هه‌واره‌كا زۆر بله‌ز ژبۆ قورتالكرنا كوبانێ ژجينوسايدێ
Saturday, 04/10/2014, 12:00
1642 بینراوە
ژباژێرێن كوردستانێ ئه‌وێن رێكخراوا داعش كريه ئارمانج (كوبانێ) يه، كو دئێته هه‌ژمارتن سييه‌مين باژێرێ كوردستانا رۆژئاڤا پشتی قاميشلۆ وعه‌فرينێ.
چ پێ نه‌ڤێت داعش بنيازه هه‌می كوردستانێ وهه‌ر جهه‌كێ ده‌ست وپيێت وێ بگه‌هتێ داگير بكت دا وێ ده‌وله‌تا خوه‌يا تارياتيێ ل سه‌ر خوين وكلوخێن مرۆڤان ئاڤا بكت، لێ پرسيارا گرنگ ئه‌ڤه‌يه: گه‌لۆ بۆچی بۆچی پێشه‌كی دايه كوبانێ؟ كو ئه‌ڤه نێزيكی سێ هه‌يڤانه داعش پێكووڵێ دكتن كوبانێ بستينت و ل ١٣ تيرمه‌هێ ٢٠١٤ گه‌له‌ك ژكوندێت سه‌ر بڤی باژێريڤه دۆرپێچ كربوو، لێ ئه‌ڤه زێده‌تره ژحه‌فتيه‌كێ هێرشه‌كا دژوار ژسێ ئاليانڤه ئينايه سه‌ر كوبانێ وته‌نها باكور مايه كو دكه‌ڤيته ل سه‌ر سنوورێ ده‌ستچێكريێ توركيا، وبه‌هرا پتر ژديموغرافيا كوبانێ دكه‌ڤيته ده‌رڤه‌ی باژێری كو نيزيكێ (٤٠٠٠) گوندانن، ئه‌گه‌رێن هه‌لبژارتنا كوبانێ ژلايێ چه‌كدارێن رێكخراوا ناڤبری گه‌له‌كن: و ل به‌راهيا هه‌ميان ئه‌گه‌رێ جيوسياسی دئێت؛ ژبه‌ركو ئه‌ڤ باژێرێ كوردستانی يێ ڤه‌قه‌تاييه ژده‌ور وبه‌رێ خوه‌يێ كوردی ژباكور وباشۆرێ كوردستانێ وديسان يێ ڤه‌قه‌تاييه ژپارێزگه‌ها حه‌سه‌كه؛ كو دوو جاری تووشی دابه‌شه‌كرنێ بوويه ل رێككه‌فتنا سايكس-بيكو ل سالا ١٩١٦ وهوسان هه‌وارهاتن بۆ كوبانێ ژلايێ كوردستانا باشۆر زۆر يا بزه‌حمه‌ته، وئه‌گه‌ر پێشمه‌رگه‌هێ كوردستانێ هيچ گرفته‌كا له‌شكه‌ری نهۆ نه باژی وب چ شه‌رانه ڤه‌ژی مژويل نه‌با نه دكاری هێزێن خوه به‌ره‌ف كوبانێ ببت ژبلی سێ رێكان هه‌رئێك ژيادی بزه‌حمه‌تره يانژی نێزيكی موسته‌حيليه ئه‌وژی: يان تۆركيا رێكێ بدتن پێشمه‌رگه‌ی دناڤ ئاخا تۆركيارا بچتن هه‌تا بگه‌هت ره‌هايێ- ئورفايێ وژنوی ل سنۆرێن توركی يێن ده‌ست چێكری ده‌ربازببت تا بچتن ناڤ كوبانێ، ويا دياره بڤی ڕه‌نگی دڤێت په‌يوه‌نديێن توركيا- PYD و YPG ئانكو PKK بگه‌هن چ ئاست هه‌تا هۆسان تۆريكا رێكێ بدت، وئه‌گه‌ر نه ب رێكا توركيا بتن دڤێت هێزێت هه‌وارهاتنێ ب سه‌ده‌هان كيلومه‌ترا دابه‌زينن دناڤ ئاخا سوريايێ دا هه‌تا بگه‌هن چه‌په‌رێت داعشێ وهه‌لبه‌ت زۆربه‌ی بياڤێ وێ ئاخێ يا دده‌ستێ داعشێ و هنده‌ك ته‌ڤگه‌رێن ديتردا و په‌يوه‌نديێن وان و PYD سفرن و ئه‌و پارتا كورديا ناڤبری دهژمێرێن وه‌ك مه‌زنترين ئاليكارێ دۆژمنێ شۆره‌شا خه‌لكێ سوريا به‌ششار ئه‌سه‌دی، وئه‌گه‌ر ئه‌ڤ هه‌ردوو رێكه نه بن ته‌نها ئێك بژاره دمينت ئه‌وژی زۆر يا بزحه‌مه‌ته: رێكا هه‌لگرتنا پێشمه‌رگه‌ی يه بهێزا ئاسمانی ئانكو بفرۆكه‌يێت ئه‌مريكا و هه‌ڤپه‌يمانێ هه‌تا بگه‌هينن ئه‌نيێن شه‌ری! وهه‌تا ئه‌ڤ سيناريوه چێببيت دڤيا وه‌رچه‌رخانه‌كا زۆر مه‌زن دبه‌رێخوه‌دانا ويلايه‌تێن ئێكگرتی و ده‌وله‌تێن ئۆرپی هه‌مبه‌ر گه‌ريللا و YPG بئێته كرن ژبه‌ركو چه‌ندين وه‌ڵاتێن ئورپی ونه‌خاسمه ئه‌مريكا PKK دهه‌ژمێرن وه‌كی هێزه‌كا تيرۆرستی وهه‌تا ئه‌ڤرۆ PKK وهه‌می ته‌شكيلاتێن وێ يێن له‌شكه‌ری دليستا ره‌شا ئه‌مريكا دانه يا رێكخراوێن تيرۆرستی، ئه‌ڤجا چه‌وان دێ رێكێ خوه‌ش كتن هه‌ماهه‌نكی بئێته تا وێ ڕاددێ ب فرۆكه‌يان هه‌وارا له‌شكه‌ری ولوجستيكیی بۆ كوبانێ بچتن، و يا ئاشكه‌رايه لايه‌نێ سياسی يێ حوكمی دكتن ل وێرێ PYD و ئه‌وه به‌رپرسيا به‌ڕه‌ڤانيكرنێ ژكوبانێ كريه دستويێ خوه بتنێ دا وئه‌ڤژی شاشيه‌كا زۆر دووباره‌كريا بزاڤا رزگاريخوازيا كورديه-، وسه‌ره‌رای ڤێ ئاڵوزيا سياسی يا نێڤده‌وله‌تی بۆ ڤێ سيناريوا دويماهيێ گه‌له‌ك پێشبرێن دن ژی هه‌نه نه‌مازه ژلايێ حوكومه‌تا به‌غدا كو لڤاندنا هێزێن پێشمه‌رگه‌ی ژ ئاخا هه‌رێما كورسدتانێ بۆ ژده‌رڤه‌ی عيراقێ تشته‌كێ نێزكێ موسته‌حيليه بئێته قه‌بيلكرن ژلايێ حوكومه‌تا عيراقێ ئه‌وا دسياسه‌تا ئه‌قليميا يا ته‌وه‌رێ (ئيران- عيراق- رژێما ئه‌سه‌دی)دا دژيتن.
وژفاكته‌رێن هه‌لبژارتنا كوبانێ وه‌كێ باژێره‌كێ مه‌زن ديسان توولڤه‌كرنا داعشه ژ PKKێ و PYD و(يه‌كينه‌يێن پاراستنا گه‌ل) ژبه‌ر به‌شداريكرنا چه‌ند كرۆپه‌كێن گه‌ريللا دشه‌رێ دژی داعش ل شنگال ومه‌خمور وهنده‌ك جهێن ديتر دا ل هه‌رێما كوردستانێ كو هه‌وڵدان گه‌له‌ك رۆناهيا ڕاگه‌هاندنێ بكه‌فت سه‌ر ڤی هه‌لويستی وخوه‌نيشاندنا PKKێ كو چالاك وچه‌له‌نگتره ژ پێشمه‌رگه‌يێ هه‌رێما كوردستانێ، و ئه‌گه‌ر داعش كاری كوبانێ ژده‌ست PYDێ بئينت ده‌رێ وی ده‌می چ پێ نه‌ڤێت باندوره‌كا زۆر خراب دێ هه‌بتن ل سه‌ر وری وناڤ ده‌نگێ وێ دناڤه‌ندا خه‌لكێ كوردستانا رۆژئاڤادا، دا وديسان كارتێكرنه‌كا نێگه‌تيف يا له‌شكه‌ری دێ هه‌بتن هه‌مبه‌ر هێزێن چه‌كدارێن جۆرا و جۆر ئه‌وێن دخه‌بتن ل وه‌ڵاتێ سوريا، وژلايه‌كێ ديڤه دێ ده‌ربه‌كا ستراتيژيا له‌شكه‌ری ب PYDێ وبزاڤا كوردی ل رۆژئاڤايێ كوردستانێ كه‌ڤت ژبه‌ركو هه‌ماهه‌نگيا دناڤبه‌را هێزێن له‌شكه‌ريێن يێن كوردی ل سوريا و ل كوردستانا باشۆردا دێ بزۆر زه‌حمه‌ت بتن ئه‌گه‌ر ل شوينا هێزێن يه‌كينه‌يێن پاراستنا گه‌ل داعش ببتن جيرانێ توركيا ل سه‌ر سنۆرێ دناڤبه‌را كوبانێ وره‌هايێ (ئورفايێ دا).
وديسان داعش هه‌می بزاڤێت خوه دمه‌زێخت كوبانێ داگير بكتن ژبه‌ر ستراتيژيا جهی كود دڤێت سنۆرێ نێڤده‌وله‌تی ل گه‌ل تۆركيا بگريت، وديسان دڤێت ژوێرێ درێژه‌پێدانێ بدت به‌ڵاڤبوونا هێزێن خوه به‌ره‌ڤ گوندێن حه‌له‌بێ هه‌تا بگه‌هت رققه وپاشێ دير زۆر ، و وی ده‌می دێ شێن خوه بگه‌هينن ته‌نشتا حه‌سه‌كه، ودويڤرا بزاڤێ دێ كتن بگه‌هت قامشلی، ئه‌ڤه دئێته نياسين وه‌ك پلانه‌كا جه‌هننه‌می يا له‌شكه‌ری!
براستی رێكخراوا داعش ژلايێ پلان وعه‌قلێ عه‌سكه‌ری ڤه يا بوويه جهێ راوه‌ستان و حێبه‌تيبوونا شاره‌زايێن ستراتيژی وشرۆڤه‌كه‌رێن له‌شكه‌ری ئه‌وژی دزڤڕتن بۆ رۆلێ چه‌ند ئه‌فسه‌ره‌كێن مه‌زنێن سوپايێ عيراقێ يێ به‌ری وده‌زگه‌هێ هه‌واڵگيريا رژێما سه‌ددامی ئه‌وێن ئه‌ڤرۆ بووينه سه‌ركده‌يێن له‌شكه‌ريێن داعش دا، بۆ نموونه وه‌كی: (ئه‌بو مسلم توركمانی، ئه‌بو ئه‌حمه‌د ئه‌لعه‌لوانی، ئه‌بو مهند سوه‌يداوی، موحه‌ممه‌د ئه‌ننه‌دا ئه‌لجبوری، ئه‌بو عه‌بدورره‌حمان ئه‌لبيلاوی)، بێ گومان ڤان ئه‌فسه‌ران به‌گره‌ونده‌كێ زانستێ له‌شكه‌ری هه‌نه، وديسان شاره‌زاييه‌كا مه‌يدانی دپلانێن ستراتيژی وته‌كتيژی هه‌نه.
وهه‌رچاوان بت وئه‌گه‌ر چ بن داعش كوبانێ كريه دبن چاڤێت خوه‌دا وزۆر چه‌كێ گران ئه‌وێ ژفرۆكه‌خانه‌يا رققه به‌ری چه‌ند رۆژه‌كا ژده‌ستێ رژێما ئه‌سه‌دی ئينايه ده‌رێ وديسان ب ده‌هان تانكه‌ری وزريپۆشێن ديتر ونه‌مازه ژ"غه‌نيمه‌يێن" سوپايێ عيراق ويێ سوريايێ بۆ ماين ئه‌ڤ هێزه هه‌می ئينايه ويا بكاردئينت بۆ ڤه‌گرتنا گوندێن سه‌ر ب كوبانێ ڤه وبۆ هه‌ر گونده‌كێ وه‌كی هنده‌ك ژێده‌رێن له‌شكه‌ريێن YPG دبێژن داعش (٥٠٠) شه‌ركه‌ران بكاردئينت، وميليشياتێن داعش زۆر نێزيكی باژيری ب خوه بينه كو ته‌نها (١٠-١٥) كيلومه‌تر ماينه بگه‌هن نيڤا باژێری، ويێن ددانێن خوه دهوه‌سين بۆ ره‌شكوژی وجينوسايده‌كا مه‌زن ل كوبانێ.
وئه‌گه‌ر خودێ نه‌كتن كوبانێ بكه‌ڤتن ژبلێ باندۆرێن خراب ل سه‌ر كوردستانا رۆژئاڤا كو زۆر يا نێزيكه كاره‌ساته‌كا دلته‌زين وكوشتاره‌كا خويناوی دووباره‌ببته‌ڤه؛ بێ گۆمان دهه‌مان ده‌مدا دێ زيان وكارتێكرنه‌كا زۆر خراب هه‌بتن بۆ هه‌می كورد و هه‌می پارچه‌يێن كوردستانێ، وهزر دچتن هندێ پێڤاژوويا ئاشتيێ ل كوردستانا باكور دێ كه‌فتن به‌ر پێله‌كا بهێزا ره‌شه‌بای ودوير نينه هندی هاتيه ئاڤاكرن دڤی بياڤی دا هه‌می بئێته تێكدان و هه‌می لايه‌نێن په‌يوه‌نديدار ب چن دچوارگۆشه‌يا زيرويێ (سفرێ) دا.
هه‌رچه‌نده وه‌كی خه‌لك مه كوردان دنياسن: ئه‌م دره‌نگ بخوه دحه‌سن ودبێژن ئاقلێ كرمانجی ژپاش دئێت، ومخابن ديسان يا دياره ڤێ جارێ ژی ئاقلێ مه پشتی بۆيه‌رێ دێ كاركتن، وهه‌لبه‌ت يا دروست ئه‌وبۆ دڤيا به‌ری بار بئێته سه‌رشاخێ گای ئانكو به‌ری سێ هه‌يڤان مه كوردان هه‌می هێزێن خوه وهه‌می كارتێن خوه بكارئينابان بۆ رێگرتنا ل كاره‌ساتێ، به‌لێ هه‌ر چاوان بت دڤێت ئۆمێد وهيڤيێن مه نه مرن چونكو خوه‌لڤين و بزاڤێن دره‌نگ هه‌ر باشترن ژ چ نه‌هيێ، به‌لكی ئه‌ڤ بزاڤ ولڤين مه‌زنترين ئه‌ركێن نه‌ته‌وه‌يی ونيشتمانی وئينسانی نه، وب هزرا من دڤێت هه‌وڵێن مه زۆر زۆر بله‌زبن دڤان بياڤێن ل خوارێ:
1. هه‌می ناكوكی وجوداهيێن دناڤبه‌را PKK وهێزێن كوردی ل رۆژئاڤايێ كوردستانێ ودناڤبه‌را لايه‌نێن سياسێ ل كوردستانا باكۆر هه‌می ئه‌و خيلافات دڤێت بئێنه لادان، چونكی يێ ئه‌ڤرۆ دئاڤا شێله‌گه‌را ناكوكيادا نێچيرێ بكتن ئه‌و مه‌زنترين خائينه وهه‌ژی نه‌فره‌ت لێ كرنێ يه.
2. فه‌ره سه‌ركردايه‌تيا سياسيا هه‌رێما كوردستانێ هه‌مێ شيانێن خوه‌يێن دبلوماتيكی گه‌له‌ك بله‌ز بكاربينت دگه‌ل حوكومه‌تا تۆركيا، وئه‌ز ل وێ باوه‌رێ مه سه‌رۆكێ هه‌رێمێ وسه‌ركردايه‌تيا سياسی دێ شێن په‌يوه‌نديێن خوه په‌يڕه‌و بكن ودێ كارن قه‌ناعه‌تێ بۆ حوكومه‌تا توركيا چێبكن ژمه‌ترسيا داعش ل سه‌ر ئاسايشا نه‌ته‌وه‌ييا تۆركيا و ل سه‌ر هه‌می وه‌ڵاتێن هه‌رێمێ، به‌لێ ئه‌گه‌ر ئيراده‌يا وێ چه‌ندێ ل ده‌ڤ سه‌ركردايه‌تيا سياسی هه‌بتن.
3. خوه‌نيشاندانێن به‌رفره‌هـ بئێنه كرن ل هه‌رێما كوردستانێ وديسان ژلايێ ره‌ڤه‌ندا كورد ل هه‌می جيهانێ ونه‌خاسمه به‌رامبه‌ر قونسلخانه وباڵيوزخانه‌يێن ئه‌مريكا و وه‌ڵاتێن ئوروپی پێناڤ كارتێكرنێ ل سه‌ر رايا گشتی وسياسه‌تا نێڤده‌وله‌تی يا هێزێن هه‌ڤپه‌يمان، كو ئه‌ركێ وان ده‌ربێن گوژه‌ك و بله‌ز ل داعش بدن ونه‌هێلن كاره‌ساته‌كا زۆر مه‌زن روی بدت ل كوبانێ پشتی ڤی ماوه‌يێ درێژ وان وه‌ڵاتان چاڤپۆشی كرين ئه‌گه‌ر نه‌بێژين ئاليكاری كرين- ل داعش هه‌تا بوويه ئه‌ژده‌ها و نه‌هه‌نگه‌كێ زۆر مه‌ترسيدار ل سه‌ر وجودا گه‌لێ كورد ل هه‌می پارچه‌يێن كوردستانێ.
4. دڤێت هاريكاريێن مالی بئێنه كرن ژلايێ هه‌رێما كوردستانێ ڤه بۆ شه‌ركه‌رێن كورد دژی داعش وديسان ئه‌گه‌ر دشياندابن يێن چه‌كی ژی، وهه‌وڵ بێته دان ژبۆ وێ ئێكێ ئه‌مريكا وهێزێن هه‌ڤپه‌يمان چه‌كێ پێشكه‌فتی بگه‌هينن ده‌ستێ شه‌رڤانێن كورد ژبۆ به‌رگريكرن وشكاندنا هێرشێن داعش، وهێزێن هه‌ڤپه‌يمان هه‌ستيێ پشتێ ل هێزا مليشياتێن ڤێ رێكخراوێ بشكێنن ب ده‌ربێن ئه‌سمانيێت مه‌زن.
ژبلی وان پێكوول وهه‌وڵێن به‌رهه‌مدار پێخه‌مه‌ت رێگرتنێ ل كه‌فتنا كوبانێ وشه‌هيدكرنا وێ زۆر يا خراب و كرێته هنده‌ك خوه‌ش خوه‌شكێن بێ مفا و پرۆپاكنده‌يێن ڕاگه‌هاندنا ئكسپايه‌ر بئێنه كرن كو چ جاران نابنه چاره ژبۆ برينا كوبانێ وراوه‌ستاندنا خوينا خه‌لكێ هه‌ژارێ وێ.
