ئەنفال هێشتا بەردەوامە، تەنها مێژوونوسێکی دەوێت بینوسێتەوە

Friday, 30/05/2014, 12:00

2814 بینراوە

ئەوەندەی کە لەسەر ئەنفال نوسراوە و هێندەی نوکی قەڵەمی مێژوونوسان و شایەتحاڵەکان بڕدەکات تا ئێستا ئەوەندە لە ئەنفال شارەزابوین کە لە هەشت (٨) قۆناغ پێك دێت و لە سلێمانیەوە دەستی پێکرد و لە بادینان کۆتایی پێهات!



شوێنی دەست بەسەرکردنی ئەنفال کراوان


بەڵام دەبێت وا بێت؟ یان نەخێر مێژوونوسان بە هەڵەدا چون و قۆناغێکی ئەنفال هێشتا چاوەڕێیە مێژوونوسێک دەست بداتە خامە و ڕووداوەکانی تۆمار بکات؟
لە چەند دەیەیەک لەمەوپێش شاهیدی پرۆسەیەکی سیخناخ بە تاوان و ڕووداوی جەرگبڕ بوین کە لە پاشدا بۆمان ڕوون بۆوە ناوی لێنراوە ئەنفال و تیایدا هەزاران هاوڵاتی بێ دەسەڵات و بێ تاوان بە نامرۆڤایەتی ترین شێوە بێ سەر و شوێن کران و هەندێکیان زیندە بە چاڵ کران و هەندێکیشیان گولە باران و کیمیا باران.
لە سەرجەم ڕووداوەکانی ئەو تاوانە گەورەیەدا دووبارە بونەوەیەکی بە بەرنامە بەدی دەکرێت لە شێوازی بەڕێوە چونی قۆناغەکانی ئەو هێرشە سەربازیەدا کە سەرەنجام وەک ئەوەی مێژوونوسان و ئاگادارانی ڕووداوەکە بۆمانی باس دەکەن نەتەوەیەک کەوتە بەر شاڵاوێکی بێ بەزەییانەی کوشتن و بڕین و سڕینەوەی کلتور و ناسنامە و دابڕان لە خاک و ئاو و هەوا و سروشتی مرۆڤەکان و ناچارکردنیان بە هەڵبژاردنی ژیانێک کە کەمترین مانای بۆ سەربەرزی و ئازادی و لە ئاژەڵ جودایی نەهێشتەوە.
بە خوێندنەوەیەکی خێرای ئەو (٨) قۆناغە بۆمان دەردەکەوێت کە خاڵی هاوبەش لە نێوان هەمو قۆناغەکاندا بریتین لە:
- دەربەدەرکردن و ئاوارە کردن و کۆچ پێ کردنی زۆرە ملێی هەزاران هەزار مرۆڤ و دابڕاندنیان لە کلتور و ناسنامەی باو و باپیرانیان.
- چۆڵ کردنی دەیان شار و شارۆچکە و بنیات نانی سەربازگە و زیندان و مۆڵ دانی چەک و جبەخانەی سەربازی لە جێیاندا.
- زیندەبەچاڵ کردن و بە کۆمەڵ لەگۆڕنانی نزیک لە نەوەیەک (جیل) ی باشوری کوردستان بە تایبەتی گوند نشینەکان ، کە دیارە ئەمەش کاریگەری هەرە گەورەی دانا لەسەر ون کردن و سڕینەوەی بەشێک لە یادەوەری و مێژوو و کلتوری ئەو نەوەیەی کوردستان.
- هاوکاری کردنی ڕژێمی سەدام لە لایەن زۆربەی هەرە زۆری کۆمپانیا چەک فرۆشەکانی دنیا لەمپەڕی زەویەوە بۆ ئەوپەڕی، خۆی لە خۆیدا ئەو قسەیەی سەلماند کە کوردستان کۆڵۆنیەکی نێو دەوڵەتیە* و هەمو دنیا بەشدارە لە ئەنفال کردنیدا.
- لە هەمو قۆناغەکاندا دوژمن بە مەبەست و بە بەرنامە هەمو ڕێگەیەکی گرتە بەر بۆ جودا کردنەوە و بەئامانج گرتنی ژنان و کچانی کورد تاوەکو لەو ڕێگەیەوە سوێی زامەکە قوڵتر بکات و نەهێڵێت بۆ چەند ساڵانێکی داهاتو کاریگەری ئەو تاوانە بڕەوێتەوە و هەرواش بوو ئەوەتا دەبینین لە سایەی ئەنفالدا چۆن نەوەیەک لە ژنانی کورد بێوەژن کەوتن و چۆن هەندێکیشیان لە تاریکی بێ چارەنوسیدا بونەتە پرسیارێکی گەورە لە بیرەوەری نەوەکانی تری کوردستاندا.

- زامی هەرە بەسوێی ئەم تاوانە گەورەیەش لەوەدا بەرجەستە دەبێت کە بەشێکی هەرە زۆری تاوانەکە بە دەستێکی کوردی و لە ڕێگەی جاش و خۆفرۆشە نامرۆڤە کوردەکان خۆیانەوە جێ بە جێ کرا کە ئەمەش زیاد لە چەندین جار بە درێژایی مێژووی کوردستان خۆی دووبارە دەکاتەوە و کوردە خۆفرۆشەکان هەر جارەی دەستی داگیرکارێک دەگرن بۆ لەناوبردنی هاوخوێن و هاوزمانی خۆیان و هەر جارەش تاوانەکەیان لە جاری پێشوتر گەورەتر دەبێت.



کاتێک مەدالیای خۆفرۆشی دەبێتە شانازی

بەڵام وەک لە پێشدا پرسیمان ئایا ئەنفال هەر ئەوەندە بو؟ کە حکومەتی عێراق بە هاوکاری جاش و خۆفرۆشی کورد بە هەشت (٨) جار ئەنجامی دا؟
لە وەڵامدا دەڵێین نەخێر، ئەنفالی هەشت کۆتایی ئەنفال نییە و ئێستا لە کوردستان بە تایبەتی لە باشوریدا ئەنفالی ژمارە نۆ (٩) بەڕێوە دەچێت و ئەمجارەیان جودا لە هەمو قۆناغەکانی تر وا خەریکە کلتور و ناسنامەی کوردستانی گەورە لە ڕەگ و ڕیشەوە هەڵدەتەکێت و ڕووداوەکانی هێندە خێران مێژوونوسانیش پێ ڕاناگەن تۆماری کەن و وا خەریکە بە بێ دەنگی و لە تارماییدا هەناسە و بڕست لە خەڵک و خاک و ئاو و هەوا و جوگرافیایەک دەبڕێت.
ڕەنگە بپرسن کامە ئەنفال؟
دەبێت لە ناوچوونی سەدان گەنج و لاوی کورد لە سەر سنور و مەرزەکانی ئێران و تورکیا و عێراق و سوریا لە پێناوی دەرچون بە قاچاخ ناوبنێین چی؟ مەگەر ئەویش هەر ڕاونان و ئاوارەکردن و کۆچ پێکردن نییە؟ چ جیاوازیەکی هەیە لەگەڵ ئاوارەکردنی دێهاتیەکان و گوندیەکان و ڕاونانیان بۆ سنورەکانی ئێران و تورکیا و سوریا لە کاتی پرۆسە سەرەتاییەکانی ئەنفالدا؟



شوێنی دەست بەسەرکردنی پەنابەران لە کەمپی کالاس فەرەنسا



ئەگەر دەپرسن کامە ئەنفال؟ دەڵێم ئەو ئەنفالەی کە تیایدا سەدان لاشەی گەنجی کورد لە دەریاکانی نزیکی ئوسترالیا و یۆنان و ئیتاڵیا بونە خواردەمەنی بۆ قرشەکان و وەک زیندە بە چاڵەکانی بیابانی عەرعەر کەسێک نەبو ماتەمیان بۆ بگێڕێت و کەس و کاریشیان دەبێت تا هەتایە چاوەڕوان بن.



گەر دەپرسن کامە ئەنفال؟ دەڵێم ئەو ئەنفالەی کە تیایدا لە زیندانەکانی بەریتانیا و سوید و یۆنان و ئەمریکا و فەرەنسا و ئەڵمانیا و ئوستراڵیا و چەندین وڵاتی تری ئەم سەرزەمینەدا بە سەدان کورد شەو و ڕۆژ دەکەنەوە و خەریکە لە تاوی سوکایەتی بە دەست و پەنجەی خۆیان خۆیان دەخنکێنن. دەبێت ئەمە چی فەرق بێت لەگەڵ زیندانیەکانی ئەمنی کەرکوک و نوگرە سەلمانی سەردەمی ئەنفالی بەعس؟
خەسڵەتەکانی ئەوەی کە من ناوم لێ ناوە ئەنفالی نۆ (٩) جیاوازییەکی ئەوتۆی نییە لەگەڵ خاڵە هاوبەشەکانی هەشت قۆناغەکەی پێش خۆیدا:
- لەواندا گۆڕی بە کۆمەڵ هەبو ئەمیش وەک باسمان کرد، مەگەر جیاوازیەکە تەنها ئەوە بێت ئەوان بون بە ژێر بیابان و لمەوە ئەمانیش کەوتنە دەم شەپۆلەکانی دەریا و کیشوەرەکان.



   بیابانی عەرعەر


- لەوانی پێشودا نەوەیەک لە خەڵکی کوردستان دوچاری سڕینەوەی ناسنامە بون لە ئەنفالی (٩) شدا چەند نەوەیەک(٩) بە هۆی ئاوارەیی و ژیان لە هەندەران و دووری لە کوردستان و کەس و کار ئێستا خەریکە زمان و کلتور و ناسنامەی کوردی دەبێتە شتێکی نامۆ لایان.




   پەنابەرانی کورد ئاوارەی فەرەنسان


- لە هەشت قۆناغەکەی ئەنفالدا چەک و سەربازگە و جبەخانە جێگەی مرۆڤە ئەنفالکراوەکانی گرتەوە لە ئەنفالی (٩) دا خەڵکی ئاوارە کران و کۆمپانیای نەوت دزین و وێران کردنی سروشتی کوردستان و بە تاڵان بردنی سامانەکەی جێگەی گرتەوە. لەم قۆناغەشدا دووبارە بۆمان دەردەکەوێت کوردستان هێشتا کۆڵۆنیەکی داگیرکراوە بە دەست دەوڵەتانی ناوچەکە و دنیاوە و کوردیش توانای نییە خۆی بکاتە خاوەنی.



 دوو پەنابەری کورد و ئەفغانی لە سنوری نێوان بەریتانیا و فەرەنسا (کالاس)



- هاوشێوەی قۆناغەکانی پێشو لە ئەنفالی (٩) دا ژنان و کچان بەشی شێریان لە سوکایەتی بەر دەکەوێت و ئەمجارەیان لە سایەی سیستەمی سەرمایەداریدا کلتور و ناسنامەی کوردیان لە ژنی کورد کردۆتە عەیبە. ئەگەر لە سایەی هەشت قۆناغی ئەنفالدا کچ و ژنی کوردیان فرۆشتبێت بە کەنداوی عەرەبی ئێستا لە سێبەری ئەنفالی (٩) دا کچانی کورد بە ناوی هونەرەوە دەنێرن بۆ کەنداو.
-
- لەم ئەنفالەشدا کۆمپانیاکانی دنیا لەمپەڕی دنیاوە بۆ ئەوپەڕی لە ڕێگەی جاش و خۆفرۆشی کوردەوە دەستیان داوەتە لەناوبردنی کلتور و ناسنامەی نەتەوەیەک لە ژێر ناوی هەزار بەیت و بالۆرەی بەجیهانی بون و سەرمایەداری و پۆست مۆدرێنە و چەندین فەلسەفە و سەفسەتەی توڕەهاتی تر.
دیارە هەست پێکردنی ڕووداو لە کاتی ڕوودانیدا زۆر ئاسان نییە و مرۆڤی ووریای دەوێت، گەر وەختی خۆی لە سەرەتای دەست پێکردنی قۆناغی یەکەمی ئەنفالدا کورد مرۆڤی ووریای زۆربوایە دەبو ڕێگری بکرابا لە قۆناغی دووەم و گەر لە دووەمیشدا هەستی پێ نەکرا دەبو قۆناغی سێهەم ووریاکردنەوەیەک بوایە بۆ خۆپارێزی لە قۆناغی دوای خۆیی و گەر بەو شێوەیە بوایە قۆناغی هەشت ڕووی نەدەدا و ئێستاش لە نۆدا نەدەبوین.
کە دەڵێم مرۆڤی ووریا دەبوایە زۆربوایە کەواتە کەمێک ووریایی و هەست پێکردن لە لای هەندێک کەس هەبو بەڵام ئەوەندە نەبو کە بەشی ئەوە بکات ئاگاهیەکی دەستە جەمعی بەدی بهێنێت و لە ئەنجامدا قوڵی ڕووداوەکە و کاریگەریەکانی بەو شێوەیە بو کە هەموان دەیزانین.

بۆیە ئێستاش ڕاستە هەندێک کەس لەوانەیە بزانن و هەست بەو ئەنفالە بکەن کە من ئاماژەی پێ دەکەم بەڵام ئەوانە زۆر کەمن و لە ئاستی خێرایی ئەم هێرشە توندەدا نین و ئاوا بڕوات لەوانەیە کورد بەشی قۆناغێکی تری ئەنفالی پێ نەمێنێت و ئەنفالی (٩) ببێتە دوا ئەنفال و ئیتر کورد و کوردستان ئێوە خۆش.
حەز ناکەم کوردستان چارەنوسێکی ئاوای لێ بەسەر بێت، بەڵام دڵنیام من و سەدان خەڵکی تریش بە ترس و لەرزەوە دەڕوانینە ئەو ئافات و کارەساتەی ڕووی کردۆتە کوردستان.
دەبا ئیتر خەڵکی کورد ووریا و وشیار بێت ، ئەنفال تەواو نەبوە و ئێستا ئەنفالی نۆ بەڕێوە دەچێت.
ئەگەر سنوری هەشت قۆناغەکەی ئەنفال سلێمانی تا بادینان بوبێت، ئێستا سنوری ئەنفالی (٩) هەر چوار بەشی کوردستانە.





*سەرجەم وێنەکان لە گوگڵ و ئەم سەرچاوانەی خوارەوە وەرگیراون
* ئەم وتەیە ناونیشانی کتێبێکی وەرگێڕدراوی ئیسماعیل بێشکچیە

لەم نوسینەدا سود لەم سەرچاوانە وەرگیراوە:
http://halabjacvs.org/halabja/index.php/2012-02-07-22-42-13/696-2014-04-14-08-04-09
http://radio-rfk.com/archives/462
http://www.kurdocide.org/Detail.aspx?id=529

http://www.voanews.com/content/refugees-recoung-boat-ordeal-as-asylum-debate-rages-in-australia/1381876.html

http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/refugees-in-calais-jungle-barred-from-crossing-uk-shores-1790454.html