عەرەبی ئاوارەو مەترسییەکانی بۆ سەر دیمۆگرافیای کوردستان لە داهاتودا
Saturday, 05/07/2014, 12:00
2589 بینراوە
بێگومان بەو پێیەی هەمومان دورو نزیك لە گەڵ کلتورو دنیا بینی و بۆچونی نەتەوەی ئاموری(عەرەب) دا ئاشنایەتیمان هەیە ، دەزانین سایکۆلۆژیاو دنیا بینی ئەوان چۆن بووە لە ڕابردوداو چۆنیشە لە ئێستادا، نەتەوەی ئاموری (عەرەب) سروشتێکی زۆر سەیرو ئەنتیکەیان هەیە لە هەرشوێنێك بمێننەوە ئەگەر وەك کاروان سەراش بێت لێی مابێتنەوە بە وڵات و زێدی خۆیانی ئەژمار دەکەن و جەنگی سوری لە سەر دەکەن لە پێناو کردنی بەوڵاتی خۆیان ، ئەم سروشتەشیان ڕیشەیەکی قوڵی هەیە و دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ئەو شاڵاوانەی کە ناویان لێناوە کردنەوەکان (فتوحات) هەتا دەگاتە پەلهاویشتنەکانی ئەم دوایانەیان بەرەو ناوچەکانی میزۆپۆتامیای ناوەڕاست (باشوری کوردستان) لە سەردەمی دەسڵاتی پادشایەتی عێراق و دەسڵاتە سەرکوتکارەکانی دواتریدا، کاتێك مسوڵمانی عەرەب لە پێناو گەیاندنی پەیامی خوادا لە چوارچێوەی سوپای ئیسلامدا نێردراون بۆ خاکی میزۆپۆتامیاو ئەنادۆڵ و بەلقان و ئەندەلوس دوای تەواو بونی ئەرکەکانیان و کۆتایی هێنان بە دەسڵاتەکانی ئەو جێگایانەو مسوڵمانکردنی خەڵکەکانیان بە زۆری شمشێر یان بە خۆ ویستی نەگەڕاونەتەوە بۆ زێدی ڕەسەنی ئامور(عەرەب) کە وڵاتی نیمچە دورگەی حیجازە، بەڵکو هەر زو نیشتە جێی ئەو شوێنانە بون و دەستیان بە سەر زەوی و ئاوو داهاتی ئەو جێگایانەدا گرتووەو بە تێپەڕ بونی کات ڕەنگی ئامورییان (عەرەبییان) بە بەری ئەو وڵاتانەدا کردووەو خێرا کلتورو زمان و فەرهەنگی بیابانی ئامورییان لەو شوێنانەدا بڵاوە پێکردووە، ئەمەشیان لە چوارچێوەی کەشێکی ئاینی سیاسی نەتەوە پەرستیدا بەڕێوە بردووە ، بیانویان ئەوە بووە کە زمانی ئاموری (عەرەبی) زمانی پەرتوکی خودا (قورئان) ە ، هەر بۆیە دەستبەجێ هەرچی کلتورو چاندو زمان و فەرهەنگی گەلانی ناوچە بە مسوڵمان کراوەکان هەیە کەوتووەتە بەر شاڵاوی ئاسیمیلاسیۆن و هەندێکیان لە ناو کلتوری ئامورییدا پوکاونەتەوە و نەماون ، دواتریش ئەو وڵاتانەی کە ئەوا ن ناویان لێناوە فەتح کراو بە عەرەب کراون و بەمەش دەستگیراوە بە سەر میراتی شارستانییەت و ستایڵی بیناسازی و بەڕێوە بردن و ئەدەب و هونەریانداو دوترا ناویان لێناوە شارستانێتی عەرەبی ئیسلامی ، کە لە بنچینەدا شارستانێتی گەلە بە ئیسلام کراوەکان بووە نەك شارستانێتی گەلێکی بیابان نشینی خێڵەکی لە ناوخۆدا ناکۆکی بێ دەوڵەتی وەك عەرەب ، لەبەر ڕێزگرتن لە ئاینی پیرۆزی ئیسلام و خۆشەویستی گەلان بۆ ئاینە نوێیەکەیان دەبینین چاو لەم سیاسەتی پان ئاموریستییە پۆشراوەو ڕێگە دراوە هەمو سەروەری و شارستانییەت و ژیارێکی ئەو شوێنانە بە ناوی عەرەب بکرێت کە ئێستا هەندێك جار پێوەی دەنازن و باسی ژیاری عەباسی و قورتوبەو ئەندلوس و خوراسان دەکەن ، کە لە بنچینەدا بە قەدەر نوکە دەرزییەك جێگە پەنجەی عەرەبی پێوە نییە ، بەڵکو هەمو بەرهەمی ڕەنجی گەلانی مسوڵمانی نا عەرەبی خاوەن ژیارو شارستانییەت بوون ، بەڵگەشمان بۆ ئەمە ئەوەیە لە هەمو نیمچە دورگەی حیجازدا شوێنەواری ژیارێکی دێرینی باپیرانی ئاموری نادۆزرێتەوە ، هەتا ڕێشەی ئازیزی مرۆفایەتی(محمد) (د.خ) بێت ڕیشەیەکی ئاموری نییەو بەڵکو لە نەوەی ئیسماعیلی کوڕی ئیبراهیم خەلیل و ڵایە کە زێدی ڕەسەنیان باکوری میزۆپۆتامیایە ، واتە ئامورییەکان بە هۆی ئاینی پیرۆزی ئیسلامەوە بە کەڵک وەرگرتنی پێچەوانە لەو ئاینە پیرۆزە ئاسمانییە توانییان بۆیاخی زۆرێك لە وڵاتانی نا عەرەبی هەر لە کوردستان و شام و کینانەو میسرو تەرابلوس لیبیاوە تا ئیسپانیاو پورتوگال بکەن بە ڕەنگی عروبەو بییانکەن بە نیشتیمانی یۆتۆپی عەرەبی کە لە بنچینەدا هیچیان عەرەبی نەبوون ، بۆیە دەبینین تا ئێستاش عەرەبەکانی شام و میسرو باکوری ئافریکا لە گۆکردنی زمانەوانیدا پێیانەوە دیارەو ناتوانن وەك عەرەب بە عەرەبی بئاخڤن ، ئەمانە هەمو بەڵگەی داگیر کاری ئامورییەکانمان بۆ دەردەخەن ، بۆیە ئێستاش کە ئەم هەمو ژمارە خەڵکە ئامورییە بە لێشاو بە بیانوی گرفتی ئەولەهی و ئاسایشەوە ڕویان لە باشوری کوردستان کردووە ، لە داهاتودا مەترسییەکی گەورە دەخەنە سەر دیمۆگرافیای کوردستان و بە دەردی عەرەبەکانی حەدیدی و جەبورو عوبێدو دە هەزاری کەرکوك دەبنە دیفاکتۆو کوردستان دەکەن بە هەجینستانێك کە هەمو شەقڵێکی کوردایەتی تێدا دەسڕێتەوە ، ئەم لێشاوە کولە ئاسای ئامورییەکان مەترسییەکەی گەورەترو ترسناکترە لە مەترسی هێنانی عەرەب بۆ کەرکوك و حەویجەو زومارو شێخان ، چونکە ئەمانە میکرۆب ئاسا بە هەمو شارو شارۆچکەو کونج و کەلەبەرێکی کوردستاندا بڵاو بونەتەوەو قوتابخانەیان بۆ کراوەتەوەو موڵك و ماڵیان پێ فرۆشراوەو بە زمانی خۆیان قسەیان لە گەڵ دەکرێت و خانەخوێ (خەڵکی کوردستان) بۆ تێگەیاندنی ئەم زەڕە قورسە لە خۆڕازییە خوا پێداوانە دەبێت بچێتە سەر زمانی ئەوان و خۆی فێری زمانی بیابان بکات ، ئەمەش یەکێکی ترە لە ئەنتیکەکانی دنیا پەنابەر پەنادەر ناچار بە تەسلیم بون بکات و زمان و کلتوری خۆی بسەپێنێت ، ئایا سەرکردە سیاسییەکانی کوردستان کاتێك ئێوە مانگانە سەردانی دەرێ دەکەن لە پاریس و ئەمیستەردام و ڤییەنا خەڵکی ئەو وڵاتانە ناچار دەبن بۆ تێگەیاندنی ئێوە خۆیان فێری کوردی بکەن ؟ بێگومان یەکێك لە مەرجەکانی بونی پەنابەر بە هاوڵاتی شارەزابونە لە زمان و کلتوری ئەو نەتەوەی پەنای داوە ، ئەوە لە ئەوجی دنیای دێمۆکراتدا واییە ، ئیدی چۆن دەبێت بۆ کوردستانێکی ئەنفالکراوی داگیرکراوی جێنۆساید کراوی دەستی ئاموری(عەرەب) وا ڕەفتاریان لە گەڵ بکرێت ، ئەمە گەورەترین جاشایەتیە بە ناوی ڕێزگرتن لە شکۆی مەخلوقێکەوە کە ناوی عەرەبە کە بە درێژایی مێژو سەرقاڵی داماڵینی شکۆی بن دەستەکانیان بونە.
بابان بریزی
