نەوەیەكی تەزویر

Monday, 22/03/2010, 12:00

ئەم دەسەڵاتە هێندە ئینسانەكانی ئەم هەرێمەی تووشی نائومێدی كردووە كە بیر لەوە بكەنەوە كە بەشداری هەڵبژارد بكەیت و نەكەیت وەك یەك وایە، وێناكردنی نائومێدی لەنەستی كەسێتی كوردا لەپرۆسەی هەڵبژاردندا لەم هەڵبژاردنەی 7/3ەوە سەرچاوە ناگرێت، بەڵكو ئەم وێناكردنە بۆ یەكەمین هەڵبژاردنی كوردستانی ساڵ 1992دەگەڕێتەوە كە تێیدا بەهەزاران تەزویر لەلایەن تەواوی هێزە سیاسییەكانەوە كرا بەراست و چەپ و عەلمانی و ناعەلمانییەوە، لەوكاتەدا بێدەنگی رۆشنبیرانی كوردستان بۆ ئەو سروشتە سیاسییە گەڕایەوە كە هێزێك هەیە لەودیوو قەرەهەنجیرو كەلەك و كفرییەوە هەرەشە لەژیانی سیاسیمان دەكات، ئەگەر نا هەر ئەوكات هەموو هێزە سیاسییەكان خۆیان یەك ئەوی دیكەی تاوانبار دەكرد نەك كەس تاوانباریان بكات، ئەم درۆكردنە لەگەڵ كۆمەڵگەی ئێمەدا هەمیشە حاڵەتێكی ناباوی سەردەمی سەدام حسێنی دیكتاتۆر-م بیردەخاتەوە، كە ئەو دیكتاتۆرە هەرگیز بڕیاری نەدەدا هێزێك هەبێت لەتای هەڵبژاردندا بەرانبەری بوەستێت، بۆیە هەرخۆی تاك و تەنیا بوو بەئاشكرا سیناریۆیەكی هەڵبژاردنی دەكرد و ئیدیعای دیموكراسیشی نەدەكرد، بەڵام لەم سەردەمەی ئێمەدا هەڵبژاردن دەكرێت و لەكۆتایی هەموو هەڵبژاردنێكیشدا هێزەكان پیرۆزبایی لەخەڵك دەكەن، بەڵام كە ناوەڕۆكی هەڵبژاردنەكە دەخوێنیتەوە، هەردوو هێزە سەرەكییەكەی كوردستان بۆ مانەوەیان چەندین رێوشوێنی تەزویركردنیان گرتووەتەبەر و نایانەوێت قەبارەی راستەقینەی خۆیان دەركەوێت، هیچیشیان ناوێرن پەرچەكرداریان هەبێت بۆ ئەو هەواڵانەی كە باس لەو تەزویركردنی دەنگ دەكەن.

بەر لەپرۆسەی ئازادی عیراق تاكە هەڵبژاردنی شارەوانییەكان لەكەشێكدا كرا، كە كەشی دوو ئیدارەی بوو، ئەم دوو دەسەڵاتە بەو هەموو هێزەیانەوە لەتاكە هێزێك دەترسان كە یەكگرتووی ئیسلامی بوو هەر ئەمەش بوو وایكرد كە هەڵبژاردنەكە بەشێوەیەك بەڕێوەچوو كە بەر لەدەستیپێكردن هێزی باڵا دەست لەسلێمانی و هەولێر باڵی سەركەوتنیان رادەوەشاند و ئەوی بەرامبەریان دەسڕییەوە بەئاشكراش لەنێوەندە حزبییەكانیاندا ئەوەیان دەوتەوە شتێكی حەتمییە یەكگرتوو هیچ سەرۆك شارەوانییەك بكەوێتە چنگی، لەكاتێكدا هێشتا هەنگاوێك نەنراوە بۆ هەڵبژاردن.

ئەم لافلێدانەی دەسەڵاتی كوردی هێندە قەبە ببوو كەهەر كوردێك باسی لیستی جیا و پێكەوەیی لیستی نەكردایە جگە لەوەی ژیانی سیاسیان بەخیانەت دەكرد، پەنایان بۆ تەزویركردن دەبرد لێی و لەكۆتایی یان لەبانگەشەشدا هێرش دەكرایە سەریی و سزایی سیاسی دەدرا، باشترین نموونەشمان هێرشكردنە سەر بارەگای یەكگرتوو بوو لەدهۆك، لەهەڵبژاردنەكانی 25/7یشدا كاتێك لیستی گۆڕان دروست بوو، جگە لەو لێشاوە تەزویرەی كە لەدهۆك و هەولێر كرا، بەوەشەوە نەوەستان لەكاتی دەرخستنی ئەنجامە بەراییەكاندا هێرش كرایە سەر بارەگای گۆڕان و یەكگرتوو لەهەولێر و بەدوایدا سزای توندی سیاسی كەسانی گۆڕان لەسلێمانی دەستی پێكرد.

لەم هەڵبژاردنەدا لەبری ئەوەی تەزویركردن ببێتە نەنگییەكی گەورە بۆ هێزە سیاسیەكانی ئێمە و ئەو درۆكردنە بەرامبەر كۆمەڵگا كۆتایی بێت و هێزە سیاسییەكان ئەو دەمامكە فڕێدەن كە دەنگی ڕاستەقینەی خۆیان نییە كەچی زیاتریان كردوو و ئەمجارە لەپارێزگاكانی هەرێم نەوەستان و ناوچە جێناكۆكەكانیشی گرتەوە، ئینسان شەرمدایدەگرێت كە عەرەبێكی هاوردە لەناوچەی موسڵ پێدەڵێت ئەوە دەنگی راستەقینەی كوردەكان خۆیان نین، بەڵكو ئەوە تەزویرە و دوور نییە ئەو مێژووەشتان بەتەزوویر بۆ خۆتان دروستكردبێت لەم ناوچەیەدا، ئەی ئەم هێزانە بیر لەوە ناكەنەوە لەساڵانی ئایندەدا سەرژمێری گشتی عیراق بكرێت و ئەو ژمارەیە ئاشكرابێت و كەمتر بێت لەوەی كە كورد بەهەموو هێزەكانەوە هێناویانە.

چۆن شەرم داتناگرێت كاتێك ئەفسەرێكی كورد كە بەیاسا ئەو پلە سەربازییەی وەرگرتووە لەنێو هەواڵی رۆژنامەیەكەوە بڵاودەبێتەوە كە لەشاری كەركوكدا 36جار دەنگی داوە بۆ هاوپەیمانی كوردستانی لەرۆژی 7/3دا، گرنگ نییە ئەو ئەفسەرە دەنگی داوە بەچ لیستێك گرنگ ئەوەیە دەبوو ئێمەی كورد وێنەیەكی وامان پێشانی عەرەبی عیراقی بدایە كە پرۆسەی هەڵبژاردن تەنیا بردنەوە و دۆڕان نییە هێندەی ئەوەی سەلماندی دیموكراسی و دور خستەوەی دیكتاتۆرییەتە لەژیانی سیاسی خەڵكی عیراقدا، چونكە بۆ عەرەبەكان ئەسەلمێنین كە حەزمان لەدروستكردنی دەنگی درۆیە بۆ هێزەكانمان تا ببن بەدیكتاتۆر نەك رووی راستەقینەی خۆیان دەربكەون.

نەوەیەك 20ساڵە لەهەرێمی كوردستاندا جگە لەوەی درۆمان لەگەڵدا دەكەن، لەهەموو سوچێكی ئەم هەرێمە دەستدرێژی دەكەنە سەر مافێكی سادەمان كە ئەویش دەنگدانە و دەنگەكانمان دەكەن بەنیو، واتە لەكاتی تەزویردا كاتێك كەسێك 36دەنگ دەدات لەهەمان كاتدا 36كەسی بەرامبەری لەو كۆمەڵگایە كردووە بەنیوە مرۆڤ، لەسایكۆلۆژیادا نیوە مرۆڤ ئەو ئینسانەیە كە بەئاشكرا ویژدانی دەدزرێت بێئەوەی هەستی ئاگای لێبێت، لەكاتێكدا ئەو لەنەستیدا بەئاگایە لەوەی دەسەڵات تەزویر دەكات، بەڵام سەلماندنی تەزویر لەكاتی دەنگداندا هێندە گرانە كە كەم لایەن و هێز هەیە بتوانن بیسەلمێنن، چونكە چەند رێكخستنی پرۆسەی هەڵبژاردن گرنگە سەركەوتنی بەبێ تەزویر سەد ئەوەندە گرنگە، ئەگەر رێكخستنی پرۆسەكە ئیرادەیەكی دەرەكی تاكی بوێت، سەرخستنی سەد ئەوەندە ئیرادەی ناوەوەی تاكی دەوێت كە پەنا بۆ تەزویر و ساختەكاری و ئیهانەی بەرامبەر نەبات.

لەسەروو هەموو ئەم قسانەوە دەبێت نەوەیەك هەبێت كە ئیرادەی زاڵ بێت بەسەر نەوەیەك كە 19ساڵە بەتەزویر ماونەتەوە، ئەگەر ئەم ئیرادەیە زاڵ نەبێت ئەوا نائومێدی و رەشبینی بەرامبەر هەڵبژاردن ژیانی دیموكراسیمان پەك دەخات، ئەو پرسیارەش كە ماوەی چەند رۆژێكە مێشكمی جەنجاڵ كردووە ئەو هەواڵەبوو كە كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان رایگەیاند نزیكەی 19ملیۆن هاووڵاتی لەعیراقدا مافی دەنگدانی هەبووە بەڵام 26ملیۆن كارتی دەنگدان چاپكراوە و 12ملیۆن هاووڵاتیش لەعیراقدا دەنگی داوە، ئێستا پرسیار لەسەر ئەو 14ملیۆنە دەكرێت كە ماوەتەوە.