خاڵێک له کۆتایی ژیانی دیکتاتۆره‌کاندا
Friday, 04/03/2011, 12:00
هه‌میشه شۆڕش له خاڵێکه‌وه ده‌ست پێده‌کات، خاڵێک که ئیتر له‌وێوه هه‌ڕه‌می چه‌وساندنه‌وه و خۆسه‌پاندن ده‌ڕمێت، خاڵێک که ڕه‌نگه خوێنی ڕژاوی ئینسانێک دایبنێت یان عاره‌بانه‌ی سوتاوی کوڕێکی خوێنده‌واری بێ داهاتوو، یان وتارێکی ساده‌گۆ یان شیعرێک یان سرودێک یان هه‌رشتێکی دی، به‌ڵام هه‌میشه خاڵێک هه‌یه که شۆڕش له دوای ئه‌وه‌وه به‌سه‌ر دار و په‌ردوودا ده‌ڕژێت و هه‌موو ماناکان ده‌خاته ژێر پڕسیار، و گومان له یه‌خه‌ی هه‌موو یه‌قینه‌کان دادات. مێژوو له هه‌ناویدا پڕه له‌و خاڵانه، هه‌موو دیکتاتۆر و چه‌وسێنه‌ره‌کانی مێژوو له‌و خاڵانه و له‌و یه‌که‌م ساته‌وه‌ختانه ده‌ترسن، هه‌موو پیاوه گرگنه‌کانی ده‌سه‌ڵاته سه‌رکوتکه‌ره‌کان به هه‌موو ئالیه‌ته‌کانی کوژاندنه‌وه‌وه به‌رده‌وام و بێ ماندوو بوون خه‌ریکن ئه‌و خاڵه کاڵتر و کاڵتر ده‌که‌نه‌وه. هه‌موو ته‌قه‌لا و ماندووبوونه‌کانی دیکتاتۆر و چه‌وسێنه‌ر بۆ ئه‌وه‌یه ئه‌و خاڵه دوور و دوورتر بخاته‌وه و ڕۆژه‌کانی ساڵ به‌تاڵ بکاته‌وه له‌و ده‌ستپێکه، له هه‌موو جۆره ده‌رمانێک و هه‌موو نه‌وعه جادویه‌کی سیاسی و عاگفی به‌کارده‌به‌ن تا ئه‌م ساته‌وه‌خته بخه‌نه دواوه، به‌ڵام هیچ ده‌سته‌ڵات و هێزێکی مۆنۆپۆڵخواز ناتوانێت ئه‌و خاڵه له سه‌رده‌می خۆیدا بسڕێته‌وه، چونکه خاڵێک که ده‌بێته ده‌ستپێکی شۆڕش، له ماهیه‌ت و مانادا سه‌رجه‌م ئه‌و پێودانگانه‌ی به جێ هێشتووه که تۆتالیتارێکی ده‌سه‌ڵاتدار بۆ سڕینه‌وه‌ی به‌کاری بردوون. به‌شێوه‌یه‌کی گشتی خاڵێک که ده‌بێته ده‌ستپێکی شۆڕش، کاتێک خۆی له سه‌ری دێڕی سته‌م کاردا داده‌نێت و کۆتایی چه‌وساندنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی و که‌لتوری و ئابوری و سیاسی و فه‌رهه‌نگی ڕاده‌گه‌یه‌نێت، که جگه له کوشتن و گرتن، کات له به‌رژه‌وه‌ندی سته‌م نه‌مابێت، ئه‌مه له‌کاتێکدا که ئه‌وده‌میش نه کوشتن و نه زیندان شۆڕش مه‌حته‌ل ناکه‌ن.
ڕه‌نگه شۆڕشی جه‌ماوه‌ری که له سه‌ره‌تای ئه‌مساڵدا یه‌که‌مین دیارده‌ی سه‌رکه‌وتووی خۆی تۆمارکرد له ووڵاتی توونس، باشتر و ئاشکراتر بتوانێت ئه‌و خاڵه دیاری بکات و بیکاته ده‌ستپێک، وه له‌به‌ر ئه‌مه‌شه که به کاتێکی که‌م و به دروشمێکی سه‌رتاسه‌ری و ئاشکرا، مه‌رگی چه‌ندین ساڵ ڕووپۆشکاری دیکتاتۆره‌کان ڕاده‌گه‌یه‌نێت و ڕووخساری ده‌مامک به‌ستی مۆدێله خه‌ساوه‌کانی دیکتاتۆره به‌جێماوه‌کان له ناوه‌ڕاستی سه‌ده‌ی بیست، پیشانی دوونیا ده‌دات و له ماوه‌یه‌کی کورتدا له کۆشکه‌کانیان ده‌ریان ده‌په‌ڕێنێته ده‌ره‌وه‌ی ووڵات، که هه‌نوکه بووه به دیمه‌نی ده‌رپه‌ڕاندنی جرج و مشکی زیان به‌خش له ئاشپه‌زخانه‌کاندا.
من له‌و بڕوایه‌دام ئه‌م جۆره شۆڕشانه که ئه‌مڕۆ بریتین له شۆڕشی جه‌ماوه‌ری، هێز له هه‌ناوی ده‌سه‌ڵاته سته‌مبه‌خشه‌کانه‌وه وه‌رده‌گرن و له‌ناو دڵی چه‌وسێنه‌ره‌کانه‌وه خوێن بۆ ده‌ماره‌کانی خۆیان ڕاده‌کێشن و له تینی سته‌مکاریی ئه‌وانه‌وه گوڕی خۆیان به‌تینتر ده‌که‌ن، بۆنمونه هه‌میشه ئه‌و ده‌مه بیر له ئازادی سیاسی ده‌که‌ینه‌وه که له ڕووی سیاسییه‌وه ئازاد نه‌بین یان ئه‌و ده‌مه بیر له شۆڕش ده‌که‌ینه‌وه که ڕێگایه‌کی تر بۆ ده‌ربازبووونمان له سیاسه‌تی دیماگۆجی و گوشاره سیاسی و ئابوری و فیکریه‌کانی ده‌سه‌ڵات نه‌مابێته‌وه. بۆیه هه‌میشه دیکتاتۆره‌کانی مێژوو له کۆتایی ته‌مه‌نیاندا جگه له‌وه‌ی که هێزی زیاتریان به شۆڕش به‌خشیوه، هیچی تریان نه‌کردووه. که‌واته هه‌میشه ده‌سه‌ڵاتی چه‌وسێنه‌ر بۆخۆی له ڕێگه‌ی وه‌زیرێکیه‌وه یان له‌ڕێگه‌ی سکرتێری حیزبه‌وه یان ئه‌ندامی ده‌فته‌ر سیاسی و کادرێکی دیار و ئاشکرای خۆیه‌وه، نوکی پێنووسه‌که تیژ ده‌کاته‌وه تا خاڵی ده‌ستپێکی شۆڕش له کۆتایی ڕسته‌ی سته‌مکاریدا دابنێت و له‌وێوه شۆڕش به‌سه‌ر به‌شه‌کانی تری جوگرافیاکانی تۆتالیتار و دیکتاتۆردا بپرژێنێت. نمونه‌ی ئه‌مه‌ش له ووڵاتی توونس، ئه‌و زله‌یه بوو که ده‌سه‌ڵاتی پاوانخواز و چه‌وسێنه‌ری ئه‌وکاته‌ی ووڵات له کوڕێکی هه‌ژاری دا و بووه خاڵی ده‌ستپێکی شۆڕش.
باشه، که‌واته ئه‌ی خاڵی ده‌ستپێکی ئه‌م شۆڕشه‌ی ئێمه کامه بوو؟
بێگومان 17 ی شوبات خاڵه‌که‌یه، خاڵێک که له‌نێوان به‌رد و فیشه‌کی بیکه‌یسیدا دانرا، خاڵێک که وه‌ڵامی ته‌له‌فۆنێک و که یه‌ک ووشه و ده‌یان بریندار و شه‌هیدێک و کۆشێک به‌ردی مه‌ده‌نیانه، دایناوه، به‌ڵام لێره‌دا به‌م شێوه‌یه ناکرێت خاڵێکی ئاوها له‌م نێوه‌نده‌دا دابه‌ش بکه‌ین، من پێم وایه ئه‌م خاڵه که له‌مێژه ڕۆژنامه نووسانێک له پێناویدا تیرۆرکران و چه‌ندین که‌س له پێناویدا بێسه‌رو شوێن بوون و زۆر کاره‌ساتی دڵشکێن له پێناویدا ڕوویداوه، به‌ده‌ستی کادرێکی باڵای حیزبی و به ده‌ستی ئه‌ندامێکی گه‌وره‌ی حیزب دانرا، خاڵێک که ڕه‌نگه به‌رپرسی لقی چواری پارتی به‌بێ ئه‌وه‌ی ئاگای لێبێت چی ده‌کات، داینا. لێره‌دا بۆ گیانی سه‌رده‌شت عوسمان منیش خاڵێک داده‌نێم و دێمه‌وه سه‌ری دێڕ .
بۆیه من به شایه‌نی خۆی ده‌زانم که به زمانێکی ته‌نز ئامێزه‌وه و له‌سه‌ر ڕیتمی چه‌ند دێڕێک له قه‌سیده‌یه‌کی شه‌هید (سۆرانی مامه حه‌مه) ڕوو له به‌رپڕسی 17 ی شوباتی لقی چواری پارتی بکه‌م و بڵێم:
به‌بێ ویستی خۆت، ئۆکسجینت کرده ده‌ماره‌کانی تێگه‌یشتنمانه‌وه
فوت له په‌رده‌ی سه‌ر ڕووی چه‌ندین ساڵه‌ی حیزب کرد
ده‌موو چاوی ڕاسته‌قینه‌ی دیموکراسیه‌تی قوتابی خانه‌که‌تت پیشان داین
به‌و ده‌مانچه ڕه‌شه‌ی سۆرانه‌کانی پێ تیرۆر کرا، گولله‌تان نا به دڵی باخی گشتیشه‌وه
تۆ به‌بێ ئه‌وه‌ی خۆت ویستبێتت
تۆ بێ ئه‌وه‌ی خۆت بته‌وێت
ئه‌وه‌ت پیشانی دونیا دا که ساڵانێکه ئێمه قوربانی ده‌ده‌ین تا پیشانی دوونیای بده‌ین.
تۆ ده‌مامکه‌که‌ی پارتیت لابرد
تۆ ڕووی ڕاسته‌قینه‌ی پارتیت پیشانداین
ئه‌وه‌ی ئێمه چه‌ند وه‌خته هه‌وڵی بۆ ده‌ده‌ین، تۆ به 1 ده‌قیقه کردت
تۆ نه‌بوویتایه به‌م زووانه ده‌سه‌ڵاتی خراپکار و چه‌وسێنه‌ری پارتی نه‌ده‌که‌وته ئینعاشی مه‌رگه‌وه
تۆ هه‌رچه‌نده ده‌ستت خسته خوێنمانه‌وه، به‌ڵام گوله‌یه‌کی کوشنده‌شت نا به دڵی حیزبه‌که‌ی خۆته‌وه.
تۆ نوکی ئه‌و پێنووسه‌ت تیژ کرده‌وه که 17 ی شوبات خاڵی ده‌ستپێکی بۆ ئێمه دانا.
نووسەرەکان خۆیان بەرپرسیارێتی وتارەکانی خۆیان هەڵدەگرن، نەک کوردستانپۆست
