رێبەری گەلی كورد: ئەگەر چارەسەری دیموكراتیانە پێشنەكەوێت، شەڕ گران دەبێت

Monday, 03/05/2010, 12:00

رێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان پێرێ چاوی بە پارێزەرانی كەوت و، وشیاری ئەوەی دووپات كردەوە كە ئەگەر چارەسەری نەیەتە گۆڕێ، ئەو كات ئەگەری بەرپابوونی شەڕێكی گران هەیە. ئۆجەلان ووتی هەوڵی زۆرم دا بۆ ئاشتی، بەڵام ئێستا لە قۆنا‎غێكی جیاوازداین. لەسەر گۆڕانكاریەكانی دەستوریش هەڵسەنگاندنی سەرنج ڕاكێشی كردو ووتی، شەڕی ئۆلیگاریشی لە ئارادایە، ئێمە نابینە بەشێك لەو شەڕە.
رێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان پێرێ چاوی بە پاریزەرانی كەوت و گۆڕانكاری هەندێ لایەنی دەستوری بنەرەتی توركیای هەڵسەنگاند و ڕایگەیاند ئەو گۆڕانكاریانە دیموكراتیك نیین و ئاكەپە دەستوەر نادات لە ناوەڕۆكی دەستوری بنەڕەتی 12 سێپتەمبەر. ئۆجەلان سەبارەت بەو مژارە بەو شێوەیە دوا: وا دەیبینن ئەو پیشنیارەی رێ لەبەردەم لێپرسینەوەی كودەتاچیەكانی 12 سێپتەمبەر دەكاتەوە، ڕەت كرایەوە و گۆڕانكاریان بۆ ڕەوشی مندالانیش نەكرد. ئۆجەلان لەسەر ئەو بانگەشانەی كە گوایە بەدەپە بە هەڵوێستی خۆی خزمەت بە هێزی جەهەپە و مەهەپە دەكات ووتی: چ مانایەكی هەیە كە جەهەپە و مەهەپە هاوتەریب وەك یەك هەڵسەنگێنرێ؟ نازانن كە ئەوە ئێمەین زیاترین تێكۆشانمان لە بەرامبەر هێلی جەهەپە و مەهەپە كردووە ؟ ئەوە بانگەشەیەكی پووچ ، هەڵەو، شتێكی ناجدیە.
ئۆجەلان ووتی: هەلوێستی بە پرەنیسپانە لە سیاسەتدا زۆر گرنگە، ئەگەر بە پرەنیسپ نەبن، دەبنە خزمەتكار، لە زانستی كۆمەڵناسیدا لە هەڵسەنگاندنی دیاردە و ڕوداوێكدا بیر لە شتی ڕۆژانە و كاتی ناكاتەوە، بەڵكو بیر لە مەسەلەی درێژخایەن و ساڵانە و تەنانەت درێژتریش دەكاتەوە. ئەوەش لایەنە زانستییەكەیەتی.
ئۆجەلان ڕایگەیاند كە لە مەسەلەی دەستوری بنەڕەتی دا مرۆڤ دەكرێ گەل بەسەر بكاتەوە ، گەل ڕاستیەكان دەبێنێ ، شەڕی دوو هێزی ئۆلیگاریشی لە ئارادان، لەو شەڕەدا لایەنگری هیچ لایەنێك ناكەین. ئۆجەلان ڕایگەیاند كە سیاسەتمەدارانی كورد بێژەی دیموكراتێتی توركیا باش تێنەگەیشتون، لەسەر ئەوەش ووتی: من گوتم توركیا دیموكراتیزە بكەن، ئەو قسەیەی من بەو واتایە نایەت كە داكۆكی لە كوردان نەكەن. من گوتم لەو چوارچێوەیەدا داكۆكی لە مافی كوردان بكەن، ئەگەر نەتەوەپەرستێتی كورد پەیڕەو بكەن ئەوە كاریگەریەكی نەگەتیڤی دەبێ و دەتانخنكێنن، بەڵام ئەو شتانەیان نەكرد، نەیانتوانی كە یەكێتی دیموكراتی واتادار بخولقێنن.
ئۆجەلان هەر بۆ ئەوەش ڕەخنەی لە گروپە چەپڕەوەكان گرت و ڕایگەیاند كە بە بۆچونی ئەو، هێشتاش لە توركیا دەرفەتی بەرێوەبردنی سیاسەت لەسەر بنەمای دیموكراتی، ڕەنج و چینایەتی هەیە.
لەو چوارچێوەیەشدا ووتی: ئێوە نەتانتووانی بەری سیاسەت واڵا بكەن، هەموویان قەتیس مان. ئەگەر ئێوە لە دیموكراتیزەكردنی توركیادا سەركەوتبان، ئەوكات، بەربەستی لەسەدا 10 ی هەڵبژاردنەكانتان تێپەڕ دەكرد. من زۆر جار بۆچوونی خۆم لەپێناو بەجێهێنانی پێداویستی سیاسەتی دیموكراتیانە دەربڕی، داوامكرد ئاكادێمیاكانی سیاسەت دامەزرێنن، بەڵام شتێكی ئەوتۆ پێكنهات. دەبێ واتای هێرشەكەی سەر ئەحمەد تورك، ئەو ئامانجەی لەپشت ئەو هێرشەوە بوو باش ببێتە مایەی تێگەیشتن. ئەوانە كردەوەی دارێژراون، بەو هێرشانە دەیانەوێ بترسێنن و، بەوەش ڕایانكێشنە ڕێبازی خۆیان. رێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان وشیاریەكانی لەسەر داهاتووی توركیا دووپات كردەوەو ووتی: من فەرمان نادەم، كارێكی واش ئەخلاقیانە نابینم، هەفتەكانی ئایندە هەستیارن، من پێشتر گوتبوم قۆناغی سێیەمین كۆتایی هاتووە، من داوای جدیەت لە دەوڵەت دەكەم، لێرەوە بانگ لە سەرۆك وەزیر دەكەم ، نازانم یان ئیرادەی نییە یان هێزی نییە، بەڵام ئەگەر رێ لەبەردەم سیاسەتی دیموكراتیانە نەكەنەوە، هەموو كەسێ زیانمەند دەبێ. جارێكی تر دوبارەی دەكەمەوە، ئەگەر پەرە بە چارسەری نەدرێ ئەوە شەڕی دژوار ڕوو دەدەن.
لەوانەیە هەزاران كەس دەستبەسەر بكرێن، دەتوانن بڕیاری گرتنیشیان بدەن، دەبێ گەلەكەمان لە ئێستاوە ڕێ و شوێنی ئەوە ڕەچاو بكەن. من لێرە ئاماژە بە مەترسیەكانی داهاتووی نزیك دەدەم. ئۆجەلان ڕایگەیاند كە ئەو تەنیا دەتوانێ لە چوارچێوەی سیاسەتی دیموكراتی دا بۆچونەكانی خۆی سەبارەت بە چارەسەری و دیالۆگ دەربڕێ ، بەڵام بەرپرسیاری چارەسەری دەخەنە ئەستۆی ئەوەوە.
لەو چوارچێوەیەدا ووتی: من هەموو شتێكی پێویست بێ، دەرم بڕیوە، هەڵومەرجی من لێرە دەزانرێ، چاوەڕێی چین لە من؟ دەبێ هەموو كەسێ بتوانێ بڕیاری خۆی، خۆی بیداو خۆی پێداویستیەكانی بەجێ بێنێ، من لێرە گەرەنتی ژیانم نییە، با ئەو ڕاستیە بزانن و بەو پێیە جموجوڵ بكەن. من بۆ ئاشتی و چارسەری دیموكراتی هەوڵی زۆرم داوە، بەڵام ئێمە ئیستا لە قۆناغێكی جیاوازداین ، دەبێ هەموو كەسێ خۆی بڕیاری خۆی بدا.
ئۆجەلان بە فراوانی لەسەر ئاكەپە هەڵسەنگاندنی كردو ووتی ، ئاكەپە لە پارتێك زیاتر بەرەیەكە و ، سەرنجی بۆ سەر ئەوە ڕاكێشا كە لە هیچ قۆناغێكدا بە هێندەی ئەم قۆناغە، بە قووڵی سیاسەتی پاكتاوكردن بەرێوەنەبراوە. ئۆجەلان ووتی، ئێستا مەترسیەكانی ئاكەپە بەرێوەن، ئامانجی قڕكردنە، هەم لە ڕووی سەربازی و هەم لە ڕووی كەلتوری و هەم سروشتیەوە.
ئۆجەلان لە درێژەی دیدارەكەیدا لەگەڵ پارێزەرانی بەبیری هێنایەوە كە تا ئێستا زۆر لایەنی تاریكی ئاكەپە هەن، بەڵام ئەو، لە سەر پێشهاتە ڕۆژانەكان، ئاماژە بە هەندێ شت دەكات و، سەبارەت بە ئاكەپە ئاوەا قسەی كرد:
ئاكەپە لە پارتێك زیاتر، بەرەیەكە. لە نێو هەموو ئەو شتانەی دەقەومن رۆڵگێر نیە، تەنها شكڵێكە، لە دامەزراندنیدا كاریگەریی سیاسەتی كلاسیكی ئینگلیزەكانی لەسەرە. لە هەمان كاتدا كاریگەریی ئەمریكا، ئیسرائیل، ئێەود باراك هەیە و عەرەبستانی سعودیش پشتگیری لێ دەكات.
ڕێبەری گلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان رایگەیاند كە ئاكەپە لە ڕووی سیاسی، كۆمەڵایەتی، كەلتوری، ئابوری و بە گشتی هەموو لایەنەكانەوە هەوڵ دەدا كە سیاسەتی پاكتاوكردن سەر بخات ولەسەر ئەم سیاسەتە بەم شێوەیە درێژەی بە هەڵسەنگاندنەكانیدا: لە ماوەی ئەم سالەی دواییدا 1500 بەدەپەیی دەستگیركراون. لە نێویاندا ژن و منداڵیش هەن. كاتێ ئەوەندە ژن، منداڵ، سیاسەتمەدار و كادری بەدەپە لە گرتوخانەكاندا بن، چۆن سیاسەت بەرێوەدەبرێ؟ زیاتر لە 400 منداڵ و 100 ژن لە گرتووخانەدان. ئامانج لە بەربەرستی لە سەدا 10ی هەڵبژاردن، تەنیا ڕێگرتنە لە بەدەپە. یاسای دابینكردنی بوجە بۆ پارتە سیاسیەكان گۆڕانكاری بەسەردا نایەت، تەنیا بۆ ئەوەی كە بەدەپە سودمەند نەبێ لێی. لەهەمان كاتدا لە هەرێمەكە بەنداو دروست دەكرێن و، هەندێكی تریش هەن كە لە داهاتوودا دروست دەكرێن. تەنیا لە شرنەخ 12 بەنداو دروست دەكەن، بەنداوی ئیلسیو هەیە كە ئامانجەكەی ئابووری نییە. بەو بەنداوە 190 گوند دەكەونە ژێر ئاوەوە، ئەوە تاڵانكردنی كەلتور و سروشتە، ئەو بەنداوانە لایەنی سەربازیشیان لەبەرامبەر گەریلادا هەیە.

ئۆجەلان ڕایگەیاند كە لە دۆخی ئەمڕۆدا پشتگیریكردن لە ئاكەپە نكوڵیكردنە لە خۆ و وووتی: پارتێك كە لە ماوەی 9 ڕۆژ دا بتوانێ گەلێك خاڵی دەستوری بنەرەتی بگۆڕێ، ئەگەر بیەوێ دەتوانێ یاساكان زۆر بە ئاسانی بگۆڕێ.
ئۆجەلان دەستنیشانی كرد ئەوەی كە دەبێ ئەو راستیانە ببینێ، پارتی ئاشتی و دیموكراسی - بەدەپەیەو ووتی: ئەگەر ئەوە نەبیێ ئەو ڕێزەی لێی دەگیرێ كەم دەبێتەوە. ڕێبەری گەلی كورد داوای لە كوردان كرد كە لە خولی دووەمینی دیدارەكان لە بارەی گۆڕانكاری دەستوری بنەڕەتیدا، وشیارانە هەڵسوكەوت بكەن و دەستنیشانی كرد كە لە چوارچێوەی سیاسەتی دیموكراتیكدا، دەكرێ لەگەڵ جەهەپە و مەهەپەدا دانوسان بكەن.
ئۆجەلان بەبیریی هێنایەوە كە ئەو زۆر جار هەلی بۆ ئاكەپە ڕەخساندووە، بەڵام هیچ ئەنجامێكی لێ نەكەوتۆتەوە، بێئەنجامی تا رۆژی ئەمڕۆ هاتووەو ووتی: ئەوە دەبینن كە نەخشەی ڕێ ڕادەست ناكەن، منیان هاویشتۆتە ئەم چاڵەوە. دەتەپەیان داخست. قەدەغەكارییان هێنایە ئاراوە. ئۆپەراسیۆنیان ئەنجام دا و تا ئێستاش بەڕێوە دەچن. هەزاران هەڤاڵی ئێمە لە زیندانەكاندان. من دەپرسم، ئەو هێرش و گوشارانە لە كاتی بالادەستی ئەرگەنەكۆن دا كە ئاكەپە دەلێ پاكتاوم كروون، لەو ئاستەدا پێك هاتن؟ نا ئەنجام نەدرا. ئامانجی هەردووكیشیان پاكتاو كردنە، بەڵام ئاكەپە گەمەیەكی مەترسیدارتر بەرێوەدەبات. ئۆجەلان سەبارەت بەو دەستدرێژییە جنسیانەی لە شاری سێرتی باكوری كوردستان كرابوونە سەر منداڵانی كورد، وەك كردەوەیەكی وەحشیگەرانە بەناوی كرد و ووتی: لە پشت پەردەی ئەو دەستدرێژیانە، خوێندنگەی شەوانە هەیە كە پارچەیەكن لە سیاسەتی قڕكردن.
ئۆجەلان بە بۆنەی 1 ی مەیەوە پشتیوانی لەو سۆسیالیستە دیموكراتانە كرد كە ڕیشەییانە لە بەرهەڵستكاری سیستەمی سەرمایەدارین. ڕێبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان لە بەشی كۆتایی دیدارەكەیدا بۆچوونی خۆی سەبارەت بە دەستدرێژییەكانی سەر منداڵانی كورد دەربڕی. ئۆجەلان بێژەی دڕاندایەتی بەكارهێنا بۆ ئەو دەسترێژییە جنسییانەی لە سێرت كرانە سەر منداڵانی كوردو سەرنجی بۆ سەر رۆڵی خوێندنگەكانی شەوانە ڕاكیشا و ووتی: نزیكەی 10 هەزار منداڵی كورد لە خویندنگەكانی شەوانە دەرس دەخوێنن. لەو خویندنگانەدا زمانی زگماكی منداڵان قەدەغەیە، مندالەكان لە دایك و باوكیان دادەبڕێنن و توانەوەی نەژادیان لەسەر پەیڕەو دەكەن. ئەوەش بەواتای لەناوبردنی كۆمەڵگەیەكی تر دێت لە ڕووی جەستەیی، كەلتوری، زمانی و سۆسیۆلۆژییەوە. لە خوێندنگەكانی شەوانەدا، زمانی دایك لە بیر مندالەكان دەبەنەوە و فێری زمانێكی تریان دەكەن، ئەوە بە ڕاشكاوانە قڕكردنی كەلتورییە.
ئۆجەلان ڕایگەیاند كە دەوڵەت ئەو دڕاندایەتی ئەنجام داوە، بەڵام ئاكەپە هەوڵ دەدا كە ڕوداوەكە پەردەپۆش بكات.
وەك نمونەش قسەكانی والی سێرتی بەبیرهێنایەوە كە دوای ئەو دەستدرێژیانە وتبووی، لە شوێنی ئەوەی كە منداڵان شەڕە بەرد بكەن، باشترە لەشفرۆشی بكەن. ئۆجەلان ئەو قسانەی وەك سەلمێنەری ئەوە دەستنیشان كرد كە دەوڵەت ئەو دڕاندایەتیەی ئەنجام داوە. ئۆجەلان ئەو سیاسەتەی دەوڵەتی وەك تاكتیكی شەڕی تایبەتی هەڵسەنگاندو ووتی: دەیانەوێ كەلتوری كورد بچوك بكەن، دەوڵەت دەیەوێ كە شكست بە بەرخودانی گەلی كورد بێنێ و گاڵتە بە نرخەكانی كوردان دەكەن.
ئۆجەلان ووتی دەستدرێژی كردنە سەر ئەو منداڵانە دەستدرێژەیە بۆ سەر هەموو گەلی كورد، من لە واتای بەرپرسیارێتی كۆمەڵایەتی و بەهاكانیاندا دەڵێم، دەبێ كورد قیامەت هەڵستێنن. ئۆجەلان سەرنجی بۆ سەر سیاسەتی پاكتاو كردنی بزوتنەوەی ئازادی گەلی كورد لە باشوور ڕاكیشاو ڕایگەیاند كە رۆڵگێڕی سەرەكی ئەو سیاسەتانە، ئاكەپەیە. بەبیریشی هێنایەوە كە دەوڵەتی تورك درێژە بە هەولەكانی دەدا، بەڵام ئەو پێشبنی ناكات كە گەلی كورد لە باشوور پشتگیری لە دەوڵەتی تورك بكات. ئۆجەلان سەبارەت بە بەستنی كۆنفرانسی نەتەوەیی ژنانی كورد لە ساڵی داهاتوودا لە باشوور، وەك پێشەاتێكی ئەرێنی هەڵسەنگاند و، پێشنیاریشی كرد كە كۆنگرەی نەتەوەیی دیموكراتی كورد كۆبێتەوە. جارێكی تر ڕایگەیاند كە كۆنگرەی كۆمەڵگەی دیموكراتی لەو چوارچێوەیەدا دەتوانێ لەگەڵ هاكپار و كادەپ دیدار پێك بێنێ.
ریبەری گەلی كورد عەبدوڵڵا ئۆجەلان بە بۆنەی یەكی مەیەوە ووتی: من پشتگیری لەو سۆسیالیستە دیموكراتانە دەكەم كە ڕیشەییانە لە بەرهەڵستكاری سیستەمی سەرمایەدارین، من هەمیشە داكۆكی لەو لایەنەی خۆم دەكەم، بەو بۆنەیەوە یەكی مەی لە هەموو كەسێك پیرۆز دەكەم و سڵاویان بۆ دەنێرم. لە كۆتایدا باسی دۆخی تەندرستی خۆی كرد و ووتی:
كێشە تەندروستیەكانی پێشوم بەردەوامن، لەم ماوەی دوواییەدا كێشەی پشتم دەستی پێكرد، كاتێ دادەنیشم و هەڵدەستم پشتم دێشێ، چاوم هەندێ سور دەبێتەوە ، چاوەكانم بە ڕووناكی هەستیار بوون و دێشن.