ئۆجه‌لان: سڵاو لە گەلەم دەكەم لە باشووری كوردستان، با پەرە بە تێكۆشانی دیموكراتیانەی خۆیان بدەن
Friday, 06/11/2009, 12:00
عەبدوڵڵائۆجەلان بەر لە ئەوەی كە پرسی كورد لە پەرلەمانی توركیا گفتوگۆی لە سەر بكرێ ، پەیامی گرنگی دا. وەها ئاخفی: دەبێ پەرلەمان رێ لە ئاشتی بكاتەوەو بڕیاری چارسەری سیاسی و دیموكراتیانە بدا، دەمانەوێ رێ لە زیان و ئێشی نوێ بگری. بانگ لە حكومەتی ئاكەپە و سەرۆك وەزیر ئەرۆدغان دەكەم، ئەگەر ئەو پرسە چارسەر نەكەی، ئەوا وەك ئەم 7 ساڵەی دواییەت هەلسوكەوت بكەی، كۆتاییەكەت وەك ئۆزال دەبێ. با كەس هەوڵی لە بەریەك هەڵوەشانی پەكەكە نەدا. بانگ لە بەریز ئەرۆدغان دەكەم ئەگەر ئەو پرسە چارەسەر نەكەی و بە ڕاست و چەپی دا بدەی، وەك حەوت ساڵی رابردوو دیماگۆجیانە پرسەكە پشتگوێ بخەی و ناجددیانە هەڵسوكەوت بكەی، دۆخی تۆش وەك دوایین 48 سەعاتی سەرۆك وەزیری پێشوتر ئۆزال دەبێ، دەلێن ئەمەریكا پشتگیری لە ئاكەپە دەكات، بەڵام دەبێ بزانرێ كە دۆخی ئەوەش بە بەراورد لە گەل ئۆزال كە لە پەیوەندی دا بوو لە گەڵ ئەمەریكا، باشتر نییە. لە بەر ئەوەی بەر لە هەموو شتێك ئاكەپە خاوەن ناسنامەیەكی ئیسلامیە، ئۆزال دۆخێكی واشی نەبوو، كاتێ ئەو رۆڵەی كە ئەمەریكا بۆ چارەسەری پرسی كورد بە ئۆزالی دابوو بەجێی نەهێنا، پاكتاوكرا. ئۆزال نەمرد، كوژرا. دۆخی ئاكەپەش لەو دەچێ.
ئەوان بە سەر كودەتاچیانی ئەرتەش دا دەچن، كۆتایی بە كودەچیاكان دێنن، بەڵام ئەوەی گرنگە چی دەخەنە شوێنی ئەوان. كودەتاچیەكان تا ئێستاش دوایی نەهاتوون، سەرۆك وەزیری پێشوتر چیلەر لە ساڵی 1967 ەوە سیخوڕی سی ئای ئەیە.
ئۆجالان ئاماژەی بەو كۆبونەوەیە كرد كە ئەم هەفتەیە لە پەرلەمانی توركیا دەبەسترێ و داوای لە سەرۆك وەزیر و سەرۆك كۆمار كرد كە بوێرانە هەلسوكەوت بكەن.
دەبێ پرسەكە لە پەرلەمان دا گفتوگۆی لە سەر بكرێ و چارەسەر بكرێ، دەبێ پەرلەمان بڕیاری ئاشتی بدا و ڕێ لە سەر چارەسەری سیاسی و دیموكراتیانە بكاتەوە، دەمانەوێ بەر لە زیان و ئێشی نوێ بگرین. ئەوە 16 ساڵە بڕیارم داوە و لەو پێناوەش دا تێدەكۆشم، دەڵێین ئاشتی دەكرێ پێك بێ، جەنگیز چاندار پێشتر نوسیبوی، ئوزال بە چانداری وتبوو چارەسەری ئەو پرسە قەرزە لە سەر ئەستۆم، قەرزی گەل لە ئەستۆمە، منیش دەلێم بۆ خاتری رێزگرتن لە ئۆزالیش بێ، دەبێ ئەو پرسە چارەسەر بكرێ، دەربارەی بێ چەك كردنی پەكەكە و ئاراستە كردنی پرۆسەی ئاشتی دا من خۆم ڕازی كردووە، من گۆڕام، ئێمە گۆڕاین، ئێمە ویستمان پرسەكە لە گەڵ ئۆزال چارەسەر بكەین، بەڵام نەبوو. غەمگین بووم لە بەرئەوەی كە نەمانتوانی لە گەڵ ئەربەكانیش چارەسەری بكەین ئەویش ویستی چارسەری بكات، بەڵام لە ئەنجام دا ئەو دوو سەركردەیە پاكتاو كران لە لایەن هەندێ هێزەوە. ئێستاش ئاكەپە هەیە، ئەگەر ئاكەپەش چارەسەری نەكات، پاكتاو دەبێ. ئەوانە زۆر پەرۆشی ئاكەپەش نین، ڕەحەت دەتوانم بلێم كە ئێستا ئەلتەرناتیڤی ئاكەپە ئامادە دەكەن، دەبێ ئەوە بزانرێ.
ئەگەر لە قۆناغی ئەم زستانەدا پەرە بە ئاشتی نەدرێ، بە هاتنی بەهار لەوانەیە شەڕی سەخت ڕووبدا، دەبێ حكومەت ودەوڵەت بڕیاری ئاشتی بدا، ئەگەر بڕیاری ئاشتی نەدرێ، ئەوان داواكانی لایەنگرانی شەڕی ناوخۆیی جێبەجێ دەبن. بەهێنانەوەی ئەوانەی لە بزوتنەوەی ئازادی دابڕاون نە توركیا دەتوانێ پرسەكە چارەسەر بكات، نە پەكەكە پاكتاو دەبێ. هێنانەوەی ئەو كەسانەی كە هەڵهاتون لەوانەیە باش بێ، لە بەر ئەوەی بەو پێیە ئاشكرا دەبێ كە چی ڕوودەداو ئاشكرا دەبێ كە كاریگەریان چەندە، دەمامكەكانیشیان هەڵدەماڵرێ، تەواو ڕوون دەبێتەوە و ئاشكرا دەبێ كە گەمەی دەستی كێن. دەبێ توركیا بزانێ كە بە بە كارهێنانی ئەو بەدبەختانە ناتوانن هیچ ئەنجامێك بەدەست بێنێ. با هەوڵ نەدەن بە رێی بارزانی و تاڵەبانی پەكەكە پاكتاو بكەن وەك چۆن لە بەدلیس و ئاگری چەند هۆڵدینگیان ئاوا كرد، دەتوانن بە ملیۆنان دۆلار هەندێ كورد بە خۆیانەوە ببەستنەوە، بەڵام ناتوانن كاریگەری لە سەر هەموو كورد بكەن، كورد هەرگیز لە ئابڕوویان و تێكۆشانیان بۆ ئازادی پاشگەز نابنەوە، لە باشور، لە هەرچواربەش كوردان لەسەر پێن، خاوەن هەلویستێكی بەبڕیار و ئابڕومەندن، ئەو گەمەیە سەرناگرێ، ئەو گەمەیە دەبێ مایەی زیان بۆ هەموو كەسێك. من نازانم چەند لێرە دان بە خۆمدا دەگرم، هەوڵی خۆكوژی نادەم، وێرای هەموو هەلومەرجێكی دژوار دەمەوێ تا دوا هەناسەم دۆستانە و هەڤاڵانە بە گەلەكەمەوە پەیوەست بم و تێكۆشانی ئابڕومەندانە بەڕیوەبەرم، بەڵام با كەس داوای ڕێبەریەكی پراتیكی نەبێ لێم، با كورد لە نێو خۆیان دا گفتوگۆ بكەن و بڕیار بدەن. بەڵام ئەگەر رۆڵێكی پراتیكیم لێ بخوازرێ، دەبێ هەڵومەرجم ڕاست بكرێتەوە، دەبێ بتوانم بچمە هەموو جێیەك، ئەوە 11 ساڵە دۆخی تەندروستم بەم هەڵومەرجەوە بەستراوەتەوە، من ناتوانم بە دوای هیچ شتێك دا بچم، لە زۆر شت بێ ئاگام، دەبێ پەرلەمان دەربارەی دەستورێكی دیموكراتی، چارسەری دیموكراتی و ئاشتی بڕیار بدا، دەبێ گەل گوڕ بە چالاكیی دیموكراتیانەیان بدەن لە پێناوی چارەسەری دا، ئەگەر پەرلەمان ئەو بڕیارە نەدا، پەكەكە و كورد بڕیاری خۆیان دەدەن، من خۆم لەوە ناگەیەنم، بەڵام ئەگەر ئیرادەیەكی چارەسەری نیشان بدرێ، شتێكی بكەوێتە سەر شانم جێبەجێ دەكەم، با لە ئێستا بەدواوە دەوڵەت هیچ چاوەڕوانیەكی لە من نەبێ، ئەوەی كەوتە سەرشانم جێبەجێم كرد.
رێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵائۆجەلان سەرنجی راكێشایە سەر زهنیەتی كۆمەڵەی ئیتیحاد و تەرەقی توركی كە لە ساڵی 1906ەوە باڵادەستە و گوتی: كێشەمان نەك تەنیا لە گەڵ گەلی توركدا نییە، بەڵكو پەردە لە سەر ئەو نەخشە و پیلانانەش هەڵدەماڵین كە بۆ گەلی توركیش دادەرێژرێن. داریژەرانی ئەو زهنیەتە تورك نین، بەڵكو ئینگلیزەكانن و ئەوانەی كە ئەمرۆ نوێنەرایەتی ئەو زهنیەتە دەكەن، سەدەیەك لەمەو بەر دەست نیشان كراون و داوای لە كوردەكان كرد كە بەرامبەر بەو جۆرە كەسانە وریا بن. ئێستاش قەمەر گەنج، دەنیز بایكاڵی سەرۆكی پارتی جەهەپە و كەمال كیلیچدارئۆغلون، نوێنەرایەتی ئەو زهنیەتە دەكەن و دریژەپێدەری هەمان چەتەن، قەمەر گەنج لێرە و لەوێ دەربارەی دەرسیم دەدوێ و بۆ ئەوەی ڕێككەوتن لەگەڵ كوردان دا ئاستەنگ بكا، ئەوانە لە كاتی خۆی دا چاوەڕوانی مستەفا كەمالیشیان نەكرد و سەید رەزایان لە سێدارەدا، بەم شێوەیە مستەفا كەمالیان وەكو دوژمنی كوردان نیشان دا، ئێستاش دەیانەوێ من وەكو دوژمنی توركان نیشان بدەن، پێم دەڵێن بكوژی منداڵەكان و دوژمنی توركەكان، بەم جۆرە دەیانەوێ رێكەوتنی كوردان و توركان ئاستەنگ بكەن و كەلێنی نێوانیان قوڵ بكەن، هەڵوێست و هەڵسوكەوتی باخچەلی سەرۆكی مەهەپە و بایكالی سەرۆكی جەهەپە لە بەرچاوانە، دەڵێن هەرچی دەبێت با ببێت، بەڵام با ئەو پرسە چارەسەر نەكرێت، چۆن كە مستەفا كەمال دوژمنی كوردان نەبوو، منیش دوژمنی توركان نیم. كێشەكەمان لە گەڵ گەل و نەتەوە توركدا نییە، ئەو گەلەش گەلێكی رەنجدەر و فیداكارە، جگە لە چەند هەزار كەسێك، ئەوانی دیكە هەر هەموویان بێ ئاگان لە ئایدۆلۆژیای توركیەتی كە بۆیان دارێژراوە، گەلی تورك ئاگای لەو نەخشە و پیلانانە نییە كە بۆی دادەرژێرێن، ئێمەش هەوڵ دەدەین كە پەردە لە سەر ئەو نەخشانە هەڵماڵین. دۆستایەتی دڵخوازانە خۆبەخۆ ئەوەیە، كە پێوێستە هەرواش لێك بدرێتەوە، چونكە مێژووش بەو پێلانانە دەشوێندرێ. لێكۆلینەوەكانی رۆژنامەوان مومتاز توركۆنە و پرۆۆفیسۆر باسكین ئۆرانیش هەن. وێرای ئەوە كە توركۆنە نەتەوەپەرستە، بەڵام دركی بە قوڵایی ئەو پەیوەندیانە و مەترسیەكانی هەنوكەیی كردووە. بابەتی باڵادەستی توركیەتی كە پرۆفیسۆر باسكین ئۆران باسی لێوە دەكات، بیرۆكەیەكی زۆر خراپە. ئەوانەی كە وەكو توركپەروەر خۆیان لە قەلەم دەدەن، لە راستیدا هیچ بایەخێك بە كێشە و گرفتەكانی كۆمەڵگاكە نادەن، لە توركیا و لەو هەرێمانەی كە رێژەی بێكاری لە سەدا 80یە، و لە سەدا 80ی كۆمەلگاكە برسین، هیچ كەسێك لەمانە، ئاورێك لەو شوێنانە ناداتەوە و هیچ كاتێكی خۆشیان بۆی تەرخان ناكەن، كە واتە تەنیا مەبەستیان دەسەڵاتە، سەرمایەداریش ئەمەیە، كۆمەلگا و مرۆڤەكان بەو دۆخە دەگەیەنن. لە نێو كوردانیشدا كەسانێك هەن كە خاوەن هەمان زهنیەتن، لە ناو ئێمەشدا هۆگر هەبوو كە لە ماردین چەند منداڵێكی كوشت. لە ناوچەی بێشەبابی جۆلەمێرگ عەشێرەتی ژیركی هەیە كە ئەندامەكانی كەسانێكی ولاتپارێزبوون و هاوكاری هەڤاڵانی ئێمەیان دەكرد، هۆگر یەكەم كەس بوو كە دەست بە كوشتنی ئەوانیشی كرد، دواتر دەركەوت كە هۆگر بۆ دەزگای ژیتەمی توركی كاری دەكرد، كەمال ئاتاك لە دۆزێكی ژیتەمدا دادگای دەكرێت، لە ئیفادەكانیدا دان بەوەدا دادەنێت كە هۆگر یاریدەدەری رائید جەمال تەمیزۆزە. ئەوانە لە گەڵ كەمال ئاتاك چەندین رۆڵەی شایستەی ناوچەی جزیرەیان تیرۆر كرد، ئەمەو وێنەیەكی ئایگان، نەجاتی ئۆزگەری فەرمانداری ئەرتەشی حەوتەمینی توركیا و بارزانی كە بە یەكەوە گیراوە هەیە، پێویستە مرۆڤ باش لەم وێنەیە تێبگات،خەلیل ئاتاچ و بۆتان پێش ئێستا فەرمانداری گەریلا بوون، شەمدین ساكیك، سەعید چوروككایاش خۆیان رادەستی ئەو زهنیەتە كرد، ئەو كارانەی كە ئەو كەسانە كردوویانە لە بەر چاوە، چۆن لە سەردەمی خۆیدا مستەفا كەمالیان گەمارۆدا و بە تەنیایان هێشت، بەو جۆرە كەسانە دەوری منیش تەنیبووەو هەوڵیان دەدا كە پەراوێزم بخەن. بە هەمان مەبەست هاورێی سەردەمی مندالێتیم حەسەن بیندالیان كوشت. من لە دژی ئەو پاكتاوكەرانەش تێكۆشاوم.
با لە بەرامبەر ئەو زهنیەتەی كە گەلان دەكاتە دوژمنی یەكدی، گرنگی بە رێكخستنی دیموكراتی كۆمەڵایەتی لە هەر چوارپارچەی كوردستان بدەن و پەرە بە خۆ رێكخستن و خۆ پاراستنی رەوایان بدەن. پێویستە كۆنگرەی نەتەوەیی ساز بكەن و هەوڵ بدەن كە ئەكادیمیای سیاسەتی دیموكراتی ئاوا بكەن. كەسانێكی گرێدراو بە گەلەكەیان، كوردن بن، تورك بن، جیاوازی نییە، دەبیت بە ئەقڵ و دیموكراتیانە، بە بەرپرسیانە هەڵسوكەوت بكەن.
بە ئامەدیەكان ودەتەپەیەكان دەڵێم: دەبێت دەتەپە ئاكادیمیەكانی سیاسەت دامەزرێنی، بێ شارەزایی بوون لە مێژوو سیاسەت ناكرێت، دۆخی دەرسیمیش لە ئارادایە، بێ ناسینی مێژوویان و بكوژەكانیان، سیاسەت بەرێوەناچێت، دەبێت زهنیەتی ئەوانەی دەتانكوژن و دەتانبڕن بناسن، بێ ئەوە چاوەڕوانی موستەفا كەمالیش بن، سەر لە بەیانی زوو لە سێدارەیان دان. كێ ئەوە دەكات؟ ئەوانەی كە رێكەوتنی كوردان و توركانیان ناوێت، ئەوە دەكەن، مێژوویەكی 100 ساڵی هەیە، ئەو جێپەنجەیەی كە بۆ ساڵی 1906 دەگەرێتەوە، ئەمرۆش هێشتا درێژە بە هەبوونی خۆی دەدا.
سەبارەت بە شەڕی عەشیرەتەكان و دەعوەی خوێن لە كوردستانیش دەبێژم؛ ئەوەی گرنگە، حسابی كوشتن وەرگرتنەوەی لە یەكدی نییە، با بریاری ئاشتی بدەن و رێك بكەون.
بانگەوازیم بۆ گەلەكەمان لە هەر چوار بەشی كوردستان باشور، باشوری رۆژئاوا و رۆژهەلات، باكوور هەیە. سلاوتان لێدەكەم با پەرە بە رێكخستنەكانیان و خۆ پاراستنی رەوایان بدەن و بانگەوازیم لێیانە كە كۆنگرەیەكی نەتەوەیی ساز بكەن. هەروەها سڵاوی خۆم ئاراستەی، كوردستانیان لە ئەوروپا، خەباتكارانی تەلەفزیۆنی رۆژتیڤی و گیراوان بە تایبەتی و نەخۆشەكان هەیە، لە گرتوخانەكانی، سەمسور، میدیات،روحا، ئامەد، چەولیك، سێرت، تەكریداخ و باقركوی. چەندین نامەم لە گیراوانەوە پێگەشتەوە و لە كەسایەتی ئەوان دا سڵاوی خۆم ئاراستەی هەموو گیراوان دەكەم. و هەروەها سڵاوم لە لاوانی كوردیش هەیە كە بەرگرینامەكانم بخوێننەوە و خۆیان پێش بخەن.
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
