك ئەوەی ئایەتوڵا مونتەزیری ویستی بیكات و بۆی نەكرا، بەڵام ئایا عاریفەكان ئەیانەوێت بگەنە ئامانجی سیاسی یان ئامانجی ئەوان ئامانجە لە دونیایەكی تردا؟ چونكە زۆرجار عاریفێك بە خەیاڵی خۆی كە بۆ ئامانجێكی سیاسی یان دونیایی ئەكۆشێت مەرج نیە تەواو بیپێكێت و گرنگە رێگای دیكە بگرێتەبەر،جونەیدی بەغدادی ئەگێرێتەوە..
"جارێكیان پیاوێكی عاریف و متەسەوف كە هێندە رۆچووە لە پارانەوەو زیكری خواییدا باوەر ناكات خوای گەورە لەپاڵ ئەو هەموو رەحم و بەزەییەی خۆیدا ئاگری جەهەنمی هەبێت، ئەگەر ئاگریش هەبێت كەمەو دەتوانێ بیكوژێنێتەوە بۆیە بە عەقڵی خۆی ئەچێت بۆ كوژانەوەی و شەربەكەی پڕ ئەكات لە ئاوو بەناو بیابانی گەرمدا ئەروات بەو مەبەستەی ئامانجێ بپێكێ كە كوژاندنەوەی ئاگری جەهەنمە، لە رێگا توشی پیاوێكی رەشتاڵەی برۆقایمی دەنگگڕ دەبێت كە ووڵاخێكی بەرزەی پێیە و پێی دەڵێ ها كابرا چیی ئەكەی لەم بیابانە گەرمەدا ئەویش پێی ئەڵێ بەم شەربەیە هاتووم ئاگری جەهەنم بكوژێنمەوە، ئەویش گاڵتەی بەم قسەیە دێت و ئاوەكەی ئەڕژێنێت و ئەڵێ بۆ ئەوەی كە بزانیت بەم ئاوەی تۆ ئەو ئاگرە ناكوژێتەوە، كابرای ئیمانداریش دەستەونەزەر ئەپارێتەوە لە خواو ئەڵێ خوای گەورە من هەڵە بوم ئاگرەكەت با بەردەوامبێت، بۆ ئەم دوسێ نەزانەش بێت ئەبێ هەتبێ"
كەواتە هەم لەبەرانبەر عیرفان و هەم سیاسەتیش رێگرو ساردبوونەوەو ئاستەنگ هەن كە دەبێ مرۆڤی عاریف والێ بكات رێگەچارەكانی تر تاقی بكاتەوەو بە یەك رێگە تەفرە نەخوات و خوێندنەوەی چارەنوسساز بكات بۆ دەوروبەر.
تێكەڵاوكردنی عیرفان و سیاسەت شتێكەو ژیانكردن لەناو عیرفانیشدا شتێكی ترە، وەك ئەوەی وەزیرێك یان كاربەدەستێكی حكومی یان بزوتنەوەیەكی سیاسی ئەتوانێ عاریف و متەسەوف بێت لەگەڵ سلوك و پەروەردەی دڵ و دەرونی خۆیدا لێ ئەستەمە بتوانێ بە عیرفانەوە سیاسەت بكات بەتایبەتی لە كۆمەڵگاو سیستمە داخراوەكاندا، رەنگە ئەگەر گۆران و كارەكتەرەكانی گۆران و بەتایبەتی هەڵسوراوانی ئەم بزوتنەوەیە پەیوەست بن بەو قەناعەتەی ئێستایانەوەو تەسلیم نەبن بەو فشارە زۆرو زەوەندانەی دەسەڵاتەوە كە تەسلیمیش نابن ئەوا ئەتوانن بزوتنەوەكە بە مەنزڵی ئامانج بگەیەنن و ئەمە پەیوەستە بە خاكی بوون و وازهێنان لە پلەو پایەو پۆست و خزمایەتیەكی زۆری هەیە بە عیرفانەوە نەك هەموو عیرفان بێ و ئەكرێ كار بكرێت بۆ عیرفانێكی تەندروست، چونكە عیرفانیش بۆخۆی پلەبەندی و پۆستبەندیەكی رۆحیەو ناكرێت مرۆڤێكی سیاسی بڵێت من پۆستی دونیاییم دەوێت و پلەی عیرفانیشم بە ئاشكرا ئەپارێزم، كاتێك پلەی عیرفانی ئەپارێزرێت كە پۆست و پلەی دونیایی بەتەواوی لە رۆحی خۆتدا تەڵاق بدەیت و كار بۆ باڵابەرزكردنی خەڵك و خۆشنودییان بكەیت، نەك خۆت قەڵەو و باڵابەرز بكەیت و خەڵكیش وەك قەزەم وەك چۆن ئەمە چەندین ساڵە وەك نەریتێكی قێزەون كاری بۆ ئەكرێت لەلایەن دەسەڵاتەوە، یەكێتی و پارتی ئێستا لە رۆحی خۆیاندا ئەوەی كە گرنگی پێنەدەن پلەبەندی عیرفان و رۆحەو ئەوەی كە كاری بۆ ئەكەن شەڕكردنە بۆ چونە سەر كورسی واتە پۆستی دونیایی و بچوككردنەوەی خەڵك و نەهێشتنی چینی ناوەند، بۆیە هەر بانگەشەیەكی ئەم حیزبانە بۆ ئاین و سروتە دینیەكان و عیرفان لەوەهم دەچێت زیاترو لە پروپاگەندەو تەبلیغاتێك تێپەرناكات، تێگەیشتن لە باڵابەرزبوون و قەڵەوبوونی خێراو دەوڵەمەندی خێرا لە كوردستاندا ئەمانبات بۆ ئەوەی كە تا ئێستا شتێك نییە ناوی دادگەری و یەكسانی و خزمەتكردنی خەڵك بێت، ئێمە تێدەگەین بۆچی خەڵكی هەژارە بەڵام بە ئاسانی تێناگەین كە بۆچی خەڵكێك ئەوەندە دەوڵەمەندن،خراپترین خۆرەی شۆرش وازهێنانە لە خاكی بوون و تەوازوع و خەڵكی رەش و رووت و هەژار، كە ئەم دوو حیزبە دەسەڵاتدارە 19 ساڵە كاری لەسەردەكەن، تاوەكو بزوتنەوەیەكی جەماوەریان وەك گۆڕان لەرەحمدانی خۆیاندا دروستكرد بە دەیان میدیای رەخنەگرەوە، بزوتنەوەی گۆرانیش وەك بابەكر درەیی دەڵێت رۆشناییەكی عیرفانی، ئەگەرچی جوان و موقەدەسەو دەكرێت وابێت كە رۆشناییە بەڵام پرۆژەیەكی قورسەو واتێناگەم بزوتنەوەیەكی عیرفانی تەواو بێ و ئەكرێ ئەو رۆشناییە زیاد بكرێت و رێگربین لەوەی كە رۆشناییەكە بەرەو كزبوون بچێت، ئەمەش بەرەو كاركردن دەبێت لەناو رۆحی هەژاران و كاركردن بە مۆراڵی خەڵك و دووركەوتنەوە لە كورسی گەندەڵ، بەڵام دەشێت سەركردەكانی ئەم بزوتنەوەیە بە رێچكەی عیرفانیدا رۆشتبن و بیانەوێت ئیدی عیرفانی بیربكەنەوە و رێچكە بگرن، دەكرێت بزوتنەوەیەكی موتەمەسیك بێت بە سلوكی عیرفانیەوەو خاكیانەو دوور لەو تێزو دیسپلینە كۆنكرێتی و حیزبیانەی رابردوو كاربكات، بۆئەوەی لەم رەهەندو مانایانەش تێبگەین كە چۆن ئەكرێت بزوتنەوەیەك عیرفانی بێت و كاری سیاسیش بكات دەبێ لە پێشدا بزانین عیرفان بەمانا گشتیەكەی چیە؟
عیرفان چییە؟
عیرفان بەپێی زۆربەی ئەو تێگەشتن و توێژینەوەو تێفكرینانەی شێخان و تەریقەتەكان و موتەسەوفە بەرزەكانی وەك جونەیدی بەغدادی و شێخ مەعروفی كەرخی و شێخ عەبدولقادری گەیلانی و سەریسی سەقەتی و مەولانا خالید و شێخی سیراجەدینی یەكەم و و شێخ بەهائەدین و شێخانی نەقشبەندی و قادری، كە ئاماژەیان بۆ كردووەو كۆكن لەسەری،بریتیە لە پەروەردەی دڵ و نەفس و زیكری ئاشكراو زیكری نهێنی،خۆراهێنان لەسەر شتە پەنهان و نادیارەكان و باوەڕبوون بە شتە غەیبانیەكان، كە دواجار پلەی وەلی بوون وەر ئەگریت و مرۆڤی عاریف و وەلی دونیای لا ئەبێتە خەڵوەتێك بۆ بیركردنەوە لە قیامەت و دونیاكەی دیكە، وەك چۆن مەولەوی دەڵێت.
وەلی كەسێكە عاریفون بیللا
لە میزانی شەرع مویەك لانەدا.
لێرەوە گرنگترین خاڵی جەوهەری بۆ سەركەوتن و پێشخستنی هەر رەوت و ئایدۆلۆژیاو بزوتنەوەو شۆرشێك، رۆح و تەماس و سلوكی عیرفانیانەیە نەك پەیرەوكردنی خودی عیرفان، هەر شۆرشێك كە سلوكی عیرفانی و خاكی بوونی وازلێ هێنا بۆ سەرمایەو كەرەستەی خۆشنودی دونیایی و شۆرشی گۆڕیەوە بە غەریزە ئەوا ئەو شۆرشە شۆرشێكی مردووە، وەك شۆرشی كوردی لە شاخەوە بۆ شار، لە رۆحەوە بۆ غەریزە، لە عیرفانەوە بۆ ئیمتیاز، دیارە ئەو شۆرشە زیندوش بێت بێ رۆحە، بەڵام ئەو چواندنەی برای نوسەر كاك بابەكر لە نێوان شاعیرانی رۆحی ئێران وەك "عەتارو مەولەوی و سەعدی و حافز" رەنگە بۆ ئەم كۆمەڵگایەی ئێمە كەمێ قورس بێت و لەگەڵیدا تەبا نەبم، چونكە لەدوای مەحوی و نالی و مەولەوی تاوگۆزی هیچ شاعیرێك لە فەرهەنگی ئێمەدا هەڵنەكەوتووە كاریان لەسەر رۆح و عیرفان و تەسەوف كردبێ و پاڵپشتی رۆحی و مەعنەوی بزوتنەوەیەكیان كردبێ، یان ترسنۆك بوون یان سەركز یان بەكارهێنراوێكی ئایدۆلۆژی، تەنانەت لە بزوتنەوەیەكی جەماوەری وەك ریفۆرمخوازانی ئێستای میرحوسەینی موسەویشدا ئێران پێشەنگەو لەپشت ئەو بزوتنەوە رۆحی و جەماوەریەوە دەیان پیاوی رۆحی وەك مونتەزیری كە كۆتایی 2009 كۆچی دوایی كرد و شاعیرانی عیرفان و دەیان موزیكسەنی گەورەی وەك شەجەریان ئامادەیی هەیەو هەڵوێست دژی دەوڵەت ئەنوێنێ، بەڵام ئێمە تا ئێستاش لە غیابی پیاوگەلێكی رۆحی و هونەرمەندانێكی وەك شەجەریاندا ئەژین و خاوەنی مەرجەعی رۆحی نین و ئەبێ ئەو مەرجەعە دروست بكەین، وە سەركردەیەكیشمان نیە سیاسیەكی عاریف بێت بە ئیسلامی و نەتەوەیی و عیلمانیەكانیشەوە كە پلەی باڵایان وەرگرتبێت لە عیرفاندا، تەنها هاتون عیرفانیان بۆ مەبەستێكی سیاسی بەرتەسك بەكارهێناوەو بزوتنەوەو حیزبەكانیش هەمیشە و زۆربەی شاعیرانیان كردۆتە كاراكتەرێكی مادی و كەرەستەیەكی ئایدۆلۆژی گوێرایەڵ بۆ تەبلیغاتەكانیان، واتە لەبری ئەوەی شاعیرێك یان متەسەوفێك وەك مارتن لۆسەری رەشت پێست یان وەك گاندی ریفۆرم بكات و تیۆرو وەزیفە دارێژێت بۆ حیزب، حیزبەكان وەزیفەیان بە شاعیرەكان بەخشیوەو بێ رۆحیانكردوون، بەڵام دەكرێت لە بواری عیرفانیدا بەخۆداچوونەوەی خۆمان بكەین و رەنگە عیرفانیەتیش ئەوەندەی كە پەیوستە بە رۆحەوە پەیوەست نەبێت بە ئایدۆلۆژیای ئاینیەوە وەك هەندێك تەفسیری بۆ ئەكەن، تەنانەت خوای گەورەش لەكاروباری سیاسی و دەوڵەتیشدا زۆر تەركیز ناخاتە سەر ئەو كەسەی هەموو قورئانی لەبەرە یان هەزاران تەكیەو مزگەوتی كردۆتەوە بەڵكو ئەوەستێتە سەر چەمكەكانی وەك عەدالەت و ستەمكاری و مرۆڤپەروەری،
ئیبن تەیمیەی زانای بەناوبانگی ئیسلامیش ئەفەرموێ (إِنَّ الله ێنێُرُ الدُوَّل الكافرَە إِژا كانَ عادِلە ۆلا ینێر الدُوَّل المسلمَە إِژا كانَت ڤالِمە) واتە خوای گەورە سەرۆكەكانی دەوڵەت سەرناخات هەر لەبەر ئەوەی كە هەزاران هەزار قورئان و فەرمودەو تەفسیر چاپ ئەكەن و بە هەزارانیش مزگەوت دروست ئەكەن، كەچی ووڵاتەكانیان لێوان لێوە لە ناعەدالەتی، بەڵكو دەشێت خوای گەورە ئەو ووڵات و گروپانەش سەر بخات كە رەنگە كافرو دوور لە خوابن، لێ دادگەرو مرۆڤدۆستن و رێز لە هەموو بەهایەك ئەگرن بە مزگەوت و منارەوەو كار بۆ دادگەری ئەكەن لە نێوان مرۆڤەكاندا، ئاخۆ لە كوردستان كێ كار بۆ دادگەری ئەكات و كێش بۆ ستەمكاری و گەندەڵی، كێ بەناوی مزگەوت و خواوە قسە ئەكات و كێش لەناو ئازارەكانی كۆمەڵگاوە دەنگ بەرزئەكاتەوە؟

[email protected]