خه‌ون یان مۆته‌که! دیوی ناوه‌وه‌ی روداوه‌کانی کوردستانی عیراق(1992 - 2002)-به‌شی حه‌وته‌م
Wednesday, 06/05/2009, 12:00
2057 بینراوە
خولی سێیه‌م: (28/6 11/8/1995)
وه‌کو خولی دوه‌م وابو.
*
خولی چواره‌م: (5 9/10/95)
گفتوگۆکانی ئیرله‌ندا به ناوبژی و سه‌رپه‌رشتی ئه‌مه‌ریکا به شکست ته‌واو بو. ئیران بۆ ئه‌وه‌ی به ئه‌مه‌ریکا بڵێ ئه‌وه‌ی به‌و نه‌کراوه بهم ئه‌کرێ. کاریگه‌ری ئه‌م له سه‌ر سه‌رکردایه‌تی کورد له هی ئه‌و به‌هێزتره. جارێکی تر نوێنه‌رایه‌تی هه‌ردو حیزبی بانگهێشت بۆ تاران.
نوێنه‌رایه‌تی یه‌کێتی پێکهاتوه له: د فوئاد مه‌عسوم، قادری حاجی عه‌لی، فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر، سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره.
نوێنه‌رایه‌تی پارتی پێکهاتوه له: سامی عه‌بدوڕه‌حمان، جه‌وهه‌ر نامیق، ئازاد به‌رواری.
بابه‌ته‌کانی گفتوگۆکانیان: ئاساییکردنه‌وه‌ی بارودۆخی هه‌ولێر، داهاتی گومرگه‌کان، پارله‌مان و حکومه‌تی هه‌رێم، هه‌ڵبژاردنی داهاتو.
ئه‌مجاره‌ش له سه‌ر ناکۆکیه سه‌ره‌کیه‌کان نه‌گه‌یشتونه‌ته یه‌ک.
*
11 ی 10 ی 95:
له لایه‌ن یه‌کێتیه‌وه د فوئاد مه‌عسوم و له لایه‌ن پارتیه‌وه سامی عه‌بدوڕه‌حمان به‌ڵگه‌نامه‌یه‌کیان ئیمزا کردوه، که شێوه‌ی "رێکه‌وتننامه" ی هه‌یه و، تا ئه‌ندازه‌یه‌کی زۆر هه‌ندێ له بابه‌ته‌کانی له هه‌مان ره‌شنوس ئه‌چێ که رۆبێرت دۆیچ و هاوکاره‌کانی له ئیرله‌ندا ئاماده‌یان کرد بو، ئاماژه‌یان تێدا کردوه بۆ:
- خوله‌کانی پێشوی گفتوگۆکانی هه‌ردولا به چاودێری جمهوری ئیسلامی ئێران.
- خاڵه‌کانی له سه‌ری پێک هاتون.
- خاڵه‌کانی به چاره‌سه‌نه‌کراوی ماونه‌ته‌وه هه‌ڵگیراون بۆ گفتوگۆی داهاتو.
سه‌ره‌تاکه‌ی به‌مجۆره ده‌س پێ ئه‌کا: "بناو علی گلب قاده الحزبین الرئیسیین العراقیین من الجمهوریه الاسلامیه الایرانیه لاجراو الوساگه فیما بنیهما واستمرارا للمباحپات واتفاقیات المبادیو التی انجزت فی 28 / اژار / 95 - 12 / نیسان / 95 و 28 / حزیران / 95 - 11 / اب / 95. اجتمع وفدا الاتحاد الوگنی الکردستانی والحزب الدیمقراگی الکردستانی فی گهران بهدف حل خلافاتهما واعاده الاوچاع الی حالتها الگبیعیه فی کردستان العراق"
بهم بۆنه‌یه‌وه ئه‌م "بلاغ سحفی" یه‌یان بۆ ده‌زگاکانی راگه‌یاندن بڵاو کردۆته‌وه:
بسم الله الرحمن الرحیم
بلاغ سحفی
(سادر عن محادپات الحزب الدیموقراگی الكردستانی والاتحاد الوگنی الكردستانی فی گهران)
برعایه الجمهوریه الاسلامیه الایرانیه عقد الحزبان الكردیان الرئیسیان العراقیان، الاتحاد الوگنی الكردستانی و الحزب الدیموقراگی الكردستانی، محادپات لحل خلافاتهما واعاده الاوچاع الی حالتها الگبیعیه فی كردستان العراق وژلك خلال الفتره 5-9 تشرین الاول 1995.
وقد پمن الگرفان جهود الجمهوریه الاسلامیه الایرانیه ومبادراتها السلمیه منژ اژار الماچی وحتی هژا اللقا‌و والجهود الاخری المبژوله بهژا السدد.
وقد تچمن جدول اعمال المحادپات المواچیع الاساسیه والاشكالیه التی ینبغی ایجاد الحلول لها وهی: جعل مدینه اربیل امنه و خالیه من السلاح و واردات الكمارك و جمیع الواردات الاخری فی الاقلیم وانعقاد المجلس الوگنی الكردستانی الاقلیمی واقامه اداره جدیده ژات قاعده عریچه تچم احزابا اخری و ممپلین عن القومیات الاخری المتعایشه فی الاقلیم و تگبیع الاوچاع فی جمیع انحا‌و كردستان العراق و الانتخابات القادمه و تشكیل الهیئه المحایده لمراقبه ومتابعه تنفیژ الاتفاقیه الشامله التی من المۆمل ابرامها بین الگرفین.
لقد تناولت المحادپات هژه المواچیع بالتفسیل و حققت تقدما ملموسا فی ایجاد الحلول المعقوله و العادله لها بما یخدم مسلحه شعب الكردستان والشعب العراقی بسوره عامه.
وقد تم تأجیل بعچ الفقرات التی تعژر الوسول الی حلول بشأنها فی هژه الجوله من المباحپات وتعهد الگرفان بالعوده الی قیادتیهما واجرا‌و المزید من المباحپات عما قریب برعایه الجمهوریه الاسلامیه الایرانیه وبهدف انجاز اتفاق شامل یحقق الاستقرار والسلام الژی یستحقه شعبنا.
اكد الگرفان علی وحده العراق وكژلك رعایه الامن الحدودی للدول الجاره تركیا وایران و سوریا. 11/10/95
*
ده‌قی رێککه‌وتننامه‌که:
بسم الله الرحمن الرحیم
بناو علی گلب الحزبین الكردیین الرئیسین العراقیین من الجمهوریه الاسلامیه الایرانیه لاجراو الوساگه فیما بینهما واستمرارا للمباحپات واتفاقات المبادیو التی انجزت فی 28 اژار 95 و 12 نیسان 95 و 28 حزیران 95 و فی 11 اب 95 اجتمع وفدا الاتحاد الوگنی الكردستانی و الحزب الدیموقراگی الكردستانی فی گهران بهدف حل خلافاتهما واعاده الاوچاع الی حالتها الگبیعیه فی كردستان العراق.
استمرت المباحپات خلال الفتره 5 - 9 / 10 / 1995 (13-17 مهر 1374) وتم تحقیق تقدم ملحوڤ فی ایجاد الحلول للمواچیع التی گرحت علی جدول الاعمال، فقد حققت جهود الجمهوریه الاسلامیه الایرانیه الجاده تقاربا فی وجهات نڤر كلا الجانبین كما ادت الی توسلهما الی اتفاق عملی ومیدانی فیما یخس النقاگ المبدئیه و التفسیلیه.
واكد الگرفان علی وحده العراق ورعایه الامن الحدودی للدول المجاوره وهی: تركیا و ایران و سوریا.
وستبقی هژه الاتفاقیه نافژه وساریه لاجل استقرار السلام والهدو‌و فی كردستان العراق حتی اقامه حكم دیمقراگی فی العراق باسره.
واعتمادا علی علاقات الجمهوریه الاسلامیه الایرانیه الودیه مع الگرفین فقد اكدا علی ان تتابع الجمهوریه الاسلامیه هژه وتساهم فی تهیئه الارچیه لها وتچمن تنفیژها.
اولا:جعل مدینه أربیل خالیه من السلاح
1. سحب جمیع المسلحین والاسلحه الپقیله والمتوسگه من مدینه اربیل وهژا یعنی الاسلحه كافه ماعدا الكلاشنكوفات و المسدسات. یستپنی من ژلكك المسلحون الژین جری الاتفاق علیهم وعددهم 250 (مائتان وخمسون) مسلحا لحمایه مقرات ومسۆولی كل من الگرفین فی المدینه، ولا یسمح لغیرهم حمل السلاح فیها، علی ان یتم ژلك خلال فتره اسبوعین من تاریخ توقیع الاتفاق النهائی.
2. یكون عدد المقرات لكل من الگرفین 4 (اربعه).
3. عدد المسۆولین الژین یأتون الی اربیل یومیا بحمایه مسلحه لایزید عن عشره مسۆولین ومجموع الحراس الژین یرافقهم لا یزید عن 100 (مائه) لكل گرف.
4.كل مسۆول یرافقه 5 (خمسه) الی 20 (عشرین) حارسا.
5.بعد شهرین من تشكیل الاداره الاقلیمیه الجدیده تجری تخلیه الشارع الستینی والمنگقه چمن محیگه داخلا من جمیع المقرات و المكاتب الحزبیه علی ان تعوچ بأبنیه اخری مناسبه و ممپاله كما لا تفتح فی هژه الدائره مكاتب و مقرات حزبیه جدیده.
6.تكون القلعه خاسه بمحگات البپ التلفزیونی و الاژاعی فقگ ویكون مجال ژلك مفتوحا امام الجمیع.
7.بعد اسبوع بتقدیم الشهاده ان اربیل امنه و خالیه من السلاح یقدم كل من الگرفین الی الهیئه المحایده قائمه باسما‌و اسحاب البیوت من منتسبیه و انساره سوا‌و كانت تلك البیوت ملكا خاسا بهم او حكومیه مۆجره لهم فی مدینه اربیل وباقی ارجا‌و المحافڤه. ویلتزم كل من الگرفین بتنفیژ اخلا‌و البیوت التی بعهده منتسبیه وانساره علی ان یتم اعاده جمیع تلك البیوت الی اسحابها خلال شهر واحد.
8.للاحزاب الاخری التی مكاتبها السیاسیه فی اربیل مكتبان و الا فمكتب واحد ویكون لكل مكتب 20 (عشرین) مسلحا كحمایه.
9.نقل القوات العسكریه للاحزاب الاخری الی خارج مدینه اربیل علی ان یكون لكل حزب مقرا عسكریا واحدا فقگ.
10. تتولی الهیئه المحایده مسۆولیه امن المدینه خلال الفتره الانتقالیه وتشرف علی مداخلها.
11. تمنع السیگرات دخول المجموعات المسلحه و المسلحین الی اربیل. واما المسلحون الژین یرافقون بعچ المسۆولین من الژین تم الاتفاق علی ترددهم الی اربیل فان السیگره هی التی تدقق فی چروره خروج هولا‌و المسلحین جمیعا برفقه مسۆولیهم عند مغادرتهم المدینه وباسلحتهم التی كانت بحوزتهم عند الدخول.
12.یستخدم كل من الگرفین الگریق المخسس له بالنسبه الی مسۆولیه الژین ترافقهم الحمایات.
اگراف اربیل.
1. تخفیچ القوات المتواجده حول مدینه اربیل وتجمیعها فی مواقع یتفق علیها.
2. یكون تجمع قوات كل گرف فی مواقع تقع باتجا‌ه قواعده.
3.یحدد خبرا‌و عسکریون مواقع تجمع القوات علی اساس مبدا التعادل وابعاد خگر الهجوم علی اربیل.
پانیا:الواردات
1. بعد 48 (پمانیه واربعین ساعه) من التسدیق علی ان اربیل امنه وخالیه من السلاح یتم جمع وایداع واردات الكمارك من ابراهیم الخلیل الی بنجوین و كافه الواردات الاخری التی یجمعها الحزبان فی حسابات مسرفیه باشراف الهیئه المحایده ولحساب الاداره الاقلیمیه.
2.تنسب الهیئه المحایده ممپلین عنها الی جمیع نقاگ الكمارك و مواقع الواردات الاخری للاشراف علی جمع الواردات.
3.تتولی الهیئه المحایده مسۆولیه التأكد من ایداع العائدات المالیه فی الحسابات المسرفیه المحدده باسم اداره الاقلیم.
4.تقوم الهیئه المحایده بالاحتفاڤ بسجل كامل لجمیع الاموال المحسله والمودعه فی البنوك.
5. لا یحق لایه جهه التسرف بایه واردات لوحدها، واژا كانت هنالك چروره لای سرف للمسلحه العامه فیكون ژلك بالاتفاق وبعلم الهیئه المحایده.
6. یمنع جمع ایه چرائب أو رسوم غیر قانونیه.
7.تسلم كافه الواردات المتراكمه خلال هژه الفتره الی الاداره الجدیده فور تشكیلها الا تلك المبالغ التی جری الاتفاق علی سرفها وبعلم الهیئه المحایده.
8. تتولی حكومه الاقلیم الجدیده بعد تشكیلها مسۆولیه الواردات وایداعها وسرفها وینتهی بژلك دور الحزبین فی جمع الواردات كما ینتهی دور الهیئه المحایده فی الاشراف.
پالپا:المجلس الوگنی الكردستانی و الاداره الاقلیمیتان
1. عوده المجلس الوگنی الاقلیمی الی عقد جلساته خلال 48 (پمانیه واربعین ساعه) من تسدیق عملیه ان اربیل امنه وخالیه من السلاح.
2.یقوم المجلس الوگنی الاقلیمی وبسرعه بتشكیل اداره جدیده لاقلیم كردستان العراق ژات قاعده عریچه تچم احزابا اخری وممپلین عن القومیات الاخری المتعایشه فی الاقلیم ویتم تشكیلها خلال اسبوعین من تاریخ اول جلسه له.
رابعا:التگبیع الشامل
تقوم الاداره والمجلس الوگنی الاقلیمیان بالتعاون مع الهیئه المحایده بتگبیع الاوچاع فی جمیع ارجا‌و كردستان العراق خلال مده لا تزید عن الشهر من تشکیل الاداره الجدیده.
عناسر التگبیع الشامل:
1. یشكل المجلس الوگنی والاداره الجدیده هیئه لجرد حسابات الواردات كافه والتی هی بحوزه الاحزاب منژ 1 ایار 1994 وژلك خلال اسبوعین من تشكیل الاداره الجدیده.
2. عوده جمیع المواگنین الژین اچگروا الی ترك بیوتهم الیها، سوا‌و كانت ملكا خاسا بهم او حكومیه مۆجره لهم.
3.یشكل المجلس الوگنی والاداره الجدیده هیئه متخسسه لاعاده السیارات و ممتلكات المواگنین الاخری المستولی علیها الیهم، او تعویچهم من قبل الجهه المسۆوله عن ژلك ان تعژرت الاعاده وژلك خلال شهر واحد.
4. چمان الحریه السیاسیه للجمیع وفی المناگق كافه.
5. چمان حریه التنقل فی المناگق كافه وفی نقاگ العبور الی الخارج ولجمیع المواگنین.
6. اعاده مقرات الاحزاب وابنیتها المملوكه و الحكومیه الیها او تعویچها من قبل الجهه المسۆوله عن ژلك.
7. تقلیس القوات المسلحه للگرفین و بالتساوی.
خامسا:الهیئه المحایده
أ. تشكیل الهیئه المحایده:
تتشكل الهیئه المحایده من اگراف عراقیه یتفق علی تركیبها فی الجوله القادمه من المحادپات.
ب. مهام الهیئه المحایده:
1. مراقبه تنفیژ وقف اگلاق النار.
2. تتولی مسۆولیه امن مدینه اربیل خلال الفتره الانتقالیه، ای الی حین تشكیل الاداره الجدیده.
3. الاشراف علی تجمیع الواردات خلال الفتره الانتقالیه والتأكد من ایداعها فی الحسابات المسرفیه المحدده باسم اداره الاقلیم.
4. الاشراف علی نقاگ السیگره ومداخل المدن.
5.الاشراف والتسدیق علی جعل مدینه اربیل امنه وخالیه من السلاح والتفتیش عن الاسلحه للتأكد من الالتزام بالقرارات المعینه ولاتخاژ الاجرا‌وات اللازمه.
6. فسل القوات اینما دعت الچروره لژلك.
7. التعاون مع المجلس الوگنی والاداره الاقلمیتین فی اجرا‌و التگبیع الشامل.
8. مراقبه و متابعه تنفیژ بنود الاتفاق.
9. تامین التنقل فی جمیع انحا‌و كردستان العراق فی الداخل ونقاگ العبور الی الخارج.
سادسا:الانتخابات القادمه
یتعهد الگرفان بالتعاون مع المجلس الوگنی والاداره الجدیده و اتخاژ الاستعدادات الچروریه لاجراو انتخابات حره للمجلس الوگنی الاقلیمی تحت اشراف مراقبین دولیین وژلك فی 4/5/1995 ویلتزم الگرفان.....
المواچیع والفقرات التی لم یجر التوسل الی حلول بشأنها وتقرر تأجیلها الی جوله قادمه من المباحپات.
1. مواقع تجمیع قوات الگرفین فی اگراف مدینه أربیل.
(احیلت هژه النقگه الی خبرا‌و عسكریین)
2. تحدید گریق كل من الگرفین الی مدینه اربیل والنقاگ الاعتراچیه علیها.
3. سحب قوات الامن والشرگه بأنواعها من مدینه اربیل.
4. الغا‌و جمیع القرارات المتخژه من گرف واحد خلال الفتره من 1/5/1994 حتی تاریخ الاتفاق.
5. منسبی رئیس الوزرا‌و للاداره القادمه و رئیس المجلس الوگنی.
6. اچافه تعبیر (عوده الشرعیه) الی الفقره (1) من پالپا فی مواچیع الاتفاق.
7. تپبیت (ممتلكات الاحزاب فی الفقره .... رابعا.
8. كیفیه دفع رواتب الموڤفین.
9. ایداع الواردات المجمعه خلال الفتره الانتقالیه اسبوعیا فی بنوك دهوك واربیل والسلیمانیه بالتساوی.
10. أمن نقاگ الواردات كافه من ابراهیم الخلیل الی بنجوین.
11/10/95
وفد الحزب الدیمقراگی الكردستانی
سامی عبدالرحمن
وفد الاتحاد الوگنی الكردستانی
فۆاد
*
پاشکۆی پێوه‌ندیدار
6/1/95: له مام جه‌لال بۆ نه‌وشیروان مسته‌فا: "شه‌هلائی هاته لام پێی راگه‌یاندم که مه‌سعود بارزانی رازی بوه به شه‌ڕوه‌ستاندن و ناردنی نوێنه‌ری ده‌سه‌ڵاتدار بۆ دیوی ئێران داوای ئه‌وه‌بو ئێمه‌ش یه‌کێ بنێرین له هه‌مان مسته‌وا. منیش وتم ئه‌گه‌ر نێچیروان بارزانی نارد ئه‌وا ئێمه‌ش کاکه نه‌وه ده‌نێرین ئه‌گه‌ر سامی یان نارد ئه‌وا هه‌ڤاڵێکی تری م س ده‌نێرین. کاک فه‌ره‌یدون له‌وێیه. ره‌ئیتان چیه؟ ئێمه کێ بنێرین."
*
7/1/95: له مام جه‌لال بۆ نه‌وشیروان مسته‌فا: "شه‌هلائی چۆته لای مه‌سعود بارزانی و رازی بوه له سه‌عات 6 ه‌وه شه‌ڕ راگیرێت و رۆژی 9/1/95 نێچیروان له لایه‌ن ئه‌وانه‌وه بچێ بۆ تاران. شه‌هلایی داوای تۆ ده‌کات بچی منیش پێم باشه گه‌ر بچیت ئایا ره‌ئیتان چیه.
خۆ ئه‌گه‌ر شه‌ڕه‌که نه‌وه‌ستێت بونی تۆ له سلێمانی زۆر پێویسته گه‌ر شه‌ڕه‌که وه‌ستا ئه‌وا با کاک قادر بێته‌وه بۆ سلێمانی و کوردۆ له‌وێ بێت."
*
11/1/95: له مام جه‌لال بۆ نه‌وشیروان مسته‌فا: بروسکه‌تان ژ 29 له 10-11/1/95.
"1. ته‌نها کاک کۆسره‌ت به نامه منی ئاگادارکردوه و به‌س. ئێستا لێی ده‌پرسمه‌وه.
2. ئه‌مه‌ریکا ئه‌ڵێ ئه‌وه خه‌تی سوره هه‌ڕه‌شه‌ی تێکدانی علاقات ئه‌کات گه‌ر ئێران بێته کایه‌که‌وه. د چه‌له‌بی ده‌ڵێ ره‌نگه بکشێنه‌وه به‌جێتان بهێڵن بۆ سه‌دام.
3. چیتان پێ د‌ه‌کرێ بۆ ئه‌وه‌ی کاره‌سات به سه‌رمان نه‌یه‌ت بیکه‌ن. دیمۆکرات ئاماده نین رادیۆکه‌یان دابخه‌ن.
4. من هیچ باوه‌ڕم به ئێران نیه. هه‌موی فرتوفێڵه وا له حاجی هۆمه‌ران به ئاشکرا یارمه‌تی پارتی ده‌دات جاران شه‌رتی نه‌بو که زانی ده‌چین شه‌رتی دانا سبه‌ی شه‌رتی تریش داده‌نێ.
پێم باشه هه‌ڤاڵانی م س کۆببنه‌وه و بڕیارێکی لێ بده‌ن."
*
11-12/1/95: له مام جه‌لال بۆ فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر:
1. سه‌د جارم پێ وتی حدکا ئاماده نیه رادیۆکه‌یان دابخه‌ن خۆشیان بۆ شه‌ڕ ئاماده کردوه تکایه ته‌ره‌دود نیشان مه‌ده‌ن له‌و مه‌سه‌له‌یه.
2. خزمانی به‌رهه‌م هه‌ڕه‌شه‌ی توندمان لێ ده‌که‌ن.
3. تکایه به په‌له وه‌ره‌وه چونکه کۆبونه‌وه‌ی م س له سه‌ر تۆ راگیراوه. دوێنێ رجام له حدکا کردوه ده‌ڵێن رایناگرین و چیتر به قسه‌تان ناکه‌ین جا تکایه ئه‌وه‌یان به رونی پێ بڵێن. هه‌یئه‌تی ئێمه‌ش هاتنه‌که‌ی به‌نده به ره‌ئی ئه‌وان که‌ی ویستیان دێن به‌ڵام ئه‌و شه‌رتانه ته‌شقه‌ڵه‌ن شه‌رتی ته‌عجیزین بۆ بیانوگرتن ئه‌گینا من زۆرم هه‌وڵ داوه ره‌نگه ئه‌وانیش به قسه‌ی به‌غداد و خزمانی به‌رهه‌م بکه‌ن که هه‌ردوکیان ته‌شجیعیان ده‌که‌ن رادیۆکه‌یان دانه‌خه‌ن. ده‌زانن ئێمه ئێستا شه‌ڕی هه‌مو که‌سمان پێ ناکرێ بۆیه لێمان بێ منه‌تن جا گه‌ر ئه‌وان دۆستایه‌تی ئێمه‌یان به لاوه په‌سنده هه‌قه بزانن 'لا یکلف الله نفسا الا وسعها".
*
11/1/95: ک خ ئه‌ڵێ ئه‌مڕۆ نێچیروان چۆته ئێران هێزیان کۆکردۆته‌وه بۆ هێرشی لای سلێمانی.
*
11/3/1995: له کۆسره‌ت ره‌سول بۆ مام جه‌لال مکرر نه‌وشیروان مسته‌فا: ده‌وری سه‌عات 3 ی ئه‌مڕۆ ئاغای جه‌عفه‌ری دێته سلێمانی داوا ئه‌کا جه‌نابتان له‌وێ بن و بتانبینێ.
له مام جه‌لال بۆ کۆسره‌ت ره‌سول مکرر نه‌وشیروان مسته‌فا: به داخه‌وه ناتوانم بچمه سلێمانی با کاکه‌نه‌وه ببینێ من لێره د ئه‌حمه‌د و وه‌فیق دێن بۆ لام.
له مام جه‌لال بۆ نه‌وشیروان مسته‌فا: تکایه ئێوه ئاغای جه‌عفه‌ری ببینن ئه‌مڕۆ سه‌عات 3 ده‌گاته لاتان له سلێمانی من ناتوانم بێمه سلێمانی لێره میوانم هه‌یه.
