ئێڕاق،، لەنێوان بێنەو بەرەی تاران و ڕیازدا !

Wednesday, 15/01/2014, 12:00

ئەو رووداوانەی کە لە رۆژانی دوایی عێڕاقی گەیاندە ریزی هەواڵەکان لە دونیادا، گرژی وئاڵۆزییەکانی نەو خۆی ئەو وڵاتەیە . ئەو گرژیانە کە سەردەمێک هۆیەکەی لە ناو خۆ بوو. بەڵام لەوسەردەمەدا وڵاتانی ناوچە حەول دەدەن ئەو گرژیانە پەرە پێبدەن. مێژووی عێڕاق پڕە لە کێشەکانی جۆراوجۆو بەو واتایە دەستەیەک حە ولیان دەدا دەستەیەکی دیکە بخەنە ژێر ڕکێفی خۆیان. شیعەکان هەتا رووخانی دەوڵەتی بەعس یەکێک لە قوربانیەکانی دەسەڵات بون لەو وڵاتەدا. ئێستێ لە فکری قەرەبو کردنەوەی ئەو نەهامەتیانەدان کە بەسەریان هاتووە. سوننەکانیش لەو چوارچێوەیەدا بەدەر نین .
ئەوانەی چەند دەیە حاکمی بێ ئەملاو ئەولای ئەو وڵاتە بون ، کوردەکان وشیعەکانیان کردە قوربانی ئاواتەکانی ڕەگەزپەرەستانەی عەڕەبی، ئێستێ کە لە کەمینەدان سەودای گەڕانەوەی رابوردوویان لەو وڵاتە دەکەن. هەر چەناد کوردەکان لەو کێشانەدا هیچ رۆڵێکیان نییە بەڵام زەحمەتە لەو شەڕە لەو وڵاتەدا کە ئارەزووی جودا بونەوەیان هەیە ، نەکەو نە بەر پڕیشکی ئەو کێشانە .
نزیکی ٣ ساڵە کە مالیکی هەنگاوەکانی خۆی بۆ بە هێزکردنی خۆی وشیعەکانگرتۆتە پێش خۆی. ساڵی رابوردوو دەوڵەتی ناوەندی سەرهەڵدانی سوننەکانی بە توندی سەرکوت کرد ، سەرکوتێک کە دەنگی ناڕەزایەتی زۆرینەی سوننەکانی بە دوای خۆیدا هێنا. بەڵام لە بەرانبەردا سەرۆک وەزیرانی عێڕاق هێزێکی بە ناوی / دیجلە / وەڕێ خست تا لەو رێگایەوە بتوانێ لە ناوچە سوننە نشینەکان و ناوچە کوردنشینەکان کە لە دەرەوەی دەسەڵاتی ویدا لە کوردوستان بون دەست رۆیشتوو ببێ . لە لایەکی دیکە سوننکان رۆژ لەرۆژ زیاتر پەراوێز دەکران و لە شانۆی سیاسیداوەڵادەنران .بەڵام بەسەر هەڵدانی خەڵکی سوریە هەمیسان گیانێکی تازەیان هاتەوە بەرێ. ئاواتو سەرکەوتنی سەرهەڵدانی سوننەکان لە سوریە ئەو بیرۆکەیە ی بە هێز کرد کە لەو رێیەوە دەتاوانن باڵانسی هێز لە بەرانبەر شیعەکاندا پێک بێنن. بەڵام شۆڕشی سوریە بە هاتنی گرووپە توند ئاژۆکان بە لا ڕێ دا براو ئارەزوی سوننەکان وەک خواستی گرووپە توند ئاژۆکان بە حیساب هێنرا.
جگە لە بێنەو بەرەی دەسەڵاتی سوننەوشیعە ئایا دەتوانین بنەی توندوتیژی ئەوڕۆلە عێڕاق لە چوارچێوەی بێنەو بەرەکانی / تاران و / ریاز / دا هەڵسەنگێنین؟ ئەوەی کە لە سەرتا دەبێ ئاماژەی پێ بکەین ئەوەیە کە تێکچونی باڵانسی هێز لە عێڕاق سەرچاوەی سەرەکیە بۆ ئەو بارگرژیانەی.بەڵام ئایا هۆی سەرەکی ئەو گرژیانە دەکرێ بە شەڕێکی پیرۆز ناوزەد کەین؟ کە ئاوری ئەو شەڕە لە تاران و ریاز سەرچاوەی گرتوە ؟ تاران حەول دەدا تۆڵەی شیعەکانی ،بەحریەن سوریە، لە عەڕەبستان بکاتەوە وریازیش بە دوای تۆڵەی سوننەکانی سوریەو دەست تێوەردانی ئێران لە لوبنان وگەڕانەوەی بۆ چوار چێوەی دەسەڵاتی وڵاتانی عەڕەبی سوننە ئایینە. (و: لەکاتی وادا ئایینی کوێرە سوننە ،،نە شیعە نە سوننە باشترین کارەتا خۆت بەدوور ڕاگری !!) .
هەر چەند لە پێشوودا تورکیە دەیخواست بە پشتیوانی لە خواستەکانی سوننەکان سەرپەرەستی ئەو ئاڵۆزیانە وەئەستۆ بگرێ بە ڵام ئاڵۆزێی بارودۆخی سوریە وسەرنەکەوتنی ئەو وڵاتە وای کرد کە لە عێڕاق دوور بکەوێتەوە.
شیعەکان نوێنەری سیاسەتی ئێران :
بۆ ئەو چاوە دێرانەی کە نە چونە عێڕاقو لە نزیکەوە نەیاندیوە لەوانەیە زۆر هاسان بێ شەڕی سوننەکان و دەسەڵاتی ناوەندی لە چوار چیوەی نێوان دەوڵەتو گرووپە ترۆریستەکان لێک دەنەوە بەڵام بە چون بۆ ناوچەکانی دیکەی عێڕاق بە روونی دەردەکەوێ کە کێ لە عێڕاق عەڕەبی حاکمە وچٶن سیاسەتێک پەیڕەو دەکرێ .لە وڵاتێک کە پێشینەی ٨ساڵ شەڕی لە گەڵ
کۆماری ئیسلامیدا هەیە ئایا دەتوانن بیر بکەنەوە کە وێنەکانی رێبەرانی کۆماری ئیسلامی لە شەقامەکامدا لە بەغدا بە بێ دڕاندن هەر لە جێگای خۆیانن! لە حاڵێکدا رۆژانە دەیان کاری ترۆریستی لە دەغدا روودەدەن !
لە وڵاتێک کە بۆ چەند دەیەیە شەڕی ناسنامەو ،سیاسی، نیزامی ، وێکڕا بەرێوە چون لە چوکترین کێشە کە لە گەڵ دەوڵەتی ناوەندی و سوننەکان دێتە پێشێ کۆماری ئیسلامی هاوکاری خۆی بۆ دەسەڵاتی بەغدا رادەگەیەنێ ! بۆ کۆماری ئیسلامی عێڕاق گرینگی تایبەتی هەیە ، گرینگی ستڕاتیژی، کە ناسنامەو ئارامی وقازانجی ئەو وڵاتەش دەگرێتەوە. لە لایەکی دیکەوە دەبێ عێڕاق ببێتە عێڕاقی شیعە ،چون ناوەندەکانی ئایینی وسەرەکی هەموو شیعەکان لەو وڵاتەیە .هەر چەند کە کۆماری ئیسلامی دەخوازێ کە دەسەڵاتی سیاسی لە ناوەندەکانی ئایینی بە هێز دەکەوێ وبیانکاتە ناوەندێکی ئایینی بەڵام لاواز .
دوو شاری کەربەلاو نەجەف جودا لەو سیاسەتە دەنرخێنرێ ،ئێران ئیزن نادا لە جیرانەتی وی هاوسێیەکی سوننە ئایین دەسەڵاتی هەبێ ،لە هەمان حاڵدا رێگە نادا دێمۆکڕاسی جێگای خۆی بکاتەوە کە دەبێتە هۆی داخوازیەکانی بە هێزبونی ویستی خەڵک . سەر ئەنجام ئەوەی کۆماری ئیسلامی لە ناوچەکەدا وبەتایبەت لە عێڕاق بە ڕێوەی دەبا بۆ قازانجی سیستمی خۆیەتی نە ویستو خواستی گشتی ئەو وڵاتە. بۆیە خۆ پیشاندانەکانی ساڵی ١٣٨٨ هەتاوی ،دروشمی نەسوریە ، نە لوبنان ،یان دەگوتەوە.
دەوڵەتی ناوەندی هەتائەوڕۆ هیچ نەرمییەکی بۆ خواستی سەننەکان لە خۆی نیشان نەداوە . بۆ وڵاتێک کە لە حاڵی بونیاد نانی سیستمێکی تازەیە وا باشترنەبوو کە بۆ پێکەوە ژیانی ناسنامەیی هەنگاو نرابا ؟ بۆیە دەبێ بپرسین ئەو گشتە توند ئاژۆیەیە بۆ چییە؟ لە روانگەی کۆماری ئیسلامی هەر چەشنە تێکۆشانێکی سوننەکان بۆ دابەشکردنی هێز لە بەغدا بەرابەرە بە گەڕانەوەی عەڕەبی سوننە بۆ دەسەڵات. ئەو گەڕانەوەیە لە درێژ خایەندا دەتوانێ عێڕاق بکاتە وڵاتێکی سەربەخۆی سیاسی .لە وەها بارودۆخێکدا دەوڵەتی ناوەندی لە لایان ئێرانەوە پشتیوانی لێ دەکرێ وئامریکاش خوازیاری سەقامگیری سیاسیە وبەغداش داخوازیەکانی سوننەکان بە شەڕی خۆیبە دژی ترۆر هەڵدەسەنگێنێ .
سوننەکان وئاواتەکانی عەڕەبستان :
لە بەراوردکردنی سیاسەتدا سوننەکان لە عێڕاق لە لەیەک شیعە و لایەکی دیکە کورد گەمارۆی داون . لە وەها بارودۆخێکدا سوننەکان بە توندی هەست بە شکست دەکەن و لە هەر دەگایەک دەدەن تا ناسنامەی خۆیان وەدەست بێنن ویاخود رابوردووی خۆیان دووبارە ببیننەوە. عەڕەبستانی سعودی یەکێک لەو ئەکتەرانەیە کە بە تەواوی هێز پشتیوانی لە جەغزی سیاسی خۆی کە بەدەر بووە ورێگای توندوو تیژی گرتۆتە بەر دەکا. عەڕەبستان وەکو تورکیە لە حیسابی سیاسی سوریە سەرکەوتوو نەبوو. بۆیە پشتیوانی گرووپە توندئاژۆکان دەکا کە سوریەو عێڕاقیان کردۆتە گۆڕەپانی خۆیان . بۆ عەڕەبستان ، عێڕاق وڵاتێکی لە دەست چووە ! کە شیعەکان بە نوێنەرایەتی کۆماری ئیسلامی بەرەو پێشی دەبەن. بۆیە نابێ ئیزن بدرێ کە پڕۆسەی هێزودەسەڵاتی شیعەکان بەردوامبێ .لە هەمان حاڵدا کەشو هەوای سیاسی و ئاڵۆز رێگا بە عەڕەبستان دەدا کە لە رێگای کەمکردنەوەی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی لەو وڵاتە هەنگاو بنێ وهەر وەها لە پێوەلکاندنی جوغڕافیای ناچە سوننەکانی سوریە وعێڕاق بۆ زەختکردن لەسەر شیعەی عێڕاق کەڵک وەردەگرێ .ئەوەی کە لە کۆتاییدا پێویستە ئاماژەی پێ بکرێ بومە لەرزەی نێوان دوو مەزن زەندۆڵی سوننەو شیعەیە لە ناچەکەدا .
بەرهەمی زەختەکانی تاران و ریازە کە خەڵکی (بێ تاوان) ی سوریەو عێڕاق زەجری بۆ دەدەن .لە حاڵی حازردا دەوڵەتی عێڕاق بە بیانوی سەرکوتی گرووپە توندئاژۆکان تێکەڵاوی شەڕی سەرکوت کردنی سوننەکان بووە. ولە هەمان حاڵدا گرووپەکانی ترۆریستیبونەتە ئامرازێک بۆ بە ئەنجام گەیاندنی شەڕی هێزو دەسەڵات لە،، تاران ،و،لە ،،ریاز !!؟؟

لە نوسینی: حیسام دەست پێش، مامۆستای زانستە سیاسیەکان لە هەولێر .
وەرگێڕانەوە بۆهەگوین زمانی کوردی : جەعفەر کەریمی .
لە رووپەڕی ،بی، بی، سی ، بۆ ،رووپەڕی ،کوردوستان پۆست .
١٥/١/٢٠١٤