ژنێوی سێ

Sunday, 26/01/2014, 12:00

بە هۆی هەڵکەوتەی جوغڕافیای سیاسی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست مرۆو دەتوانێ وای بۆ بچێ کە چارەسەری کێشە سیاسیەکان ودامەزراندنی ئابوریەکی قازانج گشتی گەلێک دژوارە. کولتوری جیاواز، زمانی جیاواز،لە سەرووی هەموان ئایین کاریگەری هەرە مەزنی هەیە لەو بارودۆخەی کە لە بەشێک لە جوغڕافیای کۆمەڵگای نێونەتەوەیی لە گوێ زەویدا. شەڕی یەکەم ودووهەمی جیهانی ئەزمونێکی باش سیاسی وئابوری گەورەی داوەتە دەست زلهێزەکان وئورووپیەکان. ئەوان بە ئێمە ی گەلانی رۆژهەڵاتی ناوین دوو قسەیان هەیە: یەکەم گوتنیان ئەوەیە کە سیاسەت بە بێ ئێمە لە لای ئێوە بە ڕێوە ناچێ؟ گوتنی دووهەم ئەوەیە کە ئەو سەروەتو سامانەی کە ژێرخانی ئابوری ئێوەیان تەنیوە بە بێ میکانیزمی پێشکەوتوی ئێمە بۆتان جێ بە جێ نابێ بەو واتایە رێگای سیاسەت لە لایان ئێمەوە دیکتە دەکرێ ئێوەش مەجبورن بەڕێوەی بەرن ئەو دوو بابەتە وایان کردووە کە وڵاتانی زلهێز شەڕو ناکۆکی وماڵ وێرانی باوێنە سەر وڵاتانی خاوەن سامان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
ساتو سەودای ئابوری، سیاسی، لە سەر نەتەوەی کورد بە پێی بەڵگە مێژوویەکانی سەدەی رابوردوو ئەو پەیامەمان پێ دەدا کە لە هیچ قۆناغێکی ئاستەمو هەستیاری سەردەمدا نابێ حەڕەکەتی رزگاری خوازی کورد بۆ گەیشتن بە مافەکانمان دەستەمۆو گوێڕایەڵی هیچ وڵاتێکی زلهێز وناوچەیی ببێ. یەکێک لە دوکتورینە هەرە قڕێژەکانی زلهێزەکان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دروست کردنی دیکتاتۆڕەکانە لەلایان خۆیانەوە.(لیبی،ئێران، تونس، سوریە، میسر.....) هەتا سەردەمانێک کە بەرژەوەندی ئەوان بپارێزێ .نمونەی هەرە زیندوو وڵاتی ئەفغانستانە کە کاتی دونیا دوو جەمسەری (ئیمپریالیسم وکومونیزم) کە لە دژی سۆڤیەتی پێشوو رێکخراوەی تالبانیان پێک هێناو بە یارمەتی رۆژئاوا دروست بووکە ئێستێ لەسەر دەستیان ماوەتەوە وناتوانن چۆنی لە ناو بەرن.
من پێم وایە ئەو شەڕەی کە لە رۆژئاوا بەسەر کورددا سەپاوە زۆر گرانترە لەو شەڕانەی کە لە پێشوودا حیزبە کوردیەکان بەرانبەر بە داگیرکار کردویانە. لەشەڕی رۆژئاوادا جگە لە کەسانی چەکداری ناوخۆیی لە دەیان وڵاتانی دیکەش روویان لە رۆژئاوا کردووە وماڵ ومنداڵی کوردیان بۆ کوشتن بە حەڵاڵ دەزانن.لەو گێژاوەیەدا رۆڵی سەرەکی وەبەر کۆماری ئیسلامی دەکەوێ کە بە هیچ شێوەیەک رازی نابێ بە لە دەست دانی بەشار ئەسەد. نزیک بونی سنور سوریە لە ئیسراییل و کێشەی کورد لە رۆژئاوا دەکرێ بە دوو هۆی سەرەکی ناوزەد بکەین.لە ژنێوی یەکدا بۆیان داخوازی وڵاتانی بەشدار پێک نەهات چەند وڵاتێکیش لەو قەرارانەی کە لەسەری پابەند بون پاشگەز بونەوە.ئەو هۆکارە بوو بە دیاری کردنی ژنێوی دوو .
ژنێوی دووش واوێدەچێ بە پێی پێوست سەرکەو توو نابێ. وەلانانی نوێنەرانی راستەقینەی کورد لە رۆژئاوافەکتەرێکی سەرەکی ومەزن بوو بۆ نیوەچڵ مانەوەی ژنێوی دووهەروەها پێداگری دژبەرانی بەشار ئەسەر بۆ لەسەر کار لا چونی وی و گوێ رانەگرتن بۆ نوێنەری کورد لەسەر ئەو بابەتە وامان پێدەڵێ کە لاداهاتووی نزیکدا ژنێوەکانی دیش بەڕێوەن.چۆنیەتی سیاسەتی وڵاتانی عەڕەب بەرانبەر بە گرووپە چەکادارەکانی لایەنگری خۆیان ئاماژەیەکی دیکەیە بۆ بستنی ژنێوەکانی داهاتوو.
ژنێوی ١و٢،و رۆڵی روسیە لەهەمبەر کورد هەم لە سۆڤیەتی پێشوودا هەم دوای سۆڤیەت بێجگە لە پاراستنی بەرژەوەندی سیاسی وئابوری خۆیان هیچ شتێکی یەو تۆیان پێ نییە. (وتەی وەزیری دەرەوەی روسیە لە کاتی رووخانی قەزافیدا کە گوتی : کڵاویان لەسەر ناین!) ئەزمونی سیاسی سەدەی پێشوومان ئەوەمان پێ دەڵێ کە هیچ کات وڵاتانی زلهێز بە تایبەت رووسەکان نە لەو دوو ژنێوەدا ونە لە ژنێوەکانی دیکەشدا بۆ بەرژەوەندی کورد سیاسەت بەڕێوە نابەن. هەروەها بەرخۆدانی بێ وێنەی شەڕوانانی ،ی ،پ، گ، بە زویی دەری دەخا کە بەبێ بەشداری نوێنەرانی راستەقینەی کورد هیچ پەیمانێکی نێونەتەوەیی ناتوانێ بەرهەمێکی نێونەتەوەیی لە گەڵ خۆی بەدی کا.رێکاری سەرەکی بۆ داهاتوو دەکرێ ئاوا لێک بدەینەوە:
ئەندام و تاکی کورد هەر هەموویان لە یەک رۆژدا لەدایک نەبون، بەڵام هەموومان دەتوانین بۆ چارەسەری دۆزی نەتەوەکەمان پێکەوە بڕیار بدەین لە ژنێوەکانی داهاتوودا، لە کۆبونەوەکانی نێونەتەوییدالە رۆژانی ئایەندەدا پێکەوە بڕیار بدەین ،نوێنەرانی داهاتووی کۆڕو کۆبونەوەکانی داهاتووی نوێنەرانی کورد لە رۆژئاوادا نابێ زۆر پابەندی قەول وقەرارەکانی رووسەکان بن. ئێمە رێگوزەری تال وتفتی کۆماری کوردمان لە رۆژ هەڵاتی وڵات لە بیرە کە چۆنیان بە جێ هێشتین !؟