عەقڵی شرۆڤەگەریی و عەقڵی هەواڵگەریی

Thursday, 06/05/2010, 12:00

  




   تا ئێستا، ڕاگەیاندنی كوردی، ڕاگەیاندنی وتارە. من وتاری خۆمم هەیە ئەوە دەڵێمەوەو، هەرچی لە خزمەتی ئەم وتارە بێ دەیخەمە ژێر ڕكێفی كەشوهەوای ئەم بۆچوون و حەزو ئارەزووە. ناواخنی تاك و كۆی پێكهاتەی كوردی لە ئاستی ڕاگەیاندن (میدیا)، بەم شێوەیە دەدوێ. بێ گومان میدیای كوردی گیروگرفتی زۆرە. بەڵام دیارترین و خراپترین ئەو گیروگرفتانە ئەوەیە، كە زۆربەی هەرە زۆری ئەو كەسانەی لە نێو دامودەزگاكانی ڕاگەیانددن كار دەكەن، پسپۆر و تایبەتمەندی ئەم بوارە نین. بەڵكو ئەم كایەش وەك جموجۆڵەكانی تری نێوەندی كورد، ئاوێتەی هەناوە دواكەوتووەكەی ئەم پێكهاتەن، كە جیهانبینیی خێڵەكیەتی شەپۆل-ڕۆی دەكا. كەواتە ئەو كەسانەی ڕاگەیاندنی كوردیان لە دەستە، ئەوە نین كە چووبن بۆ چەند ساڵێك، لە زانكۆی ڕێزدارەوە بخوێنن و لە سەر بنەمایەكی زانستیانە و لێپرسراوانە، بێنە نێو ئەم بازنە هەرە گرنگ و هەرە مەترسیدارە. زۆربە ئەو خەڵكەی ئەمڕۆی كاركەری نێو میدیای كوردی، زەحمەتە تەنانەت كتێبێكیشی خوێندبێتەوە لەم بوارەدا. ئەمە وێڕای ئەوەی دەبێ بزانین، تەنانەت خوێندنەوەی چەندین كتێبیش، مانای ئەوە نیە ئەم كەسە ئیتر ئامادەیە بۆ ئیشكردن لەم مەودایەدا، بەڵام ئەم نمونە، بۆ هێنانە پێشەوەی تابلۆی هەنوكەی ڕاگەیاندنی كوردیە. دیارە بێگومان، میدیای كوردی تەواو كۆپی میدیای عەرەبیە، بە پلەی یەك و ئینجا میدیای میللەتانی دەوروبەرمان. كۆپی هەر شتێكیش دووبارە كردنەوەی هەمان وێنەو ناوەڕۆكە، بە كەمتریش لە جوانی و كەڵك و سودەوە. ڕاگەیاندنی میللەتانی بازنەی دەوری كورد، لە سەر بناغەی خزمەتكردنی وتاری ڕژێمی حاكم، سیاسەتی ڕەتكردنەوەی ئەویتر، پلاندانانی دژەبەرایەتی و بە ئامرازبوون بۆ سیاسەتە پێشوەخت-پلان بۆ كراوەكانە. ئەم جۆرە ڕاگەیاندنە، ڕاگەیاندنی (استلاب)ە، واتە سستكردنی عەقڵی خەڵك و وتار خستنە ناو مێشك لە ڕێگەی "هەواڵەوە" بێ مەودا دان بە بیركردنەوەو شرۆڤە كردن. كەواتە ئەمە ڕاگەیاندنی هەواڵگەریە، كە خزمەت بە وتاری پێشوەختینە و قەناعەتی پێشەكی دەكا، بۆ گرووپێك یام حزبێك یان ڕژمێك و، نایەوێ ئەوەی هەواڵەكەی ئاراستەكراوە هزر و شرۆڤە بكا. ئنجا ئەمە وەنەبێ بە تەواوی ڕەهەندێكی نەرێنی (بعد سلبی) بێ، سەبارەت بە میللەتانی دەوری پێكهاتەی كورد، بەڵكو میدیای ئەوان لە بەرژەوەندی باڵای سیستەمەكانی ئەوێیە. بەڵام سەبارەت بە پێكهاتەی كورد، بنەمای هەرە گەورەی ئەم گیروگرفتە، نەبوونی سیستەمێكە ڕەهەند و هێلە گشتیەكانی بەرژەوەندی باڵای تاك و كۆی كورد دیار بكا (لە سەر بنەمای جیهانبینیی ئەم پێكهاتەیە بۆ ژیان)، تاكو ئیتر ڕاگەیاندن لە جەنجاڵی و تەڕاتێنێ و گومڕابوون ڕزگاری بێ.
با نمونەیەك بێنینەوە لە دەرەوەی ئەم كایە. زۆر جار لەوانەیە ئەم پرسیارە بە مێشكی تاكی كورد دا هاتبێت: بۆ لە سەردەمەكانی ڕابردوو، وەك خەڵكانی تر، كورد دەوڵەتی بەهێزی نەبووە ؟ با لایەنێكی گرنگی ئەم پرسیارە وەڵام بدەینەوە، ئەویش بە كورتی: نەبوونی سیستەمێك بووە، ئەم پێكهاتەیە لە ناو بازنەیەكی گونجاودا ڕێكبخات: زمان، كەلتور، ئابوری، بازرگانی، سەربازی و هاوبەشیە گشتیەكان و ئامانجە هاوبەشەكان. بەڵام پێكهاتەی كورد لە ڕابردوو، هەروەك ئەوانیتر شمشێر و تیر و ڕمی هەبووە، كەل و پەل و پێداویستی جۆراو جۆری هەبووە. ئەوەی نەیبووە ئەو سیستەمە بووە بتوانێ ڕێكی بخا.

مەبەستم چی بوو لەم نموونەیە؟
دەمەوێ ئەم نموونە بەراورد بكەم لە گەڵ كایەی ڕاگەیاندن (میدیا). ئێستا، كە تەماشای ڕاگەیاندنی كوردی دەكەی، وێـبسایت، ڕادیۆ، تەلەفزیۆن، ڕۆژنامە، گۆڤار و بڵاوكراوەی هەمەجۆر هەیە. لەوانەیە گەر لەخەڵكی زیاترمان نەبێ، كەمترمان نیە. ئەی ئەو قەیران و گیروگرفت و تەنگوچەڵەمەیە بۆ هەیە؟ بۆ كەسێكی ئەمریكی یان دانماركی یان هۆڵەندی، كە وتارێك دەرباەری كورد دەنوسێ، هەموو پێكەوە بە گرنگیەوە دەیخوێننەوە، كەچی ئێمە خۆمان واقیعی خۆمان باشتر دەزانین؟ بۆ هەواڵێك لە هەولێرەوە یان دهۆك یان كەركوكەوە بێ، پێمان چاكترە لە كەناڵەكانی بێگانە تەماشای بكەین و بیخوێنینەوە؟ بۆ كە گۆڤارێك سەرو بنی زمانی هێرشكردنە سەر گەندەڵیە، كەچی بەناو خەڵاتی، قوربانیەكی ڕاگەیاندن، كە تیرۆر كراوە، دەبەخشێتە هەمان گەندەڵ و هەمان ئەو لایەنەی، كە تۆمەتبارە بە كاری گەندەڵی و تیرۆر؟! بۆ كاری هونەری دڕاما، فیلم و شانۆی كوردی لاوازو سیسەو خەڵك حەز بە تەماشاكردنی ناكاو، هی عەرەب و فارس و توركی پێخۆشترە، كەچی پارە بۆ ئەم شتانە زۆر سەرفكراوە؟!
وەڵامەكەی وەك گوتم، ئێمە سیستەمێكمان نیە هەڵقوڵاوی بوون و هەبوونی ئێمە بێ، كە لە سەر بنەمای پێكهاتەی ڕۆحی و نەفسی و ئەخلاقی ئێمە دروست بووبێ لە ئایین، كەلتور، سیاسەت، مافی تاك و كۆ، بەرژەوەندیە گشتیەكان و ئامانجە هاوبەشەكان. بەڵێ ئێمە ئەم سیستەمەمان نیە بۆ ئەوەی بۆ ئامانجە ستراتیجیەكانمان كاری پێبكەین، كە لەوانەیە نەبوونی بەهرە (ابداع)یش لە ئاستی میدیا، هونەر و ئەدەب... هتد بۆ ئەم هۆكارە بگەڕیتەوە!
بەڵكو پەرتەوازەیی و نەخۆشیە گرێدراوەكانیی و، عەقڵیەتی دوژمنكارانەی نێو پێكهاتەیەكی نەگونجاو و ئنجا كۆك نەبوون لە سەر بنەما گشتیەكانی كۆمەڵگاو پێویستیەكانی، واتە نەبوونی سیستەم، وایكردووە هەر گرووپێك، حزبێك، ڕێكخراوێك و كەسانێك بۆ خۆیان سواری ڕەوتەكە ببن و بە شێوازێكی تەڕاتێنی و ئاڵۆزو فەرتەنە، بكەونە نێو بواری ڕاگەیاندن. ئەمە وێرای نەبوونی شارەزایەتی پێویست و پسپۆریی كە لە مەوپێش باسمكرد.
لە بەر ئەوە، ڕاگەیاندنی كوردی تا ئێستا نەیتوانیوە، مرۆڤی كورد لە سەر ئەوە پەروەردە بكا، كە خاوەن عەقڵێكی شرۆڤەیی بێ، نەك عەقڵی هەواڵگەری. عەقڵی هەواڵگەری ئەمەیە كە مرۆڤ گوێ بیستی هەواڵیك دەبێ، یان تەواو باوەڕی پێدەكا یان، ئەگەر لە لایەن گرووپەكەی ئەوەوە پەخشنەكرابوو باوەڕی پێنەكاو ڕەتی بكاتەوە. واتە زۆربەی هەرە زۆری ئێمە، قەناعەتی پێشوەختینەمان هەیە و بە پێی ڕەش و سپی، مامەڵە لە گەڵ هەواڵ دەكەین.
بۆ نمونە، ئەو هەواڵەی پێش چەند ڕۆژێك لە سایتە عەرەبیەكان بڵاو بوویەوە، سەبارەت بە ڕێزدار حاكم ڕزگار، بێ شرۆڤەكردن و تاوتوو كردن، هەڵەیەكی كوشندەیە نیشانەی چەپ بدەین بە سەر ئەم كەسایەتیە. لە بەر ئەوە نا، كە حاكم ڕزگار وەك دۆستێك دەناسم، بەڵكو بە سەرنجدانێكی گشتی دەتوانین بڵێین مرۆڤێكی تێگەیشتوو و هێمن، وەك دادیارێكیش، دەستپاك و دڵسۆز و ئەمینە بۆ كارەكەكەی خۆی. بەڵام ئەمە مانای ئەوە ناگەیەنێ ئێمە ڕەخنەی لێنەگرین. ساڵی پار، لە كاتی هەڵبژاردن بۆ پەرلەمانی كوردستان، نامەیەكم ئاراستەی حاكم ڕزگار كرد، كە من پێم هەڵە بوو، بەڕێزیان ئەو دەسكەوتانەی هەیەتی بیانكاتە قوربانی وەهمێكی پێشوەخت دۆڕاو: وەهمەكەش ئەوەیە بتەوێ لە ژێر چەتری حزبێكی گەنیو چاكسازی بكەی.
بەڵام ئایا ئەمە ئەوە دەگەیەنێ، ئێمە تۆمەتی ناشیرین و قێزەوون، بدەینە پاڵ كەسایەتیەكی ناودار و بە سوود، بۆ پێكهاتەی كورد وەك حاكم ڕزگار؟ بێگومان نەخێر. چونكە هەر هەواڵێك لە ڕاگەیاندنەوە بۆ ئێمە بێ، پێویستە یەكەمجار تەماشای لایەنی پەخشكەر بین، دووەم چۆنیەتی داڕشتنی هەواڵەكەو ئامانجەكان و ئەوجا لە هەمووی گرنگتر، دیراسەكردن و شرۆڤەكردنی هەواڵەكەو ماددەی هەواڵەكەش، كە بۆ نموونە لێرەدا حاكم ڕزگارە. بە كوێری و نەزانی كەوتنە توانج و پەلار هاوێشتنە خەڵك، كارێكی بە سوود نیە بۆ هیچ كەسێكمان. وێڕای ئەوەی ئەم جۆرە هەواڵانە لە زهنیەتی گشتی ئاساییشی كۆمەڵگاكەمان دەدەن. ئەمڕۆ كورد، بە دەست بێ هیوایی دەناڵێنی. ئەمەیان نەخۆشیەكی شێرپەنجەیە لە ناومان دەبێ بنبڕ بكرێ. مرۆڤ گەر هیوای نەما، ئیتر ڕێزی بۆ خۆیی و خەڵكانی خۆیی و مێژوو و كەلتوری خۆی نامێنێ و دەبێتە كائینێكی نەرێنی و توانای تەحەددیاتەكانی ژیانی نامێنێ و، ئیتر هەر بە ڕەش سەیری دونیا و شتەكان دەكا و ئەگەری توانەوەی ئەم جۆرە، لە هەر پێكهاتەیەكی نامۆدا، دەگاتە ئەو پەڕی زۆری!
لێرەدا ئێمە پێویستە بە ڕەچاوكردنی زۆر ئاست، بە ڕۆحێكی لێپرسراوانە، مامەڵە بكەین لە بواری ڕاگەیاندندا. ئەگەرنا، هەواڵ و وتار و كۆی میدیا، وەك هات و هاواری مرۆڤەكانی خێڵی لێدێ لە كۆندا، كە لە نێو دەشت و پێدرە و چیاو چۆڵ، وون دەبوو!