دەسەڵاتێکی تێکەڵە، تۆتالیتاریزم، فاشیزم، ئۆلگاریشی

Wednesday, 19/02/2014, 12:00

2176 بینراوە

دەسەڵاتی کوردی لەسەر هێلکەی ترس کڕکەوتووە، لەزەمینەیەکی لەباردا هەڵیدێنێت.
پیاوەشاخاویەکان نابن بەپیاوی مەدەنی، مەیمون نابێت بەدارتاش.
ئێمەناتوانین سروشتی دەسەڵاتی کوردی دەست نیشان بکەین، واتا ناتوانین لەپۆڵێنی سیستەمەسیاسییەکاندا ڕیز بەندی بۆ بکەین و یەکێک لەسیستەمەسیاسییەکانی بەبەردابکەین و کاڵای پڕبەباڵای بێت، بەڵام دەتوانین توخمەکانی فاشیزم و تۆتالیتاریزم و ئۆلگاریشی، لەناودا بدۆزینەوە.
لەکێشەکانی ناسینەوەی دەسەڵاتی کوردی بونی چەند توخمێکەلەناوی دا، هاوکات دەمامکدارەترسنۆکەڕووی ڕاستی خۆی دەشارێتەوە، جلی دیمۆکراسی دەپۆشێت و هەوڵی یەک ڕەنگ کردنی کۆ مەڵگا دەدات و خەوی پێوەدەبینێت و ڕابردوو پیرۆز دەکات دا هاتوو دەکوژێت.
تێکەڵی دەسەڵات وای کردووەبەئاسانی نەتوانرێت، کەئەم ڤایرۆسەدەست نیشان بکرێت کەڕۆژ بەڕۆژ زیاتر جەستەی کۆمەڵگا دەخوات، تا دەست نیشانی دەردەکەنەکەین ناتوانین چارەسەری پێشنیار بکەین، کەباوەڕم وایەهەوڵدان بۆ ڕیفۆرم لەلایەن دەسەڵاتەوەشتێکی بێمانایەسەرابێکەقەت پێی ناگەین.ستالین چەند چاکسازی کرد دەسەڵاتی کوردێش هەر ئەوەندە، تاکەچارەسەر گۆڕێنی ڕیشەی ئەو دەسەڵاتەیەفرێدانییەتی بۆدەرەوەی گۆڕەپانی سیاسی ئەوەش کارێکەلەقودرەتی هەموکۆ مەڵگایەکدا هەیەئەگەڕ بەحاڵی خۆیان مەمنون نەبن و لەوەهمی دەسەڵات و دەسەڵاتی وەهم تێبگەن.
دەسەڵات پوشەهەر سات و کاتێک میللەت دەتوانێ گڕی بەردا تێ، جیاوازییەک نییەلەنێوان دەسەڵات ئەگەر توخمەکانی فاشیزم و تۆتالیتاریزم هتد هەبن، ستەمکار ستەمکارە.
هەنووکەزۆر گرنگەلەدەسەڵات تێبگەین، باسکردنی دەسەڵات نابێ لەچوارجێوەیەکی وەسفی دا بمێنێتەوە، بەڵکو بەشێوەیەکی زانستی ڕونبکرێتەوەبۆ دەر خستنی ئەوەی کەشاراوەیە.چونکەباسکردنی لەچوارچێوەیەکی وەسفی دا خزمەت بەدەسەڵات دەکات و کێشەکەئاڵۆزتر دەکات.
یەکێک لەخەسڵەتەکانی تۆتالیتاریزم لەهەمانکاتدا فاشێزمیش بونی سەرکردەیەکی
موقەددەسەیان بابڵێین موقەددەسکراوە، ئەم خەسڵەتەش یەکێکەلەو خاسڵەتانەی کە لەناو دەسەڵاتی کوردیدا هەیە.هەردوو پارتی دەسەڵات دار (ێ ن ک و پ د ک) لەڕێگەی میدیا کۆنتڕۆڵکارەکانیانەوەلەهەوڵی بەکاریزماکردنو موقەددەس کردنی سەرۆک دابوون لەها مانکاتدا هەوڵی بەحەکیم کردنیان دراوە، واتەسەرۆک هەڵەناکات تەنانەت ئەگەر خیانەتیش بکات ئەوەحیکمەتێکی تیادایە! ئەم میدیایەنازناوی وەهمی دەکات بەبەرگی سەرۆکەکانی پارتەدەسەڵاتدارەکان لەیەک کاتدا سەرۆک حەکیمەو هاوکات قارەمانیشە، جەنگاوەرە و پاڵێوراوە پۆ خەڵاتی ئاشتی جێگری ئەنتەر ناسیۆنالە و تاوانباری شەڕی ناو خۆشە! کۆمیدیا کەسنوری خۆی تێپەڕاند دەبێت بەشێت خانە.
بەڵام دەبێت دەسەڵاتی میدیا لەبەر چاو بگرین وەک ئۆجەلان دەڵێت: میدیا بەکاریگەرترین ئامرازە بۆ شتنەوەی مێشک و دڵ.دەسەڵات لەڕێگەی میدیا کۆنترٶڵکەرەکانییەوەدەست بەسەر ئاوەزی کۆماڵگا دا دەگرێت دای دەرزێنێتت شەڕی لەگەڵ دەکات دەسەڵات کەم تەرخەم نەبووە لەم لایەنەوەتا ئەوجێگایەی ویستویەتی یان توانیویەتی شەڕی لەگەڵ عەقڵی کۆمەڵگا داکردووەتاکی بێ ئیرادەی دروست کردووە، ئینتیما بۆحزب لەسەروی نیشتمانەوەیەهەڵبەت لای ئەو عەقڵانەی کەژەنگی دەسەڵاتیان گرتووە، نەک هەموو کۆمەڵگا.
نەبونی توانای دایەلۆگ، وەک خاسڵەتێکی هاوبەش لانێوان دەسەڵاتی کوردی و تۆتالیتاریزم گەواهی دەری ئەوڕاستییەیە، کەدەڵێین دەسەڵات توخمی تۆتالیتاری تیایە.تاکەبەدیلی دیالۆگ لای تۆتالیتاریزم تیرۆرە، تیرۆر وەڵامی هەمو ئەوپرسیارانەیەکەلەشەرعییەتی دەسەڵات دەکرێن، تاکەئومێدی دەسەڵاتیشەبۆ وەڵامی ئەو پرسیارانەی کەنەکراون، لەوانەیەبکرێن.توخمی تیرۆر هەمیشەییەتەنانەت پیاوەکانی دەسەڵاتیش دەگرێتەوە.
ئەوانەی لەگەڵ حزب ناکۆکن دوژمنی حیزبن، بۆیە تیرۆر ئامرازێکە بۆ نەهێشتنی جیاوازیەکان وەڵامێکی ئامادەیە بۆ هەموو پرسیارەکان لەم بارەیەوە تیرۆرکردنی سوران و سەردەشت و کاوە گەرمیانی ڕشتنی خوێنی هاوڵاتیان لە شوبات دا گەواهی دەرن بۆ بونی توخمی تیرۆر لەناو دەسەڵاتی کوردی، مشتێک نمونەی خەروارێکە..
تیرۆرکردنی ڕۆژنامەنوسان هەوڵێکەبۆ تۆقاندن کەتۆقاندنیش یەکێکی ترەلەتوخمەکانی تۆتالیتاریزم.
لەلایەنی سیاسی و سەربازییەوەتوخمەکانی تۆتالیتاریزم ئامادەن لەناو دەسەڵاتدا، هەردو دەزگای پاراستن و زانیاری ئەرکی دەزگای (چیکا) دەبینن دەزگایەکی پۆلیسی نهێنی بو لەسەردەمی ڕژێمی تۆتالیتاریزمی سۆڤیەت، جیا وازی لەتواناو ناوەکەیاندایەچونکەئەم دەزگایانەنیشتیمانی نین کۆنتڕۆڵی حزب و بنەماڵەن.
لەلایەنی ئابوریشەوەحزب هەوڵی سەرکردایەتیکردنی مەرکەزی ئابوری دەدات دیسان ئەمەش خەسڵەتێکی هاو بەشەلەنێوان دەسەڵاتی کوردی وتۆتالیتاریزم، ئەمەش ترسناکەچونکە:ئابوری دەسەڵاتەدەسەڵاتی ئابوریش سنوری نییەتا ئاستی بەکۆیلەکردنی کۆمەڵگا.
دەسەڵاتێک کەسەرکردایەتی مەرکەزی ئابوری بکات دوحزب دوو کۆمپانیا دەست بەسەر ئابوری دابگرن، دەبێ کۆمەڵگا باجێکی گەورەبدات، چونکەبەئارەزوی خۆیان کۆمەڵگا هەڵدەسوڕێنن و بەرەو کەناری خەونەکانی خۆیانی دەبەن و دەی خەسێنن
کاتێک دەسەڵات (کۆمەڵیک مافیایان بنەماڵەیەک) دەست بەسەر ئابوری دا دەگرێت بەئارەزوی خۆیان بازار هەڵدەسوڕینن هاوکات خێری بەکۆمەڵگا دەکەن دەی کەن بەموچەخۆرجارجاریش ژیانی خەڵک قورس دەکەن قەیران دروست دەکەن، چارەسەریش لەگیرفانیاندایەلەکۆتایدا وک قارەمان خۆیان نمایش دەکەن.بەموچەخۆر کردنی کۆمەڵگا هەوڵێکەبۆکۆیلەکردنی ئەمەشهەرلەسەرەتاوەدەسەڵات بەبەرنامەکاری بۆکردووەچونکەلەحاڵەتێکی وادا کەئابوری و بازار کۆنترۆلی خۆیەتی هەرکات ویستی ڕای دەگرێت لەجولەی دەخات لەم وڵاتەیکەپیاوەشاخاویەکان حوکمی دەکەن کەرامەتی مرۆڤ بەستراوەتەوەبەئابوری ئابوری و سامانێش لەگیر فانی حزب دایەنەک لەبازاڕو کاردا.
هەرچەندەپیاوەەشاخاویەکان لافی دیموکراسی لێدەدەن بەڵام تاک توانای بەشداری کردنی سیاسی نییەلەڕێگەی هەڵبژاردنەوەشتێکی ڕوکەشانەیەفێڵێکی تۆتالیتارییەلەم لایەنەوەدیمۆکراسیی نییە، فێڵوکراتییەحکومەتێکەلەسەر بنەمای فێڵ.بەکورتی دوای جەند جار هاڵبژاردن هیچ لەبارودۆخەکا نەگۆڕا هاوڵاتیان نائومێد بوون چونکەشێڕ هەر پاشای وڵاتە!ئەمەش پەرجوی هەڵبژاردنەلەم وڵاتەبەڵێ شتەموقەددەسەکان گۆڕانیان بۆنییەهەرچەندەکۆن و خرابیش بن ئەمەبۆسەرۆکيش وایەموقەددەس کراوە، نیچەوتەنی هەرشتێک بۆ ماوەیەکی زۆر لەشوێنێکدا مایەوەبۆگەن دەبێت.
لەڕوی کۆمەڵایەتیشەوەدەسەڵات دوچینی جیاواز دروست دەکات بەکورتی گەمژەی خۆشبەخت و عاقڵی بەدبەخت لەسەردەمی ستالین دا کەسانێك کەلێهاتوو بوون بەپێوەری حزب کۆمەڵێک ماف و ئمتیازاتیان درایە، لێهاتوو ئەوانەبوون کەتوانای گوێڕایەڵیان زۆر بوو لەم لایەنەوەوەک کادرێکی پێشکەوتووی پارتی وابوون بۆ گوێڕایەڵی ستالین یان سەرک
ئێستا باگوزەرێک بەناو دنیای فاشێزم دابکەین بزانین پیاوا شاخاویەکان چ سەرو سەودایەکیان لەگەل فاشێزم دا هەیە.فاشیزم بریتییەلەگشتگەرایی واتا پارتێکدەستبەسەر هەمو جومگەکانی دەسەڵاتدابگرێت ڕێكخراوێکی سەر بەخۆ نەبێت و هەمو دامو دازگاکان کۆنتڕۆڵی پاڕگێک بن.دیارەئەمەپێناسەیەکی گشتگیرەبۆ فاشیزم بەڵام ئێمەنامانەوێ بڵێین دەسەڵاتی کوردی فاشزمە، بەڵکوبۆهەندێ توخمی فاشێزم دەگەڕێینلەناو دەسەڵاتدا چونکا دەسەڵاتی کوردی ناتوانێت فاشێزمی تەواو بێت چونکەناتوانێت، لەهەمانکاتدا لەهەندێ جێگا فاشیزم و تۆتالیتاریزم تێکەڵدەبن وەک فاشیزمی تۆتالیتار.
بەهامان شێوەی تۆتالیتاریزم فاشێزمیش خاوەنی سەرکردەیەکی موقەددەس کراوە
بەڵام ئەم خاڵەمان لەتۆتالیتاریزم دا رون کردەوە، پێویست ناکات دوبارەباسی چۆنیەتی بەکاریزماکردنی سەرۆک بکەین.هەوڵدان بۆ سەپاندنی دەسەڵاتی تاک حزبی وەک خەسڵەتێکی فاشێزم لەشەڕێ ناو خۆدا خۆی بەیانکرد بەڵام ئەم خەونەیانئەم خەسڵەتەلەبارچوو، هەرچەندەلەناوچەی زەردو سەوز تائێستاش یەک پارت دەستی بەسەر هەمو جومگەکانی دەسەڵات دا گرتووە.هەوڵدان بۆ بەپارتی کردنی کۆمەڵگا یان سەوزو زەردکردنی کۆ مەڵگا هەوڵێکی فاشیزمانەیەکڕێنی دەنگی خەڵک وکەس شێیەنی سەرۆکایەتی نییەیانسەرۆک باشتریینەوتەیەکی فاشیزمەهیتلەریش پێی وابوو باشترینەلەبەر ئەوەی ئارییە،
لۆجیکی سیاسی و کۆمەڵایەتی فاشێزم ئەوەیە:ئەگەر بۆ خۆمان نەبێت، ناش هێڵین بۆ کەسی تر بێت بەکوردی هەر ئێمەدوای ئێمەتۆفان.ئەمەش هاو واتای ئەو قسەیەکەسەرۆکی پارتی وتبووی:ئەگەر شۆڕشمان پێنەکرێت، پێمان تێک دەدرێت ئەمەلۆجیکی فاشیزمە. لەجێگایەکی ترداو لەزەمەنێکی جیاواز لەم وتەیەی پێشتر باسمانکردبارزانی دەڵێت:ئەگەر بپرسن چۆن پردێکدروست بکەین نازانین، بەڵام ئەگەر بپرسن چٶن دەرووخێت دەی ڕوخێنین.
تاڵەبانیش فەرمایشێکی وای هەیەکەدەڵێت:دەوڵەتی کوردی خەونێکی شاعرانەیەئەمەش لۆجیکی فاشیزمەچونکەتاڵەبانی دڵنیایەلەوەی کەلەسەر دەستی ئەو دەوڵەتی کوردی دروست نا بێت بۆیەدەیەوێت هەر نەبێت.کاتێکیش حزب لەژێردەسەڵاتی تاکەکەسێک دایەیان چەند کەسێکی بنەماڵەیەکدا و هاموو بەرپرسەکانیش لەبەرگی سەرۆکدا کاردەکەن فاشیزم نەبێتچیتر نییە.
بەڵام پیاوەشاخاویەکان دەزانن دوا ڕۆژ بۆئازادی خوازان و دیموکرات خوازانەبۆیەبەلۆجیکی فاشیزم وڵێت وێراندەکەن، مادام بۆئێمەنابێت نا بێ بۆ کەسی تریش بێت.
دەسەڵێت و ئۆلگاریشی ئەفلاتون لەکۆماردا دەڵێت:لەوشوێنەی پلەو پایەبەرز دەبێتەوەبۆ پارەو سامان واتا پارەپێووەردەبێت بۆ هەموشتێک ئەوەحکومەتێکی ئۆلگاریشییە.لەکۆمەڵگای ئۆلگاریشدا کەسێک چەند کارێک دەکات ئەواتا سیاسیەکان لەهەمانکاتدا بازرگانیش دەکەن ئەمەش خەسڵەتێکی ئۆلگاریشییەلەناودەسەڵاتی پیاوەشاخاوییەکان.
پاشان ئەفلاتون دەڵێت :لەناو حکومەتێکی وادا زانست و مەعریفەهیچبەهایەکی نییە، لای دەسەڵێت دارانی کوردێش هێز دایکی زانستەکانەهەروەها پارەش چاوی ئەوانەدنیای پێ دەبینن، ئەمەش لەناو کۆمەڵگای کوردیدا ڕەنگی داوەتەوەبەجۆرێک خەڵکی بەچاوی پارەو بەر ژەوەندی حەقیقەت دەبینن.هەروەها ئەرستۆ لەکتێبیسیاسەتدا دەڵێت :ئەو سیستەمانەی بۆ بەرژەوەندی دەسەڵێت داران کاردەکەن ئەگەر بەهۆی چەند کەسێکەوەبێت ئەوەئۆلگاریشییە.
کەواتەگۆڕانی بەعس بۆدەسەڵێتی کوردی گۆڕانێکی فیزیایی بوو، لەچەشنی زەڵێتە، دەسەڵێتێکی تێکەڵی تۆتالیتارو فاشیزم وئۆلگاریشیمان بۆمایەوە.ئەرکی ئێمەلادانی ئەم ڤایرۆسانەیەهاوڕییان بەجۆرێک بیان گۆرین بۆ توخمێکی نوێ چونکەئەمانەکۆمەڵگایەکی بێ مۆڕال دروست دەکەن کۆمەڵگای بێ مۆڕاڵیش کۆمەڵگایەکی گوێڕایەڵ و کۆیلەو بێ خێرەوچانسی مانەوەی نییە